cruaigh
cruinnigh
cruthaigh
cuardaigh
cuidigh
cuimhnigh
cuimil
cuir
cum
damhsaigh
déan
dearbhaigh
dearc
dearg
déileáil
deir
díbir
díol
dírigh
diúltaigh
dóigh
cuir
01 A 01
put = to seize an object and deposit it in some other location
|
N1
AGS
[anim]
|
N2
MOT
[mat]
|
A
(TER)
suas
|
P1
TER
|
Semantic Class: TRA
Chuir sé sáspan ar an tine le haghaidh tae a dhéanamh. CC:
SP-7-26-07
Bhain mise dhíom mo jaicéad agus chuir mé faoi mo chloigeann, mar philiúr é. CC:
SP-8-02-01
Cuireann siad suas le leathchéad min feamainne isteach i mbairille, agus suas le cheithre galún fichead uisce. CC:
SP-9-01-04
01 A 02
apply, put up = to permanently apply some material to some object
|
N1
AGS
[anim]
|
N2
MOT
[mat]
|
A
(TER)
suas
|
P1
AFF
ar
|
Semantic Class: TRA
Tá go leor de na daoine uaisle thart timpeall chathair na Gaillimhe, ag ceannacht an stuf seo freisin uathu le cur ar a gcuid lawnanna CC:
SP-9-01-05
Breith ar a láí agus ag cur smugairle ar a láimh, tabhairt coisméig i ndiaidh a chúil agus bhí an fear ina sheasamh taobh thiar dhó. CC:
SP-3-11-05
Ach, oíche Dé Sathairn, chuir muid suas na póstaeraí ar chaoi ar bith, agus chuir... níor thug muid na hainmneacha cearta orainn féin. CC:
SP-4-05-13
01 A 03
lay, install = to connect a place to a network of supply
|
N1
AGS
[hum]
|
N2
MOT/FIN
[tech]
|
A
TER
isteach síos
|
P1
(TER)
i
|
Semantic Class: ACT
Bhoil, bím, cineál ag déanamh ballaí, agus ag cur isteach bathanna agus... CC:
SP-7-01-04
Agus bhí an esb, bhí siad ag cur síos an líne sin ag an Spidéal ag an am. CC:
SP-4-05-14
01 A 04
put on ('don') = to cover (parts of) the body with garments
|
N1
AGS
[hum]
|
N2
MOT
[text]
|
P1
AGS
ar
|
Semantic Class: ACT
Chuir mé orm mo chuid éadaigh, agus mé fliuch báite, níor bhac mé le mo chraiceann a thriomú. CC:
SP-9-05-07
Níor chuir mé aon bhróig orm go ndeachaigh mé síos thar fuinneog Mhike Cadhain, CC:
SP-8-08-03
01 A 05
plant = to sow crops
|
N1
AGS
[hum]
|
N2
AFF/LOC
[veg] garraí …
|
Semantic Class: ACT
Ní raibh aige ach garraí beag bhéal an dorais, a mbíodh na fataí agus na torthaí curtha aige CC:
SP
Ach breathnaigh tú féin anois, is fearr aon gharraí beag amháin a chuireas muintir an lae inniu, ná seacht ngarraí a bhí curtha acusan. CC:
TM1-6-02-08
01 A 06
put down = to start a process of burning or cooking
|
N1
AGS
[hum]
|
N2
EFF
citil, tine
|
A
DIR
síos
|
Semantic Class: ACT
Chuir siad síos tine, chuir siad pota os a chionn. CC:
SP-1-11-04
Chuir sí síos taepat álainn tae. CC:
SP-9-05-09
01 A 07
ceil, hide = to bring an object out of sight
|
N1
AGS
[anim]
|
N2
AFF
[mat]
|
P1
DIR
i bhfolach, i leataobh, i dtaisce
|
Semantic Class: ACT
Mar bhí fuisce ar an mbád seo a chuaigh ar an gcarraig an dtuigeann tú agus chuir na mairnéalaí i bhfolach é. CC:
SP-7-03-10
Bhíodh a gcuid éanlaith féin acu an bhfuil a fhios agat, agus uibheacha, bíodh go gcaithfidís roinnt mhaith dhó sin a chur i leataobh CC:
TM1-1-10-03
01 A 08
bring ashore, land = to move a boat, or a catch to firm ground
|
N1
AGS
[anim]
|
N2
MOT
bád … iasc …
|
P1
TER
i dtír
|
Semantic Class: TRA
Tá a fhios agam, ar chuma ar bith, gur tháinig go leor báid i dtír anseo, nó go cuireadh i dtír iad, CC:
TM1-5-01-01
01 A 09
bet on = to offer payment for a possible future event
|
N1
AGS1
[hum]
|
N2
ACT/VAL
geall; [finan]
|
P1
(AGS2)
le [hum]
|
S2
FAC
go
|
Agus cuirfidh mé geall leat, go mbeidh im agat. CC:
SP-7-06-02
Chuirfinn geall gur maith a dhíoladh sé ina dhiaidh sin. CC:
MI-7-03-03
Cuirfidh mé chúig phunt leat in aghaidh céad punt. CC:
MI-4-02-47
01 A 10
be interested, like = to habitually pay attention to
|
N1
AGS
[hum]
|
N2
suim, spéis, dúil
|
P1
THE
i
|
Semantic Class: COG
Bhoil, cuireann tusa spéis i gcluichí freisin a Joe nach gcuirinns? CC:
SP-4-04-01
01 A 11
be buried = to be put in a grave after death
|
N1
(AGS)
[hum]
|
N2
AFF
[hum]
|
A
(LOC)
|
P1
(LOC)
|
Semantic Class: PRO
Chuir sé é, in uaigh, agus, pé ar bith cén t-achar ina dhiaidh a mhair an mháthair, chuir sé í, agus d'imigh leis, CC:
SP-9-14-01
Cuireadh é ansin i mbliana nó anuraidh é, chuala mé. CC:
SP-8-07-19
Féacha anois an áit a bhfuil siad, curtha thíos ansin. CC:
SP-3-11-02
01 B 01
describe, report = to make exhaustive statements about some topic
|
N1
AGS
[hum]
|
A
DIR?
síos
|
P1
THE
ar
|
Semantic Class: DIC
Agus, 'seo é mar a chuir sí síos ar an lá: CC:
SP-4-01-06
Bhí corrdhuine eile ag teacht ann, agus, bhídís ag cur síos ar Bhaile Átha Cliath, agus ag inseacht na scéalta a bhíodh sa bpáipéar. CC:
SP-1-05-02
01 B 02
suppress = to prevent former practices from being carried out
|
N1
AGS
[hum]
|
N2
ACT/AFF
poitín …
|
A
DIR?
síos
|
Chuir siad an poitín síos ach ar ndóigh b'fhéidir gur maith an scéal é, aontaím gur maith an scéal é a chur síos CC:
SP-2-07-04
01 B 03
settle, take up residence, stay = to occupy a dwelling or lodging
|
N1
AGS
[hum]
|
A
(LOC)
|
P1
AGS
faoi (refl)
|
P2
LOC
LOC
|
Semantic Class: ACT
Chuireadar fúthu sa Spidéal an oíche sin, agus bhí siad le dhul go hÁrainn lá arna mhárach, arís. CC:
SP-8-04-01
An bhfuil aon áit siar ansin agaibh, a mbíonn na tincéaraí ag cur fúthu ann? CC:
SP-5-15-01
Dhá socraíodh sé síos agus giodáinín a réiteach dhó féin, agus cur faoi ann ar feadh a shaoil. CC:
TM2-1-13-01
02 A 01
send = to direct a person or object to another place
|
N1
AGS
|
N2
MOT
|
A
(TER)
|
P1
TER
|
Semantic Class: TRA
02 A 02
expel = to remove a person from a place
|
N1
AGS
|
N2
MOT
|
A
DIR
amach
|
P1
(FNT)
as
|
Semantic Class: TRA
02 A 03
mislead = to direct a person the wrong way, or to make him lose orientation
|
N1
AGS
|
N2
MOT
|
A
DIR
amú
|
Semantic Class: TRA
02 B 01
send for, ask for, enquire about = to obtain or pass on information, or to call for help
|
N1
AGS
|
N2
DIC
scéala, fios, tuairisc
|
P1
TER
chuig
|
P2
THE
ar
|
Semantic Class: DIC
02 B 02
apply for = to show interest in some work or position
|
N1
AGS
|
A
FIN?
isteach
|
P1
ACT
ar
|
03 A 01
rain, snow = to produce precipitation
|
N1
sé
|
N2
(EFF)
báisteach, sneachta etc.
|
Semantic Class: PRO
03 A 02
sweat, bleed = to emit bodily fluids
|
N1
EXP
|
N2
EFF
allas, fuil
|
Semantic Class: PRO
Dhá mbeadh sé níos teocha bheadh muid ag cur allais. CC:
MI-6-22-16
03 A 03
spring, bud, grow = to grow a germ or branch
|
N1
CAU?
|
A
DIR
amach
|
Semantic Class: PRO
Má ghearrann tú bun crainn ar bith anois, thart anseo, de chineál crann ar bith, agus, breathnaigh ag teacht don séasúr arís, tá sé ag cur amach. CC:
MI-7-17-11
03 A 04
oppose, contradict = to express a different opinion
|
N1
AGS
[hum]
|
P1
ADR
in aghaidh
|
Semantic Class: COG
Bhí suim mhór aige i bpolaitíocht agus bhuailfeadh sé isteach ar an mbaithis thú chomh scioptha le meach, dhá dtosfá ag cur ina aghaidh. CC:
SP-5-03-25
04 A 01
affect = to bring a person into some particular state
|
N1
AGS/CAU
|
N2
STA
|
P1
EXP
ar
|
Agus ar ndóigh nuair a d'fheicfeá na gasúir bheaga ann bheadh siad ag cur ríméid ort freisin. CC:
SP-7-05-04
B'fhéidir gur faitíos a chuir muid uirthi. CC:
SP-7-07-03
04 A 02
irritate, interfere, annoy, bother = to bring a person into an unpleasant state
|
N1
CAU
|
A
DIR?
isteach; as
|
P1
EXP
ar; do
|
'sé an fadhb is mó a bhí ag cur isteach ormsa, CC:
SP-7-04-02
'Sé [solas] is mó atá ag cur as don amharc anois. CC:
TM1-6-09-01
Agus, ní raibh trioblóid na tíre seo ag cur as dhóibh, mar ní raibh a fhios acu an raibh a leithéid ann. CC:
TM1-1-07-02
04 A 03
ask = to utter a question
|
N1
AGS
|
N2
DIC
ceist
|
P1
ADR
ar
|
P2
(THE)
faoi
|
S2
THE
an cé
|
Semantic Class: DIC
Chuir siad ceist orm cén tslí bheatha a bhí sa mbaile agam. Chuir sé cúpla ceist ar De Valera, faoin airgead, bunú an airgid, cúpla ceist eile. CC:
SP-1-12-09 SP-6-23-02
Chuir sé ceist, ar na scoláirí sa rang, an raibh aon rá eile acu mar sin. CC:
SP-1-05-18
Agus níor chuir sé aon cheist uaidh sin amach CC:
SP-2-14-08
04 A 04
make believe = to talk a person into believing something unlikely or false
|
N1
AGS
|
A
TER?
i gcéill
|
P1
ADR/EXP
do
|
S2
FAC
Sgo
|
Semantic Class: DIC
Anam gur cuireadh i gcéill dhóibh é. CC:
TM2-9-04-05
Ceistíodh mé féin agus bhí sé chomh maith dhom ag iarraidh olann ar ghabhar le bheith ag iarraidh ag cur i gcéill dhóibh nach mé a mharaigh an fear. CC:
SP-1-12-06
Rinne mé 'chuile chur i gcéill. CC:
MI-6-22-20
04 A 05
put up, establish = to bring an intitution into existence
|
N1
AGS
|
N2
EFF
|
A
TER?
ar bun, ar siúl
|
P1
(LOC)
|
Semantic Class: ACT
Cén mhaith don fhear sin an factory sin a chur ar bun, i nGaillimh, mura mbeadh rud le déanamh ann. CC:
TM2-0-15-06
Agus cén fáth go bhfuil Gearmánach in ann a thíocht isteach, agus monarcain a chur ar bun in Éirinn? CC:
MI-5-07-12
Gur chuir sé an Ghaeilge ar bun níos fearr ná mar a bhí sí ar chuma ar bith. CC:
TM2-2-07-07
04 A 06
set up = to give a person a particular role
|
N1
AGS
|
N2
EXP
|
A
DIR?
suas
|
P1
(FUN)
mar; i+poss
|
S1
ACT
Svn
|
Ach chuir Mícheál suas é, […], ag dul ag inseacht faoin tír, agus mar a bhí sí. CC:
SP-6-23-01
04 A 07
oblige = to force a person to behave in a particular way
|
N1
AGS
|
N2
ACT
iallacht, cumaoin, gníomh
|
P1
EXP
ar
|
S1
(ACT)
Svn
|
Semantic Class: DIC
Ach ní raibh siad ag cur orthu gníomh chomh géar sin a dhéanamh an uair sin CC:
SP-1-06-03
Ní chuirfidh tú iallacht ar an táilliúr dada a dhéanamh mura dtogróidh sé féin é. CC:
MI-2-01-08
Bhoil ní chuirfí cumaoin ar bith orm ach go mb'fhéidir go bhfuighinn píosa tobac le... CC:
MI-7-02-04
04 B 01
make do = to cause a person to act in a particular way
|
N1
AGS
|
N2
EXP
|
S1
ACT
Svn(ag)
|
Semantic Class: CAU
Tá siad ag cur teannadh leo ag iarraidh iad a chur ag imeacht. CC:
TM2-8-10-23
Agus le haghaidh gruaig a chur ag fás. CC:
MI-6-22-03
04 B 02
make do = to cause an object to change in a particular way
|
N1
AGS
|
N2
EXP
|
S1
ACT
Svn(ag)
|
Semantic Class: CAU
Tá siad ag cur teannadh leo ag iarraidh iad a chur ag imeacht. CC:
TM2-8-10-23
Agus le haghaidh gruaig a chur ag fás. CC:
MI-6-22-03
04 C 01
start/finish = begin or put an end to an ongoing process
|
N1
AGS
|
N2
TEM
tús/deireadh
|
P1
EVT
le
|
Semantic Class: PHA
Níl muid ag fáil aon deis le deireadh a chur leis an ngalra. CC:
TM2-1-06-05
Ach, cheapfainn féin gurb é an tAthair Ó Conghaile a chuir deireadh leis an bpoitín. CC:
SP-1-10-04
04 C 02
change = bring sth into a new shape or condition
|
N1
AGS
|
N2
EVT
athrú
|
P1
AFF
ar
|
Semantic Class: CAU
Ach bydad déarfainn freisin, nár cheart aon athrú a chur ar an nGaeltacht anseo againne, chomh fada le na tithe. CC:
TM2-2-08-01
04 C 03
adjust, fix, repair = bring sth into proper shape or function
|
N1
AGS
|
N2
STA
caoi, deis, cuma
|
P1
AFF
ar
|
Semantic Class: ACT
Bhoil ní raibh mé féin suas an bóthar sin le fada ach ar ndóigh, cuireadh an-chaoi air le gairid ar ndóigh. CC:
SP-5-03-10
Bhí an fear an lá seo, amuigh sa ngarraí ag obair, tá mé ag ceapadh gur ag cur caoi ar an ngabáiste a bhí sé, CC:
SP-8-01-02
Níor chuir an tincéara ariamh aon chuma air féin. CC:
TM2-8-04-06
04 C 04
disfigure = bring sth out of proper shape or function
|
N1
AGS
|
N2
AFF
|
P1
STA
ó rath
|
Semantic Class: CAU
Bhoil chuir sé ó rath an gliomach eile. CC:
MI-4-02-32
04 C 05
welcome = receive a person in a friendly manner
|
N1
AGS
|
N2
ACT
fáilte
|
P1
EXP
roimh
|
Semantic Class: DIC
Cuireadh fáilte thíos roimhe, ag an gcaisleán. CC:
SP-3-12-05
Is le cúnamh airgid ó COGG (An Chomhairle um Oideachas Gaeltachta agus Gaelscolaíochta) a cóiríodh Foclóir Briathra Gaeilge le foilsiú ar líne.
The online publication of the Valency Dictionary of Irish Verbs has been supported financially by COGG (An Chomhairle um Oideachas Gaeltachta agus Gaelscolaíochta).
Toradh é Foclóir Briathra Gaeilge ar thionscadal taighde a cuireadh i gcrích in Ollscoil Wuppertal agus in Ollscoil Bonn le cúnamh airgid ó Deutsche Forschungsgemeinschaft.
The Valency Dictionary of Irish Verbs is output from research conducted at the University of Wuppertal and the University of Bonn with financial support from Deutsche Forschungsgemeinschaft.
Tá Foclóir Briathra Gaeilge ar fáil faoi cheadúnas Open Database License.
The Valency Dictionary of Irish Verbs is available under the Open Database License.
