an Ghráigis
the Irish spoken in an Ghráig in the Kerry Gaeltacht!
(Plibín rubair an Ghráigis a chuala air sin sula raibh an t-earra féin coitianta).
atá fós ar bhéalaibh daoine
which are still being spoken of
Tair agus fiafraigh dúinn mar gheall ar Thig Mhóire, ar "Bhád na nGort nDubh", ar an "Santa Maria de La Rosa", ar "Dhóiteán Bhailícín" agus na gnéithe sin ar fad de shaol agus de stair an pharóiste atá fós ar bhéalaibh daoine.
muna labhraítear teanga sa mbaile
if the language isn't spoken at home
Is ionann é sin agus a rá muna labhraítear teanga sa mbaile, nach labhraítear í ar chor ar bith - rud nach féidir a rá i dtír ilchultúrtha.
i nGaeilge bhlasta bhinn
in sweet well-spoken Irish
"Rugadh agus tógadh i Siceagó mé," a mhínigh sé dom i nGaeilge bhlasta bhinn.
i mbéal an phobail
much spoken about
Anois tá an bunreacht i mbéal an phobail.
muna labhraítear teanga sa mbaile
if the language isn't spoken at home
Is ionann é sin agus a rá muna labhraítear teanga sa mbaile, nach labhraítear í ar chor ar bith - rud nach féidir a rá i dtír ilchultúrtha.
Stiúrthóir na Gaeilge Labhartha
the Director of Spoken Irish
Cathain a bunaíodh Áras Mháirtín Uí Chadhain agus cé a bhunaigh é?
D'oscail Coláiste na hOllscoile Gaillimh go páirtaimseartha é i 1977 agus go lánaimseartha i 1985, faoi scáth Stiúrthóir na Gaeilge Labhartha sa choláiste, Peadar Mac an Iomaire.
atá á labhairt
that are being spoken
Nuair a smaoinítear ar na teangacha atá á labhairt ar shráideacha Nua-Eabhrac, smaoinítear ar go leor teangacha éagsúla, ach is annamh a luafaí an Ghaeilge.
gurb é is deaslabhartha
that he is the most well-spoken
Deir sé gur inis an glór dó gurb é is fóirsteanaí don phost sa Pháirc, gurb é is binnbhéalaí, gurb é is deaslabhartha, gurb é is blagadaí agus is snasta plait agus is áille go mór.
fá dtaobh den chaint
about spoken language
An té is lú a thuigeann an rud is lú fá dtaobh den chaint, tuigeann sé go gcuireann a theanga ar a chumas tagairt do ghnáthrudaí an tsaoil, agus do rudaí nach gnách fosta.
chun mo chumas cainte a fhorbairt
to develop my spoken ability
Chabhraigh sé seo go mór liom chun mo chumas cainte a fhorbairt.
á labhairt
being spoken
Cén fhís atá agat féin maidir leis an nGaeilge?
Bheinn lánsásta dá mbeadh ceantair ann san am atá romhainn ina mbeadh an Ghaolainn á labhairt go nádúrtha.
gur cás leis todhchaí na Gaeilge mar theanga labhartha laethúil
who have an interest in the future of the Irish language as an everyday spoken language
Cinntí iad a thabharfaidh ardú croí d'éinne gur cás leis todhchaí na Gaeilge mar theanga labhartha laethúil.
dá labhairt
being spoken
“Thug bráthair Críostaí, a mhúscail spéis sa nGaeilge sa rang ar fad, beagnach, ar thuras scoile go Gaeltacht Chorca Dhuibhne muid agus bhí iontas orainn nuair a chonaic muid go raibh Gaeilge dá labhairt ag chuile dhuine ann.
gurb í an príomh-theanga labhartha í
that it is the main spoken language
Ní féidir le duine ar bith a rá a thuilleadh gurb í an príomh-theanga labhartha í i measc an aoisghrúpa ar a dtugtar déagóirí.
dea-labhartha
well-spoken
Gan amhras, is Éireannach é Kennedy – spleodrach, saibhir agus dea-labhartha – a mbeadh sé furasta cion a bheith agat air.
á labhairt go forleathan
being spoken on a widespread basis
Bhí a fhios agam go raibh sí ann agus nach raibh sí á labhairt go forleathan ach b’in é.
Gaeilge labhartha
spoken Irish
Cé nach raibh Gaeilge labhartha le cloisint go minic ar na sráideanna, chuala mé corrfhocal ó am go chéile.
scríofa nó labhartha
written or spoken
An deacracht is mó ná nach bhfuil mé in ann abairtí fada – scríofa nó labhartha – a thuiscint.
a labhraítear go laethúil
which is spoken on a daily basis
Tá deis iontach ann anois, áfach, leas a bhaint as TG4 le taispeáint dóibh gur teanga fhuinniúil, bhríomhar í a labhraítear go laethúil i gcodanna áirithe den tír agus gur cuid de dhlúth is d’inneach dár gcultúr í.
á labhairt
being spoken
Tá sé beagnach cosúil le bheith i dtír eile uaireanta, go mór mór nuair nach gcloiseann tú Gaeilge go laethúil agus freisin toisc go bhfuil an oiread teangacha eile á labhairt i mBaile Átha Cliath anois.
deisbhéalach, oilte, éirimiúil agus béasach
well-spoken, educated, intelligent and mannerly
Ní shéanann siad go bhfuil ocras agus fulaingt agus SEIF i gceist, ach tá siad an-bhródúil as na dea-rudaí a bhaineann leis an tír: an tslí a bhfuil am ag daoine dá chéile, an dúlra, chomh deisbhéalach, oilte, éirimiúil agus béasach atá go leor de na daoine.
caighdeán Gaeilge labhartha na ndéagóirí
the teenagers' standard of spoken Irish
Go mbeadh caighdeán Gaeilge labhartha na ndéagóirí ag feabhsú i gcónaí.
go rabhthas á labhairt san iargúltacht
that they were being spoken in remote areas
“In Alasca, mhair na teangacha mar gheall ar go rabhthas á labhairt san iargúltacht nó de bhrí nach raibh acmhainní nádúrtha sna ceantair ina raibh siad á labhairt.
Gaeilge labhartha
spoken Irish
“Tá ciorcal comhrá á eagrú againn agus is é an aidhm atá leis an tionscadal sin ná muinín a spreagadh sna foghlaimeoirí lena gcuid Gaeilge labhartha a úsáid taobh amuigh den tseomra ranga.
dea-Ghaeilge bhlasta
well-spoken, good Irish
Nach bhfuil a fhios ag an saol mór go mbíonn dea-Ghaeilge bhlasta na Gaeltachta Gaelaí chomh saibhir sin agus nach féidir í a thuigbheáil.
mar a labhraítear é
as it is spoken
Anois, ba mhaith liom cur síos a dhéanamh ar an mBéarla mar a labhraítear é sa Nua-Shéalainn.
nach labhrófar Gaeilge go deo iontu
in which Irish will never be spoken
* Ní thuigeann sé cén fáth a bhfuil na comhairlí contae ag tabhairt cead pleanála do na céadta teach nach labhrófar Gaeilge go deo iontu le linn do Roinn na Gaeltachta agus Údarás na Gaeltachta a bheith ag doirteadh airgid isteach sna ceantair Ghaeltachta leis an teanga a bhuanú.
ó fhear deaslabhartha
from a well-spoken man
Fuair mé scairt ó fhear deaslabhartha ó REC a mhínigh dom faoin “*Initial Public Offering*”, nó IPO, i US Petroleum Holdings.
focal labhartha
the spoken word
Faoin tionscadal nua seo, beimid ag comhoibriú le Raidió Fáilte le nasc níos láidre a chruthú idir an focal labhartha agus an focal scríofa, trí bhlagadóireacht, trí cholúin úra agus trí phodchraoltóireacht.
Labhraítí an Ghaeilge
Irish used to be spoken
Labhraítí an Ghaeilge ar fud Mheiriceá Thuaidh i measc na bpobal Éireannach agus ba mhinic a théadh sagairt Éireannacha a raibh Gaeilge acu go háiteanna mar Scranton, Pennsylvania agus go leor cathracha eile.
an teanga is mó labhartha sa tír,
the most widely spoken language in the country
Is í Chichewa an teanga is mó labhartha sa tír, ach labhraítear Chitumbuka agus Chitonga sna ceantair ina raibh mise lonnaithe.
dul i ngleic leis an teanga labhartha gan stró
to tackle the spoken language without difficulty
Tá teicneolaíocht nua forbartha ag an tSaotharlann Foghraíochta agus Urlabhra i gColáiste na Tríonóide, áfach, a chuirfidh ar chumas an dreama sin dul i ngleic leis an teanga labhartha gan stró.
ina labhrófaí Gaeilge amháin
in which only Irish would be spoken
”
Bhí sé mar aidhm ag lucht eagraithe Phuball na Gaeilge spás a chur ar fáil ag an bPicnic Leictreach ina labhrófaí Gaeilge amháin.
á spalpadh
being spoken
Bhí caint íseal tomhaiste Choilm mar chomhlánú foirfe ar an mire comhrá a bhí á spalpadh ag John.
deisbhéalach
well spoken
Rinne Bush oiread praisigh le linn a réimis ocht mbliana is gur fáiltíodh roimh iarrthóir a bhí difriúil uaidh ar mórán chuile bhealach, seachas a ghnéas: óg agus dubh seachas bán agus meánaosta, daonlathach ón tuaisceart seachas poblachtánach ón deisceart, deisbhéalach agus síochánta ina chuid cainte in áit a bheith místuama agus trodach.
Labhraítear
is spoken (of)
Labhraítear, cinnte, faoin ráta dífhostaíochta a bheith ag dul in airde, faoin éigeandáil sa tionscal mótair agus faoin ghéarchéim mhuiníne atá ag daoine as na forais airgeadais, ach feictear dom go ndéantar bainistíocht ghlic ar dháileadh na drochnuachta seo sa chaoi is nach gcuirfear lagmhisneach amach is amach ar na Francaigh.
labhraítear
are spoken
Meastar go labhraítear 1,500 teanga ó cheann ceann na tíre.
ngnáthláthair a labhartha
where it's usually spoken
Ní thig a shéanadh go dtitfeadh an tóin as an tionscal seo d’uireasa na scéime, tionscal a raibh buntáiste dúbailte leis - teacht isteach maith a thabhairt do na glúnta de theaghlaigh Ghaeltachta mar aon le tuiscint a thabhairt do dhaltaí na Galltachta ar an Ghaeilge i ngnáthláthair a labhartha.
bhoglabhartha
soft-spoken
Ella ab ainm di agus bean bheag, uasal, bhoglabhartha, shnasta ab ea í as an gCoireán, in Uíbh Ráthach.
dheisbhéalaí
well spoken
Is minic go gceapann siad go raibh an cainteoir sin, an cainteoir deireanach mar dhea, ní ba dheisbhéalaí nó ní b’fhearr ná iad.
Fuaim le Focail
the spoken word
Fuaim le Focail
======
**BD: Cé mhéad leabhar agus dlúthdhioscaí atá foilsithe nó eisithe agaibh ó shin?**
MÓC: Níor mhaith liom tosú á gcomhaireamh – bheadh sé ró-achrannach – ach go dtí seo, bheadh timpeall 350 leabhar foilsithe.
labhraíodh
was spoken
Urlabhra na Cosmhuintire
=============
D’ainneoin an mhéid sin, an easpa stádais sin, labhraíodh an Bhriotáinis go forleathan i 90% de theaghlaigh na Briotáine ‘Ísle’, nó Thuaidh, go dtí 1914.
teanga labhartha
spoken tongue
Ó thaobh comhréire agus fuaimeanna de, bíonn sé furasta go leor dul i ngleic leis an teanga labhartha.
Ghaeilge bheo bheathach na ndaoine
living spoken Irish
Chuaigh sé go Meiriceá i ndiaidh na Gaillimhe, fuair sé deis a bheith ag éisteacht le muintir Chonamara agus le bunadh Árann agus in áit Gaeilge na Leabhar, chaith sé a dhúthracht ar Ghaeilge bheo bheathach na ndaoine a chleachtadh.
theanga cumarsáide
spoken language
Leis an deontas a fháil, ní ghá go mbeadh an Ghaeilge in uachtar mar theanga cumarsáide sa mbaile.
Gaeilge ón gcliabhán
native spoken Irish
Is iomaí teaghlach i gceantar láidir Ghaeltachta a fhaigheann an deontas iomlán, ní mar gheall go bhfuil Gaeilge ón gcliabhán ag na gasúir ach mar go bhfuil Gaeilge mhaith foghlamtha acu ón scoil agus súite ón dtimpeallacht Ghaeilge ina bhfuil siad ag maireachtáil.
labhrófaí
would be spoken
Ach ba é an locht ba mhó a bhí air mar scéim Ghaeilge, gur thosaigh sé ródheireannach i saol an ghasúir, le go mbeadh tionchar aige ar chinneadh tuismitheoirí faoin teanga a labhrófaí sa mbaile leis na gasúir.
deisbhéalach
well spoken
Bhí na focail deisbhéalach, milis, binn ach bhí an cur i láthair cantalach, ceanndána, colgach.
labhraítí sa dúiche
used to be spoken in the district
Meastar go dtagann a ainm as focail éagsúla sna teangacha bundúchasacha a labhraítí sa dúiche ina bhfuil *Sydney* anois.
gnáth-theanga an teaghlaigh
the language spoken in the home
Thiocfadh leat breis is €5000 a fháil le teach nua a thógáil sa Ghaeltacht (nó breis is €15,000 ar na hoileáin Ghaeltachta) ach a chruthú gurb í an Ghaeilge gnáth-theanga an teaghlaigh.
stuama, oilte, deisbhéalach
prudent, skilled, well spoken
Níl siad sásta nach bhfuil sé ar bhonn uile-Éireann, ach dar linne, má táimid le freastal ar na pobail as a dtagaimid agus seasamh ar son a gcearta siúd, caithfimid ár gcás a chur chun cinn i bhfoirm ionadaithe poiblí atá stuama, oilte, deisbhéalach, atá in ann taighde a dhéanamh agus cás a throid ar na ceisteanna ar fad atá tábhachtach don phobal.
do chaighdeán na Gaeilge labhartha
for the standard of spoken Irish
Níl aon cheist ach an oiread gur chéim mhór ar gcúl a bheas ann do chaighdeán na Gaeilge labhartha sna scoileanna seo má chuirfear na rialacha úra iontrála do scoileanna atá beartaithe ag an Aire Oideachais, Ruairí Quinn, i bhfeidhm.
atá á labhairt i dtíortha go leor – seachas in Éirinn
being spoken in many countries – other than Ireland
Trí ní a thuig mé i gceart i Trier na Gearmáine i mí Lúnasa ag an *First European Symposium in Celtic Studies*: an cúlú mór atá i saol an léinn; an saibhreas ollmhór a bhí ag cuid de na Sean-Cheiltigh fadó; an Ghaeilge mhaith atá á labhairt i dtíortha go leor – seachas in Éirinn.
a bhfuil cois i dtaca ag an droch-Ghaeilge inti
where badly spoken Irish is vibrant
Rith liom gur dóigh gurb í Éire an t-aon áit ar domhan a bhfuil cois i dtaca ag an droch-Ghaeilge inti.
cuma cén teanga a labhrófaí leis
no matter what language would be spoken to it
Tharlódh bac ar phaiste cuma cén teanga a labhrófaí leis.
oiread teangacha á labhairt
so many languages been spoken
Ar ndóigh, tá an Spáinnis i nDeisceart Mheiriceá agus an Fhraincis i dtuaisceart na hAifrice le fada, ach ní móide go raibh oiread teangacha á labhairt san iasacht riamh sa saol 's atá anois.
Beatha teanga í a labhairt
a language lives by the fact of it being spoken
Beatha teanga í a labhairt a deirtear ach is deacair a shamhlú go mbeadh aon rath ar an Ghaeilge gan scríbhneoirí nó léitheoirí ach an oiread, rud atá aitheanta ag ball eile den chlub eisiach úd, Seán Tadhg Ó Gairbhí:
“Is í fírinne an scéil nach mbéarfaidh aon nuachtán Béarla nó Fraincise an Béarla nó an Fhraincis go dtí an uaigh leis.
tá trácht go fóill air
he is still spoken of
Tá sé beagnach céad bliain ó cailleadh an scríbhneoir Éireannach Robert Noonan i Learpholl ach tá trácht go fóill air sa chathair sin, mar a mhíníonn Tony Birtill.
an teanga labhartha
the spoken language
Measann Dónall Ó Maolfabhailgo bhféadfadh sé dochar a dhéanamh don Ghaeilge béim a chur ar an teanga labhartha amháin sa churaclam scoile.
an teanga labhartha
the spoken language
Measann Dónall Ó Maolfabhailgo bhféadfadh sé dochar a dhéanamh don Ghaeilge béim a chur ar an teanga labhartha amháin sa churaclam scoile.
Tá Gluais Beo! Pota Focal faoi chóipcheart ag Oideas Gael, foilsitheoirí na hirise Beo!
Pota Focal Beo! Glossary is under the copyright of Oideas Gael, publishers of Beo! magazine.
