Díbríodh
He was banished
Ach i ndeireadh na dála, tar éis seala i bpríosún Chill Mhaighneáin, ba go dtí an Astráil a Díbríodh é.
tuairiscíodh
it was reported
Nuair a cuireadh Michael Dwyer in 1825 agus a bhean Mary in 1898, tuairiscíodh go raibh breis is 200,000 duine i láthair ag an tsochraid ó lár na cathrach.
aimsíodh an fhianaise
the evidence was discovered
Ach ní i mí an Aibreáin a aimsíodh an fhianaise seo sa Chartlann Náisiúnta agus ní hé Michael Heney a d'aimsigh í.
Deineadh an scéal a thairiscint
The story was offered
Deineadh an scéal a thairiscint d'iriseoirí éagsúla ach níor tugadh aon aird air seachas sa News of the World agus i gceann de na nuachtáin áitiúla.
bhí sé níb áisiúla
it was more convenient
Ach in imeacht na mblianta, nuair a bhí iriseoirí ag tagairt do Thriail na nArm bhí sé níb áisiúla tagairt a dhéanamh don bhreithiúnas seachas na fíricí ar fad a chur i láthair arís.
dearbhaíodh
it was confirmed
Deich lá ina dhiaidh sin, ar an chéad lá de mhí an Mhárta, aimsíodh an galar crúibe agus béil i Magh i gContae Ard Mhacha; 21 lá ina dhiaidh sin, dearbhaíodh go raibh an galar ar chaoirigh ar leithinis Chuaille, Contae Lú.
b'in an cháil a bhí riamh air
that was always his reputation
Is b'in an cháil a bhí riamh air.
ar a bunaíodh an stát
on which the state was founded
Beidh aird á tarraingt sna míonna atá romhainn, ní hamháin ar an chóimheas agus ar an iolrú a chleachtann na páistí seo sa seomra ranga, ach ar an chuntas polaitiúil ar a bunaíodh an stát, cuntas atá anois ag tuar athruithe bunúsacha i nádúr an Tuaiscirt é féin.
Bhí sé seo amhlaidh
this was so
Bhí sé seo amhlaidh de bharr go raibh cáil bainte amach ag Simpson mar imreoir proifisiúnta peile den scoth agus mar aisteoir.
ba léir
it was obvious
"Am amú," a dúirt sé agus ba léir go raibh sé go hiomlán in aghaidh ár gcultúir dhúchais.
bhí sé ina gheabadán an lá is fearr a bhí sé
he was a chatterbox at the best of times
Ach Dónall, bhí sé ina gheabadán an lá is fearr a bhí sé agus ní tháinig druid ar a bhéal nuair a chuaigh sé i mbun na biotáilte.
Ionnach go raibh Síle ar ais ón bheár
Síle was just about back from the bar
Ionnach go raibh Síle ar ais ón bheár agus a tóin fúithi nuair a dúirt Cian: "Caith siar anois é nó tá cóisir i dtigh Úna agus féadann muid giota a bhaint dó más mian linn an bus deireanach a fháil.
Ceapadh mé
I was appointed
Ceapadh mé mar Fheidhmeannach ar an eagraíocht i 1996.
Fuarthas ciontach é
he was found guilty
Fuarthas ciontach é agus ghearr an Breitheamh Murray Goodman téarma príosúnachta sé mhí le daorobair agus fíneáil $500 air.
cruthaíodh gléas
a device was created
Le teacht ar an saol an Palm vii sa bhliain 1999, cruthaíodh gléas úr a sháraigh fadhb mhór na teicneolaíochta soghluaiste: an dóigh nach rabhthas ábalta ríomhairí neamhshreangaithe a cheangal leis an idirlíon.
bhí sé ina gheabadán an lá is fearr a bhí sé
he was a chatterbox at the best of times
Ach Dónall, bhí sé ina gheabadán an lá is fearr a bhí sé agus ní tháinig druid ar a bhéal nuair a chuaigh sé i mbun na biotáilte.
Ionnach go raibh Síle ar ais ón bheár
Síle was just about back from the bar
Ionnach go raibh Síle ar ais ón bheár agus a tóin fúithi nuair a dúirt Cian: "Caith siar anois é nó tá cóisir i dtigh Úna agus féadann muid giota a bhaint dó más mian linn an bus deireanach a fháil.
Fógraíodh
it was announced
Fógraíodh, áfach, ag deireadh na héisteachta go raibh cinneadh déanta ag an mBord Pleanála gur trí mheán na Gaeilge a bheadh na héisteachtaí poiblí feasta i gceantair Ghaeltachta.
aimsíodh an t-eolas
the information was found
Nuair a theip ar oifigigh de chuid BSL eolas cruinn a chur ar fáil faoi cá háit sa chontae a raibh gá le seirbhís ardvóltais 110 kV, chuir cigire an Bhoird Pleanála an éisteacht ar athló go dtí gur aimsíodh an t-eolas thar thréimhse deireadh seachtaine i mBaile Átha Cliath.
luadh
was mentioned
Míníodh dom gur dócha nach raibh na cailíní óga thíos leis an gciníochas oiread agus a bhí glúin a máithreacha agus luadh eachtra amháin arís agus arís eile: an chonspóid a bhí ann faoi "school busing".
Séanadh deontas
a grant was denied
Séanadh deontas ar chumann áitiúil amháin (atá bríomhar agus forásach) ar an mbonn go raibh a gclár oibre bunaithe an iomarca ar ranganna.
bhí an aghaidh chomh lasta sin aige
his face was so red
Bhí sé ar steallaí ar meisce agus bhí an aghaidh chomh lasta sin aige gur chuir sé fonn ar Chian a dhul anonn agus a ghoradh a dhéanamh leis.
Nach sin a guth a fuair an freagra
there was no need to ask twice
"Nach sin a guth a fuair an freagra," arsa Síle le Deirdre.
as ar fáisceadh é
from which he was bred
B'ionann é agus laoch de chuid an GAA a bheith dúnmharaithe, ionsaí ar an duine agus ionsaí ar an chultúr as ar fáisceadh é.
bhí an aghaidh chomh lasta sin aige
his face was so red
Bhí sé ar steallaí ar meisce agus bhí an aghaidh chomh lasta sin aige gur chuir sé fonn ar Chian a dhul anonn agus a ghoradh a dhéanamh leis.
Nach sin a guth a fuair an freagra
there was no need to ask twice
"Nach sin a guth a fuair an freagra," arsa Síle le Deirdre.
gur toghadh é
that it was chosen
Ach tá clú an Chaitliceachais ar Bhaile an Chaistil agus sin an fáth gur toghadh é don léirscrios seo.
fuadaíodh
(he was) kidnapped
Ar an 6 Deireadh Fómhair, 1998, fuadaíodh Matthew Shepard, fear aerach bliain is fiche a bhí ina chónaí in Albany County, Wyoming, tugadh amach faoin tuath é, tugadh léasadh brúidiúil dó, agus fágadh ansin é le bás a fháil.
nuair a gabhadh é
when he was caught
Ba phíosa gualainne é den éide chatha a bhí ar Ned Kelly, an ceithearnach coille ba mhó cáil sa tír, nuair a gabhadh é in Glenrowan in 1880.
dá olcas
bad as was
Ach dá olcas é iompar an Lucht Taistil ag Gort na Silíní, agus dá mhí-réasúnta an chuma a bhí ar chur chuige Collins, tá argóint ann gur chun fíorleasa na dTaistealaithe a bhí sé.
Saolaíodh Ciarán
Ciarán was born
Saolaíodh Ciarán i gCléire, ach is lú ná sásta a bhí draoithe an oileáin nuair a tháinig sé abhaile tráth ag scaipeadh creidimh nua.
ba mhithid
it was about time
Má ba mhall, ba mhithid agus, gan aon amhras, faigheann pobal na tíre luach a gcuid airgid ó RnaG.
baineadh geit asam
I was taken aback
Caithfidh mé a admháil gur baineadh geit asam an chéad uair a chonaic mé m'ainm Gaelach féin i measc na n-ainmneacha Indiacha go léir (agus é litrithe i gceart, ar ndóigh).
toghadh é
he was elected
Thosaigh sé ag obair go lánaimseartha leis an nuachtán radaiceach *Militant* agus ansin i 1991 toghadh é mar bhall de Chomhairle Contae Átha Cliath.
Bhí an t-allas ina rith le Rita
Rita was embarrassed (lit., 'sweating')
"
Bhí an t-allas ina rith le Rita fán am a tháinig Caitríona ar ais leis an tae agus na brioscaí.
ní ligfeadh an náire di
she was too embarrassed
Níor lú ar Rita an diabhal ná Hobnobs ach ní ligfeadh an náire di gan a n-ithe.
Ní raibh brí míoltóige i Rita
Rita was as weak as water
Ní raibh brí míoltóige i Rita anois i ndiaidh na casachtaí sin uilig agus cé go raibh a fhios aici go raibh Caitríona ar á dícheall í a chur ar a suaimhneas, bhí beaguchtach uirthi i ndiaidh comhrá na beirte eile a chluinstin.
Baineadh stangadh as Rita
Rita was astounded
Baineadh stangadh as Rita, rud a rinne balbhán di.
Cé gur dúradh
although it was said
Cé gur dúradh go poiblí go raibh seasamh neodrach ag Éirinn sa dara Cogadh Domhanda, tá fianaise láidir ann gur tugadh tacaíocht do na comhghuaillí a sheas an fód i gcoinne na Gearmáine sa chogadh sin.
á scaoileadh saor go luath
who was given early release
Má bhíonn duine ar bith á scaoileadh saor go luath ciontach as coir éigin, agus an fhianaise ann ina éadan, tógfar é agus cuirfear i bpríosún é.
ba shaothar in aisce dom é
I was wasting my time
Bhaineas triail as fón póca ach toisc gur scriosadh roinnt aeróg agus de bhrí go raibh cúpla milliún eile ag iarraidh scairt a chur ar a muintir féin, ba shaothar in aisce dom é.
an dóigh ar coilleadh an talamh féin
how the ground itself was despoilt
Coilleadh na talún
=======
Ceann de na rudaí a thug sé faoi deara ná an dóigh ar coilleadh an talamh féin sna páirceanna ina raibh an cuardach ag dul ar aghaidh.
briseadh Abdullahi as a phost
Abdullahi was sacked
Nuair a bhí sé i Maigh Nuad, áfach, d'athraigh cúrsaí polaitíochta sa tSúdáin go tobann agus briseadh Abdullahi as a phost.
Bhí sé ag dúil
he was hoping
Bhí sé ag dúil go mbeadh na prátaí i gceart nó ní raibh uaidh tuilleadh a cheannacht, ach bhí bachlógaí ar na sceidíní a bhí fágtha agus bhí siad righin seargaithe.
a raibh aois cait aige
everything that was old
Nuair a cuireadh a raibh aois cait aige bealach an gharraí thosaigh an glanadh.
Ní raibh tada de sin
there was none of that
Ní raibh tada de sin ann le mo linnse.
Ba dheas
it was nice
Ba dheas bualadh le roinnt de chéad choiste Mhainistir na Féile, a bhuaigh an phríomhdhuais an chéad dá bhliain, ag ócáid ceiliúrtha a bhí againn ansin an mhí seo caite.
ní raibh maith a bheith léi
it was no use talking to her
Rinne Nuala tréaniarrachta cur in iúl do Shinéad gur iomaí bean a bhí mar seo i ndiaidh an linbh ach ní raibh maith a bheith léi.
Rachadh sé fríot
it would go right through you, i.e. it was very loud
"Rachadh sé fríot.
Bhí an aghaidh crupaithe aige leis an phian
His face was contorted with pain
Bhí an aghaidh crupaithe aige leis an phian.
aistarraingíodh rún Arlene Foster
Arlene Foster's motion was withdrawn
Ag an chruinniú ar 1 Nollaig, aistarraingíodh rún Arlene Foster - a mhol go gcuirfí deireadh leis an chomhrialtas feidhmeannach ó thuaidh mura mbeadh díchoimisiúnú iomlán curtha i gcrích ag deireadh mhí Feabhra - ar mhaithe le rún eile David Burnside a mhol athbhreithniú ar straitéis "gunnaí agus rialtas" an UUP i mí an Mhárta agus go bhfágfadh an páirtí an Chomhairle Thuaidh/Theas mura gcuirfí ar ais siombail an Bhriotanachais sa chóras póilíneachta agus sna cúirteanna.
fágadh roinnt na dí ag Féilim
sharing out the drink was left to Féilim
Chuir Máire thart na glasraí agus an t-anlann agus fágadh roinnt na dí ag Féilim.
go raibh éacht ar tí tarlú
that a feat was about to be achieved
I mí Feabhra bhuaigh Áth Cliath ar Scoil na mBráithre Críostaí, Inis Córthaidh sa chluiche ceathrú ceannais ach ní mó ná sásta a bhí an lucht bainistíochta le caighdeán na himeartha agus ní raibh aon chosúlacht go raibh éacht ar tí tarlú.
ar comhaois léi
the same age as she was
Bhí aithine mhaith ag Joyce Taylor ar a lán daoine a mharaigh sé, mar gur mhná a bhí ar comhaois léi ab ea an chuid is mó acu.
na smachtbhannaí a bhí á mbeartú aige
the sanctions he was considering
Ní fios cad é an modh a socraíodh idir an IRA agus an Ginearál de Chastelain, ach thug sé deis don DUP a rá gur "stunt" a bhí ann agus an lá ina dhiaidh thug David Trimble le fios go mbeadh sé ag leagan síos spriocama eile - Feabhra 2002 - do chríochnú an díchoimisiúnaithe, agus d'fhiafraigh de Tony Blair cad é na smachtbhannaí a bhí á mbeartú aige do dhream ar bith nár dhíchoimisiúnaigh.
Tháinig sé crua ar Chian
It was difficult for Cian
Tháinig sé crua ar Chian soc an chairr a fheiceáil, chan amháin a bheith ag caint ar chúlú thart an coirneál.
gurbh fhóirsteanaí an tsamhail í seo do mo leithéid
that this image was more suitable for the likes of me
Chonacthas dom an iarraidh seo gurbh fhóirsteanaí an tsamhail í seo do mo leithéid.
gur mhór an gar
that it was a good thing
"Tchím," arsa Máire agus shiúil siad leo i dtreo stad na mbus agus í ag smaointiú gur mhór an gar gur preachán í féin nó níor lú uirthi an diabhal ná seisiún taifeadta mar bhronntanas Vailintín.
Oileadh Hugh
Hugh was trained
Oileadh Hugh in Iúr Chinn Trá, i Scoil Leighis Carmichael agus in Ospidéil Sr.
cá rabhas
where I was
Chuir mo dheirfiúr glaoch orm Lá Nollag ag fiafraí díom cá rabhas, agus d'inis mé di go rabhas i bpríosún na mban i Muinseo ag ithe béile na Nollag le cúpla cara liom.
Tugadh an bóthar don Phrotastúnach
The Protestant was sacked
Tugadh an bóthar don Phrotastúnach, agus chuaigh ráfla thart gur dhúirt an Caitliceach leis: "I ndiaidh Home Rule, ní bheidh muintir s'agatsa ábalta a gcuid a shaothrú.
Bhíothas ag lorg láithreora
a presenter was being sought
Bhíothas ag lorg láithreora do chlár Gaeilge ar RTÉ, "Ecu! Ecu!", agus mhol beirt a bhí sna Fánaithe leis, agus a bhí bainteach leis an chlár, go dtabharfaí an post do Dhiarmuid.
b'éacht é
it was an achievement
Ag an am sin, b'éacht é foclóir mar seo a fhoilsiú, ar ndóigh.
gur earcaíodh é
that he was recruited
Tugaimis faoi deara, ámh, gur earcaíodh é ar chonradh cúig bliana.
ar fhile é
who was a poet
An nglacfaí le bainisteoir ar ospidéal nach mbeadh cur amach ceart aige/aici ar an leigheas? Féach ar an bhfeabhas a tháinig ar chúrsaí na n-ealaíon nuair a bhí Aire Ealaíon againn ar fhile é.
féachadh air
it was looked upon
Ní scrúdú ródhian a bhí ann ach féachadh air mar chéim thábhachtach i saol an dalta - chuir sé in iúl go raibh deireadh ag teacht le ré amháin agus go raibh tús á chur le ceann eile.
Braitheadh
it was felt
Braitheadh go raibh géarghá le heagraíocht a bheadh in ann a bheith mar ghuth ag na scoileanna a bhí fágtha agus ag an gcúpla ceann nua a bhí ag teacht chun cinn.
Baineadh siar as
he was taken aback
Baineadh siar as i mbliana, áfach.
Tárrtháladh an criú
the crew was rescued
Tárrtháladh an criú ach fágadh an bád ina luí ar an gcladach.
gur á adhradh a bhí sé
that he was worshiping it
An mairnéalach féasógach, an lógó cáiliúil úd i lár chrios sábhála, íomhá mhistéireach ó m'óige, agus ba dhóigh leat ón ngiolla cráifeach gur á adhradh a bhí sé.
a sceitheadh
which was leaked
Bhí an t-eolas a sceitheadh i bhfad as dáta agus tógadh an t-ilomad fear nach raibh baint dá laghad acu leis an IRA.
leagfadh sí thú leis an aghaidh a bhí uirthi
she was po-faced
"
Shuigh Emma isteach gan focal a rá ach leagfadh sí thú leis an aghaidh a bhí uirthi.
Bhí muileann iontach ag Lillian
Lillian was always going a mile a minute (talking non-stop)
Bhí muileann iontach ag Lillian nuair a thosaigh sí ag caint ar Nigel agus ba chúis mhaíte go leor an teach gan í toiseacht ar phost Nigel sa chathair.
Bhí luach airgid sa teach céanna
there was money's worth in the same house
Bhí luach airgid sa teach céanna.
Músclaíodh a spéis
their interest was aroused
Músclaíodh a spéis in Éirinn agus i ndiaidh dóibh labhairt le cúpla duine faoin tír, tháinig siad go Baile Átha Cliath.
Gabhadh mo mhéar
my finger was caught (stuck)
"Gabhadh mo mhéar idir an dhá chrata," arsa Áine.
bhí dhá chuid á dhéanamh den fhocal ina bhéal leis an smeacharnaigh
he was so out of breath he couldn't even talk
Ach fán am a dtáinig Bríd ar Thomás bhí dhá chuid á dhéanamh den fhocal ina bhéal leis an smeacharnaigh.
ar eagla go gceapfaí go raibh siad i bhfábhar an fhoréigin
in case it was thought that they were in favour of censorship
Ní raibh fonn orthu tabhairt faoin rialtas agus bhí faitíos míréasúnta orthu, dar le Mac Coille, cur in aghaidh na cinsireachta ar eagla go gceapfaí go raibh siad i bhfábhar an fhoréigin.
ag ar nochtaíodh plaic
where a plaque was unveiled
Ag One Police Plaza, chruinnigh póilíní agus a dteaghlaigh le chéile do sheirbhís ag ar nochtaíodh plaic.
gabhadh Albánach fir
an Albanian man was arrested
I ndiaidh tamaill, gabhadh Albánach fir a bhí díreach cosúil le duine de na fir a ndearna Erika cur síos air.
B'ait an mothúchán é seo
This was a strange emotion
B'ait an mothúchán é seo agus bhí sé as an ghnách freisin: bhraith mé thar lear agus sa bhaile ag an am céanna.
a foilsíodh
which was published
Is cuimhin liom grianghraif d'Éirinn a fheiceáil den chéad uair tamall beag roimhe sin, in iris Fhrancach éigin a foilsíodh le cuidiú ó Bhord Fáilte.
bhí náire mhór orm
I was really ashamed
Bhí Béarla líofa agam ach ní féidir liom a rá go raibh mé iontach sásta leis sin - bhí náire mhór orm gan a bheith ábalta aon fhocal Gaeilge a labhairt.
Bhí an t-ádh dearg orm
I was really lucky
Bhí an t-ádh dearg orm: bhí cara liom ina cónaí cóngarach do m'árasán agus Gaeilge líofa aici.
a ceapadh
who was appointed
Cá huair a bunaíodh Aonad na Gaeilge agus cé a bhunaigh é?
Is mise an chéad léiritheoir Gaeilge a ceapadh ag BBC Thuaisceart Éireann.
lámhachadh é
he was shot
Tar éis an chonartha i 1921 bhí Patrick King ina oifigeach san arm náisiúnta, ach d'fhan George King san IRA agus lámhachadh é ar an 6 Feabhra 1923 agus é seacht mbliana is fiche d'aois.
a ciontaíodh
who was convicted
Athrú ráitis phearsanta
=======
Colm Murphy an t-aon duine a ciontaíodh go dtí seo as an sléacht a deineadh ar an Ómaigh beagnach ceithre bliana ó shin.
nuair a cruthaíodh
when it was proved
Cé go bhfuarthas Murphy ciontach le linn na trialach chaith an Giúistís Barr fianaise na mbleachtairí Donnelly agus Fahey amach nuair a cruthaíodh go raibh an bheirt tar éis ráiteas pearsanta a athrú.
lean mac athar sa deasghnáth
the custom/practice was passed on
Bhí an nós ann ar fad a dhul ag tórraimheacha na gcomharsan sa dá pharóiste agus lean mac athar sa deasghnáth sin.
Bhraith mé gur chúis náire é
I felt it was a reason to be ashamed
Bhraith mé gur chúis náire é a bheith dhá bhomaite mall ag casadh le Pádraigín Ní Uallacháin.
ag súil leo
was expecting
Táthar ar tí rialtas nua coimeádach a bhunú, agus tá athruithe ag tarlú sa pholaitíocht nach raibh éinne ag súil leo.
Ghlac mé scannal
I was scandalized
Comhad, ní beoshruth atá i gceist sa gcás seo, ach cén dochar i gcás teanga atá marbh?
Ghlac mé scannal gan Raidió na Vatacáine a bheith ag craoladh i Súlú, ach faoiseamh ab ea *Deutsche Welle *sa nGearmáin a bheith ag craoladh sa tSanscrait (diabhal bréige é sin).
Beartaíodh ar an ainm seo
this name was decided upon
Beartaíodh ar an ainm seo chun an comhthéacs Albanach-Éireannach a léiriú mar aon le neamhsheicteachas an chlub.
Shlog Jemma an focal a bhí ar bharr a teanga
Jemma bit her tongue (didn't say what she was about to say)
Shlog Jemma an focal a bhí ar bharr a teanga agus rinne sí iarracht cur in iúl di féin gurbh fhearr an troid ná an t-uaigneas.
nár ghoid sí sin
it was passed on, inherited
"
"Is cosúil nár ghoid sí sin; bhí an t-iomrá sin amuigh ar an mháthair fosta," arsa Jemma.
faomhadh corpas fairsing tearmaíochta
a large corpus of terminology was accepted
An bhfuil mórán de na spriocanna a leagadh síos i dtús ama bainte amach?
Tá go leor curtha i gcrích maidir leis na bunaidhmeanna sa mhéid is gur leagadh síos slata tomhais maidir le ceapadh na téarmaíochta, gur ceapadh prionsabail traslitrithe don téarmaíocht theicniúil agus gur faomhadh corpas fairsing tearmaíochta de réir na bprionsabal sin, gur foilsíodh fiche éigin foclóirí saintéarmaíochta agus go bhfuil roinnt eile socraithe ach gan a bheith in eagar go fóill.
a Saolaíodh Dhá Uair
which was born twice
"Kahdesti syntynyt kieli" nó "An Teanga a Saolaíodh Dhá Uair" ba teideal don scannán.
nuair a tuairiscíodh
when it was reported
Aon duine a chaith tamall ag féachaint ar na meáin ag tús na míosa seo caite, d'fheicfidís go raibh éacht eile aerthaistil bainte amach nuair a tuairiscíodh gur éirigh leis an Meiriceánach Steve Fossett an chéad turas aonair a dhéanamh i mbalún timpeall an domhain.
ba mhisniúil é
it was encouraging
Bhí mé ar thuras taighde leis an mBiúró Eorpach do Theangacha Neamhfhorleathana, in éindí le mo chomhghleacaithe ó réigiúin eile san Aontas Eorpach ina bhfuil mionteangacha á labhairt agus ba mhisniúil é treallús daoine eile a fheiceáil agus iad ag obair leo ar son a dteangacha féin.
cé ab fhóirsteanaí dó
who was the most suitable for him
Rinneadh cleamhnas dó ach bhí triúr ban ar an ghearrliosta agus b'éigean domhsa a theacht leis agus socrú a dhéanamh cé ab fhóirsteanaí dó.
Tá Gluais Beo! Pota Focal faoi chóipcheart ag Oideas Gael, foilsitheoirí na hirise Beo!
Pota Focal Beo! Glossary is under the copyright of Oideas Gael, publishers of Beo! magazine.
