Díbríodh
He was banished
Ach i ndeireadh na dála, tar éis seala i bpríosún Chill Mhaighneáin, ba go dtí an Astráil a Díbríodh é.
tuairiscíodh
it was reported
Nuair a cuireadh Michael Dwyer in 1825 agus a bhean Mary in 1898, tuairiscíodh go raibh breis is 200,000 duine i láthair ag an tsochraid ó lár na cathrach.
á sheoladh
being launched
Tá an leabhar seo á sheoladh go luath an mhí seo chugainn (5 Meitheamh).
á soláthar
being provided
• Siamsaíocht d'ardchaighdeán i nGaeilge a bheith á soláthar ag na forais chuí stáit.
á theilgean aici
being projected by her
Arae mhuise, nach álainn go deo an rud é an chéad chuach a chloisteáil thar na garrantaí agus í ag fógairt thráthnóntaí breátha fada an tsamhraidh! Agus nach binn agus nach bog an blaoch ag teacht uaithi, an mantra "cu cúú… cu cúú…" á theilgean aici go hard san aer.
baineadh siar as mo chuid compánach fir
my male companions were taken aback
Bhí an gliomach go breá ach baineadh siar as mo chuid compánach fir nuair a tairgíodh gnéas (bean go maidin ar $30) dóibh!
Caithfidh tú a bheith ar d'airdeall i gcónaí.
tairgíodh gnéas
airgíodh gnéas dóibh: they were offered sex
Bhí an gliomach go breá ach baineadh siar as mo chuid compánach fir nuair a tairgíodh gnéas (bean go maidin ar $30) dóibh!
Caithfidh tú a bheith ar d'airdeall i gcónaí.
go rabhthas i gcónaí ag faire ort
that you were always being watched
Bhí náire ormsa ach bhí an chuma ar an scéal nár chuir an easpa príobháideachta isteach ar dhuine ar bith eile!
Ag caint ar a bheith ag brath go rabhthas i gcónaí ag faire ort: tá pictiúir den réabhlóidí Che Guevara, a throid le Castro i réabhlóid na gcaogaidí, le feiceáil ar fud na háite.
níl sé inmholta
it is not advisable
Ach fiú má bhíonn tú bréan de bheith ag féachaint air faoi dheireadh do shaoire, níl sé inmholta aon rud diúltach a rá faoi.
a bheith ar d'fhaichill
to be cautious, wary
Bhí ort a bheith ar d'fhaichill nó bheadh daor ort.
aimsíodh an fhianaise
the evidence was discovered
Ach ní i mí an Aibreáin a aimsíodh an fhianaise seo sa Chartlann Náisiúnta agus ní hé Michael Heney a d'aimsigh í.
Deineadh an scéal a thairiscint
The story was offered
Deineadh an scéal a thairiscint d'iriseoirí éagsúla ach níor tugadh aon aird air seachas sa News of the World agus i gceann de na nuachtáin áitiúla.
bhí sé níb áisiúla
it was more convenient
Ach in imeacht na mblianta, nuair a bhí iriseoirí ag tagairt do Thriail na nArm bhí sé níb áisiúla tagairt a dhéanamh don bhreithiúnas seachas na fíricí ar fad a chur i láthair arís.
dearbhaíodh
it was confirmed
Deich lá ina dhiaidh sin, ar an chéad lá de mhí an Mhárta, aimsíodh an galar crúibe agus béil i Magh i gContae Ard Mhacha; 21 lá ina dhiaidh sin, dearbhaíodh go raibh an galar ar chaoirigh ar leithinis Chuaille, Contae Lú.
luaitear
it is mentioned
Sa leabhar *The Last of the Name* a scríobh Charles McGlinchey faoi bhéaloideas Inis Eoghain, luaitear go ndearna fear áitiúil, Eoin O'Kerrigan, fiosrú faoi ráig den ghalar crúibe agus béil i mBun Cranncha.
spás atá á 'roinnt'
space being 'shared'
net/)) ag cuir an choincheapa de spás atá á 'roinnt' ag daoine éagsúla i bhfeidhm.
mbeidh a thionchar le brath
its influence will be felt
Cé go bhfuil Napster féin beagnach imithe, is cinnte go mbeidh a thionchar le brath ar an tslí a scaiptear eolas ar an idirlíon amach anseo.
Bhíodh brí bhreise ina choiscéim
There would be an extra spring in his step
Bhíodh brí bhreise ina choiscéim ag dul chuig an doras nuair a chloiseadh sé guthanna gasúr.
b'in an cháil a bhí riamh air
that was always his reputation
Is b'in an cháil a bhí riamh air.
go raibh na seacht bhfainic curtha uirthi
that she had been well warned
Ach dúirt sé leis féin ansin gur dóigh go raibh na seacht bhfainic curtha uirthi nó go raibh fógra beo tugtha di gan a theach a thaobhachtáil ar a bhfaca sí riamh.
Gheofaí bealach.
A way would be found.
Gheofaí bealach.
ar a bunaíodh an stát
on which the state was founded
Beidh aird á tarraingt sna míonna atá romhainn, ní hamháin ar an chóimheas agus ar an iolrú a chleachtann na páistí seo sa seomra ranga, ach ar an chuntas polaitiúil ar a bunaíodh an stát, cuntas atá anois ag tuar athruithe bunúsacha i nádúr an Tuaiscirt é féin.
Táthar ag dúil
It is expected
Táthar ag dúil go mbeidh olltoghchán Westminster ann ar an 7 Meitheamh ach Dé Domhnaigh seo caite (29 Aibreán) glacadh an chéad daonáireamh ó thuaidh le deich mbliana, agus táthar ag súil go mbeidh ardú suntasach i líon na gCaitliceach le sonrú ann.
gurbh ionann an creideamh agus an pholaitíocht
that religion and politics were synonymous
Nuair a bhí cinneadh le déanamh an mbeadh Fear Manach mar chuid den Saorstát nó den Ríocht Aontaithe, bhí an cinneadh a rinneadh bunaithe ar thorthaí dhaonáireamh 1911; agus de bharr gur ghlac daoine leis gurbh ionann an creideamh agus an pholaitíocht, tá Fear Manach fós sa Ríocht Aontaithe.
measadh riachtanais
needs were estimated
Dúirt daoine liom gur chuimhin leo grúpaí a raibh baint acu leis an Eaglais Chaitliceach, leithéidí Ridirí Colambanus, ag moladh do Chaitlicigh a gcreideamh a líonadh isteach sna foirmeacha ar an ábhar, dar leo, go raibh an Stát athraithe agus gur measadh riachtanais maidir le seirbhísí oideachais, sláinte agus cultúir de réir fhigiúirí an daonáirimh.
ar bís a líon a chur in iúl
dying to show how many of them there are
Tá an chuma ar an scéal go bhfuil naisiúnaithe ar bís a líon a chur in iúl.
má dháiltear seirbhísí agus urraim dá réir
if services and esteem are distributed accordingly
Ar an taobh eile den scéal, má léiríonn an daonáireamh go bhfuil an líon céanna Caitliceach agus Protastúnach ann, agus má dháiltear seirbhísí agus urraim dá réir, má tá an "place in the sun" ag Caitlicigh, is lú an fonn a bheidh orthu buntáistí na Ríochta Aontaithe a fhágáil ina ndiaidh.
is lú an fonn a bheidh orthu
they will be less enthusiastic
Ar an taobh eile den scéal, má léiríonn an daonáireamh go bhfuil an líon céanna Caitliceach agus Protastúnach ann, agus má dháiltear seirbhísí agus urraim dá réir, má tá an "place in the sun" ag Caitlicigh, is lú an fonn a bheidh orthu buntáistí na Ríochta Aontaithe a fhágáil ina ndiaidh.
beidh linn
we will be fine
A fhaid is go n-aithníonn muid go mbíonn fréamhacha na gcomhlachtaí ilnáisiúnta éadomhain go minic, go bhfeiceann muid na deiseanna atá ann ár bhfiontair féin a chruthú agus a fhorbairt, agus go ndéanann muid iad a bhunú agus a fhás go bródúil agus go cinnte, beidh linn.
go snaidhmfí a shloinne riamh le
that his surname would ever be linked with
Cuid eile díobh sin as sraith 'ghallda' an liosta thuas, is féidir gur ag ceilt sloinne Gaeilge atáid:
James Hawkins = Glaisne Ó hEachaidhean (= Haughian)
Eugene Archibald = Eoghan Mac Giolla Easpaig (= Mac Gillespie)
Timothy Bywater = Tomhaltach Ó Srutháin (= Sruffaun)
Mary Barnacle = Mór Ní Chadhain (= Coyne)
Lawrence Biggar = Lochlann Mag Uidhrín (= Mac Givern)
Cé shamhlódh agus sinn ag tagairt thuas ar ball d'údar an duain 'Tuilleadh feasa ar Éirinn óigh', Giolla na Naomh Ó hUidhrín, go snaidhmfí a shloinne riamh le logainm de chuid na hAlban, 'Bigger'? Is iomaí cor a chuireas an sloinne de scaití.
in ainm is a bheith
supposed to be
Tá sin fíor, nach bhfuil? Bhuel, tá sé in ainm is a bheith.
Bhí sé seo amhlaidh
this was so
Bhí sé seo amhlaidh de bharr go raibh cáil bainte amach ag Simpson mar imreoir proifisiúnta peile den scoth agus mar aisteoir.
á lámhach
being shot
Is éard atá i gceist agam ná an líon mór fear dubh atá á lámhach agus a marú ag na póilíní, fir, go minic, nach mbíonn fiú armtha.
más lagar spioraid is ansa libh
if depression is what you like
"Ceannaígí é más lagar spioraid is ansa libh.
Maítear
it is stated
Maítear ar an chéad leathanach go dtabharfaidh an iris cuairt ar Ghaeltacht faoi leith gach mí.
onnmhairíodh 313 ML
313 ML were exported
Sa bhliain 2000, táirgeadh 806 ML agus onnmhairíodh 313 ML, luach $1.
a dtig linn ar fad a bheith bródúil aisti
that we can all be proud of
Caithfidh muid fanacht go dtí go bhfógrófar cé hé/hí an stiúrthóir nua le fáil amach cad é atá i ndán d'Áras Nua-Ealaíne na hÉireann amach anseo, ach tá McGonagle ag fágáil dánlainne ina dhiaidh a dtig linn ar fad a bheith bródúil aisti.
le teacht i bhfeidhm
come into being
com" cláraithe anois, tá scata ainmneacha fearainn nua le teacht i bhfeidhm ag deireadh na bliana.
go mbronnfar seoladh
that an address will be awarded
Níl aon chinnteacht ann go mbronnfar seoladh faoi leith ar aon duine nuair a chuirfear na fearainn nua ar fáil go hoifigiúil agus is fearr na buachaillí bó i mbailte fearainn an idirlín a sheachaint agus cloí leis na seoltaí ponc com go fóill.
na feachtais atá á n-eagrú acu
the campaigns that they are organising
ie/)) lán d'eolas faoi na feachtais atá á n-eagrú acu.
á bhforbairt
being developed
Is léir go bhfuil na cumainn charthannachta ag caitheamh an-dua lena gcuid suíomh gréasáin, agus is maith an rud é nach ar mhaithe le brabús amháin atá suímh á bhforbairt.
an aon ionadh é
is it any wonder
Nuair a chuireann na meáin cúrsaí na sé chontae agus cúrsaí na sé chontae fichead inár láthair mar aonaid ar leith, an aon ionadh é gur mar sin a thosaíonn muid ag smaoineamh?
B'fhéidir nach bhfuil an fhadhb chomh holc céanna in áit ar nós Thír Chonaill mar go bhfeiceann an pobal ansin an caidreamh atá eatarthu féin agus an pobal ar an taobh eile den teorainn, caidreamh nár cuireadh stop riamh leis.
níl a dhath nua
there is nothing new
Dar ndóigh, níl a dhath nua nó ait anseo do mhuintir Thír Chonaill/Thír Eoghain, nó mhuintir na gceantar eile cois teorann.
a chraoltar
which is broadcast
Fiú nuacht "náisiúnta" an BBC a chraoltar as Londain, tá "Ireland Correspondent" acu.
go raibh draein calctha ag oibreacha cóireála uisce
that a drain had been blocked by water treatment works
Fuarthas amach go raibh draein calctha ag oibreacha cóireála uisce agus seans go raibh fearadh ainmhithe ag dul isteach san uisce dá bharr sin.
beidh biseach ort
you'll be better
An rud a dúirt sé ná má fhaigheann tú galrú ón fhríd sin, de ghnáth beidh biseach ort taobh istigh de choicís nó trí seachtainí.
á chraoladh
being broadcast
" Bhí tréimhse ann nuair a bhí "Cúrsaí" á chraoladh cúig oíche sa tseachtain.
a earcaíodh tráchtairí spóirt
that sports commentators were hired
Ba é seo an chéad uair a earcaíodh tráchtairí spóirt Gaeilge laistigh de RTÉ seachas duine ó Raidió na Gaeltachta.
ní bheidh díomá ort
you won't be disappointed
Agus más scléip atá uait, ní bheidh díomá ort ag an bhféile seo!
Ach cén chaoi ar féidir leis an ngnáthdhuine daonna maireachtáil trí sheachtain iomlán de cheol, d'amhráin agus d'oícheanta fada?
Grianghraf: Antaine Ó Faracháin
Bhuel, tá a bhealach féin ag gach duine, ach tá cúpla rud bunúsach ba cheart duit a choinneáil i do chloigeann agus tú ar do bhealach síos sa charr chuig an bhféile.
cloigeann mhór a bheith ort
to be bigheaded, full of yourself (also: hangover)
Char mhaith duit cloigeann mhór a bheith ort.
Beidh an saol ag caint ort
everyone will be talking about you
Éalaíonn tú chomh tiubh géar agus a thig leat sula ndeir do mháthair "Beidh an saol ag caint ort, caith duit sin nó níl cuma ná déanamh air".
go mbeidís
that they would be
Is cuma cén casadh a chuireann siad sa scéal, thuig na páistí an ceacht simplí - nach raibh a dtuismitheoirí ag iarraidh go mbeidís sa rang céanna le Taistealaithe.
a nítear trácht ar an abhainn sna hannála
the river is referred to in the annals
Mar 'aba Liphi', 'iartair Liphe', 'Maighe Liphe', 'tri luind Liphe' a nítear trácht ar an abhainn sna hannála.
Ní aon aistíl
it is no strange thing
Ní aon aistíl an aidiacht a bheith ina hainmfhocal mar ainm abhann: tá an Bhodhair, an Dubh/an Duibh ann, fágaim agus eile.
cloigeann mhór a bheith ort
to be bigheaded, full of yourself (also: hangover)
Char mhaith duit cloigeann mhór a bheith ort.
Beidh an saol ag caint ort
everyone will be talking about you
Éalaíonn tú chomh tiubh géar agus a thig leat sula ndeir do mháthair "Beidh an saol ag caint ort, caith duit sin nó níl cuma ná déanamh air".
á forbairt
being developed
Níl aon straitéis á forbairt ach oiread leis an scéal a leigheas.
ba léir
it was obvious
"Am amú," a dúirt sé agus ba léir go raibh sé go hiomlán in aghaidh ár gcultúir dhúchais.
bhí sé ina gheabadán an lá is fearr a bhí sé
he was a chatterbox at the best of times
Ach Dónall, bhí sé ina gheabadán an lá is fearr a bhí sé agus ní tháinig druid ar a bhéal nuair a chuaigh sé i mbun na biotáilte.
nuair a bheadh a ceann ramhar
when she'd be hungover
Is cinnte nach ag déanamh trua dithe a bheadh sí ar maidin amárach nuair a bheadh a ceann ramhar agus tinneas bhéal an ghoile uirthi.
tá an deontas reaite
the grant is spent, finished
" "Seo, lig dithe, tá an deontas reaite agus níl pingin rua aici le mí.
Ionnach go raibh Síle ar ais ón bheár
Síle was just about back from the bar
Ionnach go raibh Síle ar ais ón bheár agus a tóin fúithi nuair a dúirt Cian: "Caith siar anois é nó tá cóisir i dtigh Úna agus féadann muid giota a bhaint dó más mian linn an bus deireanach a fháil.
Ceapadh mé
I was appointed
Ceapadh mé mar Fheidhmeannach ar an eagraíocht i 1996.
Áirítear
it is reckoned
Áirítear go bhfuil neamhaird déanta ar réimsí eile de shaol na cathrach a bhféadfaí dul i bhfeidhm orthu.
Fuarthas ciontach é
he was found guilty
Fuarthas ciontach é agus ghearr an Breitheamh Murray Goodman téarma príosúnachta sé mhí le daorobair agus fíneáil $500 air.
Más fíor don tairngreacht seo
if this prediction is true
Más fíor don tairngreacht seo, beidh áit lárnach ag WAP sa teicneolaíocht choitianta sa todhchaí.
cruthaíodh gléas
a device was created
Le teacht ar an saol an Palm vii sa bhliain 1999, cruthaíodh gléas úr a sháraigh fadhb mhór na teicneolaíochta soghluaiste: an dóigh nach rabhthas ábalta ríomhairí neamhshreangaithe a cheangal leis an idirlíon.
Maítear
it is claimed
Maítear go bhfuil sé seo ag tarlú mar go bhfuil a fhios ag daoine anois na teorainneacha a bhaineann le WAP sna gléasanna reatha.
táthar dóchasach
there is confidence
Tá ardsábháilteacht de dhíth orthu seo ach táthar dóchasach go bhfuil WAP in inmhe é seo a chur ar fáil.
bhí sé ina gheabadán an lá is fearr a bhí sé
he was a chatterbox at the best of times
Ach Dónall, bhí sé ina gheabadán an lá is fearr a bhí sé agus ní tháinig druid ar a bhéal nuair a chuaigh sé i mbun na biotáilte.
nuair a bheadh a ceann ramhar
when she'd be hungover
Is cinnte nach ag déanamh trua dithe a bheadh sí ar maidin amárach nuair a bheadh a ceann ramhar agus tinneas bhéal an ghoile uirthi.
tá an deontas reaite
the grant is spent, finished
" "Seo, lig dithe, tá an deontas reaite agus níl pingin rua aici le mí.
Ionnach go raibh Síle ar ais ón bheár
Síle was just about back from the bar
Ionnach go raibh Síle ar ais ón bheár agus a tóin fúithi nuair a dúirt Cian: "Caith siar anois é nó tá cóisir i dtigh Úna agus féadann muid giota a bhaint dó más mian linn an bus deireanach a fháil.
Fógraíodh
it was announced
Fógraíodh, áfach, ag deireadh na héisteachta go raibh cinneadh déanta ag an mBord Pleanála gur trí mheán na Gaeilge a bheadh na héisteachtaí poiblí feasta i gceantair Ghaeltachta.
aimsíodh an t-eolas
the information was found
Nuair a theip ar oifigigh de chuid BSL eolas cruinn a chur ar fáil faoi cá háit sa chontae a raibh gá le seirbhís ardvóltais 110 kV, chuir cigire an Bhoird Pleanála an éisteacht ar athló go dtí gur aimsíodh an t-eolas thar thréimhse deireadh seachtaine i mBaile Átha Cliath.
an fhorbairt mar a beartaítear í
the development as it is intended
Níl an Bord sásta, ag cur san áireamh an tionchar suntasach dochrach a bheadh ag an bhforbairt seo ar an timpeallacht, gurb í an fhorbairt mar a beartaítear í an réiteach is fearr le riachtanais leictreachais an limistéir a shásamh… Bheadh tionchar suntasach dochrach ag an bhforbairt atá beartaithe ar thaitneamhacht agus ar éiceolaíocht an limistéir agus ar fhiúntas an limistéir seo i gcomhair turasóireachta.
cuirtear i bhfeidhm go tréan í
it is strictly enforced
Tá na húdárais lándáiríre faoin riail seo agus cuirtear i bhfeidhm go tréan í.
luadh
was mentioned
Míníodh dom gur dócha nach raibh na cailíní óga thíos leis an gciníochas oiread agus a bhí glúin a máithreacha agus luadh eachtra amháin arís agus arís eile: an chonspóid a bhí ann faoi "school busing".
á n-oiliúint
being trained
Cé gur léir gur féidir an locht a chur ar dhrochphleanáil an cheardchumainn féin agus na Roinne Oideachais nach bhfuil go leor múinteoirí á n-oiliúint, tá seans ann gurb í an Ghaeilge a bheas thíos leis má éistítear le Joe O'Toole agus a leithéidí.
Séanadh deontas
a grant was denied
Séanadh deontas ar chumann áitiúil amháin (atá bríomhar agus forásach) ar an mbonn go raibh a gclár oibre bunaithe an iomarca ar ranganna.
cuma na hainnise
the appearance of being tight
Cibé, mar a dúirt Cian, "Níl a dhath níos measa ná cuma na hainnise a bheith ar dhuine.
le fáil thíos ná thuas
not to be found anywhere
Ní raibh Úna le fáil thíos ná thuas ach níor cronaíodh i bhfad í nó bhí lán á ndá súil rompu.
bhí an aghaidh chomh lasta sin aige
his face was so red
Bhí sé ar steallaí ar meisce agus bhí an aghaidh chomh lasta sin aige gur chuir sé fonn ar Chian a dhul anonn agus a ghoradh a dhéanamh leis.
ní bheinn gaibhte
I couldn't be bothered
"
"Órú, caith canna beorach chuige," arsa Deirdre, "nó ní bheinn gaibhte ag éisteacht leis an lustráil a bheas air ar thóir dí.
Nach sin a guth a fuair an freagra
there was no need to ask twice
"Nach sin a guth a fuair an freagra," arsa Síle le Deirdre.
Cén siúl a bhí ort cibé?
What were you up to anyway?
"Cén siúl a bhí ort cibé?"
"Bhí mé ag caint le Úna.
Bhí do dhá shúil sáite thiar i do cheann
you were sunken-eyed
Bhí do dhá shúil sáite thiar i do cheann.
as ar fáisceadh é
from which he was bred
B'ionann é agus laoch de chuid an GAA a bheith dúnmharaithe, ionsaí ar an duine agus ionsaí ar an chultúr as ar fáisceadh é.
á ofráil
being offered
Iarphríosúnaigh
=======
Meastar go bhfuil ceann de a rudaí is mo a chuireann déistin ar lucht tacaíochta an RUC á ofráil sa cháipéis a eiseoidh an dá rialtas ag tús na míosa seo.
scartaí teaghlaigh
families used to be separated
Go dtí seo, scartaí teaghlaigh i gcónaí nuair a thugtaí dídean dóibh - chuirtí an t-athair go háit amháin, an mháthair go háit eile agus na páistí go háit eile arís.
a gcaitear le mionlaigh
that minorities are treated
Tá an tslí a gcaitear le mionlaigh sa tír seo go mór i mbéal an phobail le déanaí agus mórán Éireann inimirceach idir theifigh, dhídeanaithe agus imircigh eacnamaíocha ag teacht chun na tíre.
cuma na hainnise
the appearance of being tight
Cibé, mar a dúirt Cian, "Níl a dhath níos measa ná cuma na hainnise a bheith ar dhuine.
le fáil thíos ná thuas
not to be found anywhere
Ní raibh Úna le fáil thíos ná thuas ach níor cronaíodh i bhfad í nó bhí lán á ndá súil rompu.
bhí an aghaidh chomh lasta sin aige
his face was so red
Bhí sé ar steallaí ar meisce agus bhí an aghaidh chomh lasta sin aige gur chuir sé fonn ar Chian a dhul anonn agus a ghoradh a dhéanamh leis.
ní bheinn gaibhte
I couldn't be bothered
"
"Órú, caith canna beorach chuige," arsa Deirdre, "nó ní bheinn gaibhte ag éisteacht leis an lustráil a bheas air ar thóir dí.
Nach sin a guth a fuair an freagra
there was no need to ask twice
"Nach sin a guth a fuair an freagra," arsa Síle le Deirdre.
Cén siúl a bhí ort cibé?
What were you up to anyway?
"Cén siúl a bhí ort cibé?"
"Bhí mé ag caint le Úna.
Bhí do dhá shúil sáite thiar i do cheann
you were sunken-eyed
Bhí do dhá shúil sáite thiar i do cheann.
gur toghadh é
that it was chosen
Ach tá clú an Chaitliceachais ar Bhaile an Chaistil agus sin an fáth gur toghadh é don léirscrios seo.
á mheas
being assessed
Fuair siad dearbhuithe ó Sir Ronnie go raibh sos cogaidh an UDA á mheas "ar bhonn laethúil", agus d'imigh an toscaireacht léi sona sásta.
Tá Gluais Beo! Pota Focal faoi chóipcheart ag Oideas Gael, foilsitheoirí na hirise Beo!
Pota Focal Beo! Glossary is under the copyright of Oideas Gael, publishers of Beo! magazine.
