Go deimhin, ba mhinice ná a mhalairt a mhúchaidís an raidió dá gcloisfidís é nó théadh ar thóir popamhráin faoi dheifir ar stáisiún éicint eile.

Ach ugach chun a dhorais ní fhéadfadh a thnúthán ba ghéire a thabhairt di.

Ba é an t-ainm a bhí air, William Henry Mc Carty, ach 'Henry Mc Carty' ba ghnách leis a thabhairt air féin i dtús a réime.

"Am amú," a dúirt sé agus ba léir go raibh sé go hiomlán in aghaidh ár gcultúir dhúchais.

Deirimid go mbeimis i bhfad ní ba bháúla leo dá mbeidís ní ba fhreagraí.

Deirimid go mbeimis i bhfad ní ba bháúla leo dá mbeidís ní ba fhreagraí.

Má ba mhall, ba mhithid agus, gan aon amhras, faigheann pobal na tíre luach a gcuid airgid ó RnaG.

Bhaineas triail as fón póca ach toisc gur scriosadh roinnt aeróg agus de bhrí go raibh cúpla milliún eile ag iarraidh scairt a chur ar a muintir féin, ba shaothar in aisce dom é.

Dá mba thimpiste é b'fhéidir go bhféadfaimis ciall de shórt éigin a bhaint as, ach níorbh ea.

Ba bheag nach dtáinig a raibh ina ghoile aniar nuair a chonaic sé an píosa feola a bhí folaithe ag cúl an chuisneora, ann ach go raibh sé beo.

Ba dheas bualadh le roinnt de chéad choiste Mhainistir na Féile, a bhuaigh an phríomhdhuais an chéad dá bhliain, ag ócáid ceiliúrtha a bhí againn ansin an mhí seo caite.

Éinne a chaitheann a saol sa chathair, lena mór-is-fiú, lena brú tráchta agus a brú daonna, is milis léi boladh na móna agus comharthaí sóirt an tseanchultúir - seandaoine scéalacha, naomhóga, ba á dtiomáint síos na bóithríní - ach ní ar aislingí amháin a mhaireann na daoine.

An féidir eolas a mheas mar seo? Rachaidh cuid de na hathruithe i bhfeidhm ar dhaltaí an-óga chomh maith, mar shampla iad siúd atá sna *scuole elementari* (páistí idir sé bliana agus deich mbliana), a raibh scrúdú le déanamh acu go dtí seo dá mba mhian leo dul isteach sa *scuola media* (do dhaltaí idir aon bhliain déag agus trí bliana déag).

Dhiúltaigh muintir na hÉireann do Chonradh Nice agus mhaígh suas le 60% nár thuig siad na ceisteanna ba lárnaí i gceart.

Is idir Contae an Chláir agus Inis Oírr a sheoladh na soithí ar a mbealach isteach go Gaillimh agus ba ghnách leo píolótaí ón oileán a thógáil ar bord le hiad a threorú isteach sa gcuan.

Ba chúis iontais é ar ndóigh mura mbeadh rian éigin fágtha ar an teanga dhúchasach ag an tionchar sin.

A gclann mhac ní ba nimheanta in éadan a chéile ná mar a bhí a gcuid aithreacha, cé go raibh a gcuid aighnis ligthe i ndearmad le himeacht aimsire ó thréig na Seoigigh an ceantar tar éis bhás tragóideach an tSean-Seoigigh.

I bhfocail eile bhuaigh foireann Átha Cliath ar na trí fhoireann ab fhearr a bhí ann ag an am, foirne ar a raibh na peileadóiri ba sciliúla agus ba cháilúla in Éirinn acu.

De réir mar a chuaigh an comhrá ar aghaidh, áfach, bhraith mé gur éirigh sí ní ba shuaimhní agus go raibh sí ní ba thoilteanaí a bheith ag roinnt a cuid tuairimí liom.

De réir mar a chuaigh an comhrá ar aghaidh, áfach, bhraith mé gur éirigh sí ní ba shuaimhní agus go raibh sí ní ba thoilteanaí a bheith ag roinnt a cuid tuairimí liom.

Bhí Pádraig MacPiaras ina eagarthóir ar *An Claidheamh Soluis* ó Mhárta 1903 agus ba ghnách leis dul ar thurais go Gaeltachtaí agus craobhacha i gcéin is i gcóngar.

Bhí achan duine ag cur a tuairisce ionas dá mba é an rud é gur shíl siad go raibh leathchois san uaigh aici.

Bhí mé ar thuras taighde leis an mBiúró Eorpach do Theangacha Neamhfhorleathana, in éindí le mo chomhghleacaithe ó réigiúin eile san Aontas Eorpach ina bhfuil mionteangacha á labhairt agus ba mhisniúil é treallús daoine eile a fheiceáil agus iad ag obair leo ar son a dteangacha féin.

Cuimním i gcónaí ar an rud a dúirt sé liom ansin: '*Sure*, níl staighre ar bith i dteach s'agaibhse'!" D'éirigh i bhfad níb fhearr le Ó Searcaigh sa mheánscoil, cé go ndeachaigh sé go dtí an cheardscoil i nGort an Choirce seachas go dtí an scoil ní ba mheasúla ar an Fhál Carrach.

Thug daoine eile faoi deara nach raibh aon tacaíocht ar fáil ó Howard do Michael Kirby, breitheamh san Ardchúirt, ní ba thúisce i mbliana nuair a cuireadh líomhaintí ina leith siúd agus go léiríonn an tacaíocht seo easpa seasmhachta.

Ba dhoiligh é a shamhlú cúpla bliain ó shin ach an mhí seo caite, 13 Lúnasa, bhuail Ardmhéara Sinn Féineach Bhéal Feirste, Alex Maskey, leis an Ulster Political Research Group, grúpa atá ceangailte leis an UDA.

ba léir dom freisin gurbh éigean dom an teanga sin a bheith agam chun cultúir na tíre a thuiscint go hiomlán.

Ní raibh sé i measc na ndaoine a gheobhadh ardú céime agus dá bhrí sin ní shamhlaíonn siad boic mhóra ag dul as a mbealach len é a chosaint dá mba rud é gur cheap siad go raibh sé ciontach.

Tá na céadta buama píopa caite ar thithe na haicme oibre, nó an aicme *dole *ba bheaichte a rá, b'fhéidir, lá i ndiaidh lae.

Bhí sé ráite gurbh é Bali, oileán san Indinéis taobh thoir de Java, an rud ba ghaire do pharthas ar an saol seo.

Ba é comhairle an rialtais an lá a rinneadh an marú go raibh seirbhísí do thurasóirí mar ba ghnách i mBali.

Ba ghnách leis corrphíosa ceoil a chumadh don chlár céanna.

"Ba ghnách linn casadh le chéile ag cruinnithe d' eaglaisigh agus bhí seirbhís mhór idireaglasta sa Hyde Parish Church of England nuair a tháinig an scéal faoi Shipman amach ar dtús.

Aistríodh Mícheal go dtí an Caiseal i 1973 agus, mar ba dhual dhó, ghlac sé cúram air féin foirne na scoile a thraenáil.

Thuig an Céideach taobh istigh d'am gearr go gcaithfeadh sé a chuid fuinnimh ar fad a chaitheamh leis an chomhlacht dá mba mhian leis é a fhorbairt.

Theastaigh uaidh déileáil mar ba chuí le gach aon aicme sa tír agus roinnt daoine aonair chomh maith.

"Bhí coinníollacha na ngnáthchimí ní ba mheasa fiú ná coinníollacha na gcimí polaitiúla.

Bheadh sé i bhfad níos deacra ag an Rialtas seasamh neodrach a ghlacadh anois, fiú dá mba mhian leo, go háirithe agus seans maith ann go luath go mbeidh siad ag lorg cabhrach ón Teach Bán le brú a chur ar Rialtas na Breataine cuid de na geallúintí a rinne siad i gComhaontú Aoine an Chéasta a chomhlíonadh.

De bharr pholasaí neodrachta an stáit seo, agus go háirithe an seasamh a ghlacamar ar cheist na bPalaistíneach thar na blianta, bhí tíortha Moslamacha an Mheánoirthir agus thuaisceart na hAifrice ní ba thoilteanaí earraí Éireannacha a cheannach seachas earraí ó thíortha eile.

Cheana féin i mbliana ba chóir go mbuafadh Áth Cliath Craobh Laighean faoi 21 i gcoinne Loch Garman ach chaill siad an cluiche in am breise agus cuid mhaith den mhilleán orthu féin.

Bhí an óráid déanta aige bliain i ndiaidh bliana faoi ábharachas an tsaoil, faoin chur amú ama agus airgid, ach ba bheag a bhí ar a shon aige.

" Ba mhór ag Aoife dá dtabharfadh Gerry faoi seo ar dhóigh aigeanta, chroíúil mar athrach, seachas smut a bheith air a leagfadh leathdosaen.

Ní raibh mórán cleachtadh cainte agamsa ag an am sin, ach bhí mé ag iarraidh an rang ba dheacra a bhí ar fáil a dhéanamh.

Cuireadh iachall ar Aire páirtaimseartha na Mara, Dermot Ahern, an socrú a shlogadh i ndiaidh roinnt de na seisiúin idirbheartaíochta ba theasaí riamh.

Chuir mé ceist orm féin, 'Cé hiad na strainséirí sa tír seo go stairiúil?' Bhuel, leis an fhírinne a rá, bhí mé go hiomlán ainbhiosach ar na cúrsaí a bhí ag cur isteach ar mo tír dhúchais, agus ba ghá dom gníomh éigin a dhéanamh.

Ba dheas mo mhargadh mo bhéal a choinneáil druidte," arsa Fiachra.

Ní raibh mórán cleachtadh cainte agamsa ag an am sin, ach bhí mé ag iarraidh an rang ba dheacra a bhí ar fáil a dhéanamh.

Le dul in aois Ian Paisley, níl sé le feiceáil nó le cluinstin oiread agus ba ghnách.

Bhí a mbádaí féin acu, agus bhí siad ábalta dul bealach ar bith ba mhian leo.

* Gluais • Glossary beathaisnéis údaraitheauthorized biography a dialanna pearsantapersonal diaries páipéir phríobháideachaprivate papers go dtí gur insealbhaíodh í ina hUachtaránuntil she was installed as President dódh nó tréigeadh 1,800 teach1,800 houses were burnt or abandoned lámhachshooting rachtoutburst acraí tíhousehold utensils as go brách leooff they went léiriúproduction cheanncheathrúheadquarters coistí cosanta áitiúlalocal defence committees dírbheathaisnéisautobiography gan strówithout difficulty i dtaiscesaved do lá na coise tinnefor a rainy day bhí cúrsaí chomh dona sinthings were so bad dá mba gháif it was necessary leithleachasselfishness scoilt aduainstrange split chiap sé Máire ar fadit really tormented Máire easpa suimelack of interest tragóidítragedies Cumann Naomh Uinseann de PólVincent de Paul Society baill shinsearacha na heagraíochta sin cois Lifethe senior members of that society in Dublin tuairisc suas lena bhéal dóa report up to his face géarchéimcrisis chun an Cumann a ghríosadhto spur the Society into action saothar in aiscewaste of time déistindisgust ag cáineadhcriticising ciúnaithe go mórgreatly quietened línte síochánapeace lines ruathair laethúladaily raids polarúpolarization girseacha ógayoung girls nóibhéinenovena cailín aonaira lone girl ní ba ghaire don ghráscarnearer to the scuffle le dul i gcabhair ar Catherineto go to Catherine's help an cúigear a ruaigeadhto drive the five off riochtstate a cuid néarógher nerves clocharconvent ar an Iúrin Newry tachrántoddler eachtraincident círéibriot faoi lán seoilin full swing ag glioscarnachglistening bréan le boladh gáissmelling bad from gas comhracfight otharcharrambulance formhór an bhealaighmost of the way ag dul ar foscadhsheltering ag sciorradhsliding ag lámhacáncrawling fras lámhaighvolley babhlaíbowls a gciarsúirtheir hankies leachtliquid cosaintprotection bodhardeaf bhí scolaíocht speisialta de dhíth airhe needed special schooling ba ghnách leishe used to d'fhaigheadh sé síob abhailehe used to get a lift home stad an bhusthe bus stop thuirling séhe disembarked neamhurchóideachinnocent bábántainnocent ag cogarnaíl taobh thiar dewhispering behind him trup na mbrógthe sound of the shoes neamhchoireachinnocent níor shamhlaighhe didn't imagine an t-uafásthe horror anfaterror cortwist dírithe ar a chloigeann lomaimed at his bare head scáilshadow scoilteadh a bhlaoschis skull was split open scréachascreams na hionsaitheoiríthe attackers níos truacántamore plaintive go prasquickly ag maothú an chairpéidmoistening the carpet Ba dhóbair dó bás a fháilHe nearly died go raibh an t-ádh dearg airthat he was extremely lucky ar mire le feargmad with rage beaginmhehelplessness cé a bhí ciontachwho was responsible níor cúisíodh duine ar bith riamhnobody was ever charged ciontach i ndúnmharúguilty of murder go gairid i ndiaidh an ionsaitheshortly after the attack ag maíomhstating seanphionós na fuipethe old whip punishment i gcás coirpeach a gheofaí ciontach i dtromionsaíin case of criminals found guilty of assault peann a chur le párto put pen to paper aiféalaregret gur éiligh sí pionós corparthathat she demanded corporal punishment ag teacht salach ar gach ar chreid sí riamh anngoing against everything she ever believed in

* Gluais • Glossary beathaisnéis údaraitheauthorized biography a dialanna pearsantapersonal diaries páipéir phríobháideachaprivate papers go dtí gur insealbhaíodh í ina hUachtaránuntil she was installed as President dódh nó tréigeadh 1,800 teach1,800 houses were burnt or abandoned lámhachshooting rachtoutburst acraí tíhousehold utensils as go brách leooff they went léiriúproduction cheanncheathrúheadquarters coistí cosanta áitiúlalocal defence committees dírbheathaisnéisautobiography gan strówithout difficulty i dtaiscesaved do lá na coise tinnefor a rainy day bhí cúrsaí chomh dona sinthings were so bad dá mba gháif it was necessary leithleachasselfishness scoilt aduainstrange split chiap sé Máire ar fadit really tormented Máire easpa suimelack of interest tragóidítragedies Cumann Naomh Uinseann de PólVincent de Paul Society baill shinsearacha na heagraíochta sin cois Lifethe senior members of that society in Dublin tuairisc suas lena bhéal dóa report up to his face géarchéimcrisis chun an Cumann a ghríosadhto spur the Society into action saothar in aiscewaste of time déistindisgust ag cáineadhcriticising ciúnaithe go mórgreatly quietened línte síochánapeace lines ruathair laethúladaily raids polarúpolarization girseacha ógayoung girls nóibhéinenovena cailín aonaira lone girl ní ba ghaire don ghráscarnearer to the scuffle le dul i gcabhair ar Catherineto go to Catherine's help an cúigear a ruaigeadhto drive the five off riochtstate a cuid néarógher nerves clocharconvent ar an Iúrin Newry tachrántoddler eachtraincident círéibriot faoi lán seoilin full swing ag glioscarnachglistening bréan le boladh gáissmelling bad from gas comhracfight otharcharrambulance formhór an bhealaighmost of the way ag dul ar foscadhsheltering ag sciorradhsliding ag lámhacáncrawling fras lámhaighvolley babhlaíbowls a gciarsúirtheir hankies leachtliquid cosaintprotection bodhardeaf bhí scolaíocht speisialta de dhíth airhe needed special schooling ba ghnách leishe used to d'fhaigheadh sé síob abhailehe used to get a lift home stad an bhusthe bus stop thuirling séhe disembarked neamhurchóideachinnocent bábántainnocent ag cogarnaíl taobh thiar dewhispering behind him trup na mbrógthe sound of the shoes neamhchoireachinnocent níor shamhlaighhe didn't imagine an t-uafásthe horror anfaterror cortwist dírithe ar a chloigeann lomaimed at his bare head scáilshadow scoilteadh a bhlaoschis skull was split open scréachascreams na hionsaitheoiríthe attackers níos truacántamore plaintive go prasquickly ag maothú an chairpéidmoistening the carpet Ba dhóbair dó bás a fháilHe nearly died go raibh an t-ádh dearg airthat he was extremely lucky ar mire le feargmad with rage beaginmhehelplessness cé a bhí ciontachwho was responsible níor cúisíodh duine ar bith riamhnobody was ever charged ciontach i ndúnmharúguilty of murder go gairid i ndiaidh an ionsaitheshortly after the attack ag maíomhstating seanphionós na fuipethe old whip punishment i gcás coirpeach a gheofaí ciontach i dtromionsaíin case of criminals found guilty of assault peann a chur le párto put pen to paper aiféalaregret gur éiligh sí pionós corparthathat she demanded corporal punishment ag teacht salach ar gach ar chreid sí riamh anngoing against everything she ever believed in

* Gluais • Glossary beathaisnéis údaraitheauthorized biography a dialanna pearsantapersonal diaries páipéir phríobháideachaprivate papers go dtí gur insealbhaíodh í ina hUachtaránuntil she was installed as President dódh nó tréigeadh 1,800 teach1,800 houses were burnt or abandoned lámhachshooting rachtoutburst acraí tíhousehold utensils as go brách leooff they went léiriúproduction cheanncheathrúheadquarters coistí cosanta áitiúlalocal defence committees dírbheathaisnéisautobiography gan strówithout difficulty i dtaiscesaved do lá na coise tinnefor a rainy day bhí cúrsaí chomh dona sinthings were so bad dá mba gháif it was necessary leithleachasselfishness scoilt aduainstrange split chiap sé Máire ar fadit really tormented Máire easpa suimelack of interest tragóidítragedies Cumann Naomh Uinseann de PólVincent de Paul Society baill shinsearacha na heagraíochta sin cois Lifethe senior members of that society in Dublin tuairisc suas lena bhéal dóa report up to his face géarchéimcrisis chun an Cumann a ghríosadhto spur the Society into action saothar in aiscewaste of time déistindisgust ag cáineadhcriticising ciúnaithe go mórgreatly quietened línte síochánapeace lines ruathair laethúladaily raids polarúpolarization girseacha ógayoung girls nóibhéinenovena cailín aonaira lone girl ní ba ghaire don ghráscarnearer to the scuffle le dul i gcabhair ar Catherineto go to Catherine's help an cúigear a ruaigeadhto drive the five off riochtstate a cuid néarógher nerves clocharconvent ar an Iúrin Newry tachrántoddler eachtraincident círéibriot faoi lán seoilin full swing ag glioscarnachglistening bréan le boladh gáissmelling bad from gas comhracfight otharcharrambulance formhór an bhealaighmost of the way ag dul ar foscadhsheltering ag sciorradhsliding ag lámhacáncrawling fras lámhaighvolley babhlaíbowls a gciarsúirtheir hankies leachtliquid cosaintprotection bodhardeaf bhí scolaíocht speisialta de dhíth airhe needed special schooling Ba ghnách leishe used to d'fhaigheadh sé síob abhailehe used to get a lift home stad an bhusthe bus stop thuirling séhe disembarked neamhurchóideachinnocent bábántainnocent ag cogarnaíl taobh thiar dewhispering behind him trup na mbrógthe sound of the shoes neamhchoireachinnocent níor shamhlaighhe didn't imagine an t-uafásthe horror anfaterror cortwist dírithe ar a chloigeann lomaimed at his bare head scáilshadow scoilteadh a bhlaoschis skull was split open scréachascreams na hionsaitheoiríthe attackers níos truacántamore plaintive go prasquickly ag maothú an chairpéidmoistening the carpet Ba dhóbair dó bás a fháilHe nearly died go raibh an t-ádh dearg airthat he was extremely lucky ar mire le feargmad with rage beaginmhehelplessness cé a bhí ciontachwho was responsible níor cúisíodh duine ar bith riamhnobody was ever charged ciontach i ndúnmharúguilty of murder go gairid i ndiaidh an ionsaitheshortly after the attack ag maíomhstating seanphionós na fuipethe old whip punishment i gcás coirpeach a gheofaí ciontach i dtromionsaíin case of criminals found guilty of assault peann a chur le párto put pen to paper aiféalaregret gur éiligh sí pionós corparthathat she demanded corporal punishment ag teacht salach ar gach ar chreid sí riamh anngoing against everything she ever believed in

* Gluais • Glossary beathaisnéis údaraitheauthorized biography a dialanna pearsantapersonal diaries páipéir phríobháideachaprivate papers go dtí gur insealbhaíodh í ina hUachtaránuntil she was installed as President dódh nó tréigeadh 1,800 teach1,800 houses were burnt or abandoned lámhachshooting rachtoutburst acraí tíhousehold utensils as go brách leooff they went léiriúproduction cheanncheathrúheadquarters coistí cosanta áitiúlalocal defence committees dírbheathaisnéisautobiography gan strówithout difficulty i dtaiscesaved do lá na coise tinnefor a rainy day bhí cúrsaí chomh dona sinthings were so bad dá mba gháif it was necessary leithleachasselfishness scoilt aduainstrange split chiap sé Máire ar fadit really tormented Máire easpa suimelack of interest tragóidítragedies Cumann Naomh Uinseann de PólVincent de Paul Society baill shinsearacha na heagraíochta sin cois Lifethe senior members of that society in Dublin tuairisc suas lena bhéal dóa report up to his face géarchéimcrisis chun an Cumann a ghríosadhto spur the Society into action saothar in aiscewaste of time déistindisgust ag cáineadhcriticising ciúnaithe go mórgreatly quietened línte síochánapeace lines ruathair laethúladaily raids polarúpolarization girseacha ógayoung girls nóibhéinenovena cailín aonaira lone girl ní ba ghaire don ghráscarnearer to the scuffle le dul i gcabhair ar Catherineto go to Catherine's help an cúigear a ruaigeadhto drive the five off riochtstate a cuid néarógher nerves clocharconvent ar an Iúrin Newry tachrántoddler eachtraincident círéibriot faoi lán seoilin full swing ag glioscarnachglistening bréan le boladh gáissmelling bad from gas comhracfight otharcharrambulance formhór an bhealaighmost of the way ag dul ar foscadhsheltering ag sciorradhsliding ag lámhacáncrawling fras lámhaighvolley babhlaíbowls a gciarsúirtheir hankies leachtliquid cosaintprotection bodhardeaf bhí scolaíocht speisialta de dhíth airhe needed special schooling ba ghnách leishe used to d'fhaigheadh sé síob abhailehe used to get a lift home stad an bhusthe bus stop thuirling séhe disembarked neamhurchóideachinnocent bábántainnocent ag cogarnaíl taobh thiar dewhispering behind him trup na mbrógthe sound of the shoes neamhchoireachinnocent níor shamhlaighhe didn't imagine an t-uafásthe horror anfaterror cortwist dírithe ar a chloigeann lomaimed at his bare head scáilshadow scoilteadh a bhlaoschis skull was split open scréachascreams na hionsaitheoiríthe attackers níos truacántamore plaintive go prasquickly ag maothú an chairpéidmoistening the carpet Ba dhóbair dó bás a fháilHe nearly died go raibh an t-ádh dearg airthat he was extremely lucky ar mire le feargmad with rage beaginmhehelplessness cé a bhí ciontachwho was responsible níor cúisíodh duine ar bith riamhnobody was ever charged ciontach i ndúnmharúguilty of murder go gairid i ndiaidh an ionsaitheshortly after the attack ag maíomhstating seanphionós na fuipethe old whip punishment i gcás coirpeach a gheofaí ciontach i dtromionsaíin case of criminals found guilty of assault peann a chur le párto put pen to paper aiféalaregret gur éiligh sí pionós corparthathat she demanded corporal punishment ag teacht salach ar gach ar chreid sí riamh anngoing against everything she ever believed in

Dar le Ciara Walsh: "Ceann de na chéad rudaí a rith liom tar éis Nua-Eabhrac a bhaint amach ná go raibh sé ní ba ghlaine ná mar a mheas mé a bheadh sé! Tá a fhios agam nár cheart a leithéid a rá, ach mheas mé ó bheith ag féachaint ar an teilifís go raibh an chathair salach agus an-dainséarach.

" Ba mhór an trua dá ndéanfadh bagairtí na sceimhlitheoirí díobháil don obair atá déanta ag Walsh, Cummiskey, muintir Monahan, agus go leor daoine eile i Nua-Eabhrac a bhfuil dua caite acu leis an IPPCH.

Ach ba é an t-athrú ba shuntasaí ná teanga eile a bheith agam, nach raibh a fhios agam í a bheith ann ar chor ar bith sular fhág mé, teanga a thabharfadh radharc eile dom ar an saol.

Ní hé sin le rá nár chuir sé agus nach gcuireann sé frustrachas mór orm go minic, agus ba bheag nár éirigh mé as cúpla uair.

Cnámh spairne ======= Ina aitheasc ag Ard-Fheis Shinn Féin ag deireadh na míosa seo caite, dúirt Gerry Adams gurb í ceist na póilíneachta an chnámh ba mhó spairne sna comhchainteanna atá ag dul ar aghaidh faoi láthair.

Dá leanfadh contaetha agus foirne eile a sampla agus an iomáint a imirt mar ba chóir, leis na bunscileanna i réim, an sliotar á imirt fan talún níos sciobtha agus an camán á úsáid mar ba chóir (seachas síor-rith agus teagmháil throm chorp, cuir i gcás), b'fhéidir gurbh fhearrde an cluiche.

Dá leanfadh contaetha agus foirne eile a sampla agus an iomáint a imirt mar ba chóir, leis na bunscileanna i réim, an sliotar á imirt fan talún níos sciobtha agus an camán á úsáid mar ba chóir (seachas síor-rith agus teagmháil throm chorp, cuir i gcás), b'fhéidir gurbh fhearrde an cluiche.

Ní raibh an dea-chuma ar an bhean a bhí sa leaba ach ba mhór idir í agus Joan.

Cúig bliana is fiche ó shin ba ghnách linn dul go Dún Éideann ó Learpholl ar an traein le haghaidh lá saor.

Ba ghnách léi péintéireacht radharcanna tíre a dhéanamh ach is maith léi anois a bheith ag péinteáil portráidí.

Bhí mé an-tógtha leis na hamhráin thraidisiúnta agus ba mhian liom a thuiscint cad é a bhí siad ag rá.

I Meán Fómhair 2001, cuireadh Ansett, an dara haerlíne ba mhó sa tír, i lámha an riarthóra.

Lig sé scread eile péine as agus shíl cic a tharraingt ar an dochtúir ba ghaire dó agus an lann obráide a bhaint as a lámh nó go bhfuair amach nach raibh aon chos chlé aige lena chiceáil.

"Murar cheart dul gar di cén fáth slua agaibh a bheith cruinnithe timpeall anois uirthi agus ag gliúcaíocht uirthi amhail is da mba libh féin í? Ba cheart dom táille a ghearradh oraibh.

Ach an dream gairmiúil a bhí ag aisteoireacht an oíche cheana mar chompántas na Taibhdheirce, bhíodar thar barr ar fad agus ba phléisiúr bheith ina láthair.

Bheir sí ar ghrafóg agus thug sí iarraidh ar an chuid den gharraí ba dheise don fhuinneog.

" Bhí iarnród idir mo theach féin agus ballaí Phríosún Walton agus ba ghnách liom éisteacht leis na traenacha earraí ar a mbealach go dtí na dugaí agus mé féin i mo luí ansin mar stócach.

Cheapas go mba mhaith an rud é tréimhse a chaitheamh sna Stáit Aontaithe.

Agus é ina sheasamh ar 18ú tí don bhabhta deiridh, chuir sé ceist ar a ghiolla faoin staid ina raibh sé agus céard ba ghá a dhéanamh.

Bhí páistí óga ag Nic Pháidín ag an am, agus cé go raibh fonn uirthi imeacht, bhí sé ní ba phraiticiúla fanacht sa phost.

Ní ba dheanaí athraíodh an t-ainm go "Muintir Chré na Cille" nuair a luigh muid isteach ar leabhar Mháirtín Uí Chadhain, *Cré na Cille*, a léamh.

) Ba in Árainn Mhór a bhí cónaí ar Róise Rua Mhic Grianna (Róise na nAmhrán), duine de na hamhránaithe sean-nóis ba thábhachtaí i dTír Chonaill sa chéad seo caite.

Is léir gur ól muintir an bháid rud beag níos mó ná mar ba chóir dóibh, ach tháinig siad faoi thionchar ruda a bhí ní ba láidre agus ní ba thocsanaí ná poitín Thoraí féin.

Bhí iontas agus fearg orainn faoi seo mar go raibh a fhios againn go mbrisfí muidne as ár bpost dá mba rud é go raibh mí-iompar mór mar seo curtha inár leith.

Bhíothas den bharúil le fada, a deir sé, go mbeadh cosc a bhain leis an stát ar fad i bhfad ní ba dhéine ná an ceann a mhol Bloomberg.

Má fheiceann sé go bhfuil táirge níos daoire ná mar ba chóir, ba cheart é seo a lua agus imeacht chuig an ghnólacht is saoire.

Tá cuma gharbh ar an talamh, ach bhí ba ramhra donna ar féarach anseo is ansiúd agus laonna leo.

Bhéarfeadh mo mhic caiséid de Daniel O'Donnell isteach chuig a seomra leapa agus ba léir gur bhain sí an-sult as glór Daniel.

"Agus ní cúrsaí tráchtála amháin (dlúthdhioscaí ar fáil go forleathan, daoine ábalta taisteal i bhfad níos éasca ná mar ba ghnách leo, etc.

Cad é mar a thángthas ar an mbunreacht seo? Ba bhaolach ar feadh i bhfad nach dtiocfadh an Coinbhinsiún ar aon aigne faoi aon téacs amháin.

Cé a chreidfeadh é? Maidir le pointí ísle na bliana, ba mhór an trua nár éirigh le Luimneach dul chun cinn níos fearr a dhéanamh i ndiaidh trí bhua iontacha i gCluichí Ceannais Faoi 21 bhliain ach b'fhéidir go raibh muintir Luimnigh ag súil leis an iomarca ró-luath ó imreoirí óga.

Bhí 22 carr páirteach ar fad agus thóg sé tuairim is seachtain ar na cinn ba mhoille an t-aistear a chur dhíobh.

Post nua a bhí ann, mar dúirt an rialtas faoin am sin go raibh cead ag gach dalta bunscoile Manainnis a fhoghlaim ar feadh leathuaire gach seachtain, dá mba mhian leo.

Tá cearta thar an gcoiteann ag an bpíb uilleann aitheantas a bheith aici mar uirlis cheoil náisiúnta na hÉireann agus ba cheart é sin a chur san áireamh nuair a bhíonn tacaíocht stáit á lorg.

Nó b'fhéidir gurb é an t-airgead urraíochta a chaill sí an buille ba mheasa.

Agus, in ainneoin leithscéalta na heagraíochta, ba léir ón ráiteas a d'eisigh na Bráithre Críostaí an oíche sin nach bhfuil siad in ann glacadh leis an bhfírinne lom.

Ba chuma linn, mar bhí muid compordach go leor sa seanteach.

Ach ba leasc leis an mugairle Mhuire a thabhairt uaidh.

Ba é an ceann sé nó seachrán acu sin a fuair duine agus ní raibh sé sona a scaoileadh uait, agus níor i measc na gcnónna eile ina phóca a choinnigh sé an cailín sin ach i gcúinne beag slán léi féin.

Agus ba ghnás leis bualadh isteach chuig Máire Cháit, ag cur a bhirt ina sheasamh taobh amuigh le hursain an dorais, le go ndéanfadh Cáit is é féin beagán comhrá, go n-ólfadh sé blogam tae uaithi agus go gcrochfadh sé buicéad uisce ón tobar di in ómós an tae agus in ómós an chead a thug sí dó scoilb a bhaint ina coill.

(Cé gur imir Caoimhín sa Chraobh i '78, le cead speisialta bhainisteoir Manchester United, bhí gortú dá chois ag cur as dó agus ba laige a thionchar ar an gcluiche dá bharr.

Toisc gur chaith sé a shaol go dtí seo ag imirt cluichí agus ag traenáil lá agus oíche, ó cheann ceann na seachtaine, ba leasc leis saol na hoifige agus na gnáthoibre a chleachtadh go fóill.

Ainneoin go bhfuil saibhreas mór mianraí sa tír, ainneoin gurbh í ceann de na tíortha ba thábhachtaí sna meánaoiseanna nuair a bhí sí faoi riail ag na Spáinneach, is í an Bholaiv an dara tír is boichte i Meiriceá Theas sa lá atá inniu ann.

Tá a fhios againn gur phós sé bean darbh ainm Catharina Bolnes, Caitliceach a bhí rud beag ní ba shine ná é.

Ba iad na daoine óga ba ghníomhaí sa streachailt seo chun neamhspleáchas a bhaint amach ón Danmhairg agus sna hiarrachtaí chun an tseanteanga a athbheochan.

Nuair a fosclaíodh an áit ba mhian leis na húinéirí béim a chur ar chultúr na hÉireann, agus le taobh ceol na Éireann bheith acu, d'iarr lucht an tábhairne seo ar Liam ranganna Gaeilge a mhúineadh san oíche.

Ach ar an taobh eile de, ba leasc liom daoine a chur ag aistriú raidhse mhór cáipéisí go Gaeilge nach mbeadh éileamh orthu fiú ag Gaeilgeoirí féin.