Caithfidh sé gurbh ea? Fear eile ar an gcoigrích thiar, nach n-áirítear go coiteann mar Ghael é, is ea Billy the Kid, nó mar a bheireadh sé air féin i ndeireadh achair, 'William Bonney'.

Taispeántas a spreagann machnamh atá i mbailiúchán grianghrafanna Mark Curran a bheas le feiceáil i nGailearaí na Grianghrafadóireachta, Meeting House Square, Barra an Teampaill, Baile Átha Cliath ó thús mhí an Mhárta ar aghaidh.

Seans go bhfuil na póilíní intinne ar a mbealach chugam anois.

Ní raibh fonn orthu tabhairt faoin rialtas agus bhí faitíos míréasúnta orthu, dar le Mac Coille, cur in aghaidh na cinsireachta ar eagla go gceapfaí go raibh siad i bhfábhar an fhoréigin.

Bhí achan duine ag cur a tuairisce ionas dá mba é an rud é gur shíl siad go raibh leathchois san uaigh aici.

" An chéad lá sa scoil, léigh an múinteoir Béarla, Tomás Breathnach, sliocht as leabhar agus d'fhiafraigh sé de na daltaí cad é a mbarúil faoi.

Tar éis dom na céad línte de *Molloy *a léamh, thugas faoi deara ar an toirt gur dhearcadh neamhchoitianta ar an saol a bhí ann, dearcadh a bhain le domhan smaointeoireachta eile ar fad.

Ní raibh sé i measc na ndaoine a gheobhadh ardú céime agus dá bhrí sin ní shamhlaíonn siad boic mhóra ag dul as a mbealach len é a chosaint dá mba rud é gur cheap siad go raibh sé ciontach.

Nuair a toghadh ina cheannaire ar Fhine Gael é, i ndiaidh thoghchán na tubaiste 2002, mheas tráchtairí áirithe nach raibh an taithí ná na scileanna ag Enda Kenny chun an páirtí a athbheochan.

Chun é sin a dhéanamh go héifeachtach, ní mór dúinn saol poiblí a chruthú ina dtugtar tús áite don smaoineamh cruthaitheach seachas seanghréasán na gcarad.

De réir mar ba chuimhne le hAifric é, ní raibh ar thús nó dheireadh Joan ach aclaíocht agus spórt an uair sin.

Cheapas go mba mhaith an rud é tréimhse a chaitheamh sna Stáit Aontaithe.

Ba iad an dís seo a scríobh "A Cold House", agus den chéad uair in iarthar Bhéal Feirste, b'fhéidir, beidh smaointe inmheánacha bhall den RUC á nochtadh go neamhbhalbh os comhair lucht féachana a bheidh chóir a bheith céad faoin chéad náisiúnach.

Tá go leor ábhair machnaimh sa dráma don uile dhream.

Síleadh gur taom croí a bhí ann agus tugadh chuig an otharlann é.

Shíl mé gur thit an tóin as an spéir leis an bhúireach a bhí ort," arsa Seán agus thiontaigh sé ar a shála agus suas an staighre leis arís.

Rinne mé dianmhachnamh ar ghnéithe éagsúla den fhile, a shaol misteach, a spioradáltacht, Maud Gonne.

Lón machnaimh atá ann dóibh siúd atá i mbun feachtais san iarthar chun an nasc iarnróid idir Sligeach agus Luimneach a oscailt in athuair.

Tugann gach eagrán lón machnaimh dom nach bhfaighinn i bhfoilseachán Gaeilge ar bith.

Tugann gach eagrán lón machnaimh dom nach bhfaighinn i bhfoilseachán Gaeilge ar bith.

Ach is ábhar machnaimh é an tuarascáil.

* Gluais • Glossary mo dhícheallmy best a gheallaim dom féinI promise myself san fhásachin the desert d'fhéadfainn staonadh ó sheacláidI could abstain from chocolate don Charghasfor Lent cleastrick chuirfinn dallamullóg orm féinI'd delude myself blastatasty íobairtsacrifice maitheasgood bródúilproud casacht mhór ghroía great big cough tairseachthreshold tanaíthin fiáinwild de shíoralways seanfhaiseantaold-fashioned láchfriendly, pleasant mearbhallconfusion cheapasI thought a bhlas tuaisceartachhis northern accent chloisimis a chasachtwe used to hear his cough bhímis ar bíswe used to be excited/impatient cúbógacollections of Easter eggs scaoilimis gach uile ní uainnwe'd cast everything aside go scafántaspeedily ghlacadh sí buíochas leisshe would thank him chuireadh sí i bhfolach éshe would hide it ag iomrascáil lena chéilewrestling one another suachmáneasy-going person gan puth análawithout a puff of breath parlúsparlour, sitting-room deireadh sí linnshe would say to us cur i gcéill iomlántotal pretence thuigeadh siseshe'd understand bheannaímis dówe would greet him d'fhiafraímis dewe'd ask him d'fhreagraímiswe would answer go fuarbhruiteindifferently ag tóraíocht an mhálasearching for the bag nodclue go n-alpfadh Daidí siar iadthat Dad would devour them beadaílover of sweet things dá bharras a result d'éalaigh méI escaped cófrapress ag póirseáil thartrummaging about málaí plaisteachaplastic bags doirtealsink de phreabsuddenly go raibh mo chosa nitethat it was all up with me polaitíocht an tuaiscirtthe politics of the north daoine muinteartharelations díospóireachtaí bríomharalively debates a chuairteannahis visits b'annamh cuideachta na bhfear aigehe seldom had the company of men ag útamáilfumbling ba ghiorra in aois diclosest to her in age mo dhála féin agus Tríonajust like myself and Tríona fé mar a chaitheadh Tríona liomsaas Tríona used to treat me barrúilfunny de shíor dár gcáineadhalways criticizing us ag spochadh as m'uncailteasing my uncle agus uasal le híseal á dhéanamh aigesean uirthiseand he was patronizing her tá sé chomh maith agamI may as well á leanúintfollowing him garda gradaimguard of honour cársánwheeze inchreidtecredible plúchadhasthma ag sméideadh ar m'uncailnodding at my uncle dá mbéarfaí ormif I was caught isteach sna gnáthchróite folaighinto the usual hiding-places macalla na nglórthathe echo of the voices tuaromen, sign an ceann ab ansa liom féinthe one I liked best mealltachenticing bonnánhorn fardoraslintel of door vardúswardrobe bheir mé barróg airI hugged him ag cóiriú na n-adhartánarranging the cushions glicsly caoi a chur ar an áitto tidy up the place margadhdeal a roinntto share stróic méI tore daitecoloured dúil chráitetorturous desire candaí móra seacláidebig chunks of chocolate blúire ar bhlúirebit by bit giodalachperky bhuail fonn múisce muidwe felt like vomiting tháinig iarracht den cheann faoi orainnwe became a little bit down smeartha le seacláidcovered in chocolate teipfailure

Agus caithfeadsa a rá ná beadh fonn ar bith ormsa a bheith i mo shaoránach de chuid na tíre seo dá gceapfaimis ar aon tslí go rabhamar níos fearr ná cine ar bith eile ar domhan.

AÓF: Cad é an rud is mó gur mhaith leat a bhaint amach fós, ó thaobh an cheoil de agus ó thaobh na hamhránaíochta de? MNA: Níor cheapas riamh go mbainfinn amach an méid atá bainte amach go dtí seo agam.

Síleadh gur chaith duine éigin cipín solais síos, cé go raibh cosc ar thobac san iarnród faoi thalamh mar gheall ar an tine ag Oxford Circus i 1985.

Is é sin le rá go raibh breis is dhá oiread caiteachais ar an scéim is a ceapadh ar dtús.

" "Ní lá go fóill é!" arsa Siobhán "Shíl mé go gcuirfeá suas dó.

“Cheapas ag an am go mbeadh orm dul thar lear le slí bheatha a bhaint amach.

Ní raibh Gaeilge líofa ag gach duine, mar sin ní bhímis ag déileáil le téamaí intleachtúla den chuid is mó mar braitheann smaointe ar fhocail.

Ach in ainneoin sin, níor theastaigh uaim go gceapfaí gur “leantóir” mé sa ghnáthchiall.

Craoltar mórán ócáidí spóirt ar TG4, idir chluichí Gaelacha, rugbaí, sacar, pheil na hAstráile is araile, ach cé a cheapfadh, cúpla bliain ó shin fiú amháin, go bhféadfadh duine féachaint ar cheann de na hócáidí spóirt is ardnósaí ar domhan, is é sin comórtas leadóige Wimbledon, é “beo” ar theilifis na Gaeilge agus an tráchtaireacht á déanamh tré mheán na Gaeilge ag cainteoirí dúchais Gaeilge! B’fhéidir nár cheart a bheith ag déanamh iontais dá leithéid níos mó, ach i gcás cuid againn is gearr le míorúilt ann féin é sin.

Cé gur síleadh gur pápa a bheadh ann a bheadh ag iarraidh an *status quo *a chothú amháin, is léir go bhfuil sé i gceist aige níos mó ná sin a dhéanamh.

Meastar gur tógadh iad idir an 10ú agus an 12ú haois.

An chuid is sine, is píosa de sheanbhalla é a dtugtar “Balla Mhaolmhaodhóig” air, mar Síltear gur chuid de mhainistir Agaistíneach é, a thóg Maolmhaodhóg Ard Mhacha sa 12ú haois.

ceaptar go ndearnadh damáiste $1 billiún (€600 milliún) ar fad agus go gcaillfidh ar a laghad 4,000 daoine a gcuid postanna.

An chuid is sine, is píosa de sheanbhalla é a dtugtar “Balla Mhaolmhaodhóig” air, mar Síltear gur chuid de mhainistir Agaistíneach é, a thóg Maolmhaodhóg Ard Mhacha sa 12ú haois.

* Gluais • Glossary cuairteoirvisitor saoithiúilpeculiar prochógcave, hovel i gceann mo mharanaengaged in contemplation meanaawl a thriailto try oidíteachers dá ngníomhóinn mar a iarradh ormhad I acted as I had been told brocaisden le m’uillinnbeside my elbow ag stánadh uirthistaring at it go mínósachrudely an léaráid áirithe sinthat particular sketch sula gcuirfeadh sé forrán ormbefore he would address me dúil bheolive creature cruinniú mo mheabhrachthe gathering of my thoughts frídín deannaighdust germ m’fhabhramy eyelash aireattention glasuainevivid green donnliath na huaimhethe grey brown of the cave feisteas coimhthíochstrange attire seacht fairsingeseven times more wide leadhb leathana wide piece fionnachrithgoose-flesh tír shiocthafrozen country géagalimbs aeráid fhionnuar s'againneour cool climate ionsar achan rud sa phluaistowards everything in the cave Cliseadh Shráid Wallthe Wall Street Crash Géarchéim Munchenthe Munich Crisis slis creigea piece of rock ina dhornin his fist ionsormtowards me cén treo a léifinn íwhat direction I'd read it treoraitheguides toilteanachwilling comhléaráideoirífellow illustrators cúigear glaschraicneach eilefive other green-skinned creatures brollach is másaíbosom and thighs ag sciolladóireachtscolding ag fiafraí dá chéileasking each other dheamhan fonn ormI wasn't in the mood ghréasobairfancywork saothraithelabourers mo chuid líníochta féinmy own drawing mo shamhlaíocht féinmy own imagination a míniúto explain it tinfeadhinspiration leamhdull páistí fuaite earraí leathairthe children who sew leather goods sclábhlannasweatshops fá mo choinne féinfor myself a dhath ar bithanything i gceathrú inteacht eile den domhanin some other quarter of the world

An chuid is sine, is píosa de sheanbhalla é a dtugtar “Balla Mhaolmhaodhóig” air, mar Síltear gur chuid de mhainistir Agaistíneach é, a thóg Maolmhaodhóg Ard Mhacha sa 12ú haois.

Cineál *pot pourri* den teanga a bhíonn acu! Ós rud é gur daoine fásta iad na mic léinn uilig, bíonn siad i gcónaí ag iarraidh a gcuid smaointe a nochtadh mar a dhéanann siad sa Bhéarla, ar bhealach casta agus oilte.

Bíonn go leor frustrachais i gceist agus iad ag iarraidh na smaointe doimhne seo a chumadh i nGaeilge chun ceist a fhreagairt nó chun bheith ag caint leis an duine taobh leo.

Taca an ama seo anuraidh is beag duine a cheapfadh go mbeadh trí bhua shuntasacha bainte amach ag foirne as Baile Átha Cliath.

Chuaigh sé síos i measc na ndaoine, mar a rinne a uncail Seán Ó Ríordáin Ó hEochaidh roimhe, agus chuaigh sé síos ag lorg daoirse ón mbinbshaoirse a bhí ag liú thart air, agus cheangail sé an chonairt smaointe agus d’ith sé cearca agus sceallóga.

Is dóigh liom go léiríonn sé nach bhfuil an spórt chomh tábhachtach dom is a cheapas.

Ar feadh i bhfad, ceapadh gur chum fear darbh ainm Abner Doubleday an cluiche in 1839 i mbaile beag tuaithe darb ainm Cooperstown, i stát Nua-Eabhrac.

***AÓF: ***Maidir leis an gceol ar an albam, is léir gur smaoinigh sibh ar an gcóiriú cuid mhaith.

Labhair na daoine fásta í sa bhaile, ach ar scoil níor smaoiníodh riamh uirthi mar theanga acadúil.

” **Idir dhá chultúr** Uaireanta, meastar go bhfuil an Nua-Shéalainn ró-spleách ar chultúir ón taobh amuigh, de dheasca a ceangail fhada stairiúil leis an mBreatain, agus a giorracht don Astráil.

Ach is léir go bhfuil tuigbheáil ag cuid mhór daoine do na figiúirí stuama aonaracha seo agus go spreagann siad machnamh agus tuairimí éagsúla.

“Tá ilghnéitheacht ag teastáil, ní hamháin maidir leis an gcomhshaol, ach ilghnéitheacht smaointeoireachta i dtaca leis an timpeallacht chéanna chun go mbeidh níos mó guthanna ar an ngiúiré, níos mó gaoise le roinnt.

Meastar go bhfuil 200 raidhfil AK-47, meaisínghunnaí Uzi, agus suas le 200 meaisínghunna eile, cuid acu déanta sa bhaile; 200 gunna láimhe agus méid airithe Powergel (ábhar pléascáin) ag an UDA.

Mheall sin, agus na smaointe rómánsacha a bhí agam faoin tír, anall mé! Tá mé anseo ó shin i leith.

Mar sin de, shíl mé gurbh fhearr liom foghlaim conas fidleacha a dhéanamh.

Sna 1790í, measadh go raibh 1,276 duine sa pharóiste, agus gur Chaitlicigh 384 acu.

Dála daoine ar fud an domhain, mheas muintir na háite go raibh na hiolair ag déanamh slada ar a gcuid uan agus sheilg siad na héin mhaorga seo.

Bhí lorg an iolair mhara ar 35 de na huain mharbha, ach meastar go raibh leath acu sin marbh sula ndeachaigh na hiolair in aice leo.

” Ní luann Mac Giolla Chomhaill, ámh, na línte eile san alt: “Óg is mar bhí mé, thigeadh fiche smaoineamh tríom léim a thabhairt síos agus mé féin a bhá, agus deireadh a chur le cuid magaidh na bpáistí.

Ó thaobh na peile de, cé cheapfadh ag tús na bliana gurb iad Ciarraí agus Corcaigh a bheadh sa chluiche ceannais? Geall maith a bheadh ann siúráilte dá smaoineodh duine air in am.

Ach nach é *raison d'être* na ngunnaí céanna an tAontas a choinneáil slán? Cad é a tharlódh dá measfadh an UDA go raibh barraíocht comhoibrithe ag dul ar aghaidh idir an dá stát ar an oileán seo? Nach é a ndualgas é Ulaidh a shábháil ó dhaorsmacht phoblachtánach, nó an bhfuil dearmad déanta acu ar “an cheist náisiúnta”.

“Is as an Bog (Taobh an Bhogaigh) mé, agus shíl muid go raibh daoine ag teacht isteach ón taobh amuigh agus ag baint úsáide as an Tuaisceart mar chineál goldfish bowl.

Rith go leor smaointe eile liom, agus chinn mé go raibh ábhar scannáin ansin.

Thosaigh mé ag smaoineamh ar an dóigh a mbaineann cuid de na Sasanaigh úsáid as an fhocal Paddy.

“Tagann smaointe áirithe agus imíonn smaointe eile, ach tagann an script le chéile ag an deireadh.

Ansin, tosaíonn tú ag obair leis na haisteoirí agus bíonn smaointe acu.

Bíonn do chosa róscaoilte, do smaointe róscaipthe agus do chlog ama rómheasctha suas.

De réir suirbhéanna éagsúla, meastar go forleathan san Astráil nach bhfuil cothrom na Féinne á thabhairt do dhaoine atá ag obair ar chonradh AWA.

Tá 32 íomhá éagsúil dá saothar, idir dhaite agus dhubh agus bán, le feiceáil sa leabhar, chomh maith le samplaí dá machnamh ar a saol agus í in aois a leanbhaoise – iad ar fad foilsithe sa leabhar seo den chéad uair.

Bhí mé lánsásta cúpla lá a chaitheamh ag pleanáil agus ag breacadh síos mo chuid smaointe agus ansin .

Mheas sé go líonfadh Mick bearna ar fhoireann peile Átha Cliath.

In oifig Tom Sherlock, bainisteoir an bhanna ceoil Altan, a bhíos nuair a dúirt sé liom gur cheap sé go raibh athrú suntasach i ndiaidh teacht ar gach ní i dtionscal an cheoil.

Ghlaoigh an dochtúir ar Ospidéal Ollscoil na Gaillimhe agus chaith Barbara trí seachtaine ansin, áit ar shíl sí go mbeadh sí slán.

Léiríonn an pobalbhreith thuasluaite gur mheas a bhformhór nach raibh “*a fair go*” á thabhairt do na hoibrithe faoi WorkChoices.

Faoi dheireadh, a shíl muid ar fad, bhí suíomh gréasánaithe sóisialta ar fáil dúinn a bhí snasta agus eagraithe – cosúil le Bebo, ach amháin go raibh sé dírithe ar dhaoine fásta.

Maidir leis an teideal Gaeilge, nuair a smaoinigh mé ar an gcúlra ceoil a bhí i mo theaghlach agus an dóigh ar bhain sé le mo cheantar dúchais féin, níorbh fhada gur roghnaigh mé an logainm áitiúil Cloch Fhuaráin, ar baile fearainn in aice le mo bhaile féin i gContae Ard Mhacha é, mar theideal Gaeilge ar an albam.

Cé gur iarshaighdiúir é John McCain, táthar den tuairim go bhfuil sé róliobrálach.

Cad chuige a bhfuil sé chomh mealltach sin, agus cad iad na heilimintí a dhéanann “*sexy*” é, nuair nach bhfuiltear den tuairim go bhfuil an damhsa eile aonair – an damhsa céime – leath chomh *sexy*? Bhuel, measaimse gurb é is cúis le híomhá mhealltach a bheith aige ná an tsaoirse, an tsoibealtacht agus an gháirsiúlacht a bhaineann leis.

Cad é a rinne sé leis an stuif seo uilig? Is cinnte go bhfuair sé smaointe dá shaothar féin ó chuid den chnuasach, ach den chuid is mó, chuaigh gach píosa *bric-a-brac* agus bruscair a bhailigh sé – ón mbliain 1974 go dtí lá a bháis i 1987 – isteach i mboscaí cairtchláir, i gcomhadchaibinéid, agus i gcófraí móra.

Shíl siad go raibh lúb ar lár ionam i dtosach.

Bhí aithne agam ar an bhfear a bhí ina bhun agus shíl seisean go mbeadh mianach ionam ó thaobh na fuirseoireachta de.

Nach iontach an rud é an fhoilsitheoireacht deisce?! **Feachtas**Shíl mé go mbeadh stuif mar seo mealltach do dhaoine leochaileacha, agus ba dhíol spéise é, dar liomsa, go bhfuil an chuma ar an scéal go bhfuil an Office of Fair Trading (OFT) i Sasana den tuairim chéanna – chuir siad tús le feachtas nua dar teideal Scams Awareness Month i mí Feabhra.

Is cinnte go bhfuil ábhar inspéise sa saothar seo do lucht na Gaeilge agus is cosúil go dtabharfaidh sé lón machnaimh don chuid eile den tsochaí Éireannach nach bhfuil eolach ar an teanga nó ar na nithe atá ina n-údair imní – agus ina n-údair bhróid – dá lucht labhartha in Éirinn agus i gcéin.

Is cinnte gur rith an smaoineamh céanna le Gearóid Ó Cairealláin, Eoghan Ó Néill agus daoine eile nach iad a raibh dlúthbhaint acu le blianta luatha an nuachtáin agus iad ar a mine ghéire á chur amach ar acmhainní suaracha.

Ní fheadar ar shamhlaigh Dolly Parton riamh go mbeadh a hamhrán “Jolene” mar amhrán aitheantais ag dream mar seo? Tar éis na hoíche dheineas mo mhachnamh ar an lagcheangal atá ann idir Éire agus ár gcomharsa Cheilteach, an Bhriotáin.

Bhíothas den tuairim abhus gur bhuail sé léi as cúirtéis amháin.

Meastar go forleathan gurbh é ba chúis leis an éagóir uafásach seo ná gur chuir Brundage brú ar na Meiriceánaigh déanamh amhlaidh.

Sampla amháin ná, “is éard atá i gceist le ‘síceolaíocht spóirt’ ná staidéar eolaíoch ar phróisis intinne agus ar iompar i gcomhthéacs an spóirt.

Is í an aidhm a bhíonn i gceist, dar ndóigh, ná bua a bhaint amach agus, dá bhrí sin, is gá cúram a dhéanamh de na próisis intinne chomh maith leis na scileanna fisiceacha.

Tá tábhacht ag baint le hinchinn na n-imreoirí a bheith lán smaointe dearfacha sa chaoi is go ndéanfaidh siad an rogha cheart oiread agus is féidir agus cluiche ar siúl.

Ach is comhartha é sin go bhfuil ag éirí go han-mhaith leis; ní bheadh na lipéid cheoil buartha faoi na cúrsaí sin dá mba rud é gur shíl siad nach mbeadh tóir ar na halbaim nó mórán airgid le déanamh astu.

Táthar den tuairim gur mheáncheannaí idir De Beers agus rialtas Mheiriceá é chomh maith.

Chun an fhírinne a rá, cheap mé go rachadh sé i bhfeidhm níos mó orm a bheith ag féachaint ar phríomhgheata an champa – ar a bhfuil an mana cruálach *Arbeit macht Frei* scríofa – gan trácht ar na seomraí gáis agus na créamatóiriamaí.

Ceithre scór deireadh seachtaine ag meabhrú os cionn na tine ina phluais uaigneach, ag tochas a thóna agus ag cuimilt a bhoilg, ag iarraidh seoda litríochta a scríobh do *Beo Ar Éigean!* Ceithre scór deireadh seachtaine ag iarraidh comhfhreagraithe eile na liarlóige seo a sheachaint ar eagla go ngoidfidís a chuid péarlaí luachmhara de smaointe agus iad ag iarraidh a gcuid truflaise féin a chumadh.

Céard faoin duine? Caithfidh mé a rá go ndeachaigh Roche go mór i gcion orm nuair a labhair mé léi ag tús na míosa seo; shíl mé an dúrud di.

Is amhlaidh go ndéarfainn go bhfuil sí ag feidhmiú *thar* lánacmhainneacht; bhí sí ag cur thar maoil le smaointe, focail, daonnacht agus taisce agus í ag caint liomsa.

“Tá an oiread sin machnaimh agus oibre i ndiaidh a bheith déanta ar an gclár seo gur ait liom go mbeidh sé le feiceáil, faoi dheireadh thiar thall, i gceann cúpla lá.

Go bunúsach, creideann scoil smaointeoireachta amháin nár fhág an pléascadh aon tionchar diúltach ar mhuintir na gceantar seo.

org/wiki/Chernobyl_disaster) Caithfidh mé a admháil nach bhfuil tuairim agamsa cé acu scoil smaointeoireachta is cirte.

Réiteach Oifig Thuaisceart Éireann? Meastar go ndéarfaidh an CNF nár scoireadh Comhairle na nArm riamh, ach nach bhfuil sé ag feidhmiú ar bhonn míleata anois.

Ceaptar go forleathan nach raibh in KAS – ar le bunaitheoir an SAS, Sir David Stirling, é – ach scáth folaigh ar M16.

Chuir sé díomá ar Bhreandán Delap fosta: “Míofar!” a dúirt sé liom, “caite le chéile gan machnamh ar bith a bheith déanta air.

com Agus mé ag amharc air an tseachtain seo, tá iontráil chlasaiceach ann a bhfuil na buanna is ansa liom fán suíomh - meascán de bhinb, greann, ábhar machnaimh, seafóid agus d’eolas.