bhraith siad
they felt
Bhí Gaeilge sa bhaile agus ar scoil ag a bpáistí ach bhraith siad gur ghá céim eile a thógaint le saol níos leithne a chur ar fáil dóibh trí imeachtaí sóisialta agus oideachasúla, ranganna, ceardlanna, cóisirí, etc.
go gcomhlíonfaidh siad a ndualgas
that they will fulfill their responsibility
Dualgas i leith na Gaeilge a chur ar na forais atá á maoiniú ag an stát agus a eagraíonn imeachtaí oideachasúla agus caitheamh aimsire don óige, ar nós The Ark Ard-Mhúsaem na hÉireann agus an Gailearaí Náisiúnta na hÉireann, agus deimhin a dhéanamh de go gcomhlíonfaidh siad a ndualgas.
nach bhfuil an dara rogha acu
that they have no other choice
Tarlaíonn sé seo go rialta, áfach, agus deir na Cúbaigh nach bhfuil an dara rogha acu mar nach féidir leo a bheith beo ar a dtuarastal amháin ($10 Meiriceánach sa mhí ar an mheán).
tairgíodh gnéas
airgíodh gnéas dóibh: they were offered sex
Bhí an gliomach go breá ach baineadh siar as mo chuid compánach fir nuair a tairgíodh gnéas (bean go maidin ar $30) dóibh!
Caithfidh tú a bheith ar d'airdeall i gcónaí.
Bhain siad siar asam
They took me back
Bhain siad siar asam le binb agus boirbe a ngutha.
Thig leo gnaithe a dhéanamh gan tú
They can survive without you
Thig leo gnaithe a dhéanamh gan tú nuair nach mbíonn tú ansin, áfach, mar gur dream neamhspleách iad.
tá ag éirí leo
they're succeeding
Tá na cathanna céanna le troid acu agus atá ag Gaeltachtaí beaga eile lena gcultúr a thabhairt slán, ach tá ag éirí leo é sin a dhéanamh.
chuir na comhlachtaí ceoil an dlí ar
chuir siad an dlí orthu: they took them to court
Chuir an clár ríomhaireachta sin ar chumas daoine ceol a fháil ó bhailiúcháin daoine eile ar an idirlíon agus chuir na comhlachtaí ceoil an dlí ar an gcomhlacht a bhunaigh é.
is lú an fonn a bheidh orthu
they will be less enthusiastic
Ar an taobh eile den scéal, má léiríonn an daonáireamh go bhfuil an líon céanna Caitliceach agus Protastúnach ann, agus má dháiltear seirbhísí agus urraim dá réir, má tá an "place in the sun" ag Caitlicigh, is lú an fonn a bheidh orthu buntáistí na Ríochta Aontaithe a fhágáil ina ndiaidh.
sháraigh
sháraigh siad: they got the better of
Mar shampla, i dtoghcháin an Tionóil i 1998, fuair an SDLP 177,963 vóta, an chéad uair riamh a sháraigh an páirtí sin Aontachtaithe Uladh.
caitheann siad leo mar
they treat them as
Fearann siad fáilte agus fiche rompu isteach sa tír; caitheann siad leo mar chaoirigh na hÉireann; tugann siad béile breá blasta amháin d'fhéar na hÉireann dóibh; ansin díolann siad ar aghaidh iad mar chaoirigh na hÉireann.
baileoidh siad leo
they will up and go
Athlonnú
=======
Tá sé go maith go bhfuil na comhlachtaí seo ar fad in ann postanna a sholáthar d'aos óg agus do dhaoine dífhostaithe na tíre, ach a luaithe is a thiocfaidh siad ar láthair eile ina bhfuil na scileanna agus an bonneagar céanna ar fáil, baileoidh siad leo mar a dhein na comhlachtaí éadaí agus comhlachtaí carranna le fiche bliain anuas.
léiríodar
they showed
Seo sampla iontach de dhream Éireannach a dhein iomaíocht le hinfheistíocht bhreise a mhealladh go hÉirinn; léiríodar go bhféadfaidís airgead an chomhlachta a shábháil trí ionad nua a bhunú sa Spidéal seachas é a lonnú i Meiriceá.
nach minic a bhíonn siad thíos leis an mhí-iompar seo
they seldom pay for this bad behaviour
Is é an fáth go bhfuil na póilíní ag caitheamh mar seo go fóill le fir dhubha ná nach minic a bhíonn siad thíos leis an mhí-iompar seo.
Ligeann pobal na Stát Aontaithe a gcoireanna leo
they American public condone their crimes
Ligeann pobal na Stát Aontaithe a gcoireanna leo, ceadaíonn siad iad agus spreagann siad iad.
chuireadar fúthu
they settled
Tháinig Liútaraigh as Siléis na Gearmáine a d'fhág a dtír dhúchais de bharr achrann creidimh agus chuireadar fúthu sa mBarossa Valley in aice le hAdelaide san Astráil Theas.
na feachtais atá á n-eagrú acu
the campaigns that they are organising
ie/)) lán d'eolas faoi na feachtais atá á n-eagrú acu.
conas a mhaireadar
how they lived
Chuaigh beirt mhac léi go scoileanna Seapánacha agus chuir Neasa aithne ar mhná Seapánacha agus ar conas a mhaireadar.
go mbeidís
that they would be
Is cuma cén casadh a chuireann siad sa scéal, thuig na páistí an ceacht simplí - nach raibh a dtuismitheoirí ag iarraidh go mbeidís sa rang céanna le Taistealaithe.
bíodh siad ar a n-aire
they had better watch out
Iad siúd sa tír a bhfuil páiste acu nach bhfuil cumas acadúil ard go leor aige/aici, bíodh siad ar a n-aire.
le fonn caointe
feeling like they want to cry
Ar an drochuair, tá an píosa áirithe talaimh sin ag titim isteach sa chlábar agus lucht féachana scanraithe ag breathú air le fonn caointe.
dhíbir siad
they expelled
Bhunaigh siad fochoistí, dhíbir siad Sinn Féin ó na fochoistí sin agus ansin rinne an fochoiste obair an choiste mhóir.
bhuail néal codlata iad
they nodded off
Bhí cuid acu crom isteach ar chomhrá agus cuid mhaith acu ar bhuail néal codlata iad.
B'acmhainn leo
they could afford
B'acmhainn leo é sin a dhéanamh, ach an rud ba shuimiúla dom ná go raibh an toradh ar an infheistíocht níb airde ag na fir chéanna nuair a chuir sé iad i gcomparáid le "mionlaigh" eile - mná, daoine neamhbhána agus "dropouts" nár chríochnaigh a gcúrsaí ollscoile.
bhuail néal codlata iad
they nodded off
Bhí cuid acu crom isteach ar chomhrá agus cuid mhaith acu ar bhuail néal codlata iad.
dá mbuafaidís
if they had won
Ach dá mbuafaidís i 1961 b'fhéidir gur a mhalairt a tharlódh.
le go mbeidh sé d'acmhainn acu
so that they can afford
Mheall siad réiteoir i ndiaidh réiteora le cluiche i ndiaidh cluiche a chríochnú le comhscór - athimirt i ndiaidh athimeartha agus milliúin i ndiaidh milliún punt ag dul isteach i gciste Ard-Chomhairle Chumann na gCleasaithe Lúbaireachta, le go mbeidh sé d'acmhainn acu bosca corparáideach a fháil ar cíos.
dhiúltaigh siad
they refused
Ar ndóigh, ní raibh Rialtas Shasana sásta le hÉire neamhspleách agus dhiúltaigh siad glacadh leis an vótáil dhaonlathach sin.
Tá seanbhlas orthu
they're stale
Tá seanbhlas orthu cibé.
chuir siad fúthu
they settled
Tá cuid eile acu ina ndochtúirí; tháinig siad go hÉirinn mar mhic léinn agus ansin chuir siad fúthu anseo.
nárbh fhéidir leo na maslaí a thuiscint
they couldn't understand the insults
Níl Béarla acu agus an rud maith faoi sin ná nárbh fhéidir leo na maslaí a thuiscint.
ar mhian leo clarú leis
that they would want to register with
Roghnódh na vótóirí féin an toghlach ar mhian leo clarú leis.
go sáróidh siad
that they will transgress
Tá na meáin chumarsáide i Sasana lán scéalta faoi dhlíthe úra in aghaidh sceimhlitheoireachta, cé go bhfuil seans ann go sáróidh siad Acht Chearta Daonna an Aontais Eorpaigh.
gur chinn siad
that they decided
)
Chuir Príomh-Chonstábla an RUC, Sir Ronnie Flanagan, in iúl don Státrúnaí "gur thuig an UDA an damáiste a bhí an foréigean á dhéanamh do dhaoine aonair, agus an damáiste a bhí sé á dhéanamh do phróiseas na síochána, agus gur chinn siad ar stop a chur leis an fhoréigean.
cé go raibh fuadar fúthu
although they were in a rush
Bhí daoine cneasta, cabhrach cé go raibh fuadar fúthu.
Tachtadh iad
they choked
Tachtadh iad nuair a shúigh na tinte an t-aer as an log staighre ina rabhadar.
gineann siad
they generate
agus Roy Keane agus Denis Irwin agus gineann siad an t-uafás airgid don CLG.
a ghineann siad
which they generate
Tá an t-airgead a ghineann siad ag teastáil chun an óige a mhealladh, a choinneáil agus a thabhairt chun blátha.
thograigh siad féin
they themselves chose
Má tá moill ag baint lena gcuid oibre, is i ngeall ar gur thograigh siad féin jab críochnúil a dhéanamh, ní i ngeall ar mhoill ó thaobh an stáit de.
bídís líofa nó ar bheagán Gaeilge
whether they be fluent or speak only a little Irish
Oscailte do gach duine - bídís líofa nó ar bheagán Gaeilge.
threisigh siad a chéile
they strengthened each other
Is amhlaidh a threisigh siad a chéile in ionad a bheith in iomaíocht lena chéile.
ní fhéadfaí Tadhg an dá thaobhachas a chur ina leith
they couldn't be accused of being two-faced
D'fheicfí go raibh an Lucht Oibre ag tabhairt teachtaireacht shoiléir don phobal agus ní fhéadfaí Tadhg an dá thaobhachas a chur ina leith.
Bunphá caolmhaireachtála
basic pay they could barely survive on
Bunphá caolmhaireachtála á fháil ag a gcuid oibrithe agus gan sochair fhostaí ná eile acu.
a thréig siad
that they abandoned
Ach an mbeidh na haltraí sásta filleadh ar na seanphostanna a thréig siad - postanna ar thuarastail ísle agus le leibhéal ard struis? An mbeidh an Rialtas in ann tacaíocht na ndochtúirí comhairleacha a fháil nuair a laghdófar an méid ama agus an méid acmhainní is féidir leo a chaitheamh lena gcliaint phríobháideacha.
nuair a mhothaíonn
when they feel
Ach, ar an drochuair, nuair a bhíonn níos mó misnigh ag na Caitlicigh, nuair a mhothaíonn siad gurb é an Tuaisceart a mbaile, bíonn imní ar na Protastúnaigh ansin, a dúirt sé.
Ó ghnóthaigh siad
since they won
Ó ghnóthaigh siad an toghchán, tá an comhrialtas ag iarraidh a chur ina luí ar dhaoine nach raibh mórán bainte ag na teifigh leis an toradh.
ar comhaois leo
the same age as they are
Is minic a deirtear nach mbíonn deis ag an aos óg daoine eile ar comhaois leo féin, atá ina gcónaí taobh amuigh dá gceantar féin, a chloisteáil ag canadh.
Ní raibh an dara rogha acu
They had no choice
Ní raibh an dara rogha acu, áfach, de bharr go raibh bearnaí le líonadh sa sceideal.
níl múineadh madaidh orthu
they have no manners at all
"An bhfuil a fhios agat seo, aos óg an lae inniu, níl múineadh madaidh orthu.
cead raide
leave to do as they please
"
"Tá, is dócha," arsa Tadhg, "ach bheir muid cead raide daofa ar na bronntanais lá Nollag nó ní bhíonn siad beag óg ach an seal gairid.
chaith siad uilig an tráthnóna fá shult agus fá shásamh
they all had a pleasant evening
Chuir sé amach gloine beorach do féin, fíon dona chuid tuismitheoirí agus do na cuairteoirí agus *Coke* d'Eilís agus d'Aoife agus chaith siad uilig an tráthnóna fá shult agus fá shásamh.
a rogha luach
any price they liked
Ba seo nuair a cruthaíodh an t-idirlíon i dtús báire agus mheas go leor comhlachtaí úra idirlín go bhféadfadh siad a rogha luach a bhaint amach siocair go raibh saineolas acusan ar an teicneolaíocht úr seo.
tá scaoll fúthu
they're in a panic, running scared
Tá an chuid is mó den phobal sna Stáit Aontaithe paranóideach agus tá scaoll fúthu mar gheall ar eachtraí an 11 Meán Fómhair.
go gcuirtear i bhfeidhm go hiomlán iad
that they are fully implemented
Beidh orainn dul i ngleic leis na moltaí seo agus féachaint chuige go gcuirtear i bhfeidhm go hiomlán iad.
réitíonn siad go maith le chéile
they get on well with each other
Tá triúr tánaistí aigesean agus deir sé go réitíonn siad go maith le chéile agus go dtugann siad tacaíocht láidir dá chéile i gcónaí.
braitheadh iad
they were betrayed
Ansin braitheadh iad, agus fuair siad uilig bás sna sluachampaí, seachas athair Anne, Otto Frank.
ag éileamh go n-íocfaí iad
demanding that they be paid
Tá an Gaelic Players' Association cheana féin ag éileamh go n-íocfaí iad as a gcuid costaisí agus ama agus iad mbun traenála.
Ní d'aon ghnó a dheineadar é
They didn't do it deliberately
Ní d'aon ghnó a dheineadar é.
dhiúltaigh siad
they refused
Ghlac oifigigh eile an Cúigiú Leasú Bunreachta in aghaidh féinchiontaithe agus dhiúltaigh siad ceisteanna a fhreagairt.
nach ndeachthas chun cainte leosan
that they weren't consulted
Bhí fearg orthu nach ndeachthas chun cainte leosan faoi na leasuithe a bhí á ndéanamh, leasuithe a mbeadh tionchar an-mhór acu ar a dtodhchaí.
a tháirgíonn siad
that they produce
Is mian léi saghas plean gnó a leagan síos do scoileanna agus fostaithe a íoc de réir an líon uaireanta a oibríonn siad, an méid a tháirgíonn siad agus na cuspóirí a éiríonn leo a bhaint amach faoi dheireadh gach míosa.
dá mba mhian leo
if they wanted to
An féidir eolas a mheas mar seo?
Rachaidh cuid de na hathruithe i bhfeidhm ar dhaltaí an-óga chomh maith, mar shampla iad siúd atá sna *scuole elementari* (páistí idir sé bliana agus deich mbliana), a raibh scrúdú le déanamh acu go dtí seo dá mba mhian leo dul isteach sa *scuola media* (do dhaltaí idir aon bhliain déag agus trí bliana déag).
chuir siad dallamullóg ar vótóirí na hAstráile
they hoodwinked Australian voters
Fuarthas amach le deireanaí gur chuir siad dallamullóg ar vótóirí na hAstráile.
mar ar ciapadh go dona iad
where they were tormented, harrassed
Níor ligeadh isteach sa tír seo iad cé gur bheag nár bádh iad, idir fhir, mhná agus pháistí, agus cé gur thréig siad tír mar ar ciapadh go dona iad.
go dtabharfaí i dtír iad
that they would be brought ashore
Líomhaintí
=======
Rinne John Howard deimhin dá lucht tacaíochta nuair a chuir sé i leith na dteifeach i mbád eile gur chaith siad páistí isteach san fharraige ag súil go dtabharfaí i dtír iad de bharr a gclann a bheith i gcontúirt.
a lucht aitheantais
the people they know
Mar shampla, le 'Group Text', tá daoine á úsáid chun scéalta grinn a scaipeadh chuig a lucht aitheantais mar a dhéantar thar an ríomhphost go minic.
Aibíonn
(they) mature
Aibíonn na scéimeanna coigiltis nua cúig bliana agus mí tar éis a n-oscailte, agus íocfar cáin ag ráta 23% ar thoradh na taisce.
nach dtapóidh siad an deis
that they won't seize the opportunity
An bhfuilimid chun neamhaird a thabhairt ar dhaoine nach de shliocht Éireannach iad? Agus cad faoi naimhde na Gaeilge atá de shíor ag iarraidh céim síos a thabhairt don teanga sa chóras oideachais? An gceapann éinne nach dtapóidh siad an deis amach anseo chun ísliú céime a thabhairt don Ghaeilge ar an mbonn nár chóir dúinn a bheith á brú ar dhaoine nach mbaineann sí leo?
Tá sé in am ag na heagraíochtaí Gaeilge dúiseacht agus aghaidh a thabhairt ar cheist an ilchultúrachais sula mbeidh sé ródhéanach.
ba ghnách leo
they used to
Is idir Contae an Chláir agus Inis Oírr a sheoladh na soithí ar a mbealach isteach go Gaillimh agus ba ghnách leo píolótaí ón oileán a thógáil ar bord le hiad a threorú isteach sa gcuan.
sular aimsigh siad
before they found
B'éigean don fhoireann tarrthála streachailt trí shneachta domhain agus gaoth láidir ar feadh cúig huaire sular aimsigh siad na coirp.
thochail siad
they dug
chonaic ball den fhoireann sciathán ag gobadh amach as an sneachta agus thochail siad an grúpa amach.
a raibh de dhíobháil orthu
all that they wanted
Agus ba mhaith liom na ceamaraí sin - nach raibh ar siúl nuair a bhris an triúr gadaí isteach in Castlereagh an mhí seo caite; thug gríosáil do bhall den fhórsa; chuaigh fríd comhaid an-rúnda ar feadh 10-30 bomaite; sciob a raibh de dhíobháil orthu agus d'imigh - a chur i Seomra 220.
Cuirtear ina leith
they are accused
Cuirtear ina leith go minic sna meáin go bhfuil siad cúlráideach agus paróisteach ach má théann tú isteach i gclubtheach de chuid an CLG aon oíche den tseachtain tá seans go mbeidh cluiche ón *Premiership* ar siúl ar scáileán mór sa tsólann.
rinne siad turas ar
they went around
Anuas leo ansin agus rinne siad turas ar an seomra suí, seomra staidéir Nigel a bhí i gcúl an tí agus a raibh radharc álainn aige amach ar an gharradh.
go dtabharfaidís thar n-ais dom é
that they would give it back to me
Tá mo bhainisteoir ag caint leo agus thugadar a bhfocal go dtabharfaidís thar n-ais dom é ar phraghas éigin.
le hoidhreacht
{they} inherit
Faigheann siad teach a muintire le hoidhreacht, agus tarlóidh an rud céanna i gcás a gcuid páistí.
as go brách leo abhaile
off they go home
Ansin, chomh luath is a bhíonn siad in uiscí na hIodáile, léimeann siad isteach i mótarbhád a bhíonn ag fanacht leo agus as go brách leo abhaile.
Cothaítear iad
they are fed
Cothaítear iad agus tugtar cóir leighis dóibh nuair is gá.
má dhiúltaíonn siad
if they refuse
Uaireanta díoltar ar suas le €12,000 iad le máistir striapach a dhéanann bagairt go minic a dteaghlach sa bhaile a mharú má dhiúltaíonn siad comhoibriú.
ionsaíonn siad
they attack
Uaireanta ionsaíonn siad daoine a dhiúltaíonn airgead a thabhairt dóibh agus is minic fosta a bhíonn argóintí fíochmhara acu le daoine.
go bhfreastalóidís
that they would attend
Gheall a bhformhór go bhfreastalóidís ar an gcéad chúrsa eile a bheadh ar siúl againn.
go bhfreastalóidís
that they would attend
Gheall a bhformhór go bhfreastalóidís ar an gcéad chúrsa eile a bheadh ar siúl againn.
D'éalaigh siad
they escaped
D'éalaigh siad ón seomra ranga ag an am céanna fosta agus caitheann siad a gcuid ama in oifig anois ag obair mar "bhainisteoirí oideachais", ag cur brú agus struis ar na daoine bochta atá fágtha sa seomra ranga.
ar na bacáin acu
they're preparing for it
Bhain siad clú agus cáil amach ar Shráid Ghrafton ag seinm ceol bríomhar rithimeach Laidineach agus anois tá an cheolchoirm mhór seo ar na bacáin acu.
níor bhraith siad
they didn't depend on
Bhí siad ina mbaill de rocghrúpa an tráth sin, ach níor bhraith siad ar an cheol amháin le hairgead a shaothrú.
a shaothraíodh siad
that they used to earn
" Is féidir a lán airgid a shaothrú ag fánseinm a deir siad, meangadh beag gáire ar a n-aghaidh, gan iad sásta aon rún a scaoileadh faoin mhéid a shaothraíodh siad.
dhiúltaigh siad go hiomlán
they totally refused
Ach dhiúltaigh siad go hiomlán rud ar bith a rá dom.
bhí alltacht orthu
they were astonished
Nuair a chuala muintir na hIndia go rabhamar ag dul chun na Seapáine bhí alltacht orthu - itheann na Seapánaigh an *naga*, an nathair dhiaga!
Timpeall an chúinne uainn tá brainse d'Arm an tSlánaithe, an t-arm is fearr a tháinig riamh as an mBreatain.
Cuma an rachmais orthu
they look well-off
Cuma an rachmais orthu.
a chraobhscaoileann siad
they propagate/broadcast
Scaothaireacht gan dochar a chraobhscaoileann siad: "Tugtar ómós don Impire! Bata is bóthar don Bharbarach! " Tá Banphrionsa na Seapáine ag súil le leanbh; sceitimíní ar an *uyoku* - ar gach éinne chun na fírinne a rá.
go rachadh sé rite leo
that they would find it extremely difficult
Deir an rialtas anseo go rachadh sé rite leo a thaispeáint gurbh é an tobac ba chúis leis na costais atá ar an gcóras sláinte.
is cosúil nach cás leo
it seems that they don't care about
Más mar sin atá an scéal, is cosúil nach cás leo an 19,000 Astrálach a fhaigheann bás in aghaidh na bliana de bharr an tobac.
ar eagla go gceapfaí go raibh siad i bhfábhar an fhoréigin
in case it was thought that they were in favour of censorship
Ní raibh fonn orthu tabhairt faoin rialtas agus bhí faitíos míréasúnta orthu, dar le Mac Coille, cur in aghaidh na cinsireachta ar eagla go gceapfaí go raibh siad i bhfábhar an fhoréigin.
ní raibh an dara rogha acu
they had no choice
Ach chonaic an deartháir óg an dúnmharú agus ní raibh an dara rogha acu ach eisean a mharú chomh maith.
más áil leo
if they wish
Ach anois, ar a laghad, beidh seans ag na daoine a gcuid botún féin a dhéanamh más áil leo, i leaba a bheith ag fulaingt agus ag fulaingt go tréan de bharr bhotúin daoine eile.
Fuarthas ciontach iad
they were found guilty
Fuarthas ciontach iad, tugadh ar lámh d'arm Shasana iad, agus gearradh fíneáil £2 orthu, "the fine to be deducted from their army pay".
go gcuirfí faoi chois
that they'd be supressed
Shíl na Protastúnaigh go raibh saol níos fearr i ndán dóibh faoin choróin Shasanach, agus go gcuirfí faoi chois iad dá mbeadh Éire aontaithe neamhspleách ann.
is geall le hoileáin san aigéan iad
they're like islands in the ocean
Clocha aonair i ngairdín, ar sé, is geall le hoileáin san aigéan iad.
bainid aoibhneas as an duilliúr
they take delight from the leaves
Ach na Seapánaigh, glacann siad grianghraif de chrainn agus ní gá go mbeadh an crann ar fad ann; bainid aoibhneas as an duilliúr, dathanna á dtréigean, glas, buí, dearg, órga.
a ruaig siad as seilbh é
that they dispossessed him
É ag grúscán leis féin go friochanta nó gur chroith sé a dhorn go bagrach i dtreo Dhónail, ag maíomh go borb gurbh é féin an t-úinéir agus go gcaoinfidís an lá a ruaig siad as seilbh é.
Tá Gluais Beo! Pota Focal faoi chóipcheart ag Oideas Gael, foilsitheoirí na hirise Beo!
Pota Focal Beo! Glossary is under the copyright of Oideas Gael, publishers of Beo! magazine.
