a chaomhnú
to preserve
Go mbeidh an rialtas dáiríre faoin nGaeilge agus go gcuirfidh siad an maoiniú ceart ar fáil chun í a chaomhnú agus a neartú.
a chaomhnú
to preserve
Tá deacrachtaí móra ann an teanga a chaomhnú agus a sheachadadh síos trísna glúintibh.
caomhnaithe
preserved
Tá seanchas agus oidhreacht an oileáin caomhnaithe sa teanga agus cúnamh is ea é sin go mór chun an teanga a choinneáil.
a chaomhnú
to preserve
Is ann don fhoréigean aontachtach le sprioc polaitiúil dá gcuid féin a bhaint amach agus an íde-eolaíocht a d'fhoghlaim siad ón uasaicme anuas a chaomhnú - nach féidir muinín a bheith agat i gCaitlicigh.
a chaomhnú
to preserve
Grúpa ceannródaíochta ón gceantar a bhunaigh é, daoine ar spéis leo oidhreacht teangan, cheoil, litríochta, cheardaíochta, ealaíne agus seandálaíochta Chorca Dhuibhne a chaomhnú agus a threisiú.
a chaomhnaítear íomhá gach dreama
the image of each group is preserved
"
Is trí scéalta fán Somme nó fá Éirí Amach na Cásca nó Lúnasa 1969 nó imtheorannú nó buama Inis Ceithleann a chaomhnaítear íomhá gach dreama dóibh féin agus dá n-iomaitheoirí.
ag cothú cultúir
preserving a culture
Tá na sléibhte mar scáth ag pobail scaipthe an cheantair, ag cothú cultúir agus traidisiún atá ann leis na glúnta.
a chaomhnú
to preserve
Dár ndóigh, ar nós gach Gaeltacht eile sa tír, tá an Béarla ag brú orainn agus bíonn an Comharchumann i gcónaí ag iarraidh a bheith ag smaoineamh ar phleananna chun an teanga a chaomhnú.
a chaomhnú
to preserve
Sna blianta atá amach romhainn, beidh dúshlán mór roimh mhuintir Chill Chartha agus roimh mhuintir iardheisceart Dhún na nGall ina iomláine: an oidhreacht a chaomhnú ag gach leibhéal de shaol na ndaoine, agus na nithe atá maith ó thaobh teanga, ó thaobh ceoil agus ó thaobh cúrsaí cultúrtha a choinneáil chun neart a chur leis an turasóireacht chultúrtha, ar bhealaí a rachas chun sochair do gach duine sa cheantar agus do na glúnta atá le theacht amach anseo.
a chaomhnú
to preserve
Tá tuiscint níos fearr agam anois ar cé chomh crua is atá sé teanga neamhfhorleathan a chaomhnú.
leis an Ghaeilge a chaomhnú
to preserve the Irish language
Is mór an taca fosta an choláiste Gaeilge leis an Ghaeilge a chaomhnú.
leis an teanga seo a chaomhnú
to preserve this language
Inár dtuairim féin, tá muidne ag déanamh obair mhór leis an teanga seo a chaomhnú ar dhóigh straitéiseach agus tá gnéithe láidre trasteorann agus trasphobail le feiceáil inár gcuid gníomhaíochtaí.
cultúr na tíre a chaomhnú
to preserve the culture of the country
Dar liom féin go bhfuil sé de dhualgas ar Rialtas Shaorstát na Baváire cultúr na tíre a chaomhnú agus féachaint chuige gur féidir leis an bpobal taitneamh a bhaint as a chultúr féin go nádúrtha.
an teanga a chaomhnú agus a chur chun cinn
to preserve and to promote the language
Chabhraigh an tseachtain leis an eagraíocht an teanga a chaomhnú agus a chur chun cinn.
na traidisiúin a chaomhnú
to preserve the traditions
Léiríonn sé é seo le scéalta faoi chlubanna beaga ar fud na tíre agus an obair dhian atá ar siúl ag daoine go deonach chun na seirbhísí don phobal chomh maith leis na cluichí iad féin a fhorbairt agus na traidisiúin a chaomhnú.
a chaomhnú
to preserve
Tá súil agam go gcuideoidh an iarracht bheag seo le cuid den oidhreacht sin a chaomhnú.
oidhreacht a chaomhnú
to preserve his legacy
Cinnte, cuirfidh *entente cordiale *idir an bheirt cheannairí alltacht ar chuid dá lucht leanúna, ach tá oiread sin smachta acu - Paisley ar an DUP, ainneoin na troda a bheas ann a oidhreacht a chaomhnú i ndiaidh dó an saol seo nó a shaol polaitiúil a fhágáil, cibé a thagann ar tús; agus Adams/McGuinness (ainneoin na n-easaontóirí) - gur féidir leo tromlach mór a lucht leanúna a thabhairt leo.
a chaomhnú
to preserve
Caithfidh muid an teanga a chaomhnú.
á gcaomhnú
being preserved
Ní chuireann sé sin isteach orainn, mar ar a laghad tá na tithe á gcaomhnú.
a chaomhnú
to preserve
Beidh níos mó daoine ag teacht chun na tíre agus sílim go mbeidh na hÉireannaigh ag iarraidh an Ghaeilge a fhoghlaim agus a chaomhnú le haitheantas a thabhairt dúinn féin mar thír ar leith.
a chaomhnú
to preserve
Mar sin, nach bhfuil baol ann go gcaillfear, diaidh ar ndiaidh, ainmneacha na mbailte fearainn – agus an stair atá le fáil iontu?
Agus an tAire Gnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta ag síniú Orduithe Logainmeacha (mar shampla an tOrdú le déanaí a d’athraigh ainm Gaeilge Mountcharles ón mBéarlachas, is é sin Móin Séarlas, go Tamhnach an tSalainn) chun stair áitiúil na tíre a chaomhnú, b’ait an rud é dá mbeadh Roinn eile ag milleadh na staire seo, ag cur uimhreacha ríomhaire-chairdiúla in áit logainmneacha saibhre.
caomhnaithe
preserved
Is é príomhláidreacht na Gaeltachta ná an cultúr sainiúil atá ansin, nach bhfuil caomhnaithe chomh maith céanna in aon áit eile.
a chaomhnú
to preserve
Mar sin, nach bhfuil baol ann go gcaillfear, diaidh ar ndiaidh, ainmneacha na mbailte fearainn – agus an stair atá le fáil iontu?
Agus an tAire Gnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta ag síniú Orduithe Logainmeacha (mar shampla an tOrdú le déanaí a d’athraigh ainm Gaeilge Mountcharles ón mBéarlachas, is é sin Móin Séarlas, go Tamhnach an tSalainn) chun stair áitiúil na tíre a chaomhnú, b’ait an rud é dá mbeadh Roinn eile ag milleadh na staire seo, ag cur uimhreacha ríomhaire-chairdiúla in áit logainmneacha saibhre.
dhéanfaí iarracht é a chaomhnú
an attempt would be made to preserve it
Arís, da mbeadh droichead stairiúil, tarraingteach mar seo i dtír ar bith eile san Eoraip, dhéanfaí iarracht é a chaomhnú, chan é a scrios.
a chaomhnú
to preserve
An phríomhfhealsúnacht atá taobh thiar den ghníomhaíocht seo ná go bhfuil ceangal nó muintearas nádúrtha idir pobail na hÉireann agus na Breataine, agus gur mithid an gaol seo a spreagadh agus a chaomhnú.
chaomhnaigh muintir Uí Shé an seanathig
the Ó Sé family preserved the old house
MNíB: Fé mar a dúrt, chaomhnaigh muintir Uí Shé an seanathig mar ní raibh aon mhuirear ar James O’Shea, Lios na Graí agus ní raibh éinne ag rá leis *Marley* a chur ar an urlár ná *beauty board *a chur ar na fallaí ná “caith amach an seanachlog san”, “caith uait na lampaí íle”, “tabhair an *sacred heart lamp* don lucht siúil”.
a chothú
to preserve
Thugamar cuairt ar láthair seandálaíochta de chuid *the Diggers,* grúpa deonach a oibríonn chun láithreacha de chuid an Chéad Chogadh Domhanda a chothú.
a chum agus a chaomhnaigh an ceol
who composed and preserved the music
Céard go díreach na hábhair staidéir a bheidh ar na cúrsaí seo?
DdeB: Is dócha gurb é an ceol traidisiúnta is túisce a thagann chun cuimhne ach ní múineadh ceoil atá i gceist againn (tá go leor á dhéanamh sin cheana féin) ach léiriú a thabhairt ar chúlra an cheoil agus na foinsí as ar eascair sé, na daoine a chum agus a chaomhnaigh an ceol sna blianta roimhe seo, an tslí ar mhair siad anseo lena linn féin agus an spreagadh a fuair siad ón saol sin.
chun aontas na gluaiseachta a chaomhnú
to preserve the unity of the party
Tháinig an airtléire throm amach (muintir Uí Riain is a leithéid siúd, leagan Fhianna Fáil de “Fhir Liatha” Pháirtí Coimeádach na Breataine) chun aontas na gluaiseachta a chaomhnú.
a chaomhnú
to preserve
Cén fhís atá agat féin maidir leis an Ghaeilge?
Níor mhaith liom ach go n-aithneoidh daoine a thábhachtaí atá sé a dteanga agus a gcultúr féin a chaomhnú, a athbheathú agus a athnuachan i dtólamh.
ag caomhnú cultúr.
preserving cultures.
Cabhraíonn siad le daoine atá ina gcónaí ar na sráideanna san Afraic agus le tionscadail oideachasúla agus chultúrtha sa Tibéid agus i Neipeal, ag múineadh amhrán agus damhsa agus ag caomhnú cultúr.
caomhnaithe
preserved
Níl Williamsburg, iar-ardchathair Virginia, ach cúig mhíle ó Jamestown, agus é caomhnaithe anois mar bhaile stairiúil, agus cheannaigh an stát agus cúpla fondúireacht phríobháideach cuid mhaith den talamh mórthimpeall.
a chaomhnú
to preserve
Luaitear i lár na tuarascála moladh a bhfuil bunús réitithe ann d'fhadhb Phobalscoil Chorca Dhuibhne:
“D’fhonn oideachas trí mheán na Gaeilge i gceantair Ghaeltachta a chaomhnú chomh fada agus is féidir, ba chóir machnamh a dhéanamh faoi na nithe seo a leanas i gceantair Ghaeltachta áit ar mhian le teaghlaigh oideachas trí Bhéarla a bheith acu:
aonad a bhunú chun soláthar a dhéanamh dóibh siúd ar mian leo oideachas a fháil trí mheán an Bhéarla
cóir iompair saor in aisce a sholáthar don scoil dara leibhéal is gaire a mhúineann trí Bhéarla.
áilleacht na timpeallachta a chaomhnú.
preserving the beauty of the environment.
Is airsean a thitfidh sé comhréiteach a aimsiú idir muilte gaoithe a fhorbairt agus áilleacht na timpeallachta a chaomhnú.
go raibh substaint an bhunreachta á chaomhnú
that the substance of the constitution was being preserved.
Chuir Seansailéir na Gearmáine, Angela Merkel, chomh láidir céanna é i bParlaimint na hEorpa nuair a dúirt sí gurbh fhíric í go raibh substaint an bhunreachta á chaomhnú (27 Meitheamh 2007).
caomhnaithe
preserved
I measc na samplaí coirp, tá suthanna ó thréimhse iompair 9- 32 seachtain le feiceáil ann agus iad ar fad leasaithe nó caomhnaithe, chomh maith le gach rud eile, trí chóiriú ar a dtugtar ‘leasú polaiméireach - polymer preservation’ nó ‘plaistiniú - plastination’.
chaomhnú
to preserve
Is beag iontas mar sin gur thosaigh an balla ag imeacht as radharc de réir a chéile – rud a chuir imní ar lucht staire agus ar chuairteoirí agus a spreag tionscadal leis an bhalla a chaomhnú agus é a atógáíl in áiteanna mar aon leis na túir faire!
An Balla Gearr
Tá an *East Side Gallery* ar an phíosa is mó den bhalla atá fágtha (1.
chaomhnú, mar dhea
supposedly to preserve
Samhlaím go bhfuil mórán chuile dhuine dena truaillitheoirí cláraithe le REPS, an Rural Environmental Protection Scheme, faoina bhfaigheann siad slám maith airgid chuile bhliain leis an dtimpeallacht a chaomhnú, mar dhea.
gcaomhnófaí
would be preserved
Gheall Howard agus an t-aire a bhí freagrach as gnóthaí bundúchasacha, Mal Brough, go gcaomhnófaí ord poiblí sna comhphobail agus caitheadh baill an airm chuig comhphobail áirithe le cuidiú leis na póilíní áitiúla.
chaomhnú
to preserve
Tá an SPNF ina cuid den Roinn Comhshaoil, Oidhreachta agus Rialtais Áitiúil agus is cuid de chúram na Seirbhíse raon gnáthóg agus cineálacha ainmhí agus feithide in Éirinn a chaomhnú.
chaomhnú
to preserve
Tá mé ag déanamh go n-aontódh sibh go bhfuil oidhreacht luachmhar ar fáil i ‘dtobar na Gaeilge’ agus is fiú go mór í a chaomhnú.
chaomhnú
to preserve
D’éirigh leis an misean ord poiblí a chaomhnú agus bunaíodh Údarás Idirthréimhseach na Náisiún Aontaithe leis an tír a rialú.
chaomhnú
to preserve
D’éirigh leis an misean ord poiblí a chaomhnú agus bunaíodh Údarás Idirthréimhseach na Náisiún Aontaithe leis an tír a rialú.
chaomhnú
preserve
Ba chóir do dhaoine in Éirinn níos mó a dhéanamh chun seanfhoirgnimh a chaomhnú, a deir saineolaí sa Bhreatain Bhig.
chaomhnú
preserve
Dar le Minority Rights Group go mba cheart go socródh tíortha glactha eatarthu féin go ligfí formhór na dteifeach Mandaean isteach san aon tír amháin d’fhonn cultúr is féiniúlacht an mhionlaigh bhig eitnigh a chaomhnú.
caomhnaithe
preserved
Ach ní foláir nó gur foinse domhain dóchais é go bhfuil an T’mazight caomhnaithe ag muintir Chaibíl na hAilgéire ón 7ú haois in ainneoin an bhrú atá á chur ar lucht a labhartha ó shin i leith.
chaomhnú
preserve
Mar sin féin, tá roinnt seanóirí ann nach bhfuil chomh siúráilte sin gur fiú an teanga a chaomhnú agus bíonn sé deacair orainn ar uairibh tathant orthu go dteastaíonn an teanga arís ó ghlúin níos óige.
chaomhnú
preserve
Níor mhiste dá réir sin aird a thabhairt ar a bhfuil le rá acu más mian linn tionscal na turasóireachta a chaomhnú nó a fhorbairt.
chaomhnú
to preserve
Murar féidir le foghlaimeoirí saibhreas, iomláine, agus áilleacht theanga na Gaeltachta a thabhairt leo, an fiú an Ghaeltacht a chaomhnú ar chor ar bith? Nó an é go mbeadh Gaeilge na gcathracha ní ba bhoichte fós murach an Ghaeltacht a bheith ann? Nó an bhfeidhmíonn an Ghaeltacht ar leibhéal eile in intinn an fhoghlaimeora, go seasann sí mar bhunchloch faoi choincheap éigin a bhaineann le féidearthachtaí teanga? Is é sin, gur mó an tábhacht a bhaineann leis an Ghaeltacht mar thaca i samhlaíocht an fhoghlaimeora ná a bhaineann leis an fhíor-Ghaeltacht mar acmhainn daonnachta nó mar thobar saíochta ann féin?
An Bhuíon Bheag Chinniúnach
Is dóigh liom féin gur beag seans anois atá ag an Ghaeilge mar theanga phobail.
chaomhnaíonn
preserves
BD: Cén réimse oibre is mó a thug sásamh duit le linn d’Uachtaránachta?
Uachtarán na hÉireann: Tá mé ar dhuine den bheagán sa tír a fhaigheann tuiscint agus léargas ceart ar an obair dheonach a chothaíonn agus a chaomhnaíonn pobail agus iarrachtaí pobail ar fud na hÉireann.
Tchí Dia sinn
God preserve us
Tchí Dia sinn.
chaomhnú
to preserve
D’fhógair Jenny Macklin, an t-aire atá freagrach as cúrsaí bundúchasacha sa rialtas náisiúnta, tionscadal nua leis na teangacha a chaomhnú ar na mallaibh.
chaomhnú
to preserve
Bunaíodh Cartlann: *An Irish Political Archive* i Sasana i Mí Bealtaine 2001 chun ábhar a bhain leis an fheachtas abhus (i Sasana), mar bhileoga, dialanna, leabhair, póstaeir , agallaimh ar téip agus mar sin de, a bhailiú agus a chaomhnú.
leasaithe
preserved
Tá an carr anois ina chnap de mhiotal lúbtha dóite agus chuirfeadh an cruth agus an dath meirge atá air corpán ársa i gcuimhne duit ach a bheith leasaithe le himeacht mhall an ama sa phortach.
chaomhnú
to preserve
Deir sé gurb é “an t-oideachas an tseirbhís phoiblí is tábhachtaí a d’fhéadfadh Stát a chur ar fáil, chun tacú le tuismitheoirí agus leis an bpobal a dteanga mhionlaithe a chaomhnú”.
chaomhnú
to preserve
Ach an rud ná go bhfuil ana-chuid daoine, daoine óga, go dteastaíonn uathu go mbeadh aithne acu ar an nGaelainn, go bhfuil ana-chion acu ar an nGaelainn agus is é sin a chaithfear a chaomhnú agus a fhorbairt agus a chur chun cinn.
caomhnaíonn
preserves
Tá sláinte agus oideachas na saoránach faoina chúram; caomhnaíonn an stát bunchearta an duine; déanann idirbheartaíocht ar aontais idirnáisiúnta, stiúrann agus spreagann sé an geilleagar náisiúnta, agus leis an fhírinne a dhéanamh, níl ról lárnach ag an stát féin ann mar ghníomhaí geilleagair.
choimeád slán
preserve
Dúirt sé leis na baill go gcaithfidís obair go dian chun na luachanna sin a chosaint agus a chumhdach más é go dteastaíonn uathu bonn an CLG a choimeád slán.
chaomhnaigh
preserved
Tá seanghriangraif neamhghnácha sa leabhar seo a chaomhnaigh daoine go cúramach le blianta fada – ina measc pictiúr de bheirt buachaillí ón Lucht Siúil agus a máthair a bhí ar cuairt chucu agus a tógadh taobh amuigh de Scoil Cheartúcháin Leitir Fraic sna luathfhichidí.
caomhnaítear
are preserved
Tréan Ceoil
=====
Tá an coláiste Gaelach féin i gcroílár an oileáin agus caomhnaítear na teangacha Ceilteacha agus a mbéascna ann, trí chúrsaí a chur ar fáil san amhránaíocht, sa damhsa agus sa cheol.
caomhnaithe do na glúnta
preserved for generations
Cuireadh an Chartlann ar bun sa dóigh is go mbeadh sé caomhnaithe do na glúnta atá le teacht.
caomhnaithe go deo
preserved for ever
Táimid fíor-fíorbhródúil as an tsaibhreas iontach sin agus as na daoine uilig, as na craoltóirí agus na léiritheoirí a rinne an taifeadadh, as an phobal a thug a gcuid eolais agus a gcuid ama go fial agus a chinntigh go bhfuil an saibhreas sin caomhnaithe go deo.
chaomhnú na teanga dúchais
preserving the native language
Is pleanáil teanga atá i gceist ins an dá chás ar ndóigh – ceann amháin dírithe ar an státchóras agus an ceann eile ar chaomhnú na teanga dúchais.
ar caomhnaíodh
were preserved
Logainmneacha na Gaeltachta in Éirinn:
=================
Cén fáth a bhfuil feidhm oifigiúil ag logainmneacha i nGaeilg ghlan ghramadúil in Albain nuair nach raibh in Éirinn go dtí le gairid? Cén fáth ar caomhnaíodh cuid mhaith de na logainmneacha Gaeilge in Iarthar na hAlban, ach in Éirinn is a mhalairt a deineadh? Ar an cairt mhara d’Oileáin Árann, i gCuan na Gaillimhe, tá dhá charraig ar chósta thoir theas Inis Mór atá ainmnithe mar Carrickamimeraughy agus Illaunanaur.
chaomhnú agus a fhorbairt
to preserve and develop
Déanann sé tagairt do stair na teanga, don chaoi ar tháinig meath uirthi agus do na hiarrachtaí a rinne an rialtas an teanga a chaomhnú agus a fhorbairt.
chaomhnú agus a chur chun cinn
to preserve and to progress
Ach an bhfuil sibh ag meilt bhur gcuid ama anseo i measc na nGall, ag iarraidh an Ghaeilge a chaomhnú agus a chur chun cinn?**
DMD: Bhuel is fíor go bhfuil muintir na Gaeilge ag éirí tanaí ar an talamh, ach má shíleann daoine go bhfuil an Ghaeilge chun an taibhse a thabhairt suas i mBaile Átha Cliath, bhuel tá siad ag tafann suas an crann mícheart.
Dia idir é agus an namhaid ag an gheata
God preserve it while the enemy is at the gate
Dia idir é agus an namhaid ag an gheata, slua nordies ag déanamh Riverdance leis na glúine síorphreabacha sin a fhad le ambasáideanna na hÉireann le vóta a chaitheamh do Dana nó do, óro dheabhail, Martin Mc Guinness.
chaomhnú is a chosaint
to preserve and defend
Bhí ar an AE iachall a chur ar rialtas Bhleá Cliath cuid de na portaigh chéanna a chaomhnú is a chosaint agus caithfidh an tAire Jimmy Deenihan gníomhú dá réir.
a chaomhnú
to preserve
Labhair Eithne Ní Ghallchobhair le beirt a bhfuil baint acu le tionscadal tábhachtach in iardheisceart Dhún na nGall a bhfuil sé mar sprioc aige traidisiún ceoil agus seanchas an cheantair a chaomhnú.
a chaomhnú
to preserve
Labhair Eithne Ní Ghallchobhair le beirt a bhfuil baint acu le tionscadal tábhachtach in iardheisceart Dhún na nGall a bhfuil sé mar sprioc aige traidisiún ceoil agus seanchas an cheantair a chaomhnú.
na healaíona traidisiúnta a chaomhnú
to preserve the traditional arts
Tá sé mar aidhm ag an institiúid seo na healaíona traidisiúnta a chaomhnú ina dtimpeallacht dhúchasach féin.
ar buanchoimeád in Iarsmalann
preserved in a museum
A Rí na bhfeart, tá Diarmuid Johnson tar éis litir a scríobh chuig rí saolta na Rómáine faoina fhidil, fidil an rí, atá ar buanchoimeád in Iarsmalann sa bPolainn.
gníomhach i gcaomhnú an eolais faoi
active in preserving information regarding him
Tá fios an scéil faoi Big Jim Larking i Learpholl ag Tony Birtill, mar bhí sé féin gníomhach i gcaomhnú an eolais faoi agus i gcrochadh leice ina chuimhne fosta.
choimeád slán
to preserve
Thit mír eile de laochas na litríochta agus an bhéaloidis le tua lucht staire le déanaí, ach b’fhearr le Gabriel Rosenstock léamh an laochais agus iomthúsa Teaghlaigh an Bhoird Chruinn a choimeád slán ina chuimhne féin.
Tá Gluais Beo! Pota Focal faoi chóipcheart ag Oideas Gael, foilsitheoirí na hirise Beo!
Pota Focal Beo! Glossary is under the copyright of Oideas Gael, publishers of Beo! magazine.
