nuair a dhearcfas tú orthu de chéaduair
when you look at them first
Is mór an dealú béascna, dar leat, idir an dá shraith ainmneacha thíos,
nuair a dhearcfas tú orthu de chéaduair:
Peig Sayers Robert Tenpenny
Nioclás Tóibín James Hawkins
Seán hInnéirghe/John Henry Eugene Archibald
Cóilín Fiodhnaise Mac Donncha Lawrence Biggar
Aodh Ó Duibheannaigh Mary Barnacle
Samhlaítear taobh amháin, an dream ar dheis thuas, leis an mBéarla, tharla gur faoi athchruth sloinne anois iad, cruth a cheileann a ndúchas orainn.
nuair a bheadh a ceann ramhar
when she'd be hungover
Is cinnte nach ag déanamh trua dithe a bheadh sí ar maidin amárach
nuair a bheadh a ceann ramhar agus tinneas bhéal an ghoile uirthi.
nuair a bheadh a ceann ramhar
when she'd be hungover
Is cinnte nach ag déanamh trua dithe a bheadh sí ar maidin amárach
nuair a bheadh a ceann ramhar agus tinneas bhéal an ghoile uirthi.
nuair a gabhadh é
when he was caught
Ba phíosa gualainne é den éide chatha a bhí ar Ned Kelly, an ceithearnach coille ba mhó cáil sa tír,
nuair a gabhadh é in Glenrowan in 1880.
nuair a bhí an racht casachtaí curtha thairsti
when she had recovered from the paroxysm of coughing
"A léithéid de lá," arsa Rita léi féin
nuair a bhí an racht casachtaí curtha thairsti.
nuair a mhothaíonn
when they feel
Ach, ar an drochuair, nuair a bhíonn níos mó misnigh ag na Caitlicigh,
nuair a mhothaíonn siad gurb é an Tuaisceart a mbaile, bíonn imní ar na Protastúnaigh ansin, a dúirt sé.
Nuair a ghéilleann tú do chuid ceart ar mhaithe leis an tslándáil, ní bhíonn ceachtar agat sa deireadh
When you give up your rights for security, you wind up having neither
Chun casadh a bhaint as cuid focal duine de "aithreacha bunaithe na tíre":
Nuair a ghéilleann tú do chuid ceart ar mhaithe leis an tslándáil, ní bhíonn ceachtar agat sa deireadh".
nuair a ghrinnigh sé
when he closely studied
Agus seo agaibh anois roinnt dá bhfaca Balor Fáidh
nuair a ghrinnigh sé putóga an tráchtaire polaitíochta a bhí aige mar dhinnéar Lá Nollag:
**Earrach 2002**: Agus tarlóidh sé san am sin go mbeidh caint mhór ar olltoghchán in Éirinn.
Nuair a bhí sé sin curtha di aici
When she had finished that
Nuair a bhí sé sin curtha di aici, phós sí agus bhailigh sí léi as Éirinn.
nuair a chuir sé i leith na dteifeach
when he accused the refugees
Líomhaintí
=======
Rinne John Howard deimhin dá lucht tacaíochta
nuair a chuir sé i leith na dteifeach i mbád eile gur chaith siad páistí isteach san fharraige ag súil go dtabharfaí i dtír iad de bharr a gclann a bheith i gcontúirt.
nuair a cuireadh clabhsúr ar chúrsaí
when things were brought to an end
Bhí an slua thar a bheith foighneach go dtí an deireadh ach
nuair a cuireadh clabhsúr ar chúrsaí cheapfá go raibh Murchadh na nDóiteán feicthe acu agus an fonn abhaile a bhí ar chách.
nuair a cruthaíodh
when it was proved
Cé go bhfuarthas Murphy ciontach le linn na trialach chaith an Giúistís Barr fianaise na mbleachtairí Donnelly agus Fahey amach
nuair a cruthaíodh go raibh an bheirt tar éis ráiteas pearsanta a athrú.
nuair a tuairiscíodh
when it was reported
Aon duine a chaith tamall ag féachaint ar na meáin ag tús na míosa seo caite, d'fheicfidís go raibh éacht eile aerthaistil bainte amach
nuair a tuairiscíodh gur éirigh leis an Meiriceánach Steve Fossett an chéad turas aonair a dhéanamh i mbalún timpeall an domhain.
nuair a tuairiscíodh
when it was reported
Cuireadh dlús leis an chaint ar dhul ar stailc sa NYPD an tseachtain seo caite
nuair a tuairiscíodh sa *New York Daily News* go mb'fhéidir nach dtabharfadh bord eadrána stáit ach ardú de 5% sa bhliain do na póilíní, thar dhá bhliain.
nuair a d'fhillfeadh sí
when she'd return
"
Nuair a chuala Nikki an Ghaeilge den chéad uair i gConamara fiche bliain ó shin agus í ar cuairt ag teaghlach ar an Cheathrú Rua, gheall sí go mbeadh an teanga aici
nuair a d'fhillfeadh sí.
nuair a tháinig sé i méadaíocht
when he grew up
isteach sa FDNY
nuair a tháinig sé i méadaíocht, agus rinne beirt dá mhic amhlaidh; chuaigh duine acu, Bill Bresnan, amach ar pinsean i mí Iúil 2001.
nuair a d'aimsigh DJ Carey cúilín iontach
when DJ Carey scored a great point
Ba chuma faoi sin, mar
nuair a d'aimsigh DJ Carey cúilín iontach i bhfad amach ar an gcliathán deas, tar éis dó dul thar beirt Chláiríneach agus an sliotar a smachtú ar a chamán amhail is dá mbeadh sé ina ghairdín féin ar chúl an tí, b'éigean dom seasamh suas agus bualadh bos a thabhairt dó faoi mar a rinne na mílte eile.
Nuair a fuair Áine a fhad leis an tábla
when Áine got to the table
Nuair a fuair Áine a fhad leis an tábla a bhí curtha in áirithe, bhí a hathair agus a máthair ann roimpi.
nuair a fuarthas gunna
when a gun was found
Tógadh ceannaire sinsearach de chuid an UDA lá Chomhdháil na nAontachtach
nuair a fuarthas gunna i gcarr a raibh sé ann.
nuair a foilsíodh tuairisc
when a report was published
Bhí ar Howard é féin a cheartú sa bParlaimint an lá dár gcionn
nuair a foilsíodh tuairisc sa *Washington Post*.
nuair a chuirtear clúmhilleadh ina leith
when they are accused of defamation
I go leor tíortha eile, tá reachtaíocht ann chun iriseoirí agus foilsitheoirí a chosaint
nuair a chuirtear clúmhilleadh ina leith ach iad a bheith ábalta a chruthú go raibh siad i ndáiríre ar thóir na fírinne agus go ndearna siad gach iarracht a chinntiú go raibh a bhfíricí cruinn.
nuair a bhain mise siar as
when I took him aback
Ag taibhreamh a bhí sé faoi na billiúin a bheadh le caitheamh arís aige de bharr na ngearrthacha siar a chuirfeadh sé i bhfeidhm i riocht réiteach agus feistithe,
nuair a bhain mise siar as le mo chéad mholadh eile.
nuair a theip air
when he failed
Níor thaitin saol na hollscoile leis, áfach, agus
nuair a theip air ina chuid scrúduithe, d'éirigh sé as.
nuair a thagann an chrú dtín dtairne
when it comes to the test
Bhí tráth, nach fada ó shin é, a raibh daoine sa pharóiste nach raibh aon Bhéarla acu ach anois tá formhór na n-áitreabhach sa pharóiste dátheangach agus
nuair a thagann an chrú dtín dtairne is é an Béarla is fearr leis an ndream óg a labhairt.
Nuair a toghadh
when he was elected
Nuair a toghadh Kenny ina cheannaire ar Fhine Gael chuir sé "Grúpa Athbhreithnithe Straitéise" ar bun, faoi chathaoirleacht Frank Flannery, iarstiúrthóir toghchánaíochta an pháirtí.
nuair a sceitheadh an t-eolas
when the information was leaked
Agus an méid sin ráite, áfach, níor éirigh leis teacht i dtír ar dhrochíomhá an rialtais san fhómhar,
nuair a sceitheadh an t-eolas faoi na ciorruithe móra a bhí beartaithe ach a coinníodh faoi rún aimsir an olltoghcháin.
Nuair a fuair Sue deis ar a hanáil
when Sue managed to get her breath back
Nuair a fuair Sue deis ar a hanáil chuir sí an tábla ina cheart agus tharraing sí chuici cathaoir, agus sin mar a fágadh í go béal maidine.
nuair a mhéadaíonn an soláthar méadaíonn an t-éileamh
when the supply increases, the demand increases
Ar nós druga ar bith, a deir an tUasal O'Connor,
nuair a mhéadaíonn an soláthar méadaíonn an t-éileamh.
nuair nach mbíonn súil againn leo
when we don't expect them
Agus cá bhfios nach dtarlóidh sé sin mar, tar éis an tsaoil, nach é iontas agus díol spéise cúrsaí spóirt ná go dtarlaíonn an toradh gan choinne agus an t-éacht glórmhar
nuair nach mbíonn súil againn leo.
nuair a d'áitigh
when she argued
*
Gluais • Glossary
sprioctarget
ní túisce anseo thúno sooner are you here
iontach slachtmharvery tidy
beathalife
mórphearsa ficsingreat fictional character
dílleachtaorphan
sa tsraithin the series
uaighgrave
an oiread is siolla amháin dá shaotharnot even a syllable of his work
oilithreachtpilgrimage
clúiteachrenowned
a mhaíomhto boast
iarsmalannmuseum
tairgtear camchuairteannatours are offered
bantreoraífemale guide
díomhaoinidle
ag blaiseadh den saolgetting a taste of the life
troscánfurniture
sprúillí mionsonraíochaminor fragments
col ceathrachacousins
ní chónaíodh Montgomery féin ann riamhMontgomery himself never used to live in it
adhlacthaburied
i do chomhchuairteoiríin your fellow-visitors
iad a rangúto categorise them
SeapánaighJapanese
díograiseachenthusiastic
searmanasceremony
a fhiafraí deto ask
dúilliking
luachannavalues
chomh patuar intias apathetic towards her
smidword, syllable
carrchlóscarpark
mionsamhailminiature
éalúescape
proinntitherestaurants
camchuairt oidhreachtaheritage tour
baiste asnamed after
a cuid pearsanher characters
bunchlochfoundation-stone
straitéis mhargaíochtamarketing strategy
uimhirphlátaínumber plates
gléastadressed
príomhsheómain show
Oileánaighisland-people
mórtasach asproud of
dúchasachnative
mangairísellers
ollúna mórluachachaself-important professors
tionscalindustry
débhríochambiguous
bréan den ealaín ar fadsick of the whole carry-on
tuairiscítearit is reported
frith-Anneanti-Anne
Is stáitsíodh an t-ilsiamsa AnnekensteinAnd the variety show Annekenstein was staged
fonóidmockery
d'íomhá fholláin Anneof Anne's clean image
casadhtwist
is barrúlafunniest
cúiseamhaccusation
leispiachaslesbianism
(chuir sí(she
nuair a d'áitighwhen she argued
comhdháilconference
leispiachas folaithehidden lesbianism
cairdeasfriendship
cumann leispiach nár cuireadh i gcríchunfulfilled lesbian love
oirirceminent
flúirse tagairtílots of references
homa-anghráchhomo-erotic
traidisiúnaithetraditionalists
ábhar a stoitheadhto take material
comhthéacscontext
náireachshameful
scannalachscandalous
nach bhfuil bun nó barr leiswhich has no basis
i dtólamhalways
treoraí ar leitha separate guide
na sluaite leispiachathe crowds of lesbians
díoltas DéGod's revenge
mallaithedamned
go mear ocrachquickly and hungrily
páirc mhór siamsaíochtaa big amusement park
tithe itheacháineating houses
tuirlingtto alight
ar an drochuairunfortunately
níl tásc nó tuairisc arthere is no sign of
ag foghlúplundering
ag creachlooting
fáilteachwelcoming
go gealgháireachcheerfully
le teann diabhlaíochtaout of devilment
sé glúinesix generations
dubh le turasóirípacked with tourists
cárgrimace
níos féile ó thaobh síntiúis láimhe demore generous when it comes to tips
oineachhonour
freastalaíwaitress
babhla seabhdairbowl of chowder
ciseán bonnóg is craicéira basket of scones and crackers
féachaint an bhfuil aiste ar an iasc sa linn bhainneto see if the fish are taking the bait in the pool of milk
diúilicínímussels
breallachclam
portáncrab
gliomachlobster
trosccod
róshrónachtoo nosey
meascthamixed
glasraívegetables
diúgann tú an t-anraithyou drain the soup
an braonán blasta deiridhthe last tasty droplet
nuair a chuireann tú san áireamh
when you take into account
Is iontach an t-éacht é sin ag club ar bith agus
nuair a chuireann tú san áireamh gur baile beag agus club beag i lár tíre atá i gceist, is iontaí fós é mar éacht.
nuair a thuirling mé
when I landed
Bhí Jamie ag gáire
nuair a thuirling mé, agus caithfidh mé a admháil go raibh sé greannmhar.
Nuair a bhog mé
when I moved
Nuair a bhog mé síos go Ciarraí b'éigean dom an Ghaeilge a athfhoghlaim, chóir a bheith, mar go raibh blas Átha Cliath ar mo chuid cainte.
Nuair a tháinig GPS ar an bhfód
when GPS emerged
Srian
=======
Nuair a tháinig GPS ar an bhfód i dtosach, chuir an Roinn Cosanta sna Stáit Aontaithe srian ar an gcruinneas a bhí ar fáil go forleathan chun nach bhféadfadh airm eile é a úsáid.
nuair a d'fhill a mheabhair
when he regained consciousness
Á ardú ar shínteán a bhí siad
nuair a d'fhill a mheabhair, cuid dá chiall is a spiorad chuige.
nuair a scoilteas an dá thaobh óna chéile
when the two sides will split from each other
Tá tráchtairí áirid ag rá gur seo an t-am
nuair a scoilteas an dá thaobh óna chéile.
nuair a thabharfadh an ghrian coirnéal an tí
when the sun made its way around the corner of the house
Bhí snag beag sa ghaoth anois agus
nuair a thabharfadh an ghrian coirnéal an tí bheadh teas ann fosta.
nuair a gabhadh é
when he was arrested
Óglach sé bliana déag d'aois ab ea Behan
nuair a gabhadh é i Learpholl i 1939 agus buama ina sheilbh aige.
Nuair a fógraíodh an tionscadal seo i dtosach
when this project was first announced
Nuair a fógraíodh an tionscadal seo i dtosach roinnt blianta ó shin dúradh nach dtógfaí an túr choíche agus go raibh na daoine a bhí ina bhun as a meabhair.
nuair a iompraíonn siad iad féin
when they behave
Sílim go mbíonn meas ar leith againn ar an lúthchleasaí cumasach, an t-iománaí sciliúil agus mar sin de má tá siad uasal agus gnaíúil freisin agus
nuair a iompraíonn siad iad féin ar nós an ghnáthdhuine.
Nuair a sheinntear an ceol rósciobtha
when the music is played too fast
AÓF: Céard nach dtaitníonn leat sa cheol Gaelach?
SR:
Nuair a sheinntear an ceol rósciobtha nó nuair atá an iomarca béime ar an ornáidíocht seachas ar an gcroí atá sa cheol.
Nuair a tháinig sé chuige féin
when he came to
ie)
Gluais • Glossary
ar an drabhlásdrinking heavily
dá bharras a result
geallwager
a bheatha a shaothrúto earn his living
i dtuilleamaí ar a chuid airgiddepending on his money
cneadgroan
damantadamned
clár éadainforehead
ag sá priocairí te ina ghoilesticking hot pokers into his stomach
spící biorachasharp spikes
ag lúbarnaíltwisting
go míshuaimhneachuneasily
imeachtaíevents
galántaelegant
meidhreachmerry
dreoilín teaspaighgrasshopper
drithlín gliondaira spark of joy
gnúisface
folthair
faoi dhraíochtunder a spell
comwaist
cuireadhinvitation
go fonnmhareagerly
a chompánaighhis companions
sméideadhwink
a gcuid ráiteas graostatheir obscene comments
maorgamajestic
cornchlársideboard
i ndlúthchipíin serried ranks
táim sáchI have enough
leachtliquid
mionscáth gréinemini parasol
do bharraicíníyour toes
dlúthdhiosca rómánsachromantic CD
tolgcouch
chuimil sí a gruashe rubbed her cheek
de chogar mealltachin an enticing whisper
eiteogawings
súimínsip
milissweet
mearbhalldizziness
Nuair a tháinig sé chuige féinwhen he came to
céimeannasteps
ar na cannaíheavy drinking
a chártaí creidmheasahis credit cards
cloigínbell
toradhresult
iarrachtaíattempts
lámh leis an teachbeside the house
curtha i leataobhset aside
an bhean ghlantacháinthe cleaning woman
shrac a chuid éadaigh de féinhe pulled his clothes off
le tuawith an axe
osnasigh
crotshape
láibeachmuddy
drochbholadhbad smell
anáilbreath
stán síshe stared
dallógablinds
céastatortured
breoiteill
a chomhairligh síshe advised
cearrwrong
galardisease
An Crannchur NáisiúntaThe National Lottery
duaisprize
a sheol ar bhóthar d'aimhleasa túwhich lead you astray
drabhlásdebauchery
ragairnerevelry
geallghlacadóiríbookmakers
fiántaswildness
nuair a bhí ort do bheatha a shaothrúwhen you had to earn a living
ní mór dom éiríI have to get up
gnó práinneachurgent business
í ag machnamh ar éagóir an tsaoilthinking about the unfairness of the world
na heasláinthe sick
ina seilbh féinin her possession
a goideadh uaidhstolen from him
burla nótaí airgida wad of notes
sonraídetails
théadh séhe used to go
goileappetite
bhíodh meadhrán ina cheannhis head would be swimming
spadántasluggish
fuinneamhenergy
comhairleadvice
dochtúir comhairleachconsultant
buidéal leighismedicine bottle
oideas oiriúnacha suitable prescription
máinliasurgeon
seomra feithimhwaiting room
plódaithepacked
cuma na bochtaineachtathe look of poverty
go fiosrachinquisitively
míchompordachuncomfortable
lig sé airhe pretended
scuainequeue
le dímheaswith lack of respect
a chuid otharhis patients
do shealsayour turn
sciob ColmColm snatched
go dubhachgloomily
go giorraiscabruptly
níos críonnamore prudent
níl mo ghoile thar mholadh beirtemy stomach isn't great
sracfhéachaintglance
aclaíochtexercise
draidgháiregrin
tréaniarrachta strong effort
a choinneáil faoi shrianto keep under control
bia róshaibhirfood that is too rich
córas néarógachnervous system
aclaífit
i mbarr do shláintein the best of health
géilleann tú do gach mianyou give in to every desire
baoisfoolishness
sólássolace
saothraigh do bheathaearn your living
mair ar an bpá a íoctar leatlive on the wage that you're paid
maslaitheinsulted
go drochmheasúilcontemptuously
níor chorraigh ColmColm didn't move
geallwager
maireachtáil arlive off
eagraíocht charthanachtacharitable organization
meangadh searbhsarcastic smile
cairde rachmasachawealthy friends
toilteanachwilling
faghairtflash
buntáisteadvantage
éigeandáilemergency
sochar pearsantapersonal benefit
má aithnítear méif I'm recognised
i ndáiríreserious
lándáiríretotally serious
a dhearbhai
nuair a bhí ort do bheatha a shaothrú
when you had to earn a living
ie)
Gluais • Glossary
ar an drabhlásdrinking heavily
dá bharras a result
geallwager
a bheatha a shaothrúto earn his living
i dtuilleamaí ar a chuid airgiddepending on his money
cneadgroan
damantadamned
clár éadainforehead
ag sá priocairí te ina ghoilesticking hot pokers into his stomach
spící biorachasharp spikes
ag lúbarnaíltwisting
go míshuaimhneachuneasily
imeachtaíevents
galántaelegant
meidhreachmerry
dreoilín teaspaighgrasshopper
drithlín gliondaira spark of joy
gnúisface
folthair
faoi dhraíochtunder a spell
comwaist
cuireadhinvitation
go fonnmhareagerly
a chompánaighhis companions
sméideadhwink
a gcuid ráiteas graostatheir obscene comments
maorgamajestic
cornchlársideboard
i ndlúthchipíin serried ranks
táim sáchI have enough
leachtliquid
mionscáth gréinemini parasol
do bharraicíníyour toes
dlúthdhiosca rómánsachromantic CD
tolgcouch
chuimil sí a gruashe rubbed her cheek
de chogar mealltachin an enticing whisper
eiteogawings
súimínsip
milissweet
mearbhalldizziness
nuair a tháinig sé chuige féinwhen he came to
céimeannasteps
ar na cannaíheavy drinking
a chártaí creidmheasahis credit cards
cloigínbell
toradhresult
iarrachtaíattempts
lámh leis an teachbeside the house
curtha i leataobhset aside
an bhean ghlantacháinthe cleaning woman
shrac a chuid éadaigh de féinhe pulled his clothes off
le tuawith an axe
osnasigh
crotshape
láibeachmuddy
drochbholadhbad smell
anáilbreath
stán síshe stared
dallógablinds
céastatortured
breoiteill
a chomhairligh síshe advised
cearrwrong
galardisease
An Crannchur NáisiúntaThe National Lottery
duaisprize
a sheol ar bhóthar d'aimhleasa túwhich lead you astray
drabhlásdebauchery
ragairnerevelry
geallghlacadóiríbookmakers
fiántaswildness
nuair a bhí ort do bheatha a shaothrúwhen you had to earn a living
ní mór dom éiríI have to get up
gnó práinneachurgent business
í ag machnamh ar éagóir an tsaoilthinking about the unfairness of the world
na heasláinthe sick
ina seilbh féinin her possession
a goideadh uaidhstolen from him
burla nótaí airgida wad of notes
sonraídetails
théadh séhe used to go
goileappetite
bhíodh meadhrán ina cheannhis head would be swimming
spadántasluggish
fuinneamhenergy
comhairleadvice
dochtúir comhairleachconsultant
buidéal leighismedicine bottle
oideas oiriúnacha suitable prescription
máinliasurgeon
seomra feithimhwaiting room
plódaithepacked
cuma na bochtaineachtathe look of poverty
go fiosrachinquisitively
míchompordachuncomfortable
lig sé airhe pretended
scuainequeue
le dímheaswith lack of respect
a chuid otharhis patients
do shealsayour turn
sciob ColmColm snatched
go dubhachgloomily
go giorraiscabruptly
níos críonnamore prudent
níl mo ghoile thar mholadh beirtemy stomach isn't great
sracfhéachaintglance
aclaíochtexercise
draidgháiregrin
tréaniarrachta strong effort
a choinneáil faoi shrianto keep under control
bia róshaibhirfood that is too rich
córas néarógachnervous system
aclaífit
i mbarr do shláintein the best of health
géilleann tú do gach mianyou give in to every desire
baoisfoolishness
sólássolace
saothraigh do bheathaearn your living
mair ar an bpá a íoctar leatlive on the wage that you're paid
maslaitheinsulted
go drochmheasúilcontemptuously
níor chorraigh ColmColm didn't move
geallwager
maireachtáil arlive off
eagraíocht charthanachtacharitable organization
meangadh searbhsarcastic smile
cairde rachmasachawealthy friends
toilteanachwilling
faghairtflash
buntáisteadvantage
éigeandáilemergency
sochar pearsantapersonal benefit
má aithnítear méif I'm recognised
i ndáiríreserious
lándáiríretotally serious
a dhearbhai
nuair a chuirtear san áireamh
when you consider
Is cúis an-mhór imní é gur féidir drugaí mar seo a n-éiríonn daoine tugtha dóibh a dháileadh thar an idirlíon, go háirithe
nuair a chuirtear san áireamh go bhfuil líon chomh mór sin Meiriceánach á dtógáil agus go bhfuil sé cruthaithe go bhfuil seachthorthaí dainséaracha ag baint leo, mar shamplaí taomanna inchinne, an galar dubhach, preabadh croí, ardú i mbrú fola, agus laige croí forlíonta.
nuair a gabhadh iad
when they were caught
Go gairid ina dhiaidh sin, ligeadh saor na Fíníní a bhí fós sa bpríosún ach amháin an dream a bhí in arm na Breataine
nuair a gabhadh iad.
nuair a toghadh í
when she was elected
Bhain Pauline Hanson clú amach di féin i 1996
nuair a toghadh í mar bhall neamhspleách den pharlaimint i gCanberra.
nuair a deirinn rud éicint as Baváiris
when I'd say something in Bavarian
Scaití, thugtaí feilméara orm féin
nuair a deirinn rud éicint as Baváiris.
Nuair ab éigean dó éirí as an gcolún
when he had to give up the column
Nuair ab éigean dó éirí as an gcolún de dheasca breoiteachta, do chuaigh mórán léitheoirí i dteagmháil leis an nuachtán féachaint cathain a bheadh sé ar ais.
nuair a bhíodh buamaí ag pléascadh
when bombs used to explode
Bhíodh *frisson *ann
nuair a bhíodh buamaí ag pléascadh; bhí muid ag déanamh gáire fán iliomad tabúnna a bhíodh greanta i sochaí an Tuaiscirt, ach le himeacht bhunús an fhoréigin, níl fágtha ach cultacha liatha na polaitíochta.
nuair a luím isteach ar an obair
when I start the work
Suím síos ag an phianó agus b'fhéidir go mbeadh creatlach beag déanta agam sna míonna sin, ach
nuair a luím isteach ar an obair, bíonn sé éasca go leor.
nuair a chuireann tú san áireamh
when you consider
Go háirithe
nuair a chuireann tú san áireamh gur gá do dhuine seoladh baile a bheith aige sula mbíonn cead aige vóta a chaitheamh sa stát seo.
Nuair a rachadh sé ciotach
when he'd go wrong
"
Nuair a rachadh sé ciotach san amhrán, cheartódh sise é.
nuair a chuireann tú san áireamh
when you consider
"
Is ráiteas rud beag sotalach é seo
nuair a chuireann tú san áireamh gurbh é Charles Saatchi a cheannaigh suiteáil de chuid na ndeartháireacha ar £500,000 darbh ainm *Hell*, agus a rinne iad a tharrtháil ón bhochtanas agus ón easpa aitheantais nuair a bhí siad ag dul i mbun oibre ar dtús.
nuair a díbríodh na teifigh
when the refugees were driven out
Dúirt an Rialtas nach ndearna sé sin aon difríocht - go raibh éifeacht léi
nuair a díbríodh na teifigh.
nuair a bhíonn na líonta folamh
when the nets are empty
ón gcéfrom the quay
ag éalú ó Sergioescaping from Sergio
bhí dul amú uirthishe was wrong
láithreachimmediately
díomádisappointment
ón mbriseadh croífrom the heart-break
spriocannatargets, ambitions
santachgreedy
craosvoracity
matáinmuscles
a chúl leathanhis broad back
N'fheadar an fear séimh éI wonder if he's a gentle man
ceachtlesson
dainséarachdangerous
pónairíbeans
ar bhonn páirt- nó lánaimsearthaon a part-time or full-time basis
grástúlachtgracefulness
gníomharthaactions
friochtánfrying-pan
gluaiseachtmovement
rinceoirdancer
le fáil go fliúrseachplentiful
ag taitneamhshining
go hainnismiserable
nuair a bhíonn na líonta folamhwhen the nets are empty
Bíonn go deimhinIt is indeed
a chuid pleidhcíochtahis fooling around
Ní bhaineann sin leatMind your own business
ró-áthasachto happy
Gabhaim pardún agatI apologise
fiosrachinquisitive
castacomplicated
conas a chríochnóidh cúrsaíhow things will finish up
mo mhuinínmy trust
ar teitheadh uaidhfleeing from him
ionraichonest
mímhacántadishonest
deoratears
déistindisgust
mórthimpeall orthuaround them
ag soilsiúshining
ná bac leisdon't bother with him
nuair a bhí deireadh dúile bainte dó
when she had given up totally on him
Agus
nuair a bhí deireadh dúile bainte dó, is léir gur bhuail tallann inteacht é agus chuir sé chun tosaigh béile Síneach uirthi don Aoine seo.
nuair a chuimhníodar
when they remembered
Ach léimeadar de gheit
nuair a chuimhníodar go raibh ráite agam cúpla lá roimhe sin gur fearr liomsa pláta ceart - ach bhí an dochar déanta, bhí Alan Alda agus bibí na Nollag i réim.
nuair is gá duit dul
when you gotta go
Tá na turasóirí, na hinimircigh agus bunadh na cathrach ar fad ar aon tuairim faoi rud amháin: go minic i Nua-Eabhrac,
nuair is gá duit dul, ní féidir leat dul!
Níl an chuma ar an scéal go dtiocfaidh aon athrú ar chúrsaí in 2004.
Nuair a d'iniúch sé
when he examined
*
Gluais • Glossary
as an tom coillfrom the hazel bush
scoilbsplinters
ina chiotógin his left hand
cloch speilescythe-stone
faobharsharp edge
lann na scinethe blade of the knife
dheamhan a gcloisfeadh sé béicíl na ngasúrhe wouldn't hear the shouting of the children
araebecause
clósyard
i ngeall ar an mbáisteachbecause of the rain
a ghoilehis stomach
dornán eileanother small quantity
slámamount
ag an gcrann mór darachat the big oak tree
beartbundle
lagweak
an scoththe best
cáilreputation
a bhí uaidhthat he wanted
garbhchomhaireamha rough count
deich scillingten shillings
gadwithe, rope
chuir sé an ruaig ar an madrahe chased the dog
seascaircosy, snug
caonachmoss
stoc storrúil an chrainnthe strong trunk of the tree
choisrigh sé é féinhe blessed himself
éadan síonchaite rocachweather-worn wrinkled face
ar mhullach a chinnon the top of his head
scáinteacht ghruaigesparseness of hair
bun tornapathe bottom of a turnip
eala bhána white swan
ag
fairewatching
thuirling an spideog ar an talamhthe robin landed on the ground
le dúilwith desire
ag preabadhjumping
ruainnín aráina small piece of bread
beathafood
sprúillemorsel
ag samhlúimagining
síógínlittle fairy
dea-shíóga good fairy
de dhoirte dhairtedartingly, suddenly
a dhá luaithe isas soon as
in airde ar leac na fuinneoigeup on the window-sill
a broinn deargher red breast
giodamachfrisky, jaunty
mífhoighdeachimpatient
ag bíogaílchirping
go háiridespecially
uaibhreachproud, spirited
ar leathadhopen
lena bréagadhtoo woo her
babhtaísometimes
cuinneogchurn
drisiúrdresser
dos cabáistetuft of cabbage
máimín fataía handful of potatoes
ag cuardach na nuachreafóigesearching the new soil
cruimhmaggot
bagrachthreatening
binnsweet
a ghlaoití amanta air féinhe used to be called sometimes
spideoga difriúladifferent robins
á leanúintfolllowing him
conairpathway
ag moilliúslowing
Nuair a d'iniúch séwhen he examined
súil ribesnare (of thin cord or wire)
d'fheith siseshe waited
de réir dealraimhapparently
ina ghnóthaíin his affairs
ar nós gasúirínlike a young child
go n-abrofaíthat it be said
gileacht a súlthe brightness of her eyes
frídthe smallest thing
go beachtprecisely
chomh haerach céannaevery bit as lively
achairína very short time
seafóidnonsense
<td cl
nuair a d'iniúchfadh sé trapa
when he would examine a trap
Agus b'amhlaidh
nuair a d'iniúchfadh sé trapa nó súil ribe, go leagfadh sé a bheart uaidh i gcoinne claí nó cloiche.
nuair a éiríonn siad as
when they retire
Tar éis an tsaoil, ba é Setanta an laoch nua óg i gCorcaigh - an t-iománaí ab fhearr b'fhéidir ó chroch Jimmy Barry Murphy féin a chamán faoin staighre (nó cibé áit ina gcrochann sean-iománaithe a gcuid camán
nuair a éiríonn siad as!).
nuair a bhíonn ceadúnais á mbronnadh
when licences are being awarded
coinne le mo bhean …)
An bhfuil tú sásta leis an méid atá bainte amach agat i do shaol?
Ta, agus ta go leor le teacht fosta!
Ní féidir tada a athrú gan ionchur a bheith agat i gcúrsaí pleanála, agus ní raibh ról riamh ag MBT sa réimse seo, cé go mbíonn tionchar acu uaireanta
nuair a bhíonn ceadúnais á mbronnadh.
nuair a chéadmhol Whitaker
when Whitaker first recommended
"
Má ghlactar leis go forleathan anois, níorbh amhlaidh
nuair a chéadmhol Whitaker gurb é sin an t-aon bhealach chun tosaigh.
nuair a chuireann tú stair shóisialta na tíre san áireamh
when you consider the country's social history
Gan amhras, caithfidh an Rialtas an caiteachas atá á dhéanamh aige a chosaint, ach ní bheifeá ag súil le cinneadh mar seo i gcás na hÉireann
nuair a chuireann tú stair shóisialta na tíre san áireamh.
nuair a bhain siad ceann scríbe amach
when they arrived at their destination
Bhí ar na mílte imeacht ar imirce, de bharr cúinsí eacnamúla a bheith chomh holc sin, ach tugadh aire mhaith dóibh
nuair a bhain siad ceann scríbe amach (i Learpholl, mar shampla, mar a mhíníonn Tony Birtill ina alt an mhí seo).
nuair a cinneadh
when it was decided
Bhí gach duine thar a bheith sásta mar
nuair a cinneadh deireadh a chur le saol rásaíochta an chapaill, bhí ansin luach an-ard ar fad ar "sheirbhísí" síolraithe an chapaill chéanna.
nuair a d'amharc Dónall orthu faoina shúil
when Dónall gave them a dirty look
Thosaigh na páistí ag gáirí ach
nuair a d'amharc Dónall orthu faoina shúil, shlog siad an gáire.
nuair a chanainn
when I used to sing
"
Tá féith an cheoil ó dhúchas san fhear seo mar gur seinnteoir cumasach a mháthair ar an bpianó agus ar an orgán, cé nár mhinic a chasadh sí sa mbaile mar go mbíodh a dóthain le déanamh aici agus seachtar clainne ar a cúram!
"Nuair a bhí mé an-bheag bhíodh aintíní agus cuairteoirí eile ag tabhairt airgid dom
nuair a chanainn.
nuair a ceapadh Cathal Goan ina eagarthóir
when Cathal Goan was appointed editor
D'athraigh rudaí
nuair a ceapadh Cathal Goan ina eagarthóir.
nuair a chuireann tú san áireamh
when you consider
Ar ndóigh, ba ré chrua i stair na tíre í ré an Chumannachais, go háirithe
nuair a chuireann tú san áireamh go raibh an tSeicslóvaic rathúil mar thír roimh an dara cogadh domhanda, agus nascanna láidre eacnamaíocha aici ar fud iarthar na hEorpa.
nuair a thagadh daoine isteach
when people used to come in
Bhí orm seasamh suas agus an haiste a oscailt
nuair a thagadh daoine isteach, ansin é a dhruid arís.
nuair ba mhian liom imeacht
when I wanted to leave
Ní raibh duine ar bith eile ag obair ansin, mar sin bhí orm scairt gutháin a chur ar dhuine éigin
nuair ba mhian liom imeacht ar feadh cúpla bomaite.
nuair a theip orthu
when they failed
Is cuimhin le daoine an t-achrann a thóg leithéidí Cathy Sinnott agus Nicky Kelly
nuair a theip orthu san olltoghchán deireanach.
nuair a íslítear na soilse
when the lights are dimmed
Mhol Robert Henri dó am a chaitheamh in amharclanna agus i bpictiúrlanna, agus cur síos a dhéanamh ar na daoine a bhí iontu, ar an tslí a ndúnann daoine isteach iontu féin
nuair a íslítear na soilse.
Nuair a fhiafraítear de thurasóirí
when tourists are asked
Bun toitín: 1-5 bliana
Cannaí alúnanaim: 500 bliain
Cannaí stáin: 50 bliain
Buidéil ghloine: 1,000 bliain
Málaí plaisteacha: 10-20 bliain
Craiceann oráiste: suas le dhá bhliain
Nuair a fhiafraítear de thurasóirí cad iad na rudaí is mó a chuireann díomá orthu faoi Éirinn, luann siad na praghsanna agus an bruscar den chuid is mó.
nuair a roghnaíodh í
when she was chosen
Chaith sí go leor dua le bunú cumann úr fud fad na Sé Chontae agus aithníodh an tsárobair a rinne sí i 1978
nuair a roghnaíodh í mar chathaoirleach ar an pháirtí, an chéad bhean a bhain cathaoirleacht amach i bpáirtí ar bith polaitíochta ó thuaidh.
nuair atá céannacht an úinéara á chinntiú
when the owner's identity is being verified
Chomh maith leis sin, tá ról ag an micrishlis
nuair atá céannacht an úinéara á chinntiú.
nuair a fógraíodh
when it was announced
Ní hamháin gur dhiúltaigh an páirtí don triúr acu seo, ach i measc an chúigir a thogh siad bhí triúr a bhfuil clú orthu as a bheith in achrann leis an Taoiseach: an Seanadóir Mary White a chuaigh glan i gcoinne sheasamh an Taoisigh i leith an triúir Éireannach a bhí i bpríosún sa Cholóim; John Cregan TD a labhair amach i gcoinne an rialtais
nuair a fógraíodh go raibh deireadh leis an deontas do dhaoine a bhí ag ceannach tí den chéad uair; agus an Seanadóir Michael Kitt a lochtaigh an Taoiseach go poiblí nuair a chaill sé féin a shuíochán Dála sa toghchán deireanach.
nuair a roghnaítear duine dá gcuid
when one of their is picked
Tugann sé léargas ar an mbród mór, millteach a bhíonn ar mhuintir paróiste bhig
nuair a roghnaítear duine dá gcuid ar fhoireann an chontae agus go háirithe má bhíonn siad ag imirt i gCluiche Ceannais na hÉireann.
nuair a éalóidh m'aigne
when my mind will escape
Tá mé faoi gheasa leabhair mar í, agus leabhair nach í, a cheannach agus toiseacht ar a léamh, agus ansin, chomh dóiche lena mhalairt, iad a charnadh ar an urlár cois leapa go bhfaighe mé an fhaill ar a gcríochnú lá níos faide anonn, nó
nuair a éalóidh m'aigne ó chuing na heagarthóireachta.
nuair a chuireann tú san áireamh
when you consider
Tá sé seo suimiúil
nuair a chuireann tú san áireamh gur tháinig an stíl lom seo, an tÍostachas, chun tosaigh an chéad lá riamh mar fhreagra dáiríre ar na lochtanna a d'aithin roinnt ealaíontóirí ar an chineál ealaíne a bhí á shaothrú ag an am.
nuair a fheileann sé dhó
when it suits it
Ach tá seanchleachtadh ag rialtas na hAstráile ar an mbréag a úsáid
nuair a fheileann sé dhó.
nuair a sheol Cathal Goan
when Cathal Goan launched
Bhí céiliúradh mór ar siúl i dtigh Hiúdaí Bhig i nGaoth Dobhair an mhí seo caite
nuair a sheol Cathal Goan, Ceannasaí RTÉ, dlúthdhiosca úr leis an fhidléir óg de bhunadh na háite, Ciarán Ó Maonaigh.
nuair a tchí siad iompar an PSNI
when they see the behaviour of the PSNI
B'fhéidir gur mian leo go n-imeodh siad, agus nár mhaith leo pilleadh ar an "streachailt armtha" ach tig fearg orthu
nuair a tchí siad iompar an PSNI, agus téann achan taobh ar ais go dtí an seanmhúnla - racáin, foréigean, cluiche an mhilleáin.
nuair a chuireann siad fúthu ansin
when they settle there
I measc na n-eisimirceach go dtí an Bhreatain, is iad na hÉireannaigh an t-aon ghrúpa amháin a n-ardaíonn a ráta mortlaíochta
nuair a chuireann siad fúthu ansin.
nuair a chuireann tú san áireamh
when you consider
Déarfaidh daoine leat a bhíonn sna tithe tábhairne go minic nach bhfuil an laghdú sin le feiceáil agus ní bheifeá ag súil lena leithéid i ndáiríre, go háirithe
nuair a chuireann tú san áireamh go bhfuil siad ag mealladh daoine anois nach rachadh in aice le tábhairne roimhe seo de bharr na toite.
nuair a fheileann sin
when that suits
Tugann ár rialtas neart cúnaimh don spórt
nuair a fheileann sin ach cá bhfuil an bhéim á cur? Capaill rása agus galf cuid mhaith.
nuair a chasfadh an dá chlub ar a chéile
when the two clubs would meet
Ach gné eile den chomhrá, seans, ná go mbeadh orthu muintir Uí Shé a mharcáil agus, ní hamháin sin, ach marc a fhágáil orthu a chinnteodh nach réalt an chluiche a bheadh in aon duine acu
nuair a chasfadh an dá chlub ar a chéile.
nuair atá a racht ligthe aici
when she's over her fit
Nuair atá sé feicithe agat céad míle uair, dhéanann tú neamhiontas iomlán di, agus
nuair atá a racht ligthe aici, tig sí thart agus is í a bíos breá milis.
nuair a scaoileadh chun siúil í
when she was let go
Bhí Mairéad ag brath ar an obair seo tar éis 1983
nuair a scaoileadh chun siúil í óna post.
nuair a chuireann tú san áireamh
when you consider
Is dócha,
nuair a chuireann tú san áireamh an méid atá bainte amach aici, go bhfuil éalúchas mar seo tuillte go maith aici!
*Is as Baile Átha Cliath í Caoimhe Ní Laighin.
nuair a chuireann tú san áireamh
when you consider
Faoi láthair, tá suas le 60 duine ag fanacht ar shaothar uaithi - rud atá dúshlánach go leor
nuair a chuireann tú san áireamh nach mbíonn Marla ag péinteáil ach ar feadh uair an chloig, trí lá sa tseachtain!
Páiste faoi leith
=======
Tá roinnt daoine den bharúil gur páiste faoi leith, cineál *prodigy*, í Marla ach diúltaíonn a tuismitheoirí glacadh leis sin; tá siad sásta a admháil go bhfuil bua aici ach, taobh amuigh de sin, deir siad gur gnáthpháiste atá inti.
nuair a fhógraítear
when it is announced
Mar sin,
nuair a fhógraítear go bhfuil tástálacha seandálaíochta le déanamh sula dtógfar bóthar, ar an iomlán is é an NRA féin atá á gcoimisiúnú.
nuair a cailleadh é
when he died
Teach atá i dTaigh Dhonnachaidh a d'fhág fear áitiúil ag an bpobal
nuair a cailleadh é.
nuair a bhí borradh faoin ngeilleagar
when there was an economic boom
Shocraigh siad go gcuirfidís fúthu in Éirinn arís sna seascaidí
nuair a bhí borradh faoin ngeilleagar le linn ré Lemass.
nuair a thréigfidh siad an foirgneamh
when they abandon the building
Dar le Campbell's go bhfuil ceart de réir dlí acu na fuinneoga a bhaint amach
nuair a thréigfidh siad an foirgneamh ós rud é go ndearna siad athchóiriú costasach orthu.
Nuair a thuirling muid
when we landed
Nuair a thuirling muid ag Pisa an lá dár gcionn mhothaigh mé go raibh mé sna flaithis.
Nuair a bhaistítí daoine
when people would be baptized
"
Nuair a bhaistítí daoine, chuirtí go hiomlán faoin uisce iad - a haon, a dó, a trí!" a dúirt sé, ag caitheamh a chuid lámh san aer.
nuair a fhoilseofar an tairiscint
when the offer is published
Ón am sin, áfach, tá fás an-mhór tagtha ar an eitlíocht Eorpach, go mór mór ar na haerlínte "*no frills*" mar Ryanair agus easyJet agus, de réir na ráflaí, beidh i bhfad níos mó iomaíochta ann do na conarthaí OSP
nuair a fhoilseofar an tairiscint go luath.
Nuair a athbhunaíodh é
when it was re-established
“
Nuair a athbhunaíodh é mar nuachtán laethúil dúirt mé go dtabharfadh na léitheoirí a mbreithiúnas féin faoi cé acu a raibh margadh ann nó nach raibh margadh ann do nuachtán laethúil sa Ghaeilge.