bhunadh na cathrach
the inhabitants of the city
Tá sé mar pholasaí ag an dánlann ó bunaíodh í i 1978 go mbeadh an ealaín le feiceáil taobh amuigh chomh maith le taobh istigh, mar sin tá saothar le feiceáil thart timpeall na cathrach; ní hamháin go músclaíonn an saothar seo suim daoine san ealaín ach spreagann sé díospóireachtaí chomh maith i measc
bhunadh na cathrach.
limistéir chathrach
city areas
Tá sé le feiceáil go soiléir ó thorthaí daonáirimh na bliana seo go bhfuil i bhfad níos mó daoine anois ina gcónaí i
limistéir chathrach agus i mbailte na tíre ná mar a bhí riamh.
hEagarthóir Cathrach
City Editor
Is colúnaí, mar aon le
hEagarthóir Cathrach, é Golway sa *New York Observer*.
meathlú lárchathrach
city centre decline
Baineann na hathruithe sin ar fad le fadhbanna uirbeacha ar nós
meathlú lárchathrach, ach ba cheantar láidir iománaíochta é lár chathair Chorcaí go dtí le déanaí.
ó cheann ceann na cathrach
from one end of the city to the other
Tá radharc ar an adharc
ó cheann ceann na cathrach.
ó cheann ceann na cathrach
from one end of the city to the other
Tá radharc ar an adharc
ó cheann ceann na cathrach.
ó Chomhairle na Cathrach
from the City Council
Tá tacaíocht iomlán ag Raytheon
ó Chomhairle na Cathrach.
d'achan chomhairleoir cathrach
to every city councillor
Deir an gníomhaíoch cearta daonna, Dr Robbie McVeigh: "Sular thosaigh an cogadh, thug muid litir phearsanta
d'achan chomhairleoir cathrach ag impí orthu seasamh a ghlacadh in éadan Raytheon.
leas na cathrach
the benefit of the city
Níl an córas céanna acusan; nuair a dhéanann an rialtas cinneadh go bhfuil sé chun
leas na cathrach, is leor sin.
de réir bhéaloideas na cathrach
according to the folklore of the city
Ar bhruach na Life, in aice le Droichead na Leathphingine, tá dealbh le feiceáil darb ainm,
de réir bhéaloideas na cathrach, *The Hags with the Bags*.
i bPleanáil Chathrach agus Réigiúnach
in City and Regional Planning
Ó Aberystwyth, chuaigh sé chuig an London School of Economics lena dhara chéim - MSc
i bPleanáil Chathrach agus Réigiúnach - a dhéanamh.
i bpríomhchathair na hEorpa
in the capital city of Europe
An té a cheapfadh nach bhfuil a lán Gaeilgeoirí anseo
i bpríomhchathair na hEorpa, an Bhruiséil, ní bheadh an ceart aige in aon chor! Ní thógann sé ach duine amháin chun labhairt na Gaeilge a spreagadh agus is iontach an rud é an "*domino effect*" a fheiceáil.
ghleo na cathrach
the noise of the city
Is fada ó
ghleo na cathrach a rugadh agus a tógadh Lillis.
Chomhairle Chathair Bhéal Feirste
Belfast City Council
Nuair a toghadh Alex den chéad uair ar
Chomhairle Chathair Bhéal Feirste i 1983, an chéad Sinn Féineach riamh lena áit a ghlacadh i Halla na Cathrach, cuireadh gach bac roimhe, cuid acu dleathach, cuid eile mídhleathach.
an chathair ársa Rómhánach
the ancient Roman city
I dtuaisceart na hIordáine freisin atá
an chathair ársa Rómhánach Jerash, ceann de na láithreáin Rómhánacha is fearr a chonaic mé riamh.
i gcathracha i gcéin
in faraway cities
Cé go raibh sé ráite le tamall go raibh bialanna galánta
i gcathracha i gcéin a raibh an liús mar bheatha bheadaí ar a gcláir acu.
toisc a airde is atá an chathair
because of how high the city is
An t-aon rud a bhí ag dó na geirbe agam agus mé ar mo bhealach go La Paz ag tús mhí Mheán Fómhair ná an *sorocche *- tinneas a thig ar dhaoine
toisc a airde is atá an chathair os cionn na mara agus an easpa ocsaigine atá san aer dá bharr.
ag tachtadh na príomhchathrach
choking the capital city
D'fhéadfaí athrú as cuimse a dhéanamh ar chuid de na fadhbanna móra struchtúrtha atá
ag tachtadh na príomhchathrach agus ag bánú na tuaithe.
chúinní ceilte na cathrach
the hidden corners of the city
Toisc na cairde atá agam, tá eolas curtha agam ar chuid de
chúinní ceilte na cathrach agus na tíre nach bhfeicfeadh an gnáthchuairteoir.
duine d'aithreacha na cathrach
one of the city fathers
"In ainm an easnaimh, agus ár mac, agus ár dtaobhsparán," a dúirt
duine d'aithreacha na cathrach, "caithfimid réiteach a fháil air seo agus ainm a roghnú.
príomhchathair na nAisticeach
the main city of the Aztecs
Tháinig misinéirí na hEaglaise Caitlicí go Meicsiceo go luath i ndiaidh do na Spáinnigh Tenochitlan,
príomhchathair na nAisticeach, a chur faoi chois sa bhliain 1523, faoi cheannasaíocht Hernán Cortés.
iarsmalann chathrach
city museum
"
Post le Gaeltarra Éireann
=======
Cé hé Tutenstein?
Buachaill beag de sheargán nó *mummy *is ea Tutenstein, a bhíonn ar taispeáint in
iarsmalann chathrach nuair a bhuaileann splanc thintrí é.
croílár na cathrach
the heart of the city
Ón droichead, téann bealach casta go dtí
croílár na cathrach, *Staromestské námestí *nó Cearnóg an tSeanbhaile, atá iontach ar fad.
níos dlúithe leis an chathair
closer to the city
"Dealraíonn sé domsa go bhfuil na hÉireannaigh (a bhí anseo ar 9/11) tar éis éirí
níos dlúithe leis an chathair, rud atá nádúrtha," arsa Cochrane.
a shúile sáite i ngile na cathrach amuigh
his eyes staring at the whiteness of the city outside
Gluais • Glossary
carógblack-haired woman
airdheed
míchinniúintill fate
caidéisinquisitiveness
frigháireslight smile
ní shamhlófáyou wouldn't imagine
cár go cluaisgrin to the ears
go réchúiseachin a laidback way
geolánfan
glinnclear, distinct
a dhallfadh thúwhich would blind you
ceirdtrade
an rud ar dheacra greim a fháil airthe thing that was difficult to get hold of
súimínsip
fiosrúinvestigating
ar a thóirlooking for him
geoindrone, hum
boladh a allais féin chuigethe smell of his own sweat coming to him
cuideachtacompany
leigheassolution
díbholaíochdeodarant
ceist oidhreachtaquestion of inheritance
os cionn cláirlaid out (dead)
uisce reoiteiced water
a thuairimseanhis opinion
prochógahovels
drochfháistinebad prophecy
buagift
tairbhebenefit
ar nós cuma liomindifferently
a shúile sáite i ngile na cathrach amuighhis eyes staring at the whiteness of the city outside
marfachdeadly
ag dul don éag mar cháchgoing the way of all flesh
beathalivelihood
bean feasafortune-teller
go frimhagúilmockingly
ag ceilt na seanscéine uirthihiding the old terror from her
beag beann ar bhrothallindifferent to heat
anamsoul
an dea-scéalthe good news
an drochscéalthe bad news
á pholladhstabbing him
a ghéaga leata faoi chosa an domhainhis legs open under the feet of the world
na Cathrach Toirmiscthe
of the Forbidden City
Ach ar cheart go mbeadh sé ag bogadh chomh fada sin isteach i gcroí an chultúir Shínigh, go dtí go bhfuil caife de chuid Starbucks i lár
na Cathrach Toirmiscthe? Cé gur rud maith é an dul chun cinn, thug mé faoi deara go bhfuil nósanna an sean-Síne i mbaol on tSín nua, atá ag athrú chuile rud a thagann os a comhair.
príomhchathair
capital city
*Anseo i b
príomhchathair na Fraince, bíonn ar dhaoine fanacht uair an chloig in amanna chun stampa a cheannach.
d'fhóntais na hardchathrach
of the capital city's utilities
Mar chuid den dílárú mór seo, tá cuid mhaith
d'fhóntais na hardchathrach le dáileadh ar mhuintir na tuaithe.
d'fholmhaigh sí thar bhallaí na cathrach é
she emptied it over the walls of the city
Fuair an bhean seo a corcán mór millteach a bhí lán d'anraith agus
d'fholmhaigh sí thar bhallaí na cathrach é ar na saighdiúirí bochta.
pobail lárchathrach
city centre communities
Tá cuid mhór de na
pobail lárchathrach scaipthe ar fud na mbruachbhailte móra neamhphearsanta.
Rannóg Doiteáin Chathair Nua-Eabhrac
New York City Fire Department
B’fhéidir gur chuala tú faoin raic a bhí ann mar gheall ar
Rannóg Doiteáin Chathair Nua-Eabhrac (FDNY) ag paráid Lá Fhéile Pádraig? Ní ligfeadh an dream atá i gceannas ar an rannóg do ghrúpa fear dóiteáin as na Bronx a gcuid bairéad cáiliúil glas a chaitheamh agus iad ag siúl suas Fifth Avenue i Manhattan.
comhairle na cathrach
the city council
Tá scata mór cat mar sin i Lucca, agus coinníonn
comhairle na cathrach súil orthu.
buailte le cathair bhríomhar
beside a lively city
Tá Gaeltacht Chonamara faoi bhrú de bharr é a bheith
buailte le cathair bhríomhar atá ag síorfhás agus a bhfuil a cuid bruachbhailte ag bogadh siar de réir a chéile.
ar an imeall
on the edge [of the city
Ní hionann sin is a rá, áfach, go bhfaighidh tú seirbhís mhaith!
Más mian leat do chomhlacht a aistriú ó lár na cathrach go dtí oifigí nua
ar an imeall, cuimhnigh air seo: cé go mbeidh neart spásanna páirceála ann, is dócha go mbeidh sé deacair oibrithe sóisearacha a fháil, mar go minic ní bhíonn gluaisteán acu.
lucht iomána na hardchathrach
the hurling people of the capital city
Ach comhghairdeas leo as a ngaisce, rud a chuidigh le cuid den ghruaim a ardú de
lucht iomána na hardchathrach tar éis bhliain na hainnise ag na sinsir.
príomhchathair ársa
ancient capital city
Ar an bhealach, bhuail siad isteach chuig Guernica, an sráidbhaile Bascach agus
príomhchathair ársa Thír na mBascach, a d’fhulaing an bhuamáil uafásach aerga a rinne na Naitsithe sa bhliain 1937, buamáil a d’fhág 1,600 duine marbh.
príomhchathair
the main city
Tá sé deacair gan bheith faoi dhraíocht ag Flórans,
príomhchathair na Tuscáine san Iodáil, agus tú ag teacht uirthi den chéad uair.
i gcroílár na cathrach
in the heart of the city
Is féidir a shamhlú go héasca go bhfuil tú i ndiaidh dul siar in am agus tú ag siúl na sráideanna plódaithe meánaoiseacha thíos faoin *Campanile* (cloigtheach) grástúil a rinne Giotto a dhearadh sa 13ú haois agus an chruinneog chreathach a thóg Brunelleschi don *Duomo,* an ardeaglais mhaorga atá suite go bródúil
i gcroílár na cathrach.
príomhchluiche na cathrach
the main game of the city
Dúradh ag an am go raibh sé mar aidhm ag an gCoiste Forbartha Iomána i mBaile Átha Cliath
príomhchluiche na cathrach a dhéanamh den iomáint agus Craobh na hÉireann a bhuachaint taobh istigh de chúig bliana.
An réitíonn saol na cathrach le bean tuaithe ar nós thú féin?
Does city life agree with a country woman like yourself?
Ní dochar ar bith é do chuile Éireannach “printíseacht” a dhéanamh san ardchathair!
AÓF: Agus an dtaitníonn Baile Átha Cliath leat?
An réitíonn saol na cathrach le bean tuaithe ar nós thú féin?
RNicD: Réitíonn faoi láthair ar aon nós cé nach bhfuil sé chomh héasca céanna aithne a chur ar dhaoine ann is atá sé amuigh faoin tuath.
cabhail chathrach
city body
Anois siúlaim leat i gcaorán na bhfuiseog is éistim le monabhar abhna do bhriathra ó Bhéal an Áthaagus cuirim mo bheola le do chneas atá cumhra, a ghrá, le sméara dubha Ghleann an Átha …i dtobainne, tá mé lán díot, a mhian, is níl a dhath le déanamh agam ach luí síos leat go dianar leaba seo an dáin agus tú a bhriatharú chun beatha …
Gluais • Glossary
glao coiligh a póigethe rooster call of her kiss
mullaightop of house
buí-ómrayellow-amber
bruth análahot breathing
múr teasabank of heat
cága callánachanoisy jackdaws
á ngríosúinciting them
a ngiúmaráilhumouring them
go breabhsántasprightly
meall gréineorb
cabhail chathrachcity body
spréite go hanástaspread awkwardly
tnáitejaded
basár a brollaighthe bazaar of her bosom
ag borradhswelling
dlaoithe casacurly tresses
cabhsaí dúshlánachachallenging lanes
á gclutharú féinhiding themselves
méalasorrow
buairtvexation
cruachásdistress
ag déanamh tochtagrieving silently
an tréanthe strong
ag tromaíocht ar an truadenigrating the wretch
meannánkid
méileachbleating
scrínteshrines
bean feasa na gclós ársawise woman of the ancient yards
dhorchaigh spéir a súlthe sky of her eyes darkened
ceannaircrevolt
a d’fheall orthuwhich failed them
boige paidrethe softness of prayer
le báinífurious
bhruth bréan bildeálathe foul heat of the building site
ag déanamh angaidhfestering
i bhforógraí bagracha lucht léirsithein the threatening proclamations of the demonstrators
bhachlógachindistinct
siogairlínípendants
glémhaiseachexquisitely beautiful
go ríogúilregally
teanga túisetongue of incense
ag clingireachtringing
bantracht bheoshúileachthe quickeyed women
le coim na hoícheat nightfall
ag spréamh
cheannbhrat glé an dorchadaisspreading the bright canopy of darkness
bioráinpins
ag lonrúshining
clóca sróilcloak of satin
aigeantaspirited
buimefoster-mother
deoch shuainsleeping-draft
spréachspark
súgachmerry
ag glinniúintsparkling
tú a mhuirniúto caress you
linntepools
cumhaloneliness
le tú a aoibhnniúto make you blissful
ionúinbeloved
másaíthighs
a niamhraigh mo dhánwho made resplendent my poem
i gcaorán na bhfuiseogin the bog of the larks
monabharmurmur
chneasskin
cumhrafragrant
miandesire
ar imeall na cathrach
on the edge of the city
Tá an ráschúrsa suite
ar imeall na cathrach, ach níl sé ach míle go leith siúil ó Walton, an áit a bhfuil mé féin i mo chónaí agus áit a bhfuil fadhb mhór dífhostaíochta go fóill.
dul i ngleic le hollchumhacht na hardchathrach
to tackle the massive power of the capital city
Déarfadh an té atá idéalach gur iarracht chróga a bhí ann
dul i ngleic le hollchumhacht na hardchathrach.
do thallann óg na cathrach
for the young talent of the city
Ainneoin na gconstaicí leanúnacha agus na mbuillí atá buailte ar an stáisiún ó tháinig sé ar an bhfód, tá forbairt ag teacht ar an tseirbhís chraolta i gcónaí, tá daoine nua á mealladh chuig an nGaeilge agus tá ardán á chur ar fáil do lucht labhartha na Gaeilge agus
do thallann óg na cathrach.
cathracha tionsclaíocha
industrial cities
An gcreideann muid i ndáiríre go mbeidh an oiread céanna turasóirí ag tarraingt ar an tír seo má leantar leis an lot atá á dhéanamh ar cheantair ardáilleachta? Bhíodh Gearmánaigh,
Meiriceánaigh agus Sasanaigh ag tarraingt ar an tír seo ar mhaithe leis an spás agus le ceantair sáráilleachta nádúrtha a fheiceáil a raibh codarsnacht mhór eatarthu agus na
cathracha tionsclaíocha ónar fáisceadh iad.
cathracha na Portaingéile
the cities of Portugal
Tá cuid mhaith den chathair cosúil go leor le
cathracha na Portaingéile, ach fós féin, ní bhíonn amhras ar bith ort ach gur san Afraic atá tú.
éalú ó shaol na cathrach
to escape city life
”
Bhog roinnt mhaith daoine siar i dtrátha an ama chéanna sin, an stiúrthóir teilifíse Bob Quinn, cuir i gcás, mar gur theastaigh uathu
éalú ó shaol na cathrach.
cathair cháiliúil choireach cholach sin na beorach
that wicked, sinful city of beer
I bhfocail eile: tá mé chun tú a thabhairt liom chuig
cathair cháiliúil choireach cholach sin na beorach cois Loch Michigan, áit a dtéann maithe agus móruaisle eile shaol na Gaeilge gach samhradh, chuig Féile na nGael i Milwaukee.
mar chuid de chroílár shaol cultúrtha na príomhchathrach.
as part of the heart of the cultural life of the city.
Ba mhaith le stiúrthóirí IMRAM go mbeadh scríbhneoirí na Gaeilge
mar chuid de chroílár shaol cultúrtha na príomhchathrach.
pleanáil chathrach fhadradharcach
long-sighted city planning
Cé gur féidir le hiompar poiblí agus
pleanáil chathrach fhadradharcach an gá atá le gluaisteáin a laghdú, beidh gluaisteáin de dhíth orainn go ceann i bhfad eile fós.
i measc ghnólachtaí na cathrach.
among the businesses of the city.
Tá Gaillimh le Gaeilge ar an bhfód ó bhí 1987, ag cur na Gaeilge chun cinn
i measc ghnólachtaí na cathrach.
á shníomh isteach i ngnáthshaol na cathrach.
being worked into the ordinary life of the city.
Diaidh ar ndiaidh tá atmaisféar éagsúil á chruthú i nGaillimh agus an dátheangachas
á shníomh isteach i ngnáthshaol na cathrach.
i mbruachbhailte i bhfad ó chathracha,
in suburbs far from cities,
Agus luachanna tithe ag titim, go háirithe
i mbruachbhailte i bhfad ó chathracha, tá sciar níos mó de thuarastal na ndaoine á chaitheamh ar mhorgáistí gan dóchas ag na húinéirí céanna go bhfaighidh siad costas a dtithe ar ais nuair a dhíolfaidh siad arís iad.
cathair measartha saibhir
quite a rich city
Ar feadh sé nó seacht de bhlianta i ndiaidh domsa a theacht ar an saol,
cathair measartha saibhir a bhí i nDoire – bhí daoine ina suí go te.
cosúil le haon chathair liath
like any grey city
Sroichimid Ashikawa – tá sé díreach
cosúil le haon chathair liath timpeall an domhain.
a gcathair dhúchais.
their native city.
Ar an 17 Nollaig, áfach, tiocfaidh an bheirt acu le chéile arís do cheolchoirm in Amharclann an Everyman i gCorcaigh,
a gcathair dhúchais.
Scriosadh cuid mhaith de lár na príomhchathrach,
much of the centre of the capital city was destroyed
Scriosadh cuid mhaith de lár na príomhchathrach, Nuku’alofa.
Saoránacht Chathair Bhaile Átha Cliath
the Freedom of Dublin City
I mí an Mhárta i mbliana, bronnadh
Saoránacht Chathair Bhaile Átha Cliath air féin agus ar Ronnie Delaney.
an tseanchathair mheánaoiseach
the old medieval city
Gleann domhain glas atá sna gairdíní sin, idir
an tseanchathair mheánaoiseach ar chnoc géar ar thaobh amháin agus an “chathair nua” a tógadh san 18ú haois ar an taobh eile.
brú tráchta na cathrach
the city traffic jam
Mar a bheadh mála cat dá mbá in abhainn; mar a bheadh
brú tráchta na cathrach cúig a chlog tráthnóna fliuch Samhna, le gach bíp focann bíp mífhoighdeach; mar a bheadh gach mungailt sna carranna céanna le ham teann ag brú anuas orthu.
barúil bhunadh na tuaithe agus na cathrach
the opinion of country people and city people
Ach is mór an difear idir
barúil bhunadh na tuaithe agus na cathrach ar an cheist achrannach seo.
ar Chomhairle na Cathrach
of the City Council
Ach nuair a chaill Páirtí an Lucht Oibre smacht
ar Chomhairle na Cathrach sna 1990í, ghearr na Lib Dems, an páirtí a tháinig ina n-áit, deontas an ionaid agus bhí an Flying Picket i bponc faoin bhliain 2004.
ó mhórchathracha na gcóstaí,
from the large coastal cities,
Is annamh seo; de ghnáth, tagann na foirne
ó mhórchathracha na gcóstaí, agus is minic iad i bhfad óna cheile.
ag rásaíocht thart ar chathracha an domhain.
racing around the cities of the world.
Tá an dara bua ag an ghontacht fosta; cuireann sí le luas an scéil agus na n-imeachtaí, rud atá fóirsteanach nó baineann an scéal le carranna gasta agus iad
ag rásaíocht thart ar chathracha an domhain.
cé acu a bhfanfainn sa chathair
whether I'd stay in the city
Sa deireadh, bhí mé idir dhá chomhairle
cé acu a bhfanfainn sa chathair nó an rachainn chun an bhaile go hÉirinn.
fuaimeanna na cathrach
the sounds of the city
Tá an áit ciúin – táimid ar a laghad trí huaire an chloig ón gcéad bhaile eile – agus uaireanta bíonn an aimsir thar a bheith cantalach! Ach, gan amhras, más duine tú a bhaineann sult agus tairbhe as a bheith gar don dúlra, a bheith ag éisteacht le fuaimeanna an dúlra seachas
fuaimeanna na cathrach agus a bheith in ann na réaltaí a fheiscint i gceart, is deacair Nyika a shárú.
I gcathracha dlútha
in compact cities
I gcathracha dlútha a bhfuil an iomarca tráchta iontu cheana féin, ní fiú bheith ag tiomáint níos mó, ach ní nuacht é sin do phobal cathrach na hÉireann ach oiread, atá i bhfostú i dtranglaim thráchta maidin agus tráthnóna gach lá, agus ní nuacht do mhuintir Nua-Eabhrac níos mó é ach oiread.
choimeádadar seilbh ar an gcathair,
that they held on to the city,
Go deimhin, d’éirigh chomh maith sin leis na Sasanaigh i Nua-Eabhrac gur
choimeádadar seilbh ar an gcathair, agus ar Inis Fhada, go dtí 1783.
ainmnithe as an gcathair san Ísiltír
named after the city in the Netherlands
Harlem,
ainmnithe as an gcathair san Ísiltír ar ndóigh, is ea an chéad cheantar eile.
an bád seoil is mó sa chathair,
the biggest sailing boat in the city,
Romhainn tá na Náisiúin Aontaithe,
an bád seoil is mó sa chathair, aerfort ar uisce, scoil maidí luascáin, dún Sasanach ón 18ú haois, Wall Street, agus Leacht Cuimhneacháin an Ghorta Mhóir.
ballaí sheanbhaile ársa na Traí
the walls of the ancient city of Troy
De réir an bhéaloidis, bhí
ballaí sheanbhaile ársa na Traí tógtha ar bhealach chomh casta sin nach dtiocfadh le naimhde ar bith a rinne a mbealach isteach sa chathair a mbealach a dhéanamh amach arís!
Séadchomhartha suimiúil é Julian’s Bowers, agus is suntasach an méid dua (agus airgid) atá á chaitheamh air, ainneoin nach bhfuil an láithreán féin go hard ar liosta tosaíochtaí English Heritage.
coirpigh de chuid dhronga chathair Luimnigh
criminals belonging to the gangs of Limerick City
Agus dár ndóigh, tá leas an phobail i gceist gan amhras agus
coirpigh de chuid dhronga chathair Luimnigh os comhair na cúirte.
an mórtas cathrach agus contae sin
that city and county pride
Tháinig Bob Welch ar an saol i gCorcaigh agus admhaíonn sé go bhfuil
an mórtas cathrach agus contae sin ann a dhiúltar ó chíocha gach máthar cois Laoi.
seoid na cathrach.
the jewel of the city.
Agus muid ag rothaíocht timpeall chiumhais an oileáin, ámh, ní fhaca muid Central Park, agus is trua sin, ór is é, gan aon agó,
seoid na cathrach.
mar phríomhchathair chultúrtha na hEorpa
as the main cultural city of Europe
Is díol suntais, mar sin, agus léargas ar an athrú meoin atá ag tarlú sna sé chontae go bhfuil beirt ealaíontóirí múrmhaisithe – Danny Devenny, iarphríosúnach poblachtánach a d’fhoghlaim a cheird sa Cheis Fhada agus Mark Ervine, mac le iarcheannaire an PUP, David Ervine, a fuair bás i mbliana – i ndiaidh a theacht le chéile agus an sprioc chéanna acu – saothar a dhéanamh i gceantair lucht oibre Learphoill, an chathair atá roghnaithe
mar phríomhchathair chultúrtha na hEorpa don bhliain 2008.
idirchathrach
inter-city
Isteach sa bhus
idirchathrach go Kerikeri liom, agus bhí tiománaí deisbhéalach scéalach againn, a d’inis dúinn faoi thorthaí agus ghlasraí na háite agus muid ag taisteal ó thuaidh.
mo chathair dhúchais
my native city
Níl mé eolach ach ar an tríú cuid, b’fhéidir, de
mo chathair dhúchais mar gheall ar an chinedheighilt reiligiúnach atá i bhfeidhm leis na céadta bliain.
cathair ilchultúrtha
multi-cultural city
Is
cathair ilchultúrtha é Melbourne, a bhfuil daoine as 141 tír dhifriúil ina gcónaí ann.
phlódaigh siad isteach sa chathair
they crowded into the city
Cé go raibh roinnt Éireannach ina gcónaí i Learpholl sa bhliain 1207 agus as sin amach,
phlódaigh siad isteach sa chathair tar éis 1844 mar thoradh ar an Ghorta Mhór agus d’fhág siad rian buan ar chultúr, ar dhearcadh agus ar chaint na ndaoine ansin.
i suíomh cathrach.
in a city setting.
S*cenario *an-chuí is ea é sin sa mhéid is go mbíonn bunús inchreidte ag na pearsana leis an nGaeilge a labhairt
i suíomh cathrach.
cathracha móra an deiscirt
the big city of the south
**Tuilleadh turasóireachta**Le teacht an iarnróid sa bhliain 1894, tháinig méadú mór ar líon na dturasóirí a thug cuairt ar an gceantar, as
cathracha móra an deiscirt go háirithe.
mar thearmann ó ardbhrú na gcathracha
as a refugee from the high pressures of the cities
Sa chéad dul síos, roghnaigh lonnaitheoirí na haoise nua an ceantar
mar thearmann ó ardbhrú na gcathracha agus ón gcaipitleachas.
idir foirne ollmhóra cathracha nó ceantar
between big city or area teams
Sa chéad dul síos peil ghairmiúil, a imrítear
idir foirne ollmhóra cathracha nó ceantar - na New York Jets agus na New England Patriots, cuir i gcás.
amharclanna na príomhchathrach.
theatres of the main city.
Bhí Meaney an-tógtha leis an scéal agus d’aithin sé na carachtair ann mar gur chaith sé féin seal ag obair i Londain, ní ar na láithreáin tógála, ar ndóigh, ach in
amharclanna na príomhchathrach.
trácht deiridh na cathrach ag ídiú,
the last traffic of the city dying out,
***
Oíche ghaofar Déardaoin a bhí ann,
trácht deiridh na cathrach ag ídiú, agus muid ag cur tús leis an bpleidhcíocht.
i dtreo na cathrach,
in the direction of the city,
Tá an M50 ar cheann de na fadhbanna is mó, ach bíonn plódú mór tráchta gach maidin ar gach príomhbhóthar
i dtreo na cathrach, agus sa treo eile um thráthnóna.
trí chathair thipiciúil fhorásach
through a typically progressive city
Lá breá fómhair a bhí ann, agus ar feadh tamaill bhig, d’fhéad daoine a shamhlú go raibh siad ag spaisteoireacht
trí chathair thipiciúil fhorásach de chuid na hEorpa, cathair ina gcuirtear béim ar choisithe agus ar iompar poiblí, seachas garaíocht a bheith á déanamh do ghluaisteáin i ngach áit.
cathair inbhuanaithe
sustainable city
An é go bhfuil tú mar dheoraí i mbruachbhaile iargúlta mura bhfuil carr agat? Cén chaoi ar féidir leis an gcathair pleananna agus forbairtí a chur i gcrích chun garaíocht a dhéanamh do choisithe agus do rothaithe le go mbeidh cáilíocht bheatha níos fearr agus
cathair inbhuanaithe againn? Dá bhféadfaimis timpeallacht rothaíochta agus spaisteoireachta níos pléisiúrtha a chothú, nach mbeadh níos mó daoine amuigh ag siúl agus ag rothaíocht? Nach mbeadh dea-thionchar aige sin ar shláinte mhuintir na tíre?
Ach gan dabht, is é an íomhá is sonraíche agus an plean is mó atá tagtha chun solais ón gcomhdháil seo ná an moladh fadradharcach gur chóir Faiche an Choláiste agus Sráid Nassau a fhorbairt mar limistéar do choisithe amháin.
athoiriúnú na cathrach
the re-adapting of the city
An mbeidh sé de mhisneach acu athrú ó oiriúnú na cathrach do ghluaisteáin, agus dul i dtreo
athoiriúnú na cathrach dá saoránaigh? Guímis go mbeidh.
ina gcathracha féin
in their own cities
Ach ní bheidís sásta freastal ar “chruicéad pitseámaí” – fiú
ina gcathracha féin – toisc nach mbraithfidís ar a suaimhneas mar thoradh ar mhí-iompar na ndaoine ólta.
de phríomhchathracha na Síne,
of the main cities of China
Tá íomhánna
de phríomhchathracha na Síne, a bhíonn dubh le rothair de shíor, feicthe ag beagnach gach duine.
Comhairle Cathrach Bhaile Átha Cliath
Dublin City Council
Cén fáth a bhfuil nós na rothaíochta ag dul i léig? An é gur comhartha eile den Tíogar Ceilteach é?
**Suirbhé**In 2004, rinne
Comhairle Cathrach Bhaile Átha Cliath suirbhé inar cuireadh ceist ar 300 comaitéir arbh iad a ngluaisteáin a bpríomh-mhodh iompair.
cathair
city
I lár na míosa seo caite, eagraíodh comhdháil a tugadh Le Chéile Arís air in Óstán Clarion, óstán galánta i g
cathair Chorcaí.
go lár na cathrach
to the centre of the city
Is éard atá iontu ná dhá mhórshiúil a bhí ar siúl
go lár na cathrach i mBéal Feirste agus Gaeilgeoirí ag éile
amh acht Gaeilge.
ó phlódcheantair na gcathracha
from the city slums
Ba iad na caogaidí aimsir fhás na mbruachbhailte, agus déantar trácht go forleathan anois ar "*White Flight*" – teitheadh na ndaoine geala
ó phlódcheantair na gcathracha amach go dtí na bruachbhailte.
sna cathracha
in the cities
Tháinig sluaite daoine le chéile
sna cathracha agus sna bailte ar fud na tíre le breathnú ar an díospóireacht ar scáileáin mhóra fosta.
cathair bheag
small city
Ni ghearrtar cáin ar earraí áirithe agus tagann muintir La Linea,
cathair bheag atá suite in aice le Giobráltar, trasna na teorann gach lá chun a gcuid toitíní a cheannach.
Dhánlann Chathrach Hugh Lane don Nua-Ealaín.
the Hugh Lane Dublin City Gallery.
Dar ndóigh, ní bhaineann an ceathrar seo leis an fhíorshaol; is cuid de shaothar ealaíne poiblí iad atá cruthaithe go speisialta ag an ealaíontóir clúiteach Julian Opie le ceiliúradh a dhéanamh ar chomóradh céad bliain
Dhánlann Chathrach Hugh Lane don Nua-Ealaín.
príomhchathair
capital city
I rith na bliana, bíonn imeachtaí éagsúla ar siúl in Sydney,
príomhchathair New South Wales, a mheallann na mílte duine chuig an gcathair.
mar Chathair Chultúrtha na hEorpa
as European City of Culture
Nuair a fuair mé scairt gutháin ó Eoghan Ó Néill, iriseoir ar Raidió Fáilte, Béal Feirste, ag tús mhí an Mhárta, shíl mé go raibh sé ag iarraidh labhairt liom faoi Learpholl a bheith
mar Chathair Chultúrtha na hEorpa 2008, mar bhí agallamh déanta agam faoin ábhar ar Raidió na Gaeltachta cúpla lá roimhe sin.