Bhí an TGWU, ceardchumann na n-oibrithe talmhaíochta, i gcoinne an mhórshiúil, mar tá siad i bhfábhar cearta spaisteoireachta agus tá siad sásta seasamh a ghlacadh in aghaidh na dtiarnaí talún.

Tháinig cuntas na bliana sin ar shála fheachtas Ghluaiseacht na gCeart Sibhialta, a dhírigh aird ar an leatrom in éadan na gCaitliceach agus bhí leisc ar naisiúnaithe a gcreideamh a fhógairt ar fhoirm oifigiúil.

"Amharc ar na rudaí dearfacha atá curtha i gcrích ag an rialtas: íosphá, ráta íseal boilscithe, suíocháin i dTeach na dTiarnaí bainte de chuid mhaith tiarnaí dúchasacha, cearta spaisteoireachta faoin tuath, deireadh le 'borradh agus meathlú'; ansin, amharc ar na rudaí diúltacha: beartas fioscach mar a bheadh ag na Coiméadaigh, rátaí úis agus *sterling* ró-ard don tionsclaíocht, barraíocht *spin* agus dlí in aghaidh na gceardchumann i bhfeidhm go fóill.

) Tá go leor daoine neamhchiontacha curtha chun báis, agus tarlóidh sé sa todhchaí fosta, de bharr mhí-iompar cosantóirí agus póilíní, de bharr nach raibh teacht ag cosantóirí ar chosaint cheart dlí, mar gheall ar chlaontacht fhorleathan ciníoch, bréagaithint, fianaise ó fhinnéithe nach bhféadfaí brath orthu, agus faoistiní a fuarthas leis an lámh láidir.

Toghadh ina ball í de pharlaimint na Breataine i 1969 agus gan í ach bliain is fiche d'aois, í i mbun feachtais ag an am ar son ceart sibhialta do Chaitlicigh.

Ach bímis ionraic - cé mhéid duine againn a bheadh amuigh ar na sráideanna ar son chearta an Lucht Taistil dá mbeidís ní ba chiúine, ní ba fhreagraí agus ní ba réasúnta? Is as Baile Átha Cliath é Fachtna Ó Drisceoil.

Spreag an fógra raic cheart i measc an phobail.

Ach mar a dúirt tráchtaire amháin san Astráil, má bhí ceacht le foghlaim ag an Astráil faoi chearta daonna nó faoi aon cheist eile, ní ón Iorua a bheadh sé le foghlaim, tír ar thug an oiread sin dá daonra tacaíocht do réimeas na Naitsíoch in aimsir an chogaidh.

Bhí sraith léachtaí ann, ag tosú le cinn faoi na hAlbanaigh sa 17ú aois agus na hÚgónaigh, Protastúnaigh a tháinig ag deireadh na haoise sin ón Fhrainc, i ndiaidh don rí Caitliceach Louis XIV a gcearta a bhaint díobh.

Cén fhís atá agat féin don Ghaeilge? Go bhfaigheadh lucht a labhartha a gceart ón stát; go dtarraingeodh lucht a labhartha le chéile; go gcaomhnófaí a cuid fuinnimh; nach ndéanfaí síorchomparáid idir í agus an Béarla; go mairfeadh sí beo sna ceantair Ghaeltachta; go scríobhfaí í le spleodar.

" Measann sé gur botún a bhí i bhfeachtas míleata an IRA, go mbainfí i bhfad ní ba mhó amach in achar ní ba ghiorra dá mba rud é gur leanadh ar aghaidh leis an fheachtas chun cearta sibhialta a bhaint amach.

Chun casadh a bhaint as cuid focal duine de "aithreacha bunaithe na tíre": Nuair a ghéilleann tú do chuid ceart ar mhaithe leis an tslándáil, ní bhíonn ceachtar agat sa deireadh".

Cén mhuinín is féidir linn a bheith againn i gceannasaí gan cur amach ceart ar na saincheisteanna, na dúshláin agus na fadhbanna laethúla a bhíonn ag lucht na Gaeilge.

Bhí troid uafásach le déanamh chun na cearta is bunúsaí, fiú amháin, a bhaint amach, chun go nglacfaí le guth ban le meas agus go n-éisteofaí linn.

Impíodh ar an rialtas na hionaid choinneála a dhúnadh ar mhaithe le cearta daonna ach níor bhog siad óna seasamh cruachroíoch.

An dara laige a luafainn ná nár éirigh linn go dtí seo dul i ngleic i gceart le cúrsaí iar-bhunoideachais agus gur caitheadh go leor ama ag plé leis na gaelscoileanna ag an gcéad leibhéal.

Bíonn sé níos éasca d'aird a choimeád i gceart ar an gcomhlacht nuair nach bhfuil tú fós san ollscoil, áit a bhfuil do chairde ar fad fós.

Fásann go leor comhlachtaí ollscoile ó ghrúpaí taighde agus ní bhíonn siad dírithe ar theacht isteach ceart, cé go raibh sé úsáideach áiseanna ríomhaireachta na hollscoile a úsáid i dtosach.

"Níor cheart go gcuirfeadh an Bolognaise amach sula bpillfidh muid.

Bhí bunú Celtic fíorthábhachtach sa streachailt chun cearta sibhialta agus cothromaíocht eacnamaíoch a bhaint amach do na hÉireannaigh in Albain.

"Baineann cuid mhaith teachtaireachtaí *spam *le rudaí atá mídhleathach a fhógairt i meáin eile, mar shampla pornagrafaíocht agus leigheas gur dócha nach bhfuil tástáil cheart déanta air," a deir Malone.

Bhí sé tar éis a bheith ag obair mar dhioscmharcach i gclubanna i nGaillimh, ceann i mBóthar na Trá ar imeall na cathrach ar dtús ar feadh bliana agus ansin 110th Street i Halla na Cathrach, "an chéad ardán ceart" a bhí aige chun ceol a chasadh.

" Nuair a chuir Cian in iúl do cheoltóir óg as Tiobraid Árann le déanaí nach bhféadfadh sé a chuid ceoil a sheinm ar "An Taobh Tuathail" de bharr go raibh focail na n-amhrán i mBéarla dúirt an fear sin leis go bhféadfadh duine éigin cás cúirte a thógáil i gcoinne Raidió na Gaeltachta, mar go bhfuil siad, dar leis an cheoltóir seo, ag sárú cearta daonna lucht an Bhéarla! Deir Cian nach dtugann go leor de na héisteoirí faoi deara go bhfuil cosc ar liricí Béarla, gur minic a fhaigheann sé litreacha nó teachtaireachtaí ríomhphoist ó dhaoine ag iarraidh air ceol Béarla a sheinm.

"* De réir na ndílseoirí, áfach, cur i gcéill an IRA a bhí san Fheachtas Cearta Sibhialta chun trioblóid a thógáil sna Sé Chontae, agus tháinig an foréigean uilig ón dream sin.

Mar a deir Mícheál, "Má dhéanann tú bainistiú ceart air, ní féidir buachaint air mar mhodh oibre.

Sin an leabhar Gaeilge is toirtiúla agus is údarásaí dá bhfuil ann i láthair na huaire agus an ceann is minice a ndéantar tagairt dó mar fhoinse iontaofa ó thaobh na gramadaí de ag duine ar bith ar cás leis ceart gramadaí.

Corruair, bíonn fuaimniú ceart na bhfocal ina chnámh spairne eadrainn, ós rud é go bhfuil blas na Mumhan ar a chuid Gaeilge siúd agus blas Chonamara ar mo chuidse.

Níor cheart go mbeadh lá buartha ar Áine anois nó bhí na scrúduithe thart leis seo.

Fágalaí ceart.

"B'fhearr liom gan jab ar bith a bheith agat go mbeidh tú ar do bhonnaí i gceart, b'fhéidir ansin .

Más sórt cosaint éicint é sin don Ghaeilge, ní cosaint ar bith é don cheantar - sin muna gcuirtear córas ceart bóithre ar fáil i gConamara.

Is léir anois, áfach, go gcreideann an tAire Dlí agus Cirt, Michael McDowell, nach raibh na leasuithe a bhí beartaithe ag an aire a bhí ann roimhe, John O'Donaghue, sách leathan.

Tá cearta iascaireachta na locha ag an chumann agus is féidir ceadúnas a fháil ó na baill.

Déanann sé speisialtóireacht ar cheisteanna sóisialta - cearta daonna, bochtanas i measc páistí, ciníochas, agus a leithéid.

dá ligfimis dóibh breathnú ar na fógraí ar fad bheadh muid bodhraithe ceart ag na leaids ó mhaidin go hoíche.

Má chuirtear na struchtúir chearta i bhfeidhm, má thugtar neart cluichí dóibh, agus má bhíonn an t-ádh leo, d'fhéadfaidís an bua a fháil ar chontaetha láidre sa chraobhchomórtas.

Dá mbainfeadh muid leas ceart as an saibhreas iontach atá ar fáil dúinn sna farraigí mórthimpeall orainn - flúirse éisc, ola, gás agus mianraí eile as cuimse - bheadh Éire níos saibhre ná an Iorua.

Agus, dár ndóigh, ná déanaimis dearmad ar iompar "ainmhí" na nGardaí a chuir alltacht ar an bpobal ar 6 Bealtaine 2002, nuair a thug scata de bhuachaillí na héide goirme bascadh ceart do dhream mac léinn a bhí ag léirsiú i lár Bhaile Átha Cliath.

D'fhéadfadh muid 150 a dhéanamh ach ansin ní bheadh muid in ann díriú i gceart ar an gceol mar a theastaíonn uainn.

Cén fáth nach bhfuiltear ag díriú ach ar cheann acu? Deir an rialtas gur deachtóir é Saddam Hussein agus nach bhfuil aon mheas ar chearta daonna san Iaráic.

Tharla sin i 1983 agus sa chraobhchomórtas an bhliain sin bhain an Mhí geit cheart as Áth Cliath nuair a bhí comhscór eatarthu.

"Deinim amach, dá bhféadfaimis é a ionramháil i gceart agus a bheith ana-chúramach ina bhun, ní gá gur ag mealladh daoine ón nGaeilge nó ó na ranna Gaeilge ar fad a bheadh Léann na hÉireann ach ag tabhairt daoine de réir a chéile isteach sa líon, más maith leat.

Agus táimid ar tí taifeadadh ceart a dhéanamh le chéile ar deireadh thiar thall, an bheirt againn, tar éis deich mbliana agus níos mó ag gabháilt de stuif le chéile! AÓF: Céard eile atá amach romhat anois nó an bhfuil aon tionscadal spéisiúil eile idir lámha agat faoi láthair? CDeB: Beidh mé ag obair le Brian Kennedy sa BBC i mBéal Feirste go gairid, istoíche amárach, ar amhrán nó dhó don tsraith atá aige siúd faoi chúrsaí ceoil.

Ní hamháin nár mhaith leo go rachadh a rialtas i mbun cogaíochta gan cúis cheart, ach níl siad ag iarraidh maireachtáil faoi scáth na himní agus na heagla.

Sin tír nach dtugann aird ar bith ar rúin na Náisiún Aontaithe, nó ar chearta daonna na bPalaistíneach.

D'ainneoin an sórt sin saoil, is dóigh liom go mbainimís níos mó spóirt as agus nach raibh an sórt duaircis seo (cé go mbuaileadh mise breoite, ceart go leor) agus an phusadaíl a bhíonn ag daoine óga inniu aon chor ann.

Is éard atá i gceist leis seo go praiticiúil, dar leis, ná gur ceart don duine feidhmiú de réir a bhuanna pearsanta féin agus na buanna san a fhorbairt an méid agus is féidir.

Tá a fhios aige Dia go ndeineadh an cinneadh ceart nuair a tugadh an cuireadh thar n-ais go Maigh Nuad dó mar is mó gaisce a rinne sé ansin.

Tá neart ráite ag an rialtas anseo faoin sárú atá déanta ar chearta daonna ag réimeas Saddam Hussein agus tá cuid mhaith den cheart acu.

Tá 4,000 eile acu a bhfuil glactha ag an leis rialtas gur teifigh iad, ach diúltaítear cearta bunúsacha dóibh.

Deir an gníomhaíoch cearta daonna, Dr Robbie McVeigh: "Sular thosaigh an cogadh, thug muid litir phearsanta d'achan chomhairleoir cathrach ag impí orthu seasamh a ghlacadh in éadan Raytheon.

"Tá muid ag iarraidh go mbeidh comhlachtaí anseo a thabharfaidh cearta ceardchumainn do na hoibrithe, agus a fhágfadh rud inteacht maith ina ndiaidh má imíonn siad," a deir Jim Keys.

Bhí beirt mhac léinn póilíneachta ag glacadh rólanna i seisiún traenála ar chearta daonna ag Coláiste Póilíneachta an PSNI i mBéal Feirste.

ÉÓD: Tá baint agat féin le heagraíocht cearta daonna agus bíonn tú i mBéal Feirste go minic mar ionadaí de chuid na heagraíochta sin.

I measc gheallúintí an Chomhaontaithe, bhí dearbhú ón dá rialtas go síneofaí Coinbhinsiún na hEorpa ar Chearta Daonna agus go mbunófaí Coimisiún Um Chearta Daonna ó thuaidh agus ó dheas.

Maidir leis an stát seo, tá bunreacht againn ó 1937 a thugann cosaint do go leor cearta daonna, mar shampla cearta sealúchais, agus a deir "gurb ionann ina bpearsain daonna na saoránaigh uile i láthair an dlí.

Rialaigh an chúirt go raibh an cosc a bhí ar ghníomhartha homaighnéasacha sa stát seo ag sárú a chearta príobháideachais.

An é go bhfuil an gá seo leis an alcól i síol na nÉireannach agus go bhfuil sé á iompar ó ghlúin go glúin mar a bheadh gruaig rua ann nó súile donna? Cé go ndéanfar na dlíthe nua seo a achtú gan mhoill, is dócha go mbeidh siad cosúil le go leor dlíthe eile a thagann chun cinn in Éirinn - gan éifeacht mar nach gcuirfear i bhfeidhm i gceart iad.

Ach cad é mar is féidir le beirt iarchimí poblachtánacha intinn oifigigh de chuid an RUC a thuigbheáil? Le cúpla bliain anuas, tá Laurence McKeown ag obair ar son Choiste na nIarchimí, scáthghrúpa a oibríonn ar son chearta iarphríosúnach poblachtánach.

Bhí an scéal ina ábhar nuachta san Albáin, áit ar ghlac 287 páiste scoile as ceithre scoil i dTirana páirt i sraith imeachtaí a d'eagraigh Ionad Chearta Daonna na bPáistí agus na húdaráis oideachais áitiúla.

Tá eagraíochtaí móra le rá mar Amnesty International agus Human Rights Watch ag iarraidh aird a tharraingt ar shárú cearta daonna i bPapua Thiar, ina measc coinneáil dhírialta, éigniú, céasadh, bualadh príosúnach faoi choimeád agus marú seachbhreithiúnach.

Bheidís, dúradar, ag sárú chearta sealúchais an duine, atá leagtha síos sa Bhunreacht.

Is léir gur fhág an t-am a chaith sé ansin rian air, ní hamháin an meas atá acu ar a dteanga dhúchais, ach an dóigh a sáraítear a gcearta daonna lá i ndiaidh lae.

com) agus is é an t-aon sampla d'aoir cheart atá ar fáil faoi láthair.

I measc na mórcheisteanna atá á bplé ag an choiste seo, tá an cheist ar chóir an ceart chun dídine ag duine a chur isteach sa Bhunreacht nó an leor reachtaíocht nua le dul i ngleic leis an fhadhb.

Tuarascáil ======= Go dtí gur fhoilsigh grúpa comhairleach dlí de chuid na Roinne Dlí agus Cirt tuarascáil ar an leabhal i mí an Mhárta seo caite, níor admhaigh an stát gur ghá na dlíthe a leasú.

Tá cearta thar an gcoiteann ag an bpíb uilleann aitheantas a bheith aici mar uirlis cheoil náisiúnta na hÉireann agus ba cheart é sin a chur san áireamh nuair a bhíonn tacaíocht stáit á lorg.

Rinne dreamanna éagsúla cáineadh géar ar an Rialtas faoin scéal is deireanaí seo - an freasúra, na Náisiúin Aontaithe, an Indinéis agus eagraíochtaí cearta daonna.

Beidh an líon daoine san Aontas a bheas ag labhairt teangacha eile seachas na príomhtheangacha ina chéatadán an-ard den iomlán agus, dá n-éireodh leis an Ghaeilge stádas oifigiúil a bhaint amach, bheadh lucht na teanga ábalta maoiniú ceart agus tacaíocht láidir a fháil laistigh de chórais na hEorpa méadaithe.

* Gluais • Glossary i gcoinne na dtonntrachaagainst the waves ag dreapadhclimbing gíogsqueak ionadhsurprise míthuiscintmisunderstanding a bhéic CathalCathal shouted bhfolachhiding an-mhíshasúilvery unsatisfactory ní chuirfidh mise isteach ortI won't bother you gáire meidhreachmirthful laugh ag útamáil thartfumbling around gan amhrasundoubtedly lig dom mo mhachnamh a dhéanamhlet me have a think ag déanamh aithrise arcopying a cásher situation bhraith séhe felt praiseachmess os ísealin a low voice mí-ádhbad luck piseogsuperstition caladhport, harbour Gháir SaidíSaidí laughed catachcurly chun é a ghríosadhto incite him ceangalbond an tríú mílaoisthe third millennium mí-ádhbad luck cinneadhdecision chun na líonta a tharraingtto draw the nets péarlachpearly íoróinirony i gcruachásin a predicament ag treabhadhploughing déanachlate ag ardúrising ag luascadh go fíochmharrocking fiercely fothainshelter fliuch báitesoaking wet cuma chrostaa cross look sorncooker doirtealsink cuisneoirfridge ar eagla go gcasfadh séin case he'd turn around Bhí sí i bponc ceart.

Cheannaigh an comhlacht sin na cearta do leabhar Joseph O'Connor, *Red Roses and Petrol*, agus de bharr gur oibrigh Bríd cheana leis an mbean ar léi an comhlacht seo, shocraigh siad go rachaidís i mbun léiriúcháin le chéile.

Ní leis na gnáth-státseirbhísigh atá an fhadhb, mar sin, ach leis an chóras ceannasaíochta nár ghlac leis riamh go raibh cearta teanga chomh tábhachtach céanna le cearta eile daonna.

Mar gheall ar na cúinsí seo uilig, shíl mé go raibh an rogha cheart déanta agam le mo laetha saoire a chaitheamh.

Nach raibh fear an stáitse ansin, áfach, chun muid ar fad a threorú agus a chur ar an eolas mar gheall ar na céimeanna cearta.

* Gluais • Glossary fáilteachwelcoming iontach fiafraitheachvery inquisitive lochtblame a mhalairt ar fadquite the opposite le haoibh an gháirewith a smile fial lena ndáimhgenerous with their affection croíúilcordial cumannfriendship luachmharvaluable tá dúil mhór agamI really like saoithiúlachtoddness snagcheol preabach an tráchtathe throbbing jazz of the traffic mo chéadfaímy senses ricseánnarickshaws gíoscánsqueaking uchtógabumps ag spréachadhspluttering pléascántaexuberant dordándrone siamsánhumming crónánmurmuring rosc ceoilrhapsody clapsholastwilight mheasfáyou would think searradhstretch fonn súchaitetrite melody solúbthaflexible spleodrachboisterous castaí úranew turns tromchúiseachimportant, weighty ag súgaíochtmaking merry gan spionnadhwithout vigour spreang spreagthaimpulse to inspire a dtiúin dhiamhair féintheir own mysterious tune rúndasecret léargasinsight mo thriallmy journey gaosánnose i dtólamhalways do chuid rámhaí a ligean le sruthletting your oars go with the flow i mbéal na séibesuddenly ní aimseoidh duine é féin go deoa person will never find himself balcóiníbalconies glas olóigeolive green stainnínístands síodasilk cadáscotton glébright gleoitepretty seodajewels tráchtáilcommerce dronggang an dubh a chur ina gheal ortto bamboozle you stuaicsullen appearance dreach diúltacha negative appearance a ndíograistheir enthusiasm a gcuid pionsúr amplachtheir greedy pincers téann siad i bhfostú ionatthey become entangled in you deilín na mbacachthe rigmarole of the tramps ag margáil leatbargaining with you ag dréim leatexpecting you a athrachany better bratógrag in aicearracht aimsirein a short period of time amhrasachsuspicious tuahatchet mangairísellers seálta ollawool shawls fidileachafiddles saoltachtwordliness spioradáltachtspiritiuality neamhchoireachinnocently manaslogan teachtairímessengers smailcmouthful dúidíní draíochtamagical clay pipes smálblemish clúreputation eiteogawings áras mórluachachimportant dwelling beadaíconceited tíorántatyrannical ceannsmachtupper hand daonlathasdemocracy éileamhdemand go slachtmharneatly neartplenty giollaservant ordúilorderly fairsingspacious fionnuarcool babhta trom meitifisicea heavy session of metaphysics toiteachsmoky mífholláinunhealthy truaillithe go holcbadly polluted galsteam ag sceitheadh ina scamaill dhubha ghalrachaescaping in black sickly clouds stúrdust ina phlá phlúchtachin a suffocating plague sceadamáinthroats scamhógalungs cársánachwheezy screamh ghlas sheileogachgreen salivary scum ag spaisteoireacht thartstrolling around gnúisface gnaíúilcomely ag rúscadhrummaging i gcarn bruscairin a pile of rubbish áilleagántrinket séarachassewerage bradaílpilfering lena ruaigeadh as bealachto drive them out of the way seilbh shaoltaworldly possessions burlabundle níos tibhethicker go bhfóirfeadh na bróga i gceart dóthat the shoes would suit him fine Tír Tairngire na féilethe Promised Land of generosity miantadesires Úll Mór na bhféidearthachtaíthe Great Apple of possibilities brioscbrittle tnáiteweary dílleachtaorphan brúidiúlachtbrutality gluaiseachtaímovements go míorúilteachmiraculously méithrich cothaitheachsustaining gealbhan binnehouse-sparrow broiddistress dia an áidh agus an rachmaisthe god of luck and wealth gaoiswisdom coimirceprotection bratógachragged barróghug

"Níl mé anseo ach le coicís ach feictear dom go bhfuil an córas ag feidhmiú i gceart, istigh is lasmuigh.

An UUP! An páirtí is mó atá i bhfach le dlí agus ceart, dar leo féin.

Tá obair mhór ar siúl ag bainistíocht Átha Cliath faoi láthair chun struchtúr agus córas ceart éifeachtach a chur i bhfeidhm a chinnteoidh go mbeidh foireann na hardchathrach in ann dul in iomaíocht leis na contaetha is láidre san am atá le teacht.

An iarraidh sin, fuair ceathrar náisiúnaithe neamhspleácha isteach, ach dúirt comhairleoir amháin, Sam Gardiner, a bhí ina fhear óg ag an am, nár cheart go dtarlódh a leithéid arís.

JNíC: Is fuath liom nuair nach mbíonn ceoltóirí in ann an rithim cheart a mhothú mar gheall ar an luas.

Ach bhí coinníollacha ag baint leis - níor mhór do na daoine a bheith beo in 2002 agus bhí orthu admháil a shíniú go raibh aon cheart dlíthiúil acu d'aon airgead eile dá shórt curtha ar ceal.

Tá an scéal curtha i gcomparáid ag údaráis chearta daonna leis an sclábhaíocht a bhí ar siúl faoi réimeas na Naitsíoch do chomhlachtaí áithrid sa nGearmáin, ina measc BMW, Volkswagen agus Daimler-Benz.

"Braithim ar an rud a airíonn ceart dom, go háirithe ó thaobh dathanna de.

Bhí mé ag iarraidh go mbeadh na cearta go léir agam féin - bhí go leor cluinste agam faoi ghrúpaí ceoil nach bhfuair a gcearta, fiú ghrúpaí mór le rá mar Altan nó Cherish the Ladies, mar shampla.

Ar an drochuair, bíonn sé beagáinín casta a chinntiú go gclóbhualann siopaí na híomhánna cearta duit.

" Bernadette McAliskey ======= Tá clú agus cáil ar Bernadette McAliskey mar fheachtasóir a throid ar son cearta sibhialta agus polaitiúla don phobal Caitliceach (nó náisiúnach) i dTuaisceart Éireann nuair a bhí siad faoi chois.

Ní hea, ní raibh sí cinnte faoi, ná ní fhéadfadh sí aon chur síos ceart a thabhairt air.

Ba iad ionsaithe an RUC ar ghluaiseacht na gCeart Sibhialta, ar orduithe ó Stormont, a chuir an lasair sa bharróg i 1968.

Comhairle na Tuaithe ======= Tuigim go bhfuil fadhbanna ann ó thaobh bealaí isteach agus cearta slí de, agus bhunaigh an tAire Gnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta, Éamon Ó Cuiv, Comhairle na Tuaithe, ar a bhfuil ionadaithe ag na feirmeoirí agus ag Comhairle Sléibhte na hÉireann, chun an cheist seo a phlé (feach (www.

Tháinig sé chun cinn i dtús báire i ndeireadh na seascaidí mar dhuine de na feachtasóirí a d'eagraigh an mórshiúl cearta sibhialta i nDoire ar an 5 Deireadh Fómhair 1968.

Ach tá a teach thart ar thrí mhíle ón N54, a shíneann idir baile Shligigh agus Béal an Átha, agus nuair a bhris sí a cos tamall de sheachtainí ó shin bhí sí sa bhfaopach ceart murach an tionscnamh iompair tuaithe áitiúil.

Tugann an dóigh a bhfuil lucht monatóireachta vótala agus "*challengers*", mar a thugtar orthu, á gcur sna hionaid vótaíochta teicníc a úsáideadh roimhe seo chun iarracht a dhéanamh vótóirí dubha a chur faoi chois sa *Deep South*, tugann sé léargas dúinn ar an tslí a raibh an saol i Meiriceá roimh thréimhse na gCeart Sibhialta, cé gur seo an bhliain 2004.

Tá na Daonlathaigh ag cur i leith na bPoblachtánach go bhfuil imeaglú á dhéanamh acu ar vótóirí agus go bhfuil siad ag déanamh iarrachta an ceart vótála a bhaint de dhaoine eile, agus tá na Poblachtánaigh ag cur i leith na nDaonlathach go bhfuil go leor de na hiarratais chláraithe vótóirí lochtach nó calaoiseach.

Nuair a bhí foireann Átha Cliath ag imirt agus ag traenáil sna 70í, thraenáil siad an-dian ar fad, ach ní raibh aon eolas ná tuiscint acu ar 'théamh suas' i gceart, na meatáin a shíneadh i gceart, deochanna cearta agus bia ceart a thógáil, 'téamh síos', folcadh oighir a ghlacadh agus mar sin de.

Cén fhís atá agat féin maidir leis an nGaeilge? Mar thoradh ar an Acht Teanga agus ar an aitheantas a thugtar anois don chomhionannas, tá súil agam go n-aithneoidh agus go n-éileoidh daoine a gcearta saol agus seirbhísí trí Ghaeilge a bheith ar fáil gan dua, gan mhoilleadóireacht, gan mhasla agus ar chaighdeán chomh hard le nó níos airde ná an tseirbhís atá ar fáil trí Bhéarla.

Ba é an chéad phost lánaimseartha a bhí agam tar éis dom mo chéim a bhaint amach san ollscoil ná ag obair le Roinn Dlí agus Cirt na Stát Aontaithe i Washington, DC.

Tá an tIontaobhas ag iarraidh deontóirí eile a aimsiú chun a chinntiú go dtig leo borradh a choinneáil faoin Ghaelscolaíocht ó thuaidh, fiú in éagmais tacaíocht cheart ón stát.

Ní bheidís i gcarcair ach go b'é go raibh siad ina gcónaí i bpáirt den tír ina raibh cearta á séanadh ar an phobal náisiúnach.

Sa tréimhse roimh agus i ndiaidh bhás Terri Schiavo in Florida seans gur rith sé le go leor daoine go bhfuil tuiscint an-aisteach ar fad ag Críostaithe Poblachtánacha sna Stáit Aontaithe ar an choincheap sin “an ceart chun marthana”.

Agus, má tá na Críostaithe coimeádacha seo chomh meáite sin ar an bheatha a chosaint, ar chostas ar bith, cén fáth mar sin a bhfuil an tromlach acu i bhfábhar cearta úinéireachta gunnaí? Agus, má tá an bheatha dhaonna chomh luachmhar sin, cén fáth a bhfuil lucht leanúna Bush – a rinne iarracht chomh mór sin Terri Schiavo a choinneáil beo – tar éis tacú le cogadh agus le hionradh inar maraíodh na mílte Iarácach neamhchiontach? Léiríonn seasamh seo na gCríostaithe coimeádacha i Meiriceá an mearbhall atá ar chuid acu maidir le ceisteanna a bhaineann leis an cheart chun marthana agus an fhimínteacht a bhaineann le cuid eile acu.