cad a chorraigh
what stirred
An cheist is mó atá á plé ar chláracha teilifíse faoi láthair ná cad a chorraigh an fuath marfach san i gcroí Bin Laden.
cad é an teanga is fearr dúinn
what language is best for us
Beidh an rogha againn cad é an teanga is fearr dúinn, agus is cinnte go roghnóimid ár dteanga féin.
Cad é atá ag caitheamh ort?
What's bothering you?
"Cad é atá ag caitheamh ort?"
"Ná gabh a gháire anois ach tá an diabhal bronntanas Vailintín seo ag déanamh buartha domh," arsa Tadhg.
Cad é faoi Dhia
What in God's name ...?
"Cad é faoi Dhia atá istigh ansin agat?"
"Caith thusa sé mhí i gCeanada agus beidh lód chun an bhaile leat fosta.
Cad ina thaobh
why
Ní raibh mo mhuintir aon phioc sásta ach bhíos ag rá liom féin 'Cad ina thaobh go gcaithfinn mo shaol le rud nach bhfuil suim dá laghad agam ann?'"
Bhí an file Seán Ó Ríordáin ag obair san ollscoil ag an am agus chuaigh sé i bhfeidhm go mór ar Nuala agus ar mhic léinn eile de chuid na Gaeilge, leithéidí Michael Davitt agus Liam Uí Mhuirthile, agus spreag sé iad le dul i mbun na scríbhneoireachta.
cad a imeoidh ar na striapacha
what will happen to the prostitutes
Má fhillim ar an óstán seo i gceann deich mbliana, áfach, agus má fheicim mo dhuine romham, an mbeidh sé gafa? An mbeidh lúidín a choise ag corraíl oiread na fríde? Agus cad a imeoidh ar na striapacha nuair a thógfaidh cailíní níos óige a n-áit? Caithfidh mé teacht ar ais anseo lá níos faide anonn i mo choirnéal in Arm an tSlánaithe dom.
cad é a mbarúil faoi
what they thought of it
"
An chéad lá sa scoil, léigh an múinteoir Béarla, Tomás Breathnach, sliocht as leabhar agus d'fhiafraigh sé de na daltaí cad é a mbarúil faoi.
cad a spreag mé
what motivated me
Ceart go leor, a déarfaidh tú, ach cén fáth ar shocraigh tú ar Ghaeilge a fhoghlaim? Inseoidh mé duit cad a spreag mé.
cad a bhí á chur in a leith
what he was being accused of
Ach níor insíodh dó riamh cad a bhí á chur in a leith.
cá bhfios cad é a thiocfas chun cinn
who knows what will emerge
Ach má bhíonn mí eile mar mhí Dheireadh Fómhair ann, cá bhfios cad é a thiocfas chun cinn le linn tríocha lá na Samhna.
cad iad na rialacha atá i bhfeidhm
what rules are in force
Is fiú do chomhlachtaí polasaí cinnte a bheith acu maidir le húsáid an idirlín agus an chórais ríomhphoist chun go mbeidh sé soiléir do gach aon duine cad iad na rialacha atá i bhfeidhm.
cad a d'oibreodh
what would work
Nuair a thosaíomar á dhéanamh sin bhí an-spéis againn cineálacha difriúla amhrán a thriail agus féachaint cad a d'oibreodh.
Cad é a d'fhág ughaim agat orm?
How did I get yoked to you?
Cad é a d'fhág ughaim agat orm?" ar seisean.
cad ina thaobh nach mbeadh
why wouldn't he be
Duine é, mar sin, atá go mór sa nuacht agus cad ina thaobh nach mbeadh - tá saol suimiúil á chaitheamh aige, mórobair déanta agus á déanamh fós aige i léann na Gaeilge, agus é deisbhéalach, tapaidh, cneasta agus mórchroíoch ina theannta.
cad é a bhí sé ag brath
what she felt
Bhí sí oiread trína chéile nár thuig sí cad é a bhí i ndiaidh tarlú, bhí mearbhall rómhór uirthi le fios a bheith aici cad é a bhí sé ag brath, nó chun a cuid mothúchán a chur in iúl.
cad é atá i ndán dúinn
what's in store for us
An bhfaigheann sibh maoiniú ar bith ón stát? Má fhaigheann, an leor é mar dheontas?
Fuair muid deontas tuarastal ó Fhoras na Gaeilge ar feadh tréimhse bliana go dtí Iúil 2003 ach tá ár n-iarratas don chéad bhliain eile diúltaithe acu, mar sin níl a fhios againn cad é atá i ndán dúinn anois.
Cad é do mheas, anois?
What do you think, now?
"Cad é do mheas, anois?" arsa Máire agus í ag amharc ar na bocsaí.
cad é a bhain don ghnátheagarthóir
what happened to the usual editor
"Agus cad é a bhain don ghnátheagarthóir, Éamonn Ó Doornail?" a deir sibh.
cad chuige nár fhuascail Trimble agus Adams an cheist
why did Trimble and Adams not solve the problem
An raibh a fhios acu siúd nach dtiocfadh le Trimble glacadh leis an doiléireacht ab éigean don IRA, dar leo féin, a chur thart ar an díchoimisiúnú? Má bhí a fhios, cad chuige nár fhuascail Trimble agus Adams an cheist sular thosaigh an damhsa?
Agus an SDLP fágtha in áit na leathphingine - is cinnte go dtitfidh siad níos faide ar chúl Shinn Féin - agus na haontachtaithe scoilte, fágann sin *Godzilla *versus *Megalon*, Sinn Féin in éadan an DUP, san idirbheartaíocht d'anam na Sé Chontae i ndiaidh an toghcháin seo.
Cad é atá sé ag ráit?
What is he saying?
"Cad é atá sé ag ráit?" arsa sise lena comrádaí siúd.
cad atá romhat
what lies in store
"Bhuel tá sé scanrúil i slí mar ní bhíonn a fhios agat cad atá romhat.
cad atá á fhógairt
what is being advertised
I measc na seifteanna atá ag na daoine a sheolann turscar tá teachtaireachtaí bána a chuireann dallamullóg ar scagairí, agus an líne ábhair a líonadh le focail atá litrithe go mícheart chun nach n-aithneoidh an scagaire cad atá á fhógairt.
cad é mar a d'éirigh liom
how I got on
Inseoidh mé daoibh sa chéad alt eile cad é mar a d'éirigh liom ansin! Ach déarfaidh mé an méid seo libh anois: tá riarthóir in oifig s'acu atá an-tógtha leis an cheol Gaelach agus is breá leis é a sheinm ar a bhosca ceoil!
*Is scríbhneoir agus grianghrafadóir í Liz Curtis, a bhfuil cónaí uirthi i mBéal Feirste.
Cad é do bharúil?
What do you think?
"Cad é do bharúil? Tá cuma dheas air agus tá sé i ndeas d'achan rud.
Cad é atá tú á mhaíomh?
What are you saying?
MOLLY: Cad é atá tú á mhaíomh?
DENIS: Ní maith duit a shéanadh.
cad chuige a mbacfadh sí
why would she bother ...?
*
Gluais • Glossary
áilleagántrinket
farasbarrsurplus
seoidjewel
conúsrubbish
go cúil an spruadairto the refuse dump
giollaí na leisceidle people
gamailllouts
glugaithesoft, flabby people
ceannlitreachacapital letters
cuidsúlachtbeauty
scéimhebeauty
A Rí na bhfeart!O, almighty God!
caifeachwasteful
ba í mo thríú huaireadóir íit was my third watch
glacgrasp
mo chuislemy pulse
bhuaileadh mo chroí níos gaistemy heart used to beat more quickly
nuair a mhothaínnwhen I used to feel
mo phusmy face
cad chuige a mbacfadh sí .
Cad a bhí ar bun aige in aon chor?
What was he up to at all?
Cad a bhí ar bun aige in aon chor?
Thóg sé tamall fada orm oibriú amach cad a bhí feicthe agam.
Cad é mar a thig leis sin bheith amhlaidh?
How can that be so?
“Cad é mar a thig leis sin bheith amhlaidh?” a d’fhiafraigh mé dó.
cad é fá dtaobh de féin
what about himself
Nach maith iad! Ach cad é fá dtaobh de féin, cad é a bhí seisean ag dul a dhéanamh anois? Ní raibh amhras ar bith ar Artair ach go raibh a fhios go rímhaith ag Rose.
cad é a bhí fúthu
what they were up to
”
Chlaon Tomás a cheann ina treo, ag tabhairt le fios di gur thuig sé go maith cad é a bhí fúthu.
cad é mar atá ag éirí leat
how are you getting on
Cad chuige gur bheartaigh tú sin a dhéanamh agus cad é mar atá ag éirí leat?
SNíR: Chaith mé cúig bliana ag múineadh páistí bunscoile i scoil idirnáisiúnta sa Bheilg sular tháinig mé go Meiriceá le m'fhear céile.
cad ina thaobh
why
“Cuireann ceisteanna mar sin isteach orm! Déarfaidh mé leat cad ina thaobh.
Ní fheadar cad ina thaobh.
I don't know why.
Ní fheadar cad ina thaobh.
ag míniú cad é a fuarthas
explaining what was found
Tá an suíomh tochailte le feiceáil – tá sé clúdaithe le féar, agus tá fógraí ann ag míniú cad é a fuarthas san áit.
cad chuige nach n-íocfá $25
why would you not pay $25
Má chosnaíonn sé corradh agus $100 (ticéad, taisteal agus bia san áireamh) chun áit a fháil i cúlsraith dheireanach na suíochán i Yankee Stadium, cad chuige nach n-íocfá $25 ar shuíochán atá tríocha slat ón slacaí i staid *Minor League*?
Ar ndóigh, níl caighdeán na himeartha sna *Minor Leagues* leath chomh maith is atá sé sna sraithchomórtais shinsearacha, ach d’fhéadfá breathnú air sin mar bhuntáiste.
Cad é faoin tseandálaíocht?
What about archaeology?
Cad é faoin tseandálaíocht? I gcomparáid le hÉirinn, ní raibh mórán láithreán le feiceáil sna hAlpa.
cad chuige
why
“Ach, cad chuige a bhfuil tú ag foghlaim na Gaeilge?” Cuireann daoine an cheist sin orm i gcónaí nuair a fhaigheann siad amach gur as Baile Monaidh mé.
cad é eile a mbeifeá ag dréim leis
what else would you expect
Ach cad é eile a mbeifeá ag dréim leis ó pholaiteoirí nár mheas gurbh fhiú am a chur ar leataobh do dhíospóireacht chuimsitheach Dála ar Thuarascáil Stern?
Tá leithscéal maith againn, áfach.
cad é le déanamh
what to do
“Tá na laethanta sin thart le fada,” arsa scríbhneoir an eagarfhocail, ach mar a dúirt gníomhaí teanga amháin liom, tá an t-am a dtig le haontachtaithe a rá linn cad é le déanamh thart fosta.
Cad faoi nithe pearsanta?
What about personal things?
Cad faoi nithe pearsanta? Bhuel, ba bhreá liom mo chaighdeán aclaíochta a ardú go suntasach – ar nós thromlach an daonra! Roinnt meáchain a chailliúint, éirí as caife a ól, ceithre lítear uisce a ól gach lá agus díriú ar bhia níos folláine ar nós torthaí agus glasraí.
cad chuige ar roghnaíodh focail Bhéarla
why English words were chosen
Bíodh sin mar atá, ní dócha go bhfuil call leis agus chuirfeá ceist ort féin cad chuige ar roghnaíodh focail Bhéarla thar cinn Ghaeilge i gcásanna áirithe.
cad é is brí leis an scéal cáidheach sin,
what does that dirty story mean,
”
“Agus cad é is brí leis an scéal cáidheach sin, a Bhaloir?” a d’fhiafraigh an tAire.
cad atá cearr.
what's wrong.
Níl a fhios agam cad atá cearr.
cad go díreach atá uathu.
what exactly they need.
Mar a mhíníonn John Kenneth Galbraith sa leabhar *The Economics of Innocent Fraud* is beag cumhacht atá ag an tomhaltóir na laethanta seo – caitheann comhlachtaí an-dua ar fad, agus an-chuid airgid, ar fhógraíocht chun a insint do thomhaltóirí cad go díreach atá uathu.
cad chuige
why
Cé hé féin, Pádraig Ó hEaráin, agus cad chuige a gcuirfeadh duine ar bith spéis ann ar chor bith?
Bhuel, is fiú spéis a chur ann mar go bhfuil idir bheathaisnéis agus scéal pobail scríofa ag Aodh Ó Canainn agus an té ar spéis leis foghlaim faoin am atá imithe le go dtuigfidh sé an t-am atá ann anois agus an t-am atá le teacht, b'fhiú dó cuntas eolach tuigseach pléisiúrtha seo Uí Chanainn a léamh.
cad é faoi dtaobh de na mná?
what about the women?
) Agus cad é faoi dtaobh de na mná? Nach maith a bhí a fhios ag
Fergal Superquinn an dóigh leo siúd a mhealladh: dearbháin bhreise leis an tsiopadóireacht – deich gcinn do gach bean sa tír a chaith vóta dó.
cad a bhí i ndán dóibh.
what lay in store for them.
Ní foláir mar sin nó gur léir do dhaoine a bhí ina seasamh i scuaine chun dul isteach i bhfoirgneamh na seomraí gáis cad a bhí i ndán dóibh.
cad ba chúis le bás Jackie,
what was the cause of Jackie's death,
De réir a chéile, faigheann muid amach cad ba chúis le bás Jackie, agus scaoiltear rúin a coinníodh i bhfolach le fada an lá.
cad é mar
how
Ach cad é mar a thosaigh an fear óg seo as Taobh an Bhogaigh i nDoire Cholmcille ag obair sa tionscal scannánaíochta?
“Bhuel, bhí suim riamh agam sa ghrianghrafadóireacht.
Ach cad chuige go bhfuil sé sin amhlaidh?
And why is it so
”
Ach cad chuige go bhfuil sé sin amhlaidh? Shamhlófá go mbeadh borradh faoi chúrsaí airgid mar thoradh ar an gciste Fís agus Fuaim de chuid Choimisiún Craolacháin na hÉireann sa Phoblacht agus an Chiste Craoltóireachta Gaeilge ó thuaidh – cistí ar cuireadh tús leo le maoiniú a chur ar fáil do chláracha oidhreachta agus Gaeilge.
cad chuige
why
Dá mba chéim thábhachtach i stair oideachas na hÉireann é foilsiú an churaclaim, mar a dúirt an Micheál Martin ag an am, cad chuige nár shocraigh sé fhéin nó an Roinn Oideachais an próiseas a bhí ordaithe in Alt 30 den Acht Oideachais a leanúint leis an churaclam a fhorordú? An amhlaidh gur glacadh cinneadh gan a leithéid a dhéanamh? Nó an é go ndearnadh neamart ann?
Tugann an tAcht Oideachais bealaí eile d'airí oideachais le polasaí oideachais na tíre a chur chun cinn agus is dócha go dtiocfadh leis an roinn a rá go dtig le hairí na bealaí sin a úsáid le curaclam a mholadh.
cad é a spreag a shuim san aisteoireacht?
what aroused his interest in acting?
Ach cad é a spreag a shuim san aisteoireacht?
“Agus mé ar an meánscoil, bhí an ghráin agam ar pheil.
Cad chuige
why
Cé mhéad duine a ghlacann sé chun bolgán solais a athrú sa Daingean? Duine amháin le cinneadh a dhéanamh faoi agus míle duine eile le vóta a chaitheamh chun an seanbholgán a choinneáil! Cad chuige go bhfuil oiread sin muiníne ag pobal an Daingin i bpobalbhreitheanna agus go bhfeictear gur le suirbhé áitiúil is ceart déileáil le ceisteanna conspóideacha sa bhaile? Nuair a tháinig an chonspóid chun cinn faoi ainm oifigiúil an Daingin beagnach trí bliana ó shin shocraigh an Chomhairle Contae go ndéanfaí pobalbhreith le tuairim mhuintir an bhaile a fháil ar an chás.
cad é faoi chearta bunreachtúla
what about constitutional rights
Cad é a tharlódh, mar shampla, dá vótálfadh tromlach na ndaltaí ar son oideachas trí Bhéarla agus tromlach a dtuismitheoirí ar son oideachas trí Ghaeilge
(nó a mhalairt)? Ar leor móramh simplí do na daoine a chaitheann vóta le cinneadh a dhéanamh bealach amháin nó bealach eile nó an gcaithfear móramh de phobal na scoile uilig a bheith ann? Cad é a tharlódh dá mbeadh móramh de na vótóirí ar mhalairt tuairime ó phátrúin na scoile? Nach bhfuil cearta an phátrúin ar shainspiorad na scoile a roghnú mar chuid den dlí? Dá mbeadh móramh ar son oideachas trí Bhéarla cad é faoi chearta bunreachtúla agus dlíthiúla mhuintir na Gaeltachta - fiú más mionlach iad - ar oideachas trí Ghaeilge? Is í an fhadhb is mó leis an suirbhé seo ná nach bhfuil a fhios ag na daoine atá ag vótáil (nó i mbun baghcait fiú) cá luíonn an suirbhé mar chuid den phróiseas leis an fhadhb teanga a réiteach.
nach dtig leo fiú tomhas cad é atá á rá agam.
that they can't even guess at what I am saying
Ceist a chur orthu tuige a bhfuil siad chomh caillte? An falsacht atá ann? An bhfuil mo chuid cainte chomh briotach sin, chomh dothuigthe sin, nach dtig leo fiú tomhas cad é atá á rá agam.
Cad é a mheasann siad atá de dhíobháil orm?
what do they think that I want
Cad é a mheasann siad atá de dhíobháil orm? Cad é faoin spéir a bheadh ó dhuine, agus é ina sheasamh in óstán os comhair cuntair – ceann a cuireadh ansin le duine a chur ar a chúl ag tabhairt amach eochracha! Agus bíonn an strainc seo curtha acu orthu féin.
inseoidh mé duit cad tuige.
I will tell you why
Balor: Agus caidé faoin phoblachtachas? Níl tú ina éadan sin?
Ian: Tá dul amú ort ar fad, a Bhaloir, agus inseoidh mé duit cad tuige.
cad a bhí i ndán dom
what was in store for me
B’fhuath liom fios a bheith agam cad a bhí i ndán dom sa saol go ceann deich mbliana.
cad go díreach atá ar bun agat.
what exactly you're doing.
ní gan mhaith, tá sin róláidir, ach cuireann tú ceist ort féin cad go díreach atá ar bun agat.
Cad é mar a mheileann sí an t-am,
how does she pass the time,
”
Cad é mar a mheileann sí an t-am, nuair nach mbíonn mórán obair aisteoireachta ar fáil?
“Déanaim a lán léitheoireachta – leabhair ar dhrámaíocht, leabhair ar scannáin.
Cad chuige
why
Cad chuige a bhfuil sí mar seo? An amhlaidh go mbaineann a tiomáint lena tógáil?Rugadh Roche i gCluain Meala sa bhliain 1955 agus deir sí gurbh iad a tuismitheoirí a chur ina luí uirthi an tábhacht a bhaineann le ceart sóisialta agus le saorálaíochas.
cad chuige
why
D’fhiafraigh mé d’Eilís Ní Mhearraí, atá ina Rúnaí Náisiúnta ar Chairde Rince Céilí na hÉireann, cad chuige a gcuireann daoine suim sa rince céilí.
Cad chuige
why
Ach más fíor go bhfuil cúrsaí chomh tromchúiseach sin, cén fáth nach bhfuil a fhios ag an saol mór faoi scéal fírinneach CFD? Cad chuige nach bhfuil an scéal scannalach seo scaipthe go forleathan ag na meáin? Bhuel, tá scéal rúnda CFD scríofa ag beirt iriseoirí a bhfuil inchreidteacht ag baint leo, ach tabhair faoi deara céard a tharla dóibhsean.
Cad chuige
why
Cad chuige ar chuir an lucht freastail spéis sa teanga go tobann? Bhuel, bheartaigh muintir Raidió na Life ar a seirbhís phobail a thiontú ina seirbhís phubaill ar feadh deireadh seachtaine amháin! “Ba é Rossa Ó Snodaigh ón mbanna ceoil Kíla a mhol i dtosach gur chóir dúinn Puball na Gaeilge a reáchtáil ag an bhféile agus ba eisean a d'eagraigh an rud ar fad,” a deir Muiris Ó Fiannachta, bainisteoir Raidió na Life.
cad chuige
why
Más ceadmhach don tSeoirsia páirt a ghlacadh i bhforghabháil neamhdhleathach na hIaráice in aghaidh thoil na nIarácach, cad chuige nach mbeadh cead ag an Rúis a bheith san Óiséit Theas, áit a gcuirtear fáilte mhór roimpi?
Rud eile nár luaigh na meáin ná an tslí ar tháinig Mikheil Saakashvili, dlíodóir a fuair a chuid oideachais in Harvard, i gcumhacht sa tSeoirsia.
cad chuige
why
Ach cad chuige an difríocht eatarthu?
Seans go raibh baint ag cinneadh Paulson leis an gcruinniú ag an mBanc Cúlchiste Feidearálach i Nua Eabhrach thart ar an am sin idir é féin agus Lloyd Blankfein, caothaoirleach Goldman Sachs.
Cad tuige mar sin
why then
Cad tuige mar sin nach bhfuil aon suim ag fir tabhairt faoin cheird?
CMÉ, Mary Hanafin agus FG ag déanamh dóigh dá mbarúil?
Deir múinteoirí áirithe go bhfuil siad buartha go gcuirfear ina leith gur péidifiligh iad.
cad chuige
why
Ach cad chuige na dallóga, agus cad a bheidh ar siúl sa seomra dorcha sin? Seans gur léiriú, b’fhéidir, ar theip spioradálta na brionglóide móire sóisialaí atá sa scannán seo.
Cad é le déanamh
what can be done
Cad é le déanamh?
Caithfear cur ina luí ar mhuintir na tíre ar fad gur thit na huafáis seo amach mar a tuairiscíodh.
Cad chuige
why
Polaiteoirí ar Díol
Cad chuige a bhfuil lucht Iosrael in ann beagnach a rogha rud a dhéanamh i Washington? Is é freagra gearr na ceiste sin ná ‘airgead.
Cad é do bharúil
what do you reckon
Cad é do bharúil, a Bhaloir?
Bíodh seanfhocal ag gach seanbhuachaill!
Is iomaí rud a thiocfadh linn a chur i gcrích dá mbeadh fiche míle ball de na Léinte Glasa ag siúl thart le camáin ina ndóideanna.
Cad chuige
why
Cad chuige mire na mná (Charlotte Gainsborough), i gcomparáid le bris ‘réasúnta’ a fear chéile (Willem Dafoe)? Tarlaíonn go bhfaca sí an leanbh ag breathnú orthu ag bualadh craicinn.
Cad chuighe
why
Cad chuighe a bhfuil an dearcadh sin acu? Tá athrú fiánta ann.
cad tuige
why
com/watch?v=r_e1Ughougc&feature=related)
Ceist ag Balor an Bleachtaire oraibh, a léitheoirí cliste: bhur mbarúil cad tuige gur roghnaíodh an dá áit sin? Bhur bhfreagraí, le bhur dtoil, scríofa go soiléir ar nóta caoga Euro chuig Balor an Fiosraitheoir Fiafraitheach Fáidhiúil faoi dheireadh na míosa seo, le bheith istigh ar sheans duais mhór a bhaint: deireadh seachtaine Gaeltachta san Iarthar.
cad chuige
why
San áit nach raibh cúinsí geilleagair is fógraíochta sách folláin le nuachtán amháin a bheathú, cad chuige go mbeadh muid ag dréim go mairfeadh dhá cheann agus na cúinsí airgeadais céanna imithe chun donais? Is minicí go dtagann scéala chugainn na laethanta seo faoi chomhlachtaí a bheith ag druidim, ach seo chugainn dhá thogra úra atá ag cur tús le gnó agus go deimhin ag dul in iomaíocht lena chéile agus iad lonnaithe i ngiorracht scread asail dá chéile! Dá olcas a bhí imeacht Lá Nua is an seanleagan de Foinse, is tubaisteach i bhfad é mura mbeadh ceachtar den dá nuachtán nua i mbun trádála cothrom an lae seo an bhliain seo chugainn.
Cad tuige
why
Cad tuige mar sin nach mbainfí leas as seirbhís atá an rialtas ag íoc as cheana féin? Cad tuige an mbeadh gá leis an chostas a dhúbailt? Níor mhór a áiteamh fosta go mbeadh ar a gcuid tiománaithe an carr stáit a thabhairt ó Bhaile Átha Cliath go dtí na haerfoirt réigiúnda sin le hiad a bhailiú ag an taobh eile, rud a chiallaigh go raibh a dhúbailt de chostas ar an stát.
cad is brí le poblacht
what does a republic mean
Níl eolas ceart i measc an phobail, cad is brí le poblacht.
cad chuige
why
Níor mhór an cheist a chur, cad chuige ar dhiúltaigh an rialtas do bhreis is tríocha ceann de na moltaí sin? An raibh fiúntas ar bith leis an phróiseas fhadálach chomhairliúcháin - idir chruinnithe pobail, aighneachtaí srl.
cad a chomharthaíonn a leithéid
what does such demonstrate
**SMM: Nuair a shéan lucht vótála thú do shuíochán arís i nDáil Éireann sa bhliain 2007, san am a raibh na vótóirí céanna ag tacú le polaiteoirí a mhill agus a bhochtaigh an tír seo, cad a chomharthaíonn a leithéid? Go bhfuil na daoine aineolach? Go bhfuil na daoine chomh dona lena gcuid máistrí, gur cuma leis an bpobal vótála gach ní ach a dteach féin agus a morgháiste féin? Cén míniú atá agat féin ar an diúltú ó am go chéile mar sin?**
SÓhU: Ní fhéachfainn air mar sin in aon chor i ndáiríre.
Cad is dóigh leat
what do you feel
An Straitéis Fiche Bliain don Ghaeilge
===================
**SMM: Cad is dóigh leat faoin athrú rialtais ar na bacáin agus Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge mar atá leagtha amach?**
RÓS: Tá gach rud sa Straitéis.
cad ná fuil
what isn’t
Chothaigh na Gaeil a chur fúthu ann machnamh ar neamhspleáchas, ar cad atá cothrom sa saol agus cad ná fuil.
Cad tuige sin
why so
Cad tuige sin?”
“Bhuel, is mór an méid atá le foghlaim agam uaidh.
cad é chomh lag
how weak
Nuair a theilg na Naitsithe na mílte buamaí anuas ar shráideanna Béal Feirste 70 bliain ó shin an mhí seo caite - maraíodh suas le míle duine - cuireadh páistí amach chun na tuaithe le hiad a choinneáil slán, ach baineadh geit as muintir na tuaithe nuair a chonaic siad cad é chomh lag, gannchothaithe is a bhí na páistí, bhí déistin orthu.
Cad chuige
why
**MDH: Cá huair ar thosaigh tú ag obair le teangacha comharthaíochta? Cad chuige ar roghnaigh tú a beith ag obair leis an teanga sin?**
CL: I 1982.
cad is dualgas di
what she has to do
Sheol Lizzie Windsor trén chuid eile den lá le cleachtas siúrálta an té a thuigeann ón gcliabhán cé hí agus cad is dualgas di.
Is cuma cad a tharlaíonn
it doesn’t matter what happens
‘Is cuma cad a tharlaíonn,’ a scríobh sé ina bhlag, ‘ní thig le rud ar bith stad a chur le roth na staire, a éilíonn saoirse agus daonlathas’.
cad é an tslat tomhais atá agat
how do you measure
Cad tá á lorg agat i ndáiríre, cad é an tslat tomhais atá agat nuair atá piosa scríbhneoireachta nó ceoil á lorg agat.
Cad chuige
why
Cad chuige, cé a bheartaigh bronntanas mar é? Rinneadh iontas de fhéile Shasana ag an am, 1975, ach measadh go raibh gnóthaí ola na hAlban sa mheá chuige.
N’fheadar cad eile
God knows what else
N’fheadar cad eile atá ar eolas aige? An bhfuil sé in ann tafann?
‘Bí ag tafann.
N’fheadar aoinne cad a chuadar tríd
no one knows what they went through
N’fheadar aoinne cad a chuadar tríd.
cad é a bheas i ndán
what’s in store
Píosa reachtaíochta thar a bheith tábhachtach é seo a chinnteoidh cad é a bheas i ndán don Údarás.
Cad é an dóigh
how is it
**SMM: Cad é an dóigh a bhfuil tú ag obair le BBC na h-Alba agus Radiò nan Gaidheal nó cá háit a bhfuair tú Gaeilg na hAlban?**
AW: Chan fhuil mé cinnte cá dtosóidh mé.
Cad é do bharúil faoi
what’s your opinion of
**SMM: Cad é do bharúil faoi Ghaeilg na hAlban faoi láthair? An bhfuil sí i gcontúirt?**
AW: Tá sí i gcontúirt go fóill, gan amhras.
cad tuige
why
Labhair sé ar dtús le Bullaí Buí Mac an tSiúlaigh:
**Balor: Inis dom, a Bhullaí, cad tuige gur gá daoibh an mórshiúl a chleachtadh fríd an cheantar áirithe seo? Nach iomaí áit eile a dtiocfadh libh siúl, áiteanna a mbeadh na múrtha fáilte romhaibh?**
Bullaí: An ag magadh atá tú, a Bhaloir? Nach dtuigeann tú a dhath ar bith? Ar léigh tú do Bhíobla riamh? Tá sé scríofa sa Bhíobla, i bhfuil dhearg dhoirte na mairtíreach glórmhar, go bhfuil sé de chead againn, agus de dhualgas orainn, mórshiúl a bheith againn fríd Ard Eoin.
cad tuige go mbeadh muid dóchasach
why would we be hopeful
Ach tugaim dúshlán d'éinne a léifidh an cuntas seo a leanas ar iarrachtaí eagras stáit amháin scéim teanga a aontú leis an Roinn, a rá cad tuige go mbeadh muid dóchasach go bhfuil an Roinn in ann an jab ríthábhachtach a bhaineann le pleanáil teanga sa Ghaeltacht a chur i gcrích!
Treoirlínte na Roinne
=========
Is iad na scéimeanna teanga croílár Acht na dTeangacha Oifigiúla sa mhéid is go leagtar amach iontu na seirbhísí a bheas na comhlachtaí stáit éagsúla ag soláthar trí Ghaeilge.
Cad é a spreag thú i leith
what inspired you towards
**SMM: Cad é a spreag thú i leith Oireachtas na Gaeilge? An ndeachaigh tú ann ag éisteacht nó cad é?**
Ray Mac Mánais: Bhí an tOireachtas i dTrá Lí i 1987 agus bhí Joe (Ó Domhnaill) i nGaelscoil Míde ag an am agus bhí spéis aige san agallamh beirte.
cad é a bhí de dhíth
what was needed
Thuig mé tar éis uair an chloig, de bheith ag éisteacht, cad é a bhí de dhíth.
Cad é do bharúil
what’s your opinion
Cad é do bharúil faoi mhisneach agus faoi mheanma na ndaoine in Éirinn, tharla gur ag breathnú isteach ar an tír ón taobh amuigh a bhíonn tú cuid mhaith den am?**
BL: Níl a fhios agam.
cad é a bhí ag dó na geirbe aige
what was bothering him
Nuair a cuireadh ceist air cad é a bhí ag dó na geirbe aige, dúirt sé nár shíl sé riamh go gcuirfeadh pictiúr de chíocha mná an domhan uilig ina chíor thuathail, agus tír iathghlas seo na naomh agus na n-ollamh chomh maith leis.
Cad chuige nach dtig le
why can’t
An bhfuil cúis ar leith leis sin? Cad chuige nach dtig le mná an oileáin an obair sin a dhéanamh? Thiocfadh leatsa éadaí na bhfear a chuardach.
Tá Gluais Beo! Pota Focal faoi chóipcheart ag Oideas Gael, foilsitheoirí na hirise Beo!
Pota Focal Beo! Glossary is under the copyright of Oideas Gael, publishers of Beo! magazine.
