taobh istigh amuigh
inside out
Agus nach bí ag déanamh go n-éalaíonn an stócach ach an oiread, nó chítear dóibh go dtig cearr beag ar an bhuachaill ag tús na ndéaga, gur cinéal ceamach go minic an glas-stócach, go mbíonn sé ar shiúl agus a ruball amuigh ar a thóin, nó a gheansaí siar aniar nó má tá cuma an cheamaigh amach air é
taobh istigh amuigh fosta.
taobh istigh amuigh
inside out
Agus nach bí ag déanamh go n-éalaíonn an stócach ach an oiread, nó chítear dóibh go dtig cearr beag ar an bhuachaill ag tús na ndéaga, gur cinéal ceamach go minic an glas-stócach, go mbíonn sé ar shiúl agus a ruball amuigh ar a thóin, nó a gheansaí siar aniar nó má tá cuma an cheamaigh amach air é
taobh istigh amuigh fosta.
taobh amuigh dá ndúthaigh féin
outside their own area
Chomh maith le deis a thabhairt do dhaoine amhráin sa stíl dhúchasach a fhoghlaim, cuireann an fhéile ardán ar fáil d'amhránaithe nach gcloistear ach go hannamh
taobh amuigh dá ndúthaigh féin, ardán atá neamhspleách ar aon chineál comórtais.
fá dtaobh de
about it
Rud ar bith a chuireann comhaoibhneas ar an cheathrar sin ní miste a bheith amhrasach
fá dtaobh de," dar le fear na Súile Nimhe.
le taobh mar a bheidh sé
compared to what he'll be like
"Níl a dhath anseo
le taobh mar a bheidh sé agus é ag gearradh fiacla.
síos agus aníos dhá thaobh an tábla
along both sides of the table
" Shuigh an t-athair agus an mháthair ag dhá cheann an tábla agus cuireadh na cuairteoirí agus an chlann
síos agus aníos dhá thaobh an tábla.
an taobh síorghránna
the persistently ugly side
Ar an ábhar sin, díreoidh mé m'aird ar nithe eile atá mar thoradh ar ionsaithe an 11 Meán Fómhair, nithe a léiríonn cuid acu
an taobh síorghránna den tsochaí Mheiriceánach, agus nithe eile a mbeidh iarmhairtí acu go forleathan.
thart fá dtaobh díom
around me
Mar Mheiriceánach, ní raibh an deis agam an teanga a fhoghlaim ar scoil, nó í a chluinstin
thart fá dtaobh díom nuair a bhí mé ag fás aníos.
i dtaobh le
depending on
An ceann is túisce a rithfeadh leat ná go bhfuilimid
i dtaobh le foclóir Béarla-Gaeilge a ullmhaíodh go gearr i ndiaidh an Dara Cogadh Domhanda.
Cad ina thaobh
why
Ní raibh mo mhuintir aon phioc sásta ach bhíos ag rá liom féin '
Cad ina thaobh go gcaithfinn mo shaol le rud nach bhfuil suim dá laghad agam ann?'"
Bhí an file Seán Ó Ríordáin ag obair san ollscoil ag an am agus chuaigh sé i bhfeidhm go mór ar Nuala agus ar mhic léinn eile de chuid na Gaeilge, leithéidí Michael Davitt agus Liam Uí Mhuirthile, agus spreag sé iad le dul i mbun na scríbhneoireachta.
fá dtaobh de
about it
"Bhí imní orm roimh ré
fá dtaobh de, ach nuair a bhí muid istigh ag caint leis bhog an comhrá ar aghaidh gan stró.
ar chaon taobh
on every side
Bhí daoine áirithe freagrach as éagóir, bhí siad freagrach as claondearcadh, as idirdhealú, ach chomh maith leis sin ba léir dom an toradh uafásach a bhí ar an doirteadh fola nó ar an mbás
ar chaon taobh.
thart fá dtaobh de
around it
Is é Bunscoil Phobail Feirste an chéad bhunscoil lán-Ghaelach a tógadh sa chathair agus tugann an foirgneamh misneach do na tithe
thart fá dtaobh de, chomh maith le hardú croí a thabhairt do Ghaeilgeoirí na cathrach.
fá dtaobh de na piteoga céanna
the same sissies
Agus ós ag caint dúinn ar scliúchas sin Chorn na Cruinne, meabhraítear domh rud eile a déarfadh mo mháthair mhór
fá dtaobh de na piteoga céanna: 'A chonách sin oraibh, a bhrealláin gan mhaith.
fá dtaobh de seo
regarding this
Chuir sé faoi gheasa droma draíochta mé gan rud ar bith a rá
fá dtaobh de seo.
fá dtaobh di
about it (Irish)
A leithéid d'aineolas! Ach faraor, creidim go bhfuil cuid mhaith Meiriceánach aineolach mar mé féin
fá dtaobh di.
fá dtaobh díobh
about them
Leoga tá sé ráite go raibh eagla ar dhaoine a theacht go Rann na Feirste nó dá mbainfí tuisle dóibh ar dhóigh ar bith go mbeadh cúpla rann filíochta cumtha
fá dtaobh díobh sula mbeadh an baile fágtha acu.
ag cogarnaíl taobh thiar de
whispering behind him
*
Gluais • Glossary
beathaisnéis údaraitheauthorized biography
a dialanna pearsantapersonal diaries
páipéir phríobháideachaprivate papers
go dtí gur insealbhaíodh í ina hUachtaránuntil she was installed as President
dódh nó tréigeadh 1,800 teach1,800 houses were burnt or abandoned
lámhachshooting
rachtoutburst
acraí tíhousehold utensils
as go brách leooff they went
léiriúproduction
cheanncheathrúheadquarters
coistí cosanta áitiúlalocal defence committees
dírbheathaisnéisautobiography
gan strówithout difficulty
i dtaiscesaved
do lá na coise tinnefor a rainy day
bhí cúrsaí chomh dona sinthings were so bad
dá mba gháif it was necessary
leithleachasselfishness
scoilt aduainstrange split
chiap sé Máire ar fadit really tormented Máire
easpa suimelack of interest
tragóidítragedies
Cumann Naomh Uinseann de PólVincent de Paul Society
baill shinsearacha na heagraíochta sin cois Lifethe senior members of that society in Dublin
tuairisc suas lena bhéal dóa report up to his face
géarchéimcrisis
chun an Cumann a ghríosadhto spur the Society into action
saothar in aiscewaste of time
déistindisgust
ag cáineadhcriticising
ciúnaithe go mórgreatly quietened
línte síochánapeace lines
ruathair laethúladaily raids
polarúpolarization
girseacha ógayoung girls
nóibhéinenovena
cailín aonaira lone girl
ní ba ghaire don ghráscarnearer to the scuffle
le dul i gcabhair ar Catherineto go to Catherine's help
an cúigear a ruaigeadhto drive the five off
riochtstate
a cuid néarógher nerves
clocharconvent
ar an Iúrin Newry
tachrántoddler
eachtraincident
círéibriot
faoi lán seoilin full swing
ag glioscarnachglistening
bréan le boladh gáissmelling bad from gas
comhracfight
otharcharrambulance
formhór an bhealaighmost of the way
ag dul ar foscadhsheltering
ag sciorradhsliding
ag lámhacáncrawling
fras lámhaighvolley
babhlaíbowls
a gciarsúirtheir hankies
leachtliquid
cosaintprotection
bodhardeaf
bhí scolaíocht speisialta de dhíth airhe needed special schooling
ba ghnách leishe used to
d'fhaigheadh sé síob abhailehe used to get a lift home
stad an bhusthe bus stop
thuirling séhe disembarked
neamhurchóideachinnocent
bábántainnocent
ag cogarnaíl taobh thiar dewhispering behind him
trup na mbrógthe sound of the shoes
neamhchoireachinnocent
níor shamhlaighhe didn't imagine
an t-uafásthe horror
anfaterror
cortwist
dírithe ar a chloigeann lomaimed at his bare head
scáilshadow
scoilteadh a bhlaoschis skull was split open
scréachascreams
na hionsaitheoiríthe attackers
níos truacántamore plaintive
go prasquickly
ag maothú an chairpéidmoistening the carpet
Ba dhóbair dó bás a fháilHe nearly died
go raibh an t-ádh dearg airthat he was extremely lucky
ar mire le feargmad with rage
beaginmhehelplessness
cé a bhí ciontachwho was responsible
níor cúisíodh duine ar bith riamhnobody was ever charged
ciontach i ndúnmharúguilty of murder
go gairid i ndiaidh an ionsaitheshortly after the attack
ag maíomhstating
seanphionós na fuipethe old whip punishment
i gcás coirpeach a gheofaí ciontach i dtromionsaíin case of criminals found guilty of assault
peann a chur le párto put pen to paper
aiféalaregret
gur éiligh sí pionós corparthathat she demanded corporal punishment
ag teacht salach ar gach ar chreid sí riamh anngoing against everything she ever believed in
ar an taobh thoir
on the eastern side
Tá dún cosanta eile
ar an taobh thoir den oileán darb ainm Dún Dubhchathair.
cad ina thaobh nach mbeadh
why wouldn't he be
Duine é, mar sin, atá go mór sa nuacht agus
cad ina thaobh nach mbeadh - tá saol suimiúil á chaitheamh aige, mórobair déanta agus á déanamh fós aige i léann na Gaeilge, agus é deisbhéalach, tapaidh, cneasta agus mórchroíoch ina theannta.
níos féile ó thaobh síntiúis láimhe de
more generous when it comes to tips
*
Gluais • Glossary
sprioctarget
ní túisce anseo thúno sooner are you here
iontach slachtmharvery tidy
beathalife
mórphearsa ficsingreat fictional character
dílleachtaorphan
sa tsraithin the series
uaighgrave
an oiread is siolla amháin dá shaotharnot even a syllable of his work
oilithreachtpilgrimage
clúiteachrenowned
a mhaíomhto boast
iarsmalannmuseum
tairgtear camchuairteannatours are offered
bantreoraífemale guide
díomhaoinidle
ag blaiseadh den saolgetting a taste of the life
troscánfurniture
sprúillí mionsonraíochaminor fragments
col ceathrachacousins
ní chónaíodh Montgomery féin ann riamhMontgomery himself never used to live in it
adhlacthaburied
i do chomhchuairteoiríin your fellow-visitors
iad a rangúto categorise them
SeapánaighJapanese
díograiseachenthusiastic
searmanasceremony
a fhiafraí deto ask
dúilliking
luachannavalues
chomh patuar intias apathetic towards her
smidword, syllable
carrchlóscarpark
mionsamhailminiature
éalúescape
proinntitherestaurants
camchuairt oidhreachtaheritage tour
baiste asnamed after
a cuid pearsanher characters
bunchlochfoundation-stone
straitéis mhargaíochtamarketing strategy
uimhirphlátaínumber plates
gléastadressed
príomhsheómain show
Oileánaighisland-people
mórtasach asproud of
dúchasachnative
mangairísellers
ollúna mórluachachaself-important professors
tionscalindustry
débhríochambiguous
bréan den ealaín ar fadsick of the whole carry-on
tuairiscítearit is reported
frith-Anneanti-Anne
Is stáitsíodh an t-ilsiamsa AnnekensteinAnd the variety show Annekenstein was staged
fonóidmockery
d'íomhá fholláin Anneof Anne's clean image
casadhtwist
is barrúlafunniest
cúiseamhaccusation
leispiachaslesbianism
(chuir sí(she
nuair a d'áitighwhen she argued
comhdháilconference
leispiachas folaithehidden lesbianism
cairdeasfriendship
cumann leispiach nár cuireadh i gcríchunfulfilled lesbian love
oirirceminent
flúirse tagairtílots of references
homa-anghráchhomo-erotic
traidisiúnaithetraditionalists
ábhar a stoitheadhto take material
comhthéacscontext
náireachshameful
scannalachscandalous
nach bhfuil bun nó barr leiswhich has no basis
i dtólamhalways
treoraí ar leitha separate guide
na sluaite leispiachathe crowds of lesbians
díoltas DéGod's revenge
mallaithedamned
go mear ocrachquickly and hungrily
páirc mhór siamsaíochtaa big amusement park
tithe itheacháineating houses
tuirlingtto alight
ar an drochuairunfortunately
níl tásc nó tuairisc arthere is no sign of
ag foghlúplundering
ag creachlooting
fáilteachwelcoming
go gealgháireachcheerfully
le teann diabhlaíochtaout of devilment
sé glúinesix generations
dubh le turasóirípacked with tourists
cárgrimace
níos féile ó thaobh síntiúis láimhe demore generous when it comes to tips
oineachhonour
freastalaíwaitress
babhla seabhdairbowl of chowder
ciseán bonnóg is craicéira basket of scones and crackers
féachaint an bhfuil aiste ar an iasc sa linn bhainneto see if the fish are taking the bait in the pool of milk
diúilicínímussels
breallachclam
portáncrab
gliomachlobster
trosccod
róshrónachtoo nosey
meascthamixed
glasraívegetables
diúgann tú an t-anraithyou drain the soup
an braonán blasta deiridhthe last tasty droplet
nuair a scoilteas an dá thaobh óna chéile
when the two sides will split from each other
Tá tráchtairí áirid ag rá gur seo an t-am
nuair a scoilteas an dá thaobh óna chéile.
ar an taobh thiar
to the west
Tá an Cheathrú Rua suite ar leithinis, 26 míle siar ó chathair na Gaillimhe, sáite idir Cuan an Fhir Mhóir
ar an taobh thiar agus Cuan Chasla ar an taobh thoir.
ar an taobh thoir
to the east
Tá an Cheathrú Rua suite ar leithinis, 26 míle siar ó chathair na Gaillimhe, sáite idir Cuan an Fhir Mhóir ar an taobh thiar agus Cuan Chasla
ar an taobh thoir.
ar thaobh s'acusan
on their side
Leis an ról sin a chomhlíonadh, níorbh féidir géilleadh agus admháil go raibh aon locht
ar thaobh s'acusan.
ar an taobh ó dheas
on the southside
Nuair a bhí mé ag fás aníos bhí áit darbh ainm an 6511 Club
ar an taobh ó dheas de Chicago.
ag gearán fá dtaobh díomsa
complaining about me
Chaith sé cuid mhaith den am
ag gearán fá dtaobh díomsa agus an dóigh ar thug mé an scéal don *Lecturer*, agus dúirt sé liom go mbeadh trioblóid ann faoi sin.
taobh amuigh den
apart from
Fiafraíodh de dhaoine ar bhain siad úsáid as aon teanga eile,
taobh amuigh den Bhéarla, mar theanga an bhaile.
ó thaobh na dtaobhanna
from both sides
"
D'fhéadfaí a rá gur thóg Neil an ceol
ó thaobh na dtaobhanna, mar uncail dó a bhí in Tomás Ó Cannain ón sárghrúpa traidisiúnta sin Na Filí, agus nuair a bhíodh siad i mBéal Feirste, bunús an ama thiocfadh sé toigh mhuintir Martin agus bhuailfeadh siad i gcónaí cúpla port.
taobh leis na torthaí
beside the results
Freisin, tá Google ag giniúint airgid trí naisc urraithe a thaispeáint
taobh leis na torthaí ar ghnáthchuardach idirlín.
i dTaobh an Bhogaigh
in the Bogside
Chuaigh muid síos go Doire ansin, agus d'amharc muid ar na ballaí agus ar na múrphictiúir
i dTaobh an Bhogaigh.
ag caint fá dtaobh de
talking about it
Rud a bhí ann i measc an phobail a dtiocfadh leat a bheith
ag caint fá dtaobh de agus ag argáil fá dtaobh de.
fá dtaobh díomsa
about me
Ach insíonn sé níos mó faoi féin ná mar a insíonn sé
fá dtaobh díomsa.
taobh amuigh den
apart from
Fiafraíodh de dhaoine ar bhain siad úsáid as aon teanga eile,
taobh amuigh den Bhéarla, mar theanga an bhaile.
dhá thaobh a bhéil
the two sides of his mouth
Ní haon rud nua é polaiteoir labhairt as
dhá thaobh a bhéil ag an am céanna, ach is feiniméan ar leith é an *Bertie Speak*.
ar dhá thaobh an sconsa
on both sides of the fence
Creidim go bhfuil daoine tuirseach den té a choimeádann cos i gcónaí
ar dhá thaobh an sconsa.
fá dtaobh den cheist seo
about this matter
Cé go bhfuil dualgas ar gach fostóir, de réir an Health and Safety at Work Act 1974, sláinte a chuid fostaithe a chosaint, agus go ndúirt Cód Cleachtais ón Health and Safety Commission i Meán Fómhair 2000 go raibh an ceart ag freastalaithe i dtithe tábhairne a bheith ag obair in atmaisféar saor ó thoit, is cuma le rialtas Tony Blair
fá dtaobh den cheist seo.
Thaobh an Bhogaidh
the Bogside
Rugadh Liam Mac Niallais ar
Thaobh an Bhogaidh, Cathair Dhoire agus is ann a chaith sé a óige, ach tá sé ina chónaí anois i gCathair Nua Eabhrac le deich mbliana anuas.
Fágadh an gáire ar an taobh eile den leiceann ag Dónall
The smile was knocked off Dónall's face
Fágadh an gáire ar an taobh eile den leiceann ag Dónall agus shuigh sé ansin, an teas ag spréadh óna chluas, anuas ar a leiceann.
fá dtaobh di
about her
Chuir a bás isteach go mór ar John Lennon agus chum sé amhráin
fá dtaobh di trí na blianta.
ó thaobh mothúchán de
emotionally
Anois, tá an tUachtarán Bush ag cur chun cinn cláracha ar fud na tíre ina leagtar béim ar staonadh go lá an phósta, athrú i bpolasaí sláinte atá tar éis díospóireacht theasaí a chothú faoin tslí is éifeachtaí chun daoine óga a choimeád sláintiúil go fisiciúil, go spioradálta agus
ó thaobh mothúchán de.
gníomhach ó thaobh gnéis de
sexually active
Nuair a chinneann déagóir a bhí
gníomhach ó thaobh gnéis de roimhe seo ar fhanacht íon go bpósfaidh sé/sí, is féidir leis/léi "maighdeanas a bhaint amach den dara huair" le cuidiú ó chlár speisialta ar a dtugtar "When True Love Doesn't Wait.
amhrasach fá dtaobh de sin
doubtful about that
Tuigeann gach ball den eagraíocht go bhfuil brú airgid ar CLG agus ar Pháirc an Chrócaigh, ach an réiteoidh cúpla cluiche sacair agus rugbaí idir seo agus an t-am a bheas an pháirc úr ar Bhóthar Lansdúin tógtha, an réiteoidh sin na fadhbanna seo? Tá cuid mhór ball den eagraíocht
amhrasach fá dtaobh de sin.
taobh istigh d'achar gearr
inside a short period of time
Ní féidir a shamhlú go mbeidh an DUP agus Sinn Féin ag roinnt cumhachta
taobh istigh d'achar gearr.
fá dtaobh den chaint
about spoken language
An té is lú a thuigeann an rud is lú
fá dtaobh den chaint, tuigeann sé go gcuireann a theanga ar a chumas tagairt do ghnáthrudaí an tsaoil, agus do rudaí nach gnách fosta.
ó thaobh na timpeallachta de
as regards the environment
In áit is mó a fheictear difríochtaí, gan trácht ar chúrsaí teanga ná cultúrtha, ná
ó thaobh na timpeallachta de.
Bhíodh clú agus cáil ar Bhóthar na Seanchille ó thaobh siopadóireacht de
the Shankill Road used to be famous for shopping
Bhíodh clú agus cáil ar Bhóthar na Seanchille ó thaobh siopadóireacht de, agus tá roinnt mhaith siopaí beaga maithe ansin go fóill.
fá dtaobh de
about it
*
Gluais • Glossary
grian líomóideach shearbh Van GoghVan Gogh's bitter lemon sun
dá mo dhallúblinding me
sócúlachcomfortable
go diansmaointeachextremely thoughtful
mar is dual dóas it usually does
scáthannashadows
ag atswelling, expanding
in aice an chaibinéidbeside the cabinet
ag siotgháiresniggering
fá dtaobh deabout it
aitstrange
ag gríosú mo chuid samhlaíochtainciting my imagination
searmanasceremony
chóir a bheithnearly
ag druidim liomapproaching
dá freagairtanswering her
go drúisiúillustfully
ag teannadh liomgoing close up to me
ba ghnách liom amharc uirthiI used to look at her
fireannmale
i dtólamhalways
marcaíocht ar rudaíto ride things
leasrachathighs
de shíor dá mo leanstan thartalways following me around
chomh tógtha sin liomso taken with me
ghoillfeadh sí go dtí an croí ormit would really upset/bother me
dá tochas féinscratching herself
ag casachtáilcoughing
dá mhacasamhail seolike this
ag goillstean ortbothering you
drochspionna bad mood
bulógloaf
corruairsometimes
buanchairdefriends for life
gliondarjoy
faoi smachtunder control
bosca na mbréagánthe toy box
go dtí gur ghéill m'athairuntil my father gave in
brionglóid ar dóigha great dream
corroíchethe odd night
smúitdust
gníomhaction
rachtanna na fírinneachtabouts of truthfulness
dóighiúilgood-looking
aibíripe
a cuid murnán beag bánher little white ankles
osnasigh
ag barr a malaíat the top of her brows
smigeadchin
toradhfruit
a scoilteadhwhich was split
stán mé uirthiI stared at her
mo chuid lochtannasamy faults
íomháimage
Más ionúin an chráin is ionúin an t-ál.
ag dul i gcomhairle le gnáthdhaoine fá dtaobh de
consulting ordinary people about it
Beidh siad ag caitheamh £7 milliún gach bliain ar an phlean agus
ag dul i gcomhairle le gnáthdhaoine fá dtaobh de sa samhradh i mbliana.
ó thaobh na himirce de
as regards emigration
Ag cuimhneamh ar an stair atá ag an tír seo
ó thaobh na himirce de, bheifí ag súil go ndéanfaí dlithe inti a léireodh meon caoin, fáilitiúil i leith na n-eachtrannach a chuireann fúthu anseo gach bliain.
fá dtaobh dá mháthair
about his mother
Níl le déanamh agat ach cúpla focal a rá
fá dtaobh dá mháthair a fhad is atá sé ag plobarnaíl leis le stop a chur lena chuid breallaireachta ar an toirt.
comórtas sacair cúigear an taobh
five-a-side soccer competition
Is iad Kevin Maguire agus Jason Caldwell a eagraíonn an
comórtas sacair cúigear an taobh seo i mBaile Átha Cliath, agus imríonn foirne ó lucht leanúna Arsenal, Manchester United agus clubanna eile in éadan a chéile ar an Pháirc Astro i dTamhlacht.
fá dtaobh de
about it
Ráiteas
=======
Cúpla mí ina dhiaidh sin thug John ráiteas do phóilíní West Midlands, a bhí ag fiosrú na tubaiste, ach níor chuala sé rud ar bith ar ais
fá dtaobh de.
rud inteacht a dhéanamh fá dtaobh de
to do something about it
* Anois go bhfuil sé d'acmhainn agam
rud inteacht a dhéanamh fá dtaobh de níl fear níos fearr ná mise chun Wales a shábháil.
fá dtaobh díomsa
about me
Bhí, agus fuair mé amach gur chuir seisean an cheist chéanna orthu
fá dtaobh díomsa," arsa Angie
Lean an rialtas ar aghaidh leis an pholasaí príobháidithe agus i 1991 fuarthas amach nach raibh ach ocht gcinn de na 26 mholadh sábháilteachta a rinne Fiosrúchán Fennell curtha i bhfeidhm.
thart fá dtaobh de
around him
D'éirigh Ciarán Ó Maonaigh aníos i nGaoth Dobhair agus ceol traidisiúnta an chontae beo beathach
thart fá dtaobh de.
taobh leis
beside it
Tá cóipeanna den leabhar le buachan i gcomórtas mhí Mheán Fómhair *Beo!*
Gluais • Glossary
á fhoilsiúbeing published
gnó turasóireachtatourism business
músclaítear fiosracht na mnáthe woman's curiousity is awakened
ailt nuachtáinnewspaper articles
faillcliff
seilbhpossession
contúirtídangers
bagairtíthreats
creathán fuachtaa cold shudder
fainicwarning
foláireamhnotice, warning
deireadh a haistir saoilthe end of her life's journey
go fuarchúiseachindifferently
buillí croíheartbeats
anáil an tsonaisthe breath of happiness
seargthawithered
iachallcompulsion
fíricífacts
breacthawritten down
rianmark
d'aon ghnódeliberately
blúire páipéirpiece of paper
luaitementioned
tarraiceándrawer
stán síshe stared
imlíneoutline
scáilshadow
gortcultivated field
cruthanna dubhablack shapes
ag corraí go bogmoving gently
sceacha aitinnfurze bushes
céadfaísenses
ar tinneallon edge
doircheachtdarkness
ina glaicin her hand
leiceanncheek
á shlíocadhstroking it
pollairí a sróineher nostrils
b'in mar a shamhlaíodh sí iadthat's how she used to imagine them
istoícheat night
ina comhluadarin her company
folamhempty
dul i dtaithí arget used to
cuachta go clutharnestled comfortably
fál cosantaprotective fence
fothramnoise
gíoscáncreaking
ag tnúth lelooking forward to
brat teolaíwarm covering
an tsíorgheonaílthe continuous droning
ag dul thar bráidpassing by
cloig rabhaidhalarms
sianaílwhining
otharchairr ag scréachaílambulances screeching
pléascáinexplosives
gleo cogaíochtathe noise of war
ar fud na comharsanachtaall over the neighbourhood
éalúto escape
amhrasdoubt
easpa fuaimelack of noise
tranglamclutter
ina sámhchodladhsleeping soundly
cliotaráilclattering
macalla a coiscéime féinthe echo of her own footstep
pluidblanket
ag siosarnachrustling
a fallaing oícheher night gown
taobh leisbeside it
sciathánwing
dallógblind
duibheblackness
crónánhumming
leataopen
an bunalt údthat original article
carnánpile
béicscream
ag stánadh isteach uirthistaring in at her
ag faire uirthilooking at her
á slogadhswallowing her
spléachadhglance
sceonmharterrifying
trí choiscéimthree steps
scréachscream
rith sé léiit occured to her
cur síos ceartproper description
ag tochailt isteach intidigging into her
tanaíthin
camcrooked
go tostachsilently
ag fairelooking
ar diúitéon duty
Ag baint lán na súl aisti.
fá dtaobh de
about it
Déistin
=======
Chuir an damáiste déistin ar a lán daoine, idir mhuintir na háite agus chuairteoirí, agus ní raibh iontas orm litir a léamh sa *Donegal Democrat *
fá dtaobh de ar an 12 Lúnasa faoin teideal "Please Remove Glencolmcille Monstrosity".
dTaobh an Bhogaigh
the Bogside
Is ón ghlúin lenár bhain sé agus ón talamh a tháinig eolas McCann ar an pholaitíocht chun cinn agus é ag fás aníos i
dTaobh an Bhogaigh, an ceantar Caitliceach atá ina luí faoi scáth na seanbhallaí stairiúla i gcroílár na cathrach.
fá dtaobh de Bhéaslaí
about Béaslaí
Tá Pádraig ag scríobh bheathaisnéis Phiarais Bhéaslaí faoi láthair agus, mar chuid eile den fhéile, beidh sé ag tabhairt léachta i Leabharlann na Cathrach anseo
fá dtaobh de Bhéaslaí ar an 4 Deireadh Fómhair.
ar thaobh mhala shléibhe
on a mountainside
net))
Gluais • Glossary
le mo bheo a shábháiltto save my life
sobaldrámasoap opera
ní mhaolódh sin ar fhaobharthat wouldn't blunt the edge
ar thaobh mhala shléibheon a mountainside
eilitdoe
carriastag
sruth a shamhlaíochta a shaorúto free his stream of imagination
a thaithíodhwho used to frequent
driseachbriary
sceimhlitheoirí an Mheánoirthirterrorists from the Middle East
airm ollscriostaweapons of mass destruction
gaineamhlachdesert
prislínídribbles (at mouth)
maothasmoisture
i spúinse mo mheanmanin the sponge of my mind
m'eagna chinnmy intelligence
nanach dtig liom .
bunús mhuintir Thaobh an Bhogaidh
most of the people on the Bogside (Derry)
Muinín agus cumhacht
=======
Bhuail Gerry Adams le Hugh Orde, Príomh-Chonstábla an PSNI, ar an 29 Samhain agus chuir
bunús mhuintir Thaobh an Bhogaidh ar cuireadh agallamh orthu fáilte roimhe seo.
ó thaobh na síceolaíochta de
psychologically
Is ceangal tábhachtach é fosta do na hÉireannaigh i Learpholl
ó thaobh na síceolaíochta de.
fá dtaobh díobh
about them
Ach ní chloiseann muid é ag gearán
fá dtaobh díobh nuair a bhíonn siad os comhair na cúirte ar chúiseanna ag baint le gunnaí agus sceimhlitheoireacht.
fá dtaobh de mo spéis sa teanga dheacair seo dá gcuid
about my interest in this difficult language of theirs
Bhí mearbhall ar go leor daoine
fá dtaobh de mo spéis sa teanga dheacair seo dá gcuid.
ó thaobh caidrimh phoiblí de
as regards public relations
Tá níos mó damáiste
ó thaobh caidrimh phoiblí de déanta ag dúnmharú McCartney ná mar a rinne bolscaireacht na Sasanach agus na n-aontachtaithe le tríocha bliain anuas.
sa taobh seo tíre
in this part of the country
Tá cuid mhór daoine ó Bhóthar na bhFál ag ceannach tithe
sa taobh seo tíre.
ó thaobh míshástachta
as regards dissatisfaction
Ardaíonn an méid sin ceisteanna faoin triail: an raibh cead ag comhairlí Uladh agus Chonnacht neamhaird a thabhairt ar na rialacha trialacha? Má bhí, cén fáth? Mura raibh, cén fáth nár cuireadh é sin in iúl dóibh?
Cúige Laighean is mó a bhí i gceist
ó thaobh míshástachta toisc gur imríodh níos mó cluichí i gcomórtas Chorn Uí Bhroin (comórtas Laigheanach) faoi na rialacha trialacha ná in aon chúige eile.
ar an taobh thoir
in the east
Tar éis thitim an Bhalla, bhog go leor daoine siar agus fágadh na mílte árasán folamh
ar an taobh thoir.
fá dtaobh de mo spéis sa teanga dheacair seo dá gcuid
about my interest in this difficult language of theirs
Bhí mearbhall ar go leor daoine
fá dtaobh de mo spéis sa teanga dheacair seo dá gcuid.
fá dtaobh den chruth
about the appearance
?
seanchaitewell-worn
leidprompt
inphógthakissable
seithehide
ceimiceáinchemicals
g-spota mo choinsiasathe g-spot of my conscience
chuimlínn mo shúileI used to rub my eyes
loinnirbrightness
líonadh a meallaher charms used to fill
mo dhá bhasmy two palms
cuaracurves
sleasasides
go cleitiúillike a feather
néaróga a pléisiúirthe nerves of her pleasure
a bharrchigiltto tickle
a chaiteáthat you would wear
na bróga cnocadóireachtathe hill-climbing shoes
choisbheartfootwear
briathra binnesweet words
i ndiaidh na coisíochtaafter walking
mo dhara ríomhaire glúinemy second laptop computer
craiceann crogaillcrocodile skin
méarchlárkeyboard
lannablades
d'íslíodh siadthey used to lower
sclábhaí deonachvoluntary slave
mo mhianmo desire
spíontaexhausted
in ísle brídepressed
d'fháirbrí a héadainfrom the wrinkles in her forehead
smálmark
máchailíblemishes
scórthaí na snáthaideneedle scratches
fíneáltachtdelicacy
nochtnocht
brocachfilthy
tolgcouch
mo rogha de thogha na n-amhrán grámy choice of the best love songs
fá dtaobh den chruthabout the appearance
easnacharibs
ciúnasquietness
glór scairdinnilljet-engine voice
cúil na dramhaíolathe rubbish heap
fonóid faoiscoff at
ar an choinníoll go n-athchúrsálfar iadon the condition that they will be re-cycled
taobh istigh den mheántéarma
in the medium-term
Bhí an chuma ar an scéal go mbeadh móramh náisiúnach ó thuaidh
taobh istigh den mheántéarma.
mar a bheadh taobh cnoic ann
enormous
Bhí Aoife chomh caol le cú ach bheadh sé chomh maith aici a bheith
mar a bheadh taobh cnoic ann, nó ní fheicfeá a cruth faoin éadach mór musach a chaith sí.
ar an taobh thoir
in the east
Tar éis thitim an Bhalla, bhog go leor daoine siar agus fágadh na mílte árasán folamh
ar an taobh thoir.
ó thaobh nósanna léitheoireachta de
as regards reading habits
Tá bearna mhór ansin atá ag déanamh dochar an-mhór
ó thaobh nósanna léitheoireachta de.
olc a chur ar gach taobh
to offend every side
”
Olc ar gach taobh
=======
Lena gceart a thabhairt do *The Simpsons*, áfach, tá sé tar éis bheith mar pholasaí ag an seó i gcónaí
olc a chur ar gach taobh.
ar an taobh thoir
in the east
Tar éis thitim an Bhalla, bhog go leor daoine siar agus fágadh na mílte árasán folamh
ar an taobh thoir.
chun eolas a scaipeadh ina dtaobh
to spread information about them
Cén fáth ar bunaíodh an CC?
Bunaíodh í chun teangacha agus cultúir na dtíortha Ceilteacha a chur chun cinn,
chun eolas a scaipeadh ina dtaobh, agus chun deis a thabhairt do mhuintir na dtíortha sin taitneamh a bhaint as comhluadar a chéile.
áitreabhaigh Thaobh an Bhogaigh
the residents of the Bogside
An t-éacht ba mhó, is dócha, ná an socrú a dtáinig
áitreabhaigh Thaobh an Bhogaigh agus an tOrd Oráisteach air faoi stiúir an Chumainn Tráchtála a ligfidh d’Oráistigh ó thaobh amuigh de Dhoire siúl ar Bhruach Thiar na cathrach, ceantar náisiúnach, den chéad uair le ceithre bliana déag.
ó thaobh caidrimh phoiblí de
as regards public relations
De réir mar atá an feachtas ag leathnú, tá sé tuigthe ag McDonald’s, Coles agus Woolworth’s go bhféadfadh tubaiste a bheith ar a lámha acu
ó thaobh caidrimh phoiblí de agus tá fógraí acu sna páipéir ag cur in iúl an taobh eile den scéal.
Cath Thaobh an Bhogaigh
the Battle of the Bogside
Tá “
Cath Thaobh an Bhogaigh” agus an bhatráil a tugadh do phobal náisiúnach Dhoire beo fós i gcuimhne mhuintir na cathrach sin.
Tá mé imithe i gcleachtadh ar an taobh seo tíre.
I've gotten used to this part of the country.
Tá mé imithe i gcleachtadh ar an taobh seo tíre.
taobh thoir den Spidéal
east of Spiddal
Ní mórán de chuma na himní atá ar an gCoimisinéir Teanga agus é ina shuí ag a bhord,
taobh thoir den Spidéal i gConamara.
ó thaobh na n-athruithe polaitiúla
as regards the political changes
Bhí an t-am ceart chomh maith
ó thaobh na n-athruithe polaitiúla a bhí ag tarlú sa dá thír.
tá an nimh san fheoil ar fad agaibh do gach rud ar an taobh ó dheas
you really hate everything in the south
Ní bhíonn sibh sásta dul thar an teorainn agus
tá an nimh san fheoil ar fad agaibh do gach rud ar an taobh ó dheas.
ar an taobh thiar de leithinis na nAirde
on the west side of the Ards peninsula
I measc a chuid ridirí bhí William Savage (nó Sauvage sa Fhraincis), a thóg caisleán agus eaglais ag Ard Caoin,
ar an taobh thiar de leithinis na nAirde.
taobh amuigh den Ollainn
outside Holland
Deirtear go raibh níos mó muilte gaoithe anseo i gceantar amháin ná in áit ar bith eile
taobh amuigh den Ollainn.
inneall beag taobh amuigh
a small outboard engine
Tá
inneall beag taobh amuigh againn freisin, a úsáidtear nuair a bhíonn a lán stuif ar bord againn agus an rámhaíocht iontach trom.
ó thaobh ríme agus meadarachta de
as regards rhyme and metre
Is maith liom dúshlán teicniúil,
ó thaobh ríme agus meadarachta de, agus uaireanta deinim an rud deacair d'aonghnó, mar is mian liom go bhfaigheadh an t-éisteoir rud éigin úr san amhrán ar an tríú nó an ceathrú héisteacht.
cad é fá dtaobh de féin
what about himself
Nach maith iad! Ach
cad é fá dtaobh de féin, cad é a bhí seisean ag dul a dhéanamh anois? Ní raibh amhras ar bith ar Artair ach go raibh a fhios go rímhaith ag Rose.
ar thaobh aille
on the side of a cliff
Bíonn muid
ar thaobh aille agus duine éicint ag glaoch ag iarraidh téide: “Téad? Ní hea! Rópa atá ann!” Ar aon nós, bheartaigh mé ar rudaí a eagrú agus faoi láthair tá mé ag obair ar shuíomh gréasáin don ghrúpa: (www.
ar caorthainn fá dtaobh de
raging about
Agus é anois ag scríobh don *Indo*, beidh go leor aige le bheith
ar caorthainn fá dtaobh de.
rótheoranta, ó thaobh ábhair agus mothúchán de
too limited, as regards subject-matter and emotions
”
Tá go leor amhrán comhaimseartha ar an dlúthdhiosca seo, cinn le Richard Thompson agus Gerry O'Beirne ina measc, agus fiafraím di an léiríonn sé sin go measann sí go bhfuil na hamhráin thraidisiúnta
rótheoranta, ó thaobh ábhair agus mothúchán de.
cad ina thaobh
why
“Cuireann ceisteanna mar sin isteach orm! Déarfaidh mé leat
cad ina thaobh.
Ní fheadar cad ina thaobh.
I don't know why.
Ní fheadar cad ina thaobh.
fá dtaobh de mhuintir Uí Néill
about the O'Neills
Gobshiites gach aon uile dhuine dá shinsear, bíodh a fhios agat; Gobshiites cruthanta! Ná creid na seanscéalta a chuala tú ar scoil
fá dtaobh de mhuintir Uí Néill agus Lámh Dhearg Abú agus Cogadh na Naoi mBliana agus an cac sin ar fad.
ó thaobh scile, crógachta agus luas na himeartha
as regards skill, bravery and the speed of the playing
Ní raibh na cluichí iomána tríd is tríd thar barr go dtí seo i mbliana, áfach, ach fós buaileann siad aon chluiche eile
ó thaobh scile, crógachta agus luas na himeartha.
ag lorg eolais fá dtaobh díomsa
looking for information about me
Ba é an bharúil a bhí aige ná go raibh na póilíní
ag lorg eolais fá dtaobh díomsa, ní faoi na dílseoirí, agus go mbeadh sé níb fhearr gan iad a ligean isteach i mo theach.
an-fhiosrach fá dtaobh díom
very inquisitive about me
Mar a tharla sé, bhí siad
an-fhiosrach fá dtaobh díom.
ó thaobh fostaíochta de
as regards employment
Tá sé le feiscint go soiléir go bhfuil tionchar an-dearfach ag Malealea Lodge ar an bpobal áitiúil, go háirithe
ó thaobh fostaíochta de.