Bíonn tiománaithe tacsaí na tíre ag obair mar sclábhaithe do na daoine gur leo na tacsaithe agus bíonn siad nach mór ina gcónaí sna carranna sin.

Chuirfeadh siad i gcuimhne do dhaoine ansin an chaoi, sna 1830í agus 1840í, ar dódh séipéil Chaitliceacha, agus a raibh foilseacháin lasánta á scaipeadh a "thug chun solais" an dóigh a raibh sagairt agus mná rialta ag fuadach páistí breátha Protastúnacha agus á gcoinneáil mar sclábhaithe gnéis.

Bíonn go leor de na hinimircigh ag obair go fadtéarmach mar sclábhaithe gnéis, agus ní éiríonn leo go leor airgid a shaothrú le cur ar a gcumas saol níos fearr a bheith acu.

Rinneadh éagóir mhillteanach ar na mná seo a chaith a saol ag sclábhaíocht mar phionós ar pheacaí in éadan na heaglaise.

Ní bheidh orm mo chuid ama a chaitheamh ag sclábhaíocht do *Beo Ar Éigean*, ag cumadh truflaise agus seafóide agus drámhaíola agus traise agus cosamair (faigheann muid leath cent in aghaidh an fhocail) agus brocamais agus cacamais agus raiméise….

Ar scor ar bith, ní ar mhaithe le bheith ag sluaisteáil airgid a bhíonn Fear na Súile Nimhe ag sclábhaíocht do *Beo Ar Éigean*, ach ar mhaithe le caighdeán litríochta na liarlóige a choinneáil as an chamrachán.

Deirtear go bhfuil níos mó ná 30 grúpa san iarthar amháin, idir threibheanna de dhúchasaigh, Ghiúdaigh, Sheapánaigh, Rúisigh, agus dhaoine a shíolraigh ó na sclábhaithe Afracacha; gach dream acu lena gcuid nósanna agus cultúr féin.

Dá mbeadh bealach ar bith ann chun an fuinneamh céanna a bhailiú agus cumhacht leictreach a ghiniúint leis laghdódh sé go mór ar bhille leictreachais na tíre! Rud a chuireann leis an iontas seo ná go bhfuilimid in ann breis agus fiche contae a ainmniú anois nach bhfuil seans ar bith acu Craobh na hÉireann a bhuachaint, ach in ainneoin sin déanfaidh siad ar fad an traenáil agus an sclábhaíocht chéanna is a dhéanfaidh na contaetha láidre.

Tá líon dochreidte dealbh thart ar bhallaí agus ar dhíonta na cathrach - naoimh, déithe clasaiceacha, maighdeana mara, sclábhaithe fiú.

Cleas bradach é sin mar ní hamháin go ndéanfar sclábhaithe de dhaoine dífhostaithe ach cuirfear an-bhrú ar oibrithe rialta a bhfuil an gnáthráta pá acu cur suas le huaireanta oibre níos faide agus pá níos ísle.

? seanchaitewell-worn leidprompt inphógthakissable seithehide ceimiceáinchemicals g-spota mo choinsiasathe g-spot of my conscience chuimlínn mo shúileI used to rub my eyes loinnirbrightness líonadh a meallaher charms used to fill mo dhá bhasmy two palms cuaracurves sleasasides go cleitiúillike a feather néaróga a pléisiúirthe nerves of her pleasure a bharrchigiltto tickle a chaiteáthat you would wear na bróga cnocadóireachtathe hill-climbing shoes choisbheartfootwear briathra binnesweet words i ndiaidh na coisíochtaafter walking mo dhara ríomhaire glúinemy second laptop computer craiceann crogaillcrocodile skin méarchlárkeyboard lannablades d'íslíodh siadthey used to lower sclábhaí deonachvoluntary slave mo mhianmo desire spíontaexhausted in ísle brídepressed d'fháirbrí a héadainfrom the wrinkles in her forehead smálmark máchailíblemishes scórthaí na snáthaideneedle scratches fíneáltachtdelicacy nochtnocht brocachfilthy tolgcouch mo rogha de thogha na n-amhrán grámy choice of the best love songs fá dtaobh den chruthabout the appearance easnacharibs ciúnasquietness glór scairdinnilljet-engine voice cúil na dramhaíolathe rubbish heap fonóid faoiscoff at ar an choinníoll go n-athchúrsálfar iadon the condition that they will be re-cycled

An dóigh a tharla sé, dar leis, ná go raibh úinéirí plandálacha de bhunús Albanach ann agus sclábhaithe acu a d’fhreastail ar na seirbhisí céanna Preispitéireacha.

Mo náire mé! Ach éist leis seo, a Bhaloir, a chroí: ní bheidh ortsa bheith ag sclábhaíocht do *Beo Ar Éigean* níos mó.

In alt ar *An Phoblacht*, maítear go ndeachaigh Naomh Pádraig ar stailc ocrais le brú a chur ar rí darbh ainm Trian caitheamh níos fearr lena chuid sclábhaithe.

Fuair 49 den 102 oilithreach bás an geimhreadh sin, ach threabhadar leo, agus le cúnamh Indiaigh darbh ainm Squanto, a raibh Béarla aige ó na blianta a chaith sé mar sclábhaí ag na Sasanaigh, d’fhoghlaimíodar modhanna feirmeoireachta.

Mhínigh sé don lucht féachana nár thuig na sclábhaithe Afracacha an scála Eorpach agus gur chuir siad nótaí eile isteach mar chúiteamh ar an easpa tuisceana.

Ag scríobh ar amhrán amháin de chuid na sclábhaithe traenach, cuireann Cassidy ina luí ar an léitheoir gurb ionann curfá an amhráin: Fil-i-me-oo-re-i-re-ay agus “Fillfidh mé uair éirithe” a chiallaíonn, dar leis, “time to get up, I’ll go back.

Mar sin, bhí rath Chromba ag brath ar obair sclábhaithe sna plandálacha.

Agus mé ag freastal ar léacht a thug an tOllamh Ken Nilsen ag comhdháil Éireannach le déanaí, baineadh siar asam nuair a thaispeáin sé fógra cuardaithe dúinn ina ndearnadh cur síos ar bheirt sclábhaithe Éireannacha a theith óna n-úinéir.

Ach tháinig formhór na sclábhaithe ón Afraic.

Cheannaítí na sclábhaithe ar chósta thiar na hAfraice go príomha, agus chuirtí trasna an Aigéin Atlantaigh iad go dtí na plandálacha sa Mhuir Chairib agus chucu siúd i Meiriceá Theas**.

Cé go raibh méadú tagtha ar líon na sclábhaithe i Meiriceá faoi thús an chogaidh chathartha – uair a bhí 4.

Bhí áiteanna mar na dúnfoirt in Iarthar na hAfraice óna gcuirtí sclábhaithe chuig tíortha eile feicthe agam, mar aon le Apartheid Museum na hAfraice Theas, ach ceapaim go bhfuil uafás ar leith ag baint le Auschwitz, b’fhéidir mar gheall go dtuigeann muid chomh millteanach is a bhí na polasaithe a bhain leis na campaí seo.

Is rud nádúrtha é – bíodh is gur ceapadh lá den saol gur rud nádúrtha é cead a gcinn a thabhairt do pháistí agus sos beag a thabhairt don athair a chaith an tseachtain ar fad ag sclábhaíocht.

An t-aon duine den chine geal i gceantar plódaithe, ina bhfuil sliocht na nAfraiceach a tugadh mar sclábhaithe chun na Brasaíle ag streachailt leis an saol go laethúil, tá Alex ag iarraidh teacht ar rún mhuintir na háite: conas a éiríonn leo saol sona a chaitheamh in áit atá beo bocht? Rugadh Alex Hijmans in Heemskerk, san Ísiltír, i 1975.

Is i Meiriceá Theas ar ndóigh, idir an Airgintín agus an Bhrasaíl, atá Paragua agus cé go bhfuil Afra-Pharaguaigh in áiteanna éagsúla sa tír, ní ó sclábhaithe Pharagua a shíolraigh muintir Chambacuá, murab ionann is Afra-Pharaguaigh eile.

Bhí an chathair seo ar cheann de na chéad radhairc den Bhrasaíl a chonaic na sclábhaithe anoir as an Afraic.

Níorbh í aontacht bhunreachtúil Mheiriceá ná fuascailt na sclábhaithe daite ná duais na huachtarántachta féin príomhaidhm Abraham Lincoln ina shaol.

As an am seo amach b'iad sclábhaithe formhór mór na ndaoine gorma a facthas san Eoraip agus sa domhan nua.

Faoi dheireadh an 17ú haois bhí deireadh le húinéireacht sclábhaithe san Eoraip, ach ní sa domhan nua.

Ní bhaineann ceisteanna an chiníochais leisean, dar leo, ach le sliocht na sclábhaithe a tháinig anseo na céadta bliain ó shin, atá fós ag fulaingt faoi ualach chrua na sclábhaíochta sna hiamhchríocha fud fad na tíre.

Spreagann sé an cheist, cá mhéad duine in Éirinn a bhfuil "fuil na nGormán" iontu i ngan fhios dóibh? Measann Bill Rolson go raibh i bhfad níos mó daoine gorma in Éirinn ná mar a shamhlaíonn muid leis na céadta, sular thug na Lochlannaigh sclábhaithe dubha go Dyflinnarskiri/Baile Átha Cliath, croílár na sclábhaíochta Lochlannaí, a deirtear.

Dar leis ansin, níorbh iad muintir na n-oileán ach: ‘Peártaí an Aois Saothair, an Phróletariat, an Aitheach Tuatha, Peártaí na nDaor agus na bhFuidhear, agus na sean-chleith, Peártaí an Ollphobail dhísheilbhithe…’ (Luann Ó Buachalla ráiteas brónach Pheig Sayers sa seoladh amach aige in Aisling Ghéar, ráiteas a fhíoraíonn imeagla Uí Chadhain: ‘Daoine bochta ab ea sinn ná raibh eolas ar rachmas ná ar éirí in airdre an tsaoil againn.

Bhí mórchuid de lucht gorm na háite sin ina sclábhaithe go dtí 150 bliana ó shin, ach fiú má saoradh iad i ndiaidh cogadh cathartha na tire in 1865, níor coscadh an ciníochas.

Basctar and bristear é go dtí go nglacann sé, ar phian a mharaithe, ionannas ‘Platt’ – sclábhaí a bhí ar a choiméad tar éis na cosa a bhreith leis as Georgia.

Athrú poirt a bhí i ndán dóibh, mar dhea, nuair a reáchtáil DiFranco ceardlann amhránaíochta agus ceoil i seanteach plandála i Louisiana – ceantar atá fréamhaithe go dlúth i stair fhoiréigneach, bhrónach, sclábhaithe Afracacha san Oileán Úr.

Bhí na hiarsclábhaithe beo bocht, agus don chuid is mó d'fhanadar ar na plandálaithe ag obair mar oibrithe íoctha.

Tháinig mná aníos ar aistear fada óna sclábhaíocht ag sclábhaithe in imeacht céad bliain.