* Gluais • Glossary beathaisnéis údaraitheauthorized biography a dialanna pearsantapersonal diaries páipéir phríobháideachaprivate papers go dtí gur insealbhaíodh í ina hUachtaránuntil she was installed as President dódh nó tréigeadh 1,800 teach1,800 houses were burnt or abandoned lámhachshooting rachtoutburst acraí tíhousehold utensils as go brách leooff they went léiriúproduction cheanncheathrúheadquarters coistí cosanta áitiúlalocal defence committees dírbheathaisnéisautobiography gan strówithout difficulty i dtaiscesaved do lá na coise tinnefor a rainy day bhí cúrsaí chomh dona sinthings were so bad dá mba gháif it was necessary leithleachasselfishness scoilt aduainstrange split chiap sé Máire ar fadit really tormented Máire easpa suimelack of interest tragóidítragedies Cumann Naomh Uinseann de PólVincent de Paul Society baill shinsearacha na heagraíochta sin cois Lifethe senior members of that society in Dublin tuairisc suas lena bhéal dóa report up to his face géarchéimcrisis chun an Cumann a ghríosadhto spur the Society into action saothar in aiscewaste of time déistindisgust ag cáineadhcriticising ciúnaithe go mórgreatly quietened línte síochánapeace lines ruathair laethúladaily raids polarúpolarization girseacha ógayoung girls nóibhéinenovena cailín aonaira lone girl ní ba ghaire don ghráscarnearer to the scuffle le dul i gcabhair ar Catherineto go to Catherine's help an cúigear a ruaigeadhto drive the five off riochtstate a cuid néarógher nerves clocharconvent ar an Iúrin Newry tachrántoddler eachtraincident círéibriot faoi lán seoilin full swing ag glioscarnachglistening bréan le boladh gáissmelling bad from gas comhracfight otharcharrambulance formhór an bhealaighmost of the way ag dul ar foscadhsheltering ag sciorradhsliding ag lámhacáncrawling fras lámhaighvolley babhlaíbowls a gciarsúirtheir hankies leachtliquid cosaintprotection bodhardeaf bhí scolaíocht speisialta de dhíth airhe needed special schooling ba ghnách leishe used to d'fhaigheadh sé síob abhailehe used to get a lift home stad an bhusthe bus stop thuirling séhe disembarked neamhurchóideachinnocent bábántainnocent ag cogarnaíl taobh thiar dewhispering behind him trup na mbrógthe sound of the shoes neamhchoireachinnocent níor shamhlaighhe didn't imagine an t-uafásthe horror anfaterror cortwist dírithe ar a chloigeann lomaimed at his bare head scáilshadow scoilteadh a bhlaoschis skull was split open scréachascreams na hionsaitheoiríthe attackers níos truacántamore plaintive go prasquickly ag maothú an chairpéidmoistening the carpet Ba dhóbair dó bás a fháilHe nearly died go raibh an t-ádh dearg airthat he was extremely lucky ar mire le feargmad with rage beaginmhehelplessness cé a bhí ciontachwho was responsible níor cúisíodh duine ar bith riamhnobody was ever charged ciontach i ndúnmharúguilty of murder go gairid i ndiaidh an ionsaitheshortly after the attack ag maíomhstating seanphionós na fuipethe old whip punishment i gcás coirpeach a gheofaí ciontach i dtromionsaíin case of criminals found guilty of assault peann a chur le párto put pen to paper aiféalaregret gur éiligh sí pionós corparthathat she demanded corporal punishment ag teacht salach ar gach ar chreid sí riamh anngoing against everything she ever believed in

"Fuair an chéad triúr acu cuid dá mbunscolaíocht i mBéal Feirste, ach tá siad breá sásta i nGaoth Dobhair," a deir sí.

Rugadh agus tógadh Allen i nDroichead na Bandan in iarthar Chorcaí agus fuair sé a chuid meánscolaíochta i Hamilton High School, scoil buachaillí a bhí lonnaithe sa bhaile agus nach raibh galántacht ar bith ag baint léi, in ainneoin an ainm.

D'fhreastail sí ar an mbunscoil áitiúil, ach ansin d'imigh sí go Contae Mhaigh Eo chun a cuid meánscolaíochta a fháil.

Tá a beirt iníonacha, Bébhinn agus Cliodhna, ag freastal ar an meánscoil áitiúil ansin agus fuair siad a gcuid bunscolaíochta trí Ghaeilge i nGaelscoil Uí Dhálaigh i Léim an Bhradáin roimhe sin.

Agus, lena chois sin, bhí an réamhfhocal “do” le fáil sa leabhar leis an aimsir chaite i gcónaí, ach ní raibh sé sin in Buntús Cainte! Ní raibh mé ábalta bun ná barr a dhéanamh don teanga seo! Nuair a bhí mé críochnaithe le mo chuid scolaíochta in Harvard, thóg mé sos ón fhoghlaim agus bhí mé gníomhach mar cheoltóir ar feadh ocht mbliana.

Agus, lena chois sin, bhí an réamhfhocal “do” le fáil sa leabhar leis an aimsir chaite i gcónaí, ach ní raibh sé sin in Buntús Cainte! Ní raibh mé ábalta bun ná barr a dhéanamh don teanga seo! Nuair a bhí mé críochnaithe le mo chuid scolaíochta in Harvard, thóg mé sos ón fhoghlaim agus bhí mé gníomhach mar cheoltóir ar feadh ocht mbliana.

” Cúrsaí éagsúla ======= Rugadh agus tógadh Aoife in Indreabhán, cúpla míle siar ón Spidéal, agus fuair sí a cuid scolaíochta go háitiúil i Scoil Shailearna agus i gColáiste Cholm Cille, áit a ndearna sí an Ardteistiméireacht.

“Agus é ina bhuachaill óg thug sé aghaidh ar Acadamh Naomh Pádraig nó theastaigh óna mhuintir go bhfaigheadh sé scoth na scolaíochta agus cúpla clabhta faoin chluas gach lá chun béasaí a chur air.

Ach is díograiseoirí iad an fhoireann agus iad tiomanta d’fhís CnaG athbheochan na Gaeilge a chothú trí chur chun cinn na gaelscolaíochta.

Agus an mheánscolaíocht curtha di aici chuaigh Justine níosfaide fós ó bhaile agus aghaidh tugtha aici ar Choláiste na Tráchtálai Rathmines i 1977 chun staidéar a dhéanamh ar an iriseoireacht.

AÓF: Cén chaoi ar thosaigh tú ag déanamh fidleacha? YB: Bhuel, nuair a chríochnaigh mé mo chuid scolaíochta, níor theastaigh uaim freastal ar an ollscoil.

" FéidearthachtaíIn Éirinn an lae inniu, is léir go bhfuil cuid mhór daoine a bhfuil airgead acu, thar mar atá de dhíth orthu, agus go bhfuil féidearthachtaí ann deontóirí a mhealladh a bheadh sásta airgead a dheonú ar earnáil na gaelscolaíochta.

Faoin mhúinteoir a bhí sé na caighdeáin éagsúla uilig a theagasc, tasc nár éascaíodh nuair a chuimhnítear gur gann in áiseanna a bhí na scoileanna agus gur beag maith a chreid muintir na bpáistí bheith sa scolaíocht.

D’éirigh leis na poist sin ar fad a bhaint amach in ainneoin nár chríochnaigh sé a chuid meanscolaíochta riamh.

Is beag Afra-Pharaguach óg a bhfuil meánscolaíocht aige agus is beag forbairt a dhéanfaidh an pobal gan daoine oilte.

Chonacthas é mar ionsaí seicteach ar scoileanna Caitliceacha agus cháin comhghleacaí Robinson, an Leas-Chéad Aire, Martin McGuinness, an méid a bhí le rá aige, ag tabhairt rabhaidh dó gan dul i ndeabhaidh leis an Eaglais Chaitliceach ar cheist na scolaíochta.

Fadhb Scolaíochta ========= Tharla go raibh mé ag léamh bileoige a scríobh mo sheanathair Shán Ó Cuív sna tríochaidí faoin teideal *“The Problem of Irish in the Schools”* le gairid.

An Scolaíocht Ghaeilge ========== Ceist eile atá go mór chun cinn is ea an Gaeloideachas.

Mar sin sa naoú haois déag cuireadh córas bunscolaíochta riachtanach ar bun ar fud Shasana agus na hÉireann.

*‘Two hours’* a chuala mé – tionchar na scolaíochta ar chóras na n-uimhreacha.

7% de na daoine le cumas sa Ghaeilge ar fágáil na meánscolaíochta, in ann a rá go labhraíonn siad Gaeilge go laethúil sa ghnáthshaol! Mholfainn an €1.

Bayda, ní thrasnófar é go tráthrialta mar atá ag tarlú le blianta, go háirithe ó tháinig borradh faoin Ghaelscolaíocht sna ceantair Ghalltachta.

Tá an céatadán de dhaoine óga a chríochnaíonn oideachas bunscoile ag dul in airde, cé go bhfuil a dhá n-oiread níos airde i measc an chine ghil is atá sé i measc an chine ghoirm.

Ní bheidh go leor múinteoirí a bhfuil an caighdeán cuí Gaeilge acu ar fáil don ghaelscolaíocht go dtí go mbunófar córas oiliúna trí mheán na Gaeilge.

Measann Eoghan Ó Néill go rachaidh scileanna Corcoran go mór chun sochair earnáil na gaelscolaíochta ó thuaidh.

Tá lúcháir ar Iontaobhas na Gaescolaíochta go bhfuil Bob Corcoran, ar Gael-Mheiriceánach é, ag cuidiú leo córas éifeachtach tiomsaithe airgid a fhorbairt.

Ní dea-scéala ar an scolaíocht sa Fhrainc atá ag PJ Mac Gabhann dúinn.