Tarlaíonn sé seo go rialta, áfach, agus deir na Cúbaigh nach bhfuil an dara rogha acu mar nach féidir leo a bheith beo ar a dtuarastal amháin ($10 Meiriceánach sa mhí ar an mheán).

Ach dúirt sé leis féin ansin gur dóigh go raibh na seacht bhfainic curtha uirthi nó go raibh fógra beo tugtha di gan a theach a thaobhachtáil ar a bhfaca sí riamh.

Dá dtabharfaí fógra fainice di nach amhlaidh a threiseodh sin a fiosracht.

Fuarthas amach go raibh draein calctha ag oibreacha cóireála uisce agus seans go raibh fearadh ainmhithe ag dul isteach san uisce dá bharr sin.

Chuala tú uilig roimhe é: cnapann sé sa níochán, éiríonn sé cnapánach de réir a chéile, níl teas ar bith ann, níl agat ach amharc air agus tá sé lán clupaidí.

Iad siúd sa tír a bhfuil páiste acu nach bhfuil cumas acadúil ard go leor aige/aici, bíodh siad ar a n-aire.

Chuala tú uilig roimhe é: cnapann sé sa níochán, éiríonn sé cnapánach de réir a chéile, níl teas ar bith ann, níl agat ach amharc air agus tá sé lán clupaidí.

Feiceann sise na fadhbanna sa chóras sláinte, agus labhrann sí fós faoi stailc na n-altraí cúpla bliain ó shin agus a laghad atá athraithe ó shin.

Cé go raibh an deoch ag breith ar cheathrar s'againne ní raibh iomrá ar bith ar chodladh.

"Féadann sé fad a bhaint as nó sin a chuid anocht.

Cé go raibh an deoch ag breith ar cheathrar s'againne ní raibh iomrá ar bith ar chodladh.

"Féadann sé fad a bhaint as nó sin a chuid anocht.

Ach dá mbuafaidís i 1961 b'fhéidir gur a mhalairt a tharlódh.

Ach nuair a dhiúltaíonn na Seanadóirí rud a dhéanamh air cuirfidh sé an milleán ar na Daonlathaigh agus beidh an craiceann agus a luach aige.

Bhí trí lá agat lena dhéanamh agus seo a bhfuil ar a shon agat.

"A léithéid de lá," arsa Rita léi féin nuair a bhí an racht casachtaí curtha thairsti.

Dá mba thimpiste é b'fhéidir go bhféadfaimis ciall de shórt éigin a bhaint as, ach níorbh ea.

" Tá sé ag foghlaim na Gaeilge le roinnt blianta anuas anois agus tá an-líofacht bainte amach aige.

Thosaigh sé ar an chisteanach nó bhí a fhios aige mura dtabharfadh sé aghaidh air sin ar tús nach mbeadh uchtach aige dul ina ceann tráthnóna.

Bheadh a chuid aige an seomra seo a chur in ord agus in eagar.

Faoin am a bhí an seomra sin glanta aige bhí an droim síos leis agus bhí sé ag tabhairt buíochais do Dhia nach raibh dualgas ghlanadh an leithris airsean.

Bhí sé chomh tuirseach sin anois go dtiocfadh leis a sheacht sáith codlata a dhéanamh.

Bhí Antóin marbh tuirseach agus ní bheifeá ina dhiaidh sin air agus an lá oibre a bhí istigh aige.

Ní raibh an dara rogha acu, áfach, de bharr go raibh bearnaí le líonadh sa sceideal.

"An bhfuil a fhios agat seo, aos óg an lae inniu, níl múineadh madaidh orthu.

Chuir sé amach gloine beorach do féin, fíon dona chuid tuismitheoirí agus do na cuairteoirí agus *Coke* d'Eilís agus d'Aoife agus chaith siad uilig an tráthnóna fá shult agus fá shásamh.

Chun casadh a bhaint as cuid focal duine de "aithreacha bunaithe na tíre": Nuair a ghéilleann tú do chuid ceart ar mhaithe leis an tslándáil, ní bhíonn ceachtar agat sa deireadh".

Ach bhí am ar dóigh againn, bhí sé iontach *exciting.

An bhfuil a fhios agat seo, thiocfadh liom mo sheacht sáith gáirí a dhéanamh ach go bé gur ag cur scrúdú ort a bhí mé.

Ach ansin arís má chaith sé moll mór airgid uirthi bheadh sí ag déanamh go raibh léithi.

"Tá ceo ar do chuid súl ag an ghrá seo, a ghasúir.

Measann sé nach bhfuil sé de chead ag éinne, áfach, brú a chur ar dhuine teanga a labhairt mura bhfuil sé ag iarraidh í a labhairt, ach, mar sin féin, ós rud é go bhfuil siad ag fáil airgead rialtais, gur cheart dóibh an iarracht a dhéanamh.

Ach chinn Fiachra i bhfad ó shin nach mbeadh Féilim mar údar aige sna cúrsaí seo.

" Shuigh Féilim siar go sómasach agus gáire go cluas air.

Mar chuid den chonradh, Chaith sí roinnt míonna i mBoston College i 1999.

Deireann siad aga baile: 'Did you hear about the train in Buttevant that went off the rails like Nuala?' Bhaineas ana-shúp as an gcoláiste ach bhíos ró-óg agus ní raibh splinc chéille agam.

Nuair a bhí sé sin curtha di aici, phós sí agus bhailigh sí léi as Éirinn.

Ní féidir leat an craiceann is a luach a bheith agat.

Ach má bhíonn maidhm shneachta ann i rith na hoíche beidh d'uaigh féin tochailte agat! Níor tharla a leithéid dúinn agus bhí radharc álainn againn trasna na sléibhte nuair a mhúscail muid ar maidin.

Ar dhóigh inteacht bhí an gruth agus an bainne i gcónaí aici.

Bhí an chisteanach teolaí sochmar agus cibé tallann a bhuail Lillian agus í ag péinteáil an halla, bhí sé curtha thairsti fán am a dtáinig sí a fhad leis an chisteanach.

"Ní bheidh tae ná tae agat," arsa an mháthair.

Bertie Bábánta Sruthbhalbh is fearr leis bheith ag amharc air, a fhios maith ag Balor gurb é is cúis leis an mhaolteanga agus é ag caint le tuairisceoir tréitheach ná go mbíonn sé ag cuntas na veirteabraí leis an áit is fearr a aimsiú fá choinne na scine.

Níor cúisíodh duine ar bith as an choir seo go dtí seo, cé go bhfuil amhras go fóill faoi mháthair an tachráin, Maria Franzoni.

Ach chonaic an deartháir óg an dúnmharú agus ní raibh an dara rogha acu ach eisean a mharú chomh maith.

Sa tseanam, nuair nach raibh a leithéid ann, bhogfadh daoine áit inteacht eile ag lorg oibre.

Líon sé an pionta gan gleo gan torann ach rinne sé cartadh ar thóir an fhíona, gan a fhios aige beirthe ná beo cá n-aimseodh sé é agus leisce orm a bheith rótheanntásach, nó go mb'éigean dom faoi dheireadh é.

"Ag breathnú ar an chomhthéacs iar-Chomhaontú Aoine an Chéasta, leis na hathruithe atá ag tarlú sa tír seo agus ar fud na hEorpa, níl aon dul as ach go mbeadh an páirtí náisiúnaíoch bunreachtúil is mó sna 26 Chontae ag daingniú na dáimhe atá aige cheana leis an pháirtí náisiúnaíoch bunreachtúil is mó sna Sé Chontae," arsa Malcolm Byrne, comhairleoir de chuid Fhianna Fáil i nGuaire, Contae Loch Garman atá ar dhuine den dream atá ag iarraidh go mbeadh diminsean uile-Éireann ag baint le Fianna Fáil.

Tá an RHA eisceachtúil mar shuíomh - tá sé ardsíleálach, tá neart spáis agus solais ann, agus staighre leathan maorga.

Ach is mó i bhfad é an chéad mhargadh, agus chun a bheith praiticiúil gnóthúil, chaitheamair díriú air.

Bhí achan duine ag cur a tuairisce ionas dá mba é an rud é gur shíl siad go raibh leathchois san uaigh aici.

Cén dóigh faoi Dhia a rachaidh sí i mbun tí nó teaghlaigh?" "B'fhéidir nach bhfuil lá rúin aici a leithéid a dhéanamh," arsa Úna.

Caithfear a theacht leis.

"Tá mé ar tí an saol a fhágáil ag seo uilig," arsa Jemma léi.

"Beidh a sháith féin ag Mark léi siúd.

Deir siad fós leis ó am go chéile gan a bheith ag seinm liricí Béarla ach tá slite aimsithe aige le déileáil leis seo.

Ní raibh an dara rogha agam, ar bhealach.

" "Is iomaí rud is iontaí a tharla," arsa Siobhán.

Ach is deacair í a chur i leataobh go ceann i bhfad, agus an tsaint atá agam inti, mar Ghaeilge.

Thar aon ní eile cáinim an cumann faoin fhaillí atá á déanamh aige san iománaíocht (shílfeá nach raibh dualgas ach ar chontaetha áirithe an iománaíocht a chur chun cinn), ach caithfear a admháil mar sin féin go bhfuil an t-uafás oibre déanta ag an gcumann chun an fhís agus na cuspóirí atá aige a chur chun cinn.

Shuigh Bróna síos nó cé nár thuirling sí ar thalamh ach deich mbomaite roimhe sin ní raibh brí míoltóige inti anois leis an teas seo.

Cuireadh an "Tribute in Light" ar siúl in onóir na ndaoine a chaill a mbeatha ar an lá millteantach sin, chomh maith le ceiliúradh a dhéanamh ar spiorad mhuintir Nua-Eabhrac agus an rún dionbháilte atá acu an chathair a atógáil.

Ach bhí a fhios agam ag an am nach bhfaighinn mórán seansanna a raibh foghlamtha agam a úsáid i mo thír féin.

Deir mé é seo chuile bhliain ach is dona an chuimhne atá agam.

Níor cheart go mbeadh lá buartha ar Áine anois nó bhí na scrúduithe thart leis seo.

Bhí Áine ag siúl ar uibheacha ó fuair sé an cuireadh nó cé go raibh aithne acu ar a chéile níorbh ionann beannú dá chéile nó corr-rois cainte a dhéanamh thall is abhus, agus oíche iomlán a chaitheamh ina gcuideachta.

Déarfaidh mé leo go bhfuil agam le dhul ag obair, go bhfuil duine inteacht tinn agus go bhfuil agam lena áit a dhéanamh.

Bhí sin agamsa ag fás aníos domh - ní raibh agam ach suí síos ag éisteacht.

Bhí a bhformhór dóite go dona de bharr na tine a bhí sa Sari tar éis do na buamaí pléascadh.

"Caithfidh sé go bhfaca tú athruithe iontacha le do linn," arsa an polaiteoir.

Bhí féith an ghrinn go láidir ann, rud a bhí le feiceáil go soiléir agus é ar an stáitse.

Bhíodh am ar dóigh agam i gcónaí ansin.

* Gluais • Glossary girseachgirl clisteclever giodalachperky, self-conceited ardnósachpompous a mhaíomhasserting go sotalacharrogantly úimléideachuseful ag coimhéadwatching máistreás(female) teacher ag inse d'achan duinetelling everyone ciallmeaning dúilliking Taispeánfaidh sin daofaThat'll show them chuartaigh síshe searched nach bhfuil fiacha orm a insethat I don't have to say a raibh sa rangeveryone in the class sámsáilprattling

Duine de na bráithre ar chuir Mícheál aithne mhaith air agus a chuaigh i bhfeidhm air ná an Bráthair Jack Beausang.

Eatarthu uilig bhí a cloigeann éadrom.

Nach iomaí uair a bhí fonn uirthi go díreach an doras a bhualadh ina héadán nó "Bíodh crathán céille agat" a rá léi nuair a shíl sí go raibh an bás ag a maicín.

Díreach ag an am sin, d'fhéadfadh an comhlacht dul síos.

Léiríonn sé sin go raibh an-mhisneach aige.

Caithfidh mé a admháil cé nach bhfuil mé ró-thógtha le cúrsaí spóirt, gur breá liom go mór an páipéar sin agus d'fhoghlaim mé an-chuid Gaeilge uaidh.

Sin an rud is tábhachtaí dá bhfuil bainte amach againn, is dócha.

Bhí orainn an áit a thréigbheáil.

* Gluais • Glossary doirtealsink cith fearthainnea rain shower trup na veainthe noise of the van cabhsalane uiligall thriomaigh méI dried go bhfeicfinnuntil I'd see inneall an chairrthe engine of the car casta asturned off ar bheannaigh sé domhthat he greeted me modhúilgentle bradáinsalmon scadáinherring beithíochbeast boladh milis an éisc ár gclúdúthe sweet smell of the fist covering us leitheannaflat-fish troisccod Ar mhothaigh tú an toirneach?Did you hear the thunder? cibé ar bithanyway reoiteoirfreezer bheir sé ar na scadáin ina bpéiríhe caught the herring in pairs crágalarge hands gágcrack de bharraíochtin excess cúpla crág oighreoigea few handfuls of ice ina mullachon top of them bhog sé go fadálachhe moved slowly cruithump go foighdeachpatiently drochthimpistea bad accident is mór an garit's a good thing dhéanfaidh sin muidthat'll do gan a thomhaswithout weighing it dlaíóg ghruaigestrands of hair sa chisteanachin the kitchen cuma bhrónacha sad look ó mhaidinsince this morning corrlásome days deoirdrop go fuireachaircautiously ródhánatoo bold/cheeky sliosslice tarraingtto draw Tae uilig a ólaimseI only drink tea an aimsir seothese days Ailt an ChorráinBurtonport ráchairtrun, demand monarchainfactories d'fhear céileseyour husband iascairefisherman An ScreabánThe area in Gaoth Dobhair where factories are located cibé cá fhad is a mhairfeas sin!however long that'll last dhéanaim i dtólamh dearmadI always forget a cailleadhwho died an lá faoi dheireadhthe other day Char mhothaighI didn't (hear) stócach óga young lad ailsecancer cearrwrong Thug sé a bhásIt killed him bolgam taea mouthful of tea fuarthas a chorp báitehis drowned body was found dhá chónairtwo coffins dhá fhairetwo wakes coisreacadh Dé orainnGod bless us A Dhia ár sábháilGod save us buille tromheavy blow Bíodh slios den cháca sinséir sin agathave a slice of that ginger cake lán marahigh tide sruthánstream meascaithe leismixed with it slanntracha éiscfish scales fearthainnrain níochánwashing ar son an taefor the tea B'fhearr domhsa a bheith ag gabháil giota eileI'd better be going ar shiúlgone ag teacht isteach domhon my return uchtánarmful, load carried close to chest éadaí leaththirimehalf-dry clothes a smaointigh méthat I remembered nár íoc méthat I didn't pay

Céard is féidir linne a dhéanamh faoi? An chéad chéim ná a thuiscint gur féidir rud éigin a dhéanamh faoi, nach gá dúinn an biachlár BigMac seo a shlogadh go deo.

Ceapann Mícheál dá mbuafadh Áth Cliath an lá sin go bhféadfadh sé go mbeadh scéal difriúil ag cúrsaí iomána an chontae inniu.

Cheana féin i mbliana ba chóir go mbuafadh Áth Cliath Craobh Laighean faoi 21 i gcoinne Loch Garman ach chaill siad an cluiche in am breise agus cuid mhaith den mhilleán orthu féin.

Is fear é Mícheál Ó Grádaigh atá tar éis mórán a bhaint amach i gcúrsaí iomána i rith a shaoil ach tá an díocas céanna ann is a bhí riamh.

Bhí an óráid déanta aige bliain i ndiaidh bliana faoi ábharachas an tsaoil, faoin chur amú ama agus airgid, ach ba bheag a bhí ar a shon aige.

Má fhaigheann muid tacsaí beidh orainn deireadh a iompar thart i rith an lae.

" Nuair a d'oscail Aoife an doras le dhul amach go dtí an carr dúirt sí le Gerry, "A Dhia, tá cuil fhuar ar an lá.

Nuair a chuaigh a chailín go Tír na mBascach ar feadh bliana chun Spáinnis a fhoghlaim, chuaigh Hector léi, ach d'fhan sé ansin trí bliana tar éis dise bailiú léi.

Bhí sé cairdiúil go leor mar is cosúil go raibh braon maith ar bord aige de bharr gurbh é an deireadh seachtaine é.

Le tamaillín anuas tá ceangail snaidhmthe le pobail in Oileán Chléire, in Oileán Mhanainn agus in Oileáin Thiar na hAlban.

"Ní bheidh an darna suí sa bhuaile agam ach dul ar ais chuig mo sheanphost i *Timire An Chroí Ró-Naofa*, ag cumadh litreacha ó na léitheoirí agus freagraí ó Dhia, mura scríobhfaidh mé altanna a mbeidh an guilpín sin sásta leo," arsa an Laoch Liteartha agus cuma iontach míshásta ar a ghnúis.

Sin an rud is tábhachtaí dá bhfuil bainte amach againn, is dócha.

Níor ghá dúinn déirc a iarraidh sa mBruiséal: bheadh neart airgid againn chun ár gcuid mótarbhealach féin a thógáil.

Chuir mé ceist orm féin, 'Cé hiad na strainséirí sa tír seo go stairiúil?' Bhuel, leis an fhírinne a rá, bhí mé go hiomlán ainbhiosach ar na cúrsaí a bhí ag cur isteach ar mo tír dhúchais, agus ba ghá dom gníomh éigin a dhéanamh.

* Gluais • Glossary doirtealsink cith fearthainnea rain shower trup na veainthe noise of the van cabhsalane uiligall thriomaigh méI dried go bhfeicfinnuntil I'd see inneall an chairrthe engine of the car casta asturned off ar bheannaigh sé domhthat he greeted me modhúilgentle bradáinsalmon scadáinherring beithíochbeast boladh milis an éisc ár gclúdúthe sweet smell of the fist covering us leitheannaflat-fish troisccod Ar mhothaigh tú an toirneach?Did you hear the thunder? cibé ar bithanyway reoiteoirfreezer bheir sé ar na scadáin ina bpéiríhe caught the herring in pairs crágalarge hands gágcrack de bharraíochtin excess cúpla crág oighreoigea few handfuls of ice ina mullachon top of them bhog sé go fadálachhe moved slowly cruithump go foighdeachpatiently drochthimpistea bad accident is mór an garit's a good thing dhéanfaidh sin muidthat'll do gan a thomhaswithout weighing it dlaíóg ghruaigestrands of hair sa chisteanachin the kitchen cuma bhrónacha sad look ó mhaidinsince this morning corrlásome days deoirdrop go fuireachaircautiously ródhánatoo bold/cheeky sliosslice tarraingtto draw Tae uilig a ólaimseI only drink tea an aimsir seothese days Ailt an ChorráinBurtonport ráchairtrun, demand monarchainfactories d'fhear céileseyour husband iascairefisherman An ScreabánThe area in Gaoth Dobhair where factories are located cibé cá fhad is a mhairfeas sin!however long that'll last dhéanaim i dtólamh dearmadI always forget a cailleadhwho died an lá faoi dheireadhthe other day Char mhothaighI didn't (hear) stócach óga young lad ailsecancer cearrwrong Thug sé a bhásIt killed him bolgam taea mouthful of tea fuarthas a chorp báitehis drowned body was found dhá chónairtwo coffins dhá fhairetwo wakes coisreacadh Dé orainnGod bless us A Dhia ár sábháilGod save us buille tromheavy blow Bíodh slios den cháca sinséir sin agathave a slice of that ginger cake lán marahigh tide sruthánstream meascaithe leismixed with it slanntracha éiscfish scales fearthainnrain níochánwashing ar son an taefor the tea B'fhearr domhsa a bheith ag gabháil giota eileI'd better be going ar shiúlgone ag teacht isteach domhon my return uchtánarmful, load carried close to chest éadaí leaththirimehalf-dry clothes a smaointigh méthat I remembered nár íoc méthat I didn't pay

Ní hamháin go ndeir John nach raibh aon dul as aige ach an ceathrar a dhíbirt, admhaíonn sé go raibh an pionós céanna tuillte ag Gaillimheach eile ach nach raibh sé in ann a uimhir a fheiceáil ná é a aithint i measc an tslua imreoirí.

Ba dheas mo mhargadh mo bhéal a choinneáil druidte," arsa Fiachra.

Bhí sé cairdiúil go leor mar is cosúil go raibh braon maith ar bord aige de bharr gurbh é an deireadh seachtaine é.