" Bhí deacrachtaí aige nuair a d'fhill sé ar Bhaile Átha Cliath i 1988 mar nach raibh ranganna damhsa comhaimseartha le fáil a bhí ar an chaighdeán céanna leis na cinn i Chicago.

Bhí péint uachtair the shaibhir ar na ballaí agus ba faoiseamh mór é nó bhí leaspáin ar a cuid súl i ndiaidh an halla sin.

Beidh ceardlann seiteanna ann freisin le Tony Ryan agus seisiún amhránaíochta ar an sean-nós le Meaití Joe Shéamuis Ó Fátharta, Johnny Mháirtín Learaí Mac Donnchadha, Cáit Nic Suibhne, Sorcha Ní Chéilleachair, Joe John Mac an Iomaire, Síle Ní Mhongáin agus Traolach Ó Conghaile.

Dúirt fear eile liom, fear a chaith a shaol ar fad geall leis ag teagasc scileanna na hiomána do ghasúir: "Mura féidir leat damhsa ní féidir leat iomáint".

Bhris bean de bhunadh na Rinne a "caidhncín" nuair a thit sí agus í "ag raidhnce thaidhmpeall", ach nuair a bhí sí ag scríobh na litreacha gearáin chuig a dlíodóir fuair sí locht ar an cheol damhsa, díreach mar a dhéanann gach aon duine eile.

Bíonn Paul agus Tom ag seinm ar an fhidil le chéile gach seachtain i mBaile an Chaisleáin ag rang Perree Bane, an eagraíocht rince ar Mhanainn, áit a mbíónn a iníon Islay (atá cuig bliana) ag damhsa.

AÓF: Aithnítear thú mar dhuine a bhfuil an-spéis aige sna damhsaí seite.

Tá mé thar a bheith bródúil as an bhfoilseachán *A Selection of Irish Traditional Step Dances *le Micheál Ó Tiobraide - an chéad bhailiúchán de dhamhsaí aonair a foilsíodh riamh.

Iompar seanbhunaithe aige an teach a fhágáil agus triail go bagrach ar rince.

bunúsmost cé a bheadh ina dhiaidh ormwho would blame me faraoralas leaspáindancing, coloured lights before eyes ag gliosarnachglistening dhá liathróid mearcairtwo balls of mercury le míshuaimhneasuneasily clóscríobhántypewriter úsáid inteachtsome use i sruthannain torrents (of words) ainmhí fiáinwild animal teorainneacha mo chuid leathanachthe borders of my pages aibhneacha mo chuid dúighthe rivers of my ink déistinnausea samhnasdisgust ag tarraingt na léine allasaípulling the sweaty shirt buarthaworried scalltawretched, puny sa bhúireachin the roaring ag preabarnaílthrobbing aicíd ghallda inteachtsome foreign disease folcadh mór fadaa very long bath tintreacha ifrinnthe sparks of hell i dtólamhalways galar na dúiseachtathe disease of wakefulness bándeargpink níor chuir duine ar bith chugam ná uaimnobody bothered me seileogaspits mo mhacasamhailsethe likes of me doilighdifficult mo phlucmy cheek nimhneachsore conáiltefreezing ailleog cheoilburst of song i mo chuid samhlaíochtain my imagination creathashivers trupnoise gnúisface farraige fhíochmharferocious sea go fuarbhruitelistlessly ealaíswans faitíos millteanacha great fear tráidiretray

Tá cur síos ina fhíseán siúd, *Un Ballo in Maschera (A Masked Ball)*, ar "fheallmharú an Rí Gustav II trí mheán an damhsa.

Bhí an ghrian ag siúl ar a leiceann ach ní raibh solas ar bith sna súile aige.

Bheadh an brú sin níos measa mura mbeadh amhráin ná fiú ceol agam ach go hiondúil bíonn daoine sásta go bhfuil tú in ann rud éicint a dhéanamh agus nach bhfuil tú go hiomlán gan mhaith! AÓF: An bhfuil aon steip dhamhsa agat? RNicD: Arís ar ais bhínn ag damhsa ag na feiseanna nuair a bhí mé níos óige - mar a bhí go leor eile ar comhaois liom ag an am freisin.

Bhí muintir na háite ar fad ag iarraidh mé a tharraingt isteach ón mbáisteach, ach bhí mé chomh fliuch sin gur chuma liom! Faoin am a shroich mé an teach, bhí mé fliuch go craiceann, agus ba bheag nach raibh flip flop caillte agam san abhainn a bhí in áit an bhóthair! Chuala mé screadanna agus gáire, agus ansin os mo chomhair bhí na páistí ar fad amuigh sa bháisteach ag léim timpeall agus ag rince! Bíonn orthu uisce a bhailiú gach lá agus, mar sin, bhí siad chun leas a bhaint as an deis seo agus chuir siad buicéid amach chun an t-uisce a bhailiú.

Rinne mé comhoibriú le scoláire BA, Patrick Mc Hugh, chun damhsa nua-chumtha a chur le chéile i stíl na seandamhsaí seite.

Oíche álainn in Amharclann Bewleys ar Shráid Grafton i lár chathair Bhaile Átha Cliath agus an ghrian ag damhsa ar an gcosán lasmuigh.

I measc na n-imeachtaí a reáchtálann sí féin agus Craobh Phádraig Mhic Phiarais tá ranganna Gaeilge, ceardlanna amhránaíochta agus damhsa, céilithe, agus seisiúin cheoil.

Rinne leaid amháin damhsa bríomhar le lorgaí miotail agus lasracha ar an dá fhoirceann.

* Baineann an *poi *le traidisiún rince na Maorach.

Maolaíonn an aimsir leis agus lá na sochraide siúlann muid an míle ó thigh an teaghlaigh chun na heaglaise, faoi ghrian ghleoite bhríomhar an mheán lae agus dathanna an tsamhraidh ag damhsa sna goirt taobh an bhóthair.

Bhí na cailíní ag damhsa go corpchuara chun tosaigh, bhí na buachaillí ina seasamh go craos-súileach sna heití, bhí an ceol dainséarach, fiáin agus bhí an oíche lán le hallas gáirsiúil, brothallach lár an tsamhraidh.

Ní bheidh teorainn ama ar bith leis na hiarrachtaí damhsa anseo, ach deir Emer de Barra agus Loretta Ní Churraighín ó Oifig an *ERECTI*, an bheirt a thionscain an comórtas seo, go bhfuil siad ag súil le toradh roimh Erectus na bliana seo chugainn.

Cad chuige a bhfuil sé chomh mealltach sin, agus cad iad na heilimintí a dhéanann “*sexy*” é, nuair nach bhfuiltear den tuairim go bhfuil an damhsa eile aonair – an damhsa céime – leath chomh *sexy*? Bhuel, measaimse gurb é is cúis le híomhá mhealltach a bheith aige ná an tsaoirse, an tsoibealtacht agus an gháirsiúlacht a bhaineann leis.

Cad chuige a bhfuil sé chomh mealltach sin, agus cad iad na heilimintí a dhéanann “*sexy*” é, nuair nach bhfuiltear den tuairim go bhfuil an damhsa eile aonair – an damhsa céime – leath chomh *sexy*? Bhuel, measaimse gurb é is cúis le híomhá mhealltach a bheith aige ná an tsaoirse, an tsoibealtacht agus an gháirsiúlacht a bhaineann leis.

Diomaite de na bróga a bheith difriúil – agus cé go bhfuil “batar” (bunfhuaim) bunúsach an tsean-nóis níos mó cosúil le batar an tseitrince – is ionann an dá chineál damhsa aonair sa dóigh is go baineann siad araon le cruthú rithime leis na cosa in am leis an cheol.

Diomaite de na bróga a bheith difriúil – agus cé go bhfuil “batar” (bunfhuaim) bunúsach an tsean-nóis níos mó cosúil le batar an tseitrince – is ionann an dá chineál damhsa aonair sa dóigh is go baineann siad araon le cruthú rithime leis na cosa in am leis an cheol.

Damhsa an phobail a bhí ann nach mbíodh ranganna foirmiúla ar fáil fá choinne é a fhoghlaim.

Cor eile atá tugtha faoi deara agam ná go bhfuil an t-aos óg ag briseadh amach agus go dteastaíonn uathu a rian fein a fhágáil ar an chineál seo damhsa.

Tá íomhá de bhean eile, Sara, le feiceáil ar scáileán eile atá curtha in airde ar phlionta – tá sí ag damhsa go leanúnach taobh amuigh den dánlann féin ar Chearnóg Parnell.

Sula mbíonn a fhios agat cad é atá ar bun agat, bíonn tú amuigh ag damhsa le hachan duine eile – i do chuid brístí sciála agus na diabhal buataisí.

Bhí na póilíní i ngnáthéadach i mbun imscrúdaithe sa chlub mar gheall ar líomhaintí striapachais a bheith déanta faoi, agus níl aon dabht faoi ach gur chlub damhsa théisiúil é an áit a raibh na híospartaigh an oíche sin.

Ach fiú murar tháinig le duine é sin a fheiceáil, cuireadh scoth an damhsa i láthair i seó s’aige.

Suimiúil, gan dabht, damhsa a fheiceáil sula mbíonn an rud a spreag é le cloisteáil, ach bhí an chuid seo rófhada i mo bharúilse, agus shíl mé gur nochtadh na laigí ina cuid damhsa lena linn.

*Ok*, anois agus an méid sin ráite agam, sílim go gcaithfidh duine é féin a chur ar an eolas mar gheall ar an damhsa comhaimseartha le bheith in ann an fhoirm ealaíne seo a fhulaingt.

Ba iad na *hits* ba mhó san fhéile ná saothair de chuid *genre* nach rangaítear mar dhamhsa comhaimseartha go rómhinic: an damhsa Gaelach.

Damhsa comhaimseartha ar fad a bhí ar siúl lena linn, agus tuigim nach réitíonn an *genre* sin le gach duine.

*Ok*, anois agus an méid sin ráite agam, sílim go gcaithfidh duine é féin a chur ar an eolas mar gheall ar an damhsa comhaimseartha le bheith in ann an fhoirm ealaíne seo a fhulaingt.

Bhí a ceann á chroitheadh aici, a cromáin ag luascadh, a barraicíní ag damhsa agus meangadh gáire ar a haghaidh.

Rinne Rosemarie Cooney agus Derrie Murray rince na scuaibe idir na poirt a chas John Carty, Kieran Hanrahan, Arty McGlynn agus Matt Molloy.

Ach cad é faoi the Boord o’ Ulstèr Scotch? Má amharcann tú ar shuíomh gréasáin s’acu – faoi “Forthcoming Ulster Scots Courses” – gheobhaidh tú amach nach bhfuil oiread agus rang Ultaise amháin ar an liosta; ranganna sa damhsa Albanach atá sna cúrsaí uilig (www.

Tháinig na póilíní orainn agus go tobann d'oir sé domh nár thuig siad mo chuid Fraincise! Tá mé ag déanamh go bhfuil ádh an tosaitheora iontach tábhachtach agus tú ag imirt Boules nó bhí mé iontach maith aige, agus bímse *cat* go maith ag cluichí liathróide go hiondúil! Tá sé tábhachtach dul amach le dath na gréine a fháil más Aixois thú, mar sin, agus bomaite saor agam i rith an lae, d'éalaínn amach doras cúil an stiúideo damhsa agus “ghlacainn grian” mar a deir muintir na háite.

Cuireann an eagraíocht náisiúnta agus na clubanna áitiúla ranganna, ceardlanna agus oícheanta den rince céilí – ar a dtugann siad “fíor-chéilithe” – ar fáil do dhaoine fásta ar bhonn rialta.

Um an dtaca sin, chonacthas do lucht bunaithe na heagraíochta go raibh suim choitianta sa rince céilí ag dul i léig diaidh ar ndiaidh agus nach raibh an oiread sin deiseanna ag grúpaí éagsúla castáil lena chéile chun na rincí a chleachtadh.

Damhsa grúpa amháin atá i gceist; rincí mar “Ballaí Luimní”, “Aoibhneas na Bealtaine” agus “Ionsaí na hInse”.

Roghnaítear na rincí as an leabhar *Ár Rince Foirne* den chuid is mó agus dar le Ní Mhearraí, tá siad i ndiaidh cúpla seanrince a athbheochan chomh maith.

Ní chuige sin atá an rince céilí, dar le Ní Mhearraí.

Máistreacht mhúinte atá inti agus is éard a ndírítear air sa chúrsa ná staidéar ar dhamhsa domhanda i gcomhthéacs cultúrtha.

Bhuel, thosaigh siad le cúrsaí de chuid an acadaimh a bhfuil mise ag déanamh MA ann: Damh Chruinne Éireann Rince agus Ceol.

Bhí sé cosúil le dul thar líne éigin agus go tobann bhí muid ag damhsa le taibhsí.

Féile ina gcruinníonn éin chuideáin damhsa an domhain le labhairt fá rince agus fá’n áit atá ag an rince i gcomhthéacs an chultúir.

Ceol dos na hurláir dhamhsa i gclubanna oíche Shráid Chill Mochargán.

Tá aitheantas ar an damhsa chomhaimseartha a mhórleathnú an damhsa chomhaimseartha agus thug sé deis do lucht damhsa Afracach-Mheiriceánach páirt a ghlacadh i ndamhsa ceolchoirme an 20ú céad.

Princeam na Rónóige ========== Siocair fad agus méid a gúna, tugadh cead speisialta di damhsa na scuaibe a dhéanamh le scuab fiacla, seachas le scuab urláir.

Taispeánann an fireannach damhsa suirí faoin uisce chun an bhaineannach a mhealladh ó mhí an Mhárta ar aghaidh.

Cuireadh bia traidisiúnta an réigiúin ar fáil taobh leis an mbia idirnáisiúnta agus rinne scata d’ógánaigh áitiúla taispeántas damhsa agus amhránaíochta.

Bhí cage i lár an urláir áit a ndéanann na damhsóirí is dána a gcuid macnais.

” “A dhuine gan ainm agus gan ghnúis,” a d’fhiafraigh Balor, “cén dóigh a thig leo rud a fheabhsú má tá siad i mbun é a chur chun báis?” Tarrthaigh an Damhsa! ========= “Ach níl siad ag marú a dhath ar bith,” a d’fhreagair an duine gan ainm agus gan ghnúis.

Mar leis an rince de, ba thobainne a theacht chun cinn.

Chuaigh Riverdance chomh mór sin i bhfeidhm ar dhaoine gur ghin sé tionscal damhsa: na scoileanna rince, na compántais a thriallann ar na ceithre hairde, na cláir theilifíse, na siopaí a chuireann na cleathainsí iomadúla ar fáil do na rinceoirí féin (stocaí, smideadh, gúnaí, bréagfhoilt, bróga, idir chrua is éadroma) Ní baol go ndéanfaidh an pheil Ghaelach ná an iomáint thar lear aithris ar an rath céanna go luath.

’S í do chanúint leathan a nochtann gur coimhthíoch saonta thú go dtáinig tú ó thaobh eile na farraige is nach bhfuil eolas ar bith agat ar nósanna na hÉireann ’S é do cheannaghaidh neamh-Áiseach a nochtann fiú gan focal amháin a rá go bhfuil tú gan dabht i do waiguoren* ’s nach bhfuil eolas ar bith agat ar nósanna na Síne Sléibhte maorga atá i do thimpeall Cuireann na carraigeacha crochta iontas ort Tá tú sáite i nglaise na bpáirceanna is na bhfánaí Is ar do shuaimhneas atá tú ansin Agus tú i measc na ndaoine ag canadh is ag caint is ag ól Sa teach leanna beoga i nGleann Nó ag rince in éineacht le comharsana Sa tsráid bhríomhar i Yangshuo Beidh lúcháir an chomhluadair chroíúil ort Ní i do waiguoren a bheidh tú níos mó Mo rabhadh duit, a chara Uair amháin agus tusa san áit Tiocfaidh draíocht ort i ngan fhios duit is beidh sé do do mhealladh go deo!

Tá Ó Cuinneagáin i ndiaidh a ghealladh go mbrisfidh sé dhá chois Daniel mura mbeidh – agus go gcuirfidh sin deireadh gasta lena dhamhsa ar an sean-nós.

**SMM: Chonaic tú an tOireachtas ag athrú in imeacht na mblianta le fás aisteach faoi ghnóthaí damhsa.

Níl íomhá níos treise ná an chóiréagrafaíocht a chleachtaíonn Georges, a dhá láimh timpeall uirthi, an chuma orthu gur ag válsáil le chéile atáid, ise á bhogadh ón gcathaoir chun na leapan aige, nó, níos bunúsaí fós, ón leithreas chun na cathaoireach, agus ar ais arís – aithris thruamhéalach ar an gcúpla steip.

Is díol spéise an ráth ollmhór atá ar an amhrán in ainneoin go bhfuil go leor daoine nach dtuigeann an liric atá beagnach go hiomlán i gCoiréis ach, mar gheall ar an damhsa barrúil a dhéanann PSY san fhiseán agus an fonn tarraingteach a théann leis an amhrán, tá daoine ar fud na cruinne ar bís le híosluchtú a dhéanamh air arís agus arís eile ó YouTube.

‘Bhi sé thar a bheith amaideach’ a dúirt Kapoor agus é ag caint faoin damhsa áiféiseach a rinne siad mar aithris ar cheann PSY, ‘ach bhí gá leis.

> ‘Mo Pháistín Fionn ag rince i gcroí na duimhche, ribín id’ cheann is fáinní óir ar do mhéaranta duitse nach bhfuil fós ach cúig nó sé de bhlianta tíolacaim gach a bhfuil sa domhan mín mín.

I measc na ndifríochtaí atá ann, níl béim an chomórtais curtha ar áilleacht na ngasúr ach ar an scil atá acu agus iad i mbun damhsa.

Rinne na peileadóirí damhsa foréigneacha ar an tochailteoir sular thiontaigh sé ar an teach agus leag go talamh é.

Chaith mé tráthnóna aoibhinn ag an Buenos Aires *Hurling Club*, d’fhreastail mé ar cheiliúradh mór Lá na Féile Pádraig in Plaza San Martin atá baiste as laoch mór agus fuasclaitheoir na hAirgintíne, José de San Martin agus ceol traidisiúnta, amhráin tíre agus callán na mbróg damhsa a lá Riverdance ag líonadh na cearnóige ag dul ó sholas dó.

Cuireadh féasta de rogha gach ceoil agus togha gach rince, cainteanna, comórtais, mórshiúl ildaite il-Cheilteach ar fáil do phobal na cathrach agus do na mílte cuairteoir, ‘Ceiltigh’ agus ‘neamh-Cheiltigh’, a bhí i láthair i rith na seachtaine agus neart ceoil is craic is cuideachta i gClub na Féile agus sna tithe ósta ina dhiaidh sin.

**SMM: Dhá cheist in aon cheist amháin: cá bhfaca tú an damhsa ar an sean-nós an chéad lá ariamh agus céard a spreag thusa tú féin i mbun an damhsa ar dtús?** Edwina Nig Eochaidhean: Is dóigh nár thuig mé céard a bhí ann féin an chéad iarraidh.

D’fheicfeá damhsóirí áitiúla sa bhaile, nó thiar i gCruachán (Ros Comáin), d’fheicfeá an chorr-choismeig ag duine éicint.

B’fhéidir go bhfeicfeá le linn sosa ag céilí, nuair a shuíodh daoine síos ó na damhsaí foirne, go seasadh duine amach le cúpla coismeig a bhualadh leis an gceol.

Is ansin a thuig mé gur aon aicme damhsa amháin a bhí ann agus go raibh ‘sean-nós’ baiste ar a leitheid.

Ní raibh mórán eile ag dul dó agus, ar feadh tamaill, déarfainn gur shíl roinnt daoine nach raibh ann ach nach raibh an rince céime tugtha liom i gceart! (gáire) Nuair a chonaic daoine ar ball go raibh gasúir go leor múinte ar an ealaín chéanna agam, thuig siad maith go leor ansin gur aicme ar leith ealaíne a bhí ann mar shean-nós.

**SMM: Thosaigh na sluaite ag freastal ar na comórtais damhsa ar an sean-nós ag Oireachtas na Gaeilge i Leitir Cheanainn roinnt blianta ó shin agus bhí a fhios againn go raibh athbheochain faoi lán réime.

Is dóigh liom go ndeachaigh an rince foirne blaisín beag thar cheasaí an t-am sin.

Rinne mé an dá rud an t-am sin, an rince céime agus an sean-nós, ach bhí deacracht agam an dá láimh a choinneáil sínte síos nuair a bhínn ag rince dóibh! (gáire) Chuaigh muid go Nua-Eabhrac an bhliain dár gcionn, ach d’fhág mé mo bheannacht ag an rince ina dhiaidh sin i ndáiríre.

**SMM: Chóirigh tusa an damhsa don scannán.

Is minic a dhéantar an damhsa comhaimseartha a cháineadh, ach dar le Breandán de Gallaí, tá go leor fiúntais ag baint leis ach tuiscint a bheith agat ar an (i)genre(/i).

Tá seal caite ag Breandán de Gallaí ag freastal ar chomhdháil i dtuaisceart Chríoch Lochlainn mar a gcruinníonn éin chuideáin damhsa an domhain ar an aon láthair.

Ceachtanna damhsa ar an sean-nós i mBruíon Buckingham i Londain? Tá, dar le Balor agus tá Fine Gael sásta cionn is nach mbeidh orthu aon fhocal Gaeilge a fhoghlaim ná a labhairt feasta.