Ar an taobh eile den scéal, má léiríonn an daonáireamh go bhfuil an líon céanna Caitliceach agus Protastúnach ann, agus má dháiltear seirbhísí agus urraim dá réir, má tá an "place in the sun" ag Caitlicigh, is lú an fonn a bheidh orthu buntáistí na Ríochta Aontaithe a fhágáil ina ndiaidh.

Tá sé soiléir gur beag fonn a bheidh ar go leor daoine a n-iompar teanga a athrú muna bhfeiceann siad go bhfuil buntáiste ann dá gcuid pócaí.

"Déan an dá thrá a fhreastal," a chomhairlíonn Balor don eagarthóir.

Tá na céadta duais buaite ar fud an domhain dá bharr.

Ach tá rogha le déanamh ag an bpobal maidir leis an oidhreacht luachmhar shainiúil seo a bhuanú sa leithinis nó déanamh dá ceal.

Mar sin, déan pleanáil dá réir agus fan chun tosaigh ar an bposse! An rud a dhéanaim féin ná fanacht sa leaba go dtí meán lae, éirí ansin agus bricfeasta mór a ithe.

"Ní bheidh deireadh leis an streachailt go dtí go bhfaighidh mé bás," a dúirt sé agus an chuma air gur ag géilleadh go suaimhneach dá chinniúint a bhí sé.

Creidim go bhfuil am an-chontúirteach romhainn mura dtig leis an dá rialtas coinín a tharraingt amach as an hata.

Bhí cannaí beorach agus buidéil cider ceannaithe acu nó, cé go raibh an t-airgead gann, ní ligfeadh an náire do Dhónall tarraingt ar theach Úna agus a dhá láimh chomh fada lena chéile.

Chuir Cian sonrú sa chuma anbhann mhílítheach a bhí orthu agus, dá ainneoin féin, thug sé cluas le héisteacht don chomhrá.

Bhí do dhá shúil sáite thiar i do cheann.

Bhí cannaí beorach agus buidéil cider ceannaithe acu nó, cé go raibh an t-airgead gann, ní ligfeadh an náire do Dhónall tarraingt ar theach Úna agus a dhá láimh chomh fada lena chéile.

Chuir Cian sonrú sa chuma anbhann mhílítheach a bhí orthu agus, dá ainneoin féin, thug sé cluas le héisteacht don chomhrá.

Bhí do dhá shúil sáite thiar i do cheann.

Dá ndruidfeá do shúile agus tú i do shuí sa phuball Gaeltachta, shílfeá go cinnte gur ag Oireachtas na Gaeilge a bhí tú - ach amháin go raibh an ghrian ag spalpadh anuas! Gura fada buan Féile Milwaukee.

Ach dá mbuafaidís i 1961 b'fhéidir gur a mhalairt a tharlódh.

Ach dá olcas é iompar an Lucht Taistil ag Gort na Silíní, agus dá mhí-réasúnta an chuma a bhí ar chur chuige Collins, tá argóint ann gur chun fíorleasa na dTaistealaithe a bhí sé.

Téann cuid acu thar fóir leis an bhfonóid, agus dá dheasca san creideann neart daoine go bhfuil glagaire againn sa Teach Bán.

Tá an taispeántas a bhí le feiceáil sa Rubicon snasta, bríomhar agus éagsúil ach tá an cheist go fóill le freagairt: an ealaín é nó fógraíocht chliste? B'fhéidir go bhfuil ag éirí leis an dá thrá a fhreastal.

Bheadh sí ar uibheacha i rith an lae, í ag luascadh idir dhá cheann na meá - a bheith ciúin caoin ach gan luí fúthu san am céanna.

Ach mar a dúirt tráchtaire amháin san Astráil, má bhí ceacht le foghlaim ag an Astráil faoi chearta daonna nó faoi aon cheist eile, ní ón Iorua a bheadh sé le foghlaim, tír ar thug an oiread sin dá daonra tacaíocht do réimeas na Naitsíoch in aimsir an chogaidh.

Chomh maith le deis a thabhairt do dhaoine amhráin sa stíl dhúchasach a fhoghlaim, cuireann an fhéile ardán ar fáil d'amhránaithe nach gcloistear ach go hannamh taobh amuigh dá ndúthaigh féin, ardán atá neamhspleách ar aon chineál comórtais.

Dá mba thimpiste é b'fhéidir go bhféadfaimis ciall de shórt éigin a bhaint as, ach níorbh ea.

"Bhí Marrowfat faoi ionsaí ag cúpla míle tuairisceoir ó gach tír ar domhan, micreafóin dá sá isteach ina aghaidh, agus iad ag iarraidh a fháil amach an raibh aon bhaint aige leis an tragóid i Meiriceá," a deir Balor na Súile Glinne Nimhe.

Leis na hathraithe uilig sa tsochaí is gá do Ghlór na nGael athrú dá réir.

Chonacthas don Lucht Oibre gur rogha an dá dhíogha a bhí acu.

D'fheicfí go raibh an Lucht Oibre ag tabhairt teachtaireacht shoiléir don phobal agus ní fhéadfaí Tadhg an dá thaobhachas a chur ina leith.

Bhí Eilís faiteach agus ní dhearna sí ach amharc amach as faoin dá shúil ar an bheirt a tháinig isteach.

" Shuigh an t-athair agus an mháthair ag dhá cheann an tábla agus cuireadh na cuairteoirí agus an chlann síos agus aníos dhá thaobh an tábla.

Ach bíonn smaointe nua ag daoine i gcónaí - agus an t-uafás oibre le déanamh againn dá bhrí sin.

Bhí sé dian go maith an dá thrá a fhreastal.

Leas phobal na hÉireann agus na hEorpa a raibh sé ag smaoineamh air: "Dá dtoghfaí mise chuirfeadh sin deireadh le handúil an duine eile sa phost.

Ní raibh de dhroch-nós dá raibh aige nach raibh leis.

Thug sé faoi deara go raibh a dhá shúil sáite inti am ar bith a raibh siad beirt sa tseomra amháin.

$250,000 a bhí mar bhuiséad ag Mary's Center nuair a thosaigh sé i 1988, díreach go leor leis an dá fhostaí dhéag a íoc.

Bhí tromlach den phobal ar nós cuma liom, mar gur mhothaigh siad go mbeadh saol níos compordaí acu féin dá mbaileodh go leor leo ón tír! Tá sé in am díospóireacht cheart, oscailte a thosú i dtaobh cheist na hinimirce sa tír seo.

D'éirigh an choimhlint idir an eite chlé agus an eite dheis ní ba mheasa le himeacht ama, áfach, agus ghéaraigh ar mhíshuaimhneas Nuala dá bharr, go háirithe anois agus beirt leanaí aici.

An féidir eolas a mheas mar seo? Rachaidh cuid de na hathruithe i bhfeidhm ar dhaltaí an-óga chomh maith, mar shampla iad siúd atá sna *scuole elementari* (páistí idir sé bliana agus deich mbliana), a raibh scrúdú le déanamh acu go dtí seo dá mba mhian leo dul isteach sa *scuola media* (do dhaltaí idir aon bhliain déag agus trí bliana déag).

Dhá bharr sin, bhí tábhacht mhór le hOileáin Árann mar ionaid faire agus cosanta ariamh anall, ach go mór mór sna meánaoiseanna.

Buille scoir ======= Tá an timpeallacht go deas glan agus aer folláin na Teiscinne móire dhá gcumhdach.

Ach, ag féachaint dúinn inár dtimpeall, tá fógraí go leor ann ag ár gcara Coca-Cola agus ní go deas atá an hamour ag sleamhnú síos mar, éist! CNN ag scaothaireacht faoin gCogadh ar Sceimhlitheoireacht, mar a thugtar air; dá dheasca sin is deacair eispéireas eitneach a thabhairt ar an gcéad lón anseo againn i nDúbai.

Tá breis is 20% dá dhaonra ag maireachtáil faoin líne náisiúnta bochtanais.

Ní tharlóidh sé sin go ceann i bhfad, áfach, agus idir an dá linn déanfaidh mé gach rud is féidir liom le cuidiú le daoine eile fanacht ina mbaile.

Cé go bhfuil go leor d'ár bpolaiteoirí, cuid acu a bhí sa Dáil dheireanach, anois faoi scamall, beidh muid fós ag vótáil dá gcomhghleacaithe nó dóibh féin gan aon mhachnamh ceart a dhéanamh.

Dá dheasca sin, d'éirigh sí as a post le díriú ar an cheol amháin agus le bogadh ó dheas ar thóir na gréine agus na farraige, go dtí "tránna áille agus bia blasta".

Dúirt ceannaire an UUP go mbeadh cibé maitheas a chothaigh an dara beart díchoimisiúnaithe curtha ó mhaith dá mb'fhíor do na líomhaintí thuasluaite.

Ach fán am a dtáinig Bríd ar Thomás bhí dhá chuid á dhéanamh den fhocal ina bhéal leis an smeacharnaigh.

Go hiondúil bíonn dhá shraith teilifíse in aghaidh na bliana againn agus thar am tá muid i ndiaidh réimse maith cláracha a dhéanamh - cláracha faisnéise, drámaí, beochan, cláracha do pháistí, cláracha d'fhoghlaimeoirí, irischláracha, sobalfhaisnéisí, cláracha ceoil, srl.

Bhí Bríd bheag sa tseomra ó tháinig an corp agus ní fheicfeá an dá shúil ina ceann leis an chaoineadh.

Tharraing scéal amháin scéal eile agus sula raibh an oíche istigh ní raibh corr ná alt dá saol nach raibh pléite.

B'fhéidir go dtiocfaidh feabhas ar an scéal amach anseo, ach idir an dá linn ba chóir do thuismitheoirí a chinntiú go bhfuil bogearraí atá oiriúnach dá bpáistí ar fáil sula gcaitheann siad airgead ar ríomhaire nua.

Tá an béarlagair a tharraingíonn daoine óga agus iad sa tréimhse is mó idéalachais dá saol ag na *Shinners* - ach tá difear an domhain idir a bheith ag spalpadh manaí agus laincisí na cumhachta a bheith ort.

"Is beag duine a bheadh i gceantar a mbeadh Gaeilge ó dhúchas aige, gurb as an ceantar dá mhuintir, go raibh ceol aige, go raibh léamh an cheoil aige agus gur ealaíontóir cruthaitheach a bhí ann ó thaobh na hamhránaíochta de.

Cuireann sí béim ar an fhíric seo: nach ise a chum na hamhráin ach gur bhailigh sí na píosaí dá cultúr a bhí thart uirthi agus gur chuir sí le chéile iad.

Déanann siad an chuid is mó dá ngnó trí mheán na Gaeilge agus dearann siad formhór a bhfoirgneamh do lucht na Gaeilge i mBéal Feirste.

Ba cheart dá réir na rudaí a soláthraítear aisti a bheith dírithe ar na daoine atá á labhairt, dá laghad sinn, seachas ar na daoine ná teastaíonn sí uathu in aon chor.

Bhí achan duine ag cur a tuairisce ionas dá mba é an rud é gur shíl siad go raibh leathchois san uaigh aici.

Nuair a baineadh an chéad fhód don ionad cuimhneacháin leathacra, a chosain $5 mhilliún, Lá Fhéile Pádraig 2001, bhí an searmanas ar siúl faoi scáth an Dá Thúr.

"Cuirfidh muid an t-eolas ar fad amach ansin agus fágfaidh muid faoin chuairteoir féin breithiúnas a thabhairt," arsa Tolle, a fuair amach agus an t-ionad á dhearadh aige gur Chaitlicigh darbh ainm Brady cuid dá shinsear, a chuaigh ar imirce ó Ard Mhacha.

"Kahdesti syntynyt kieli" nó "An Teanga a Saolaíodh Dhá Uair" ba teideal don scannán.

Ba bheag an mhaith máithreacha bochta na tíre bheith ag caitheamh airgead na bprátaí ar gheansaithe Eircom agus FAI dá gcuid muiríní.

Is iad na dochtúirí is cúis leis an phian sa tóin choiteann chultúrtha náisiúnta atá dá síorfhulaingt ag muintir na hÉireann.

Tá rud amháin cinnte, áfach: dá fhaid a fhágtar an Seanad mar atá, is i méid seachas i laghad a rachaidh éileamh an phobail go ndéanfaí teach uachtarach an Oireachtais a scoir.

Bíonn cuairteoirí ag bualadh isteach go leanúnach go dtí an teach beag de chuid na comhairle contae a bhfuil cónaí air ann agus san oíche is mó a bhíonn sé ag scríobh anois, dá bharr seo.

Idir an dá linn beidh David Cremin, atá ina easpag cúnta i Sydney agus gurb as Luimneach ó dhúchas é, ag gníomhú mar ardeaspag.

Tá eagraíocht nua, Irish Rural Dwellers Association, tosaithe ag Jim Connolly as Contae an Chláir le dúshlán a thabhairt don dearcadh cathrach agus tá tacaíocht láidir á fáil aige ar fud na tíre dá sheasamh.

Idir an dá linn, tá rogha an dá dhíogha déanta ag tíortha ar nós na Saimbia, Mhósaimbíc agus na Siobáibe.

Is beag béim a bhí ar an teanga san ionad roimhe seo ach deir Nikki go bhfuil siad an-bháúil leis an Ghaeilge agus sásta gach tacaíocht a thabhairt dá cuid iarrachtaí féin í a chur chun cinn.

Bíomaí ======= "Ar an 11 Márta, leathbhliain i ndiaidh na n-ionsaithe ar na túir, caitheadh dhá bhíoma mhóra solais suas i spéir na hoíche i suíomh cóngarach don áit ar sheas na túir.

Dúirt an Méara Bloomberg, ag tagairt don saothar, gurb é an píosa is íogaire ailtireachta dá bhfaca sé riamh.

Cuireann na *magnacci *seo cosaint ar fáil i gcoinne daoine a bhíonn ag crá na striapach, ach, os a choinne sin, buailtear iad mura dtugann siad go leor airgid dá máistrí gach oíche.

Fiú go lá a bháis, i mí Eanáir seo caite, ní raibh sé sásta an eachtra a mhaitheamh dá mhac.

Ní raibh sé i measc na ndaoine a gheobhadh ardú céime agus dá bhrí sin ní shamhlaíonn siad boic mhóra ag dul as a mbealach len é a chosaint dá mba rud é gur cheap siad go raibh sé ciontach.

Bíonn an buachaill Kaim i gcónaí ag rith trasna na talún tirime donnbhuí, ag dul ar theachtaireachtaí dá fhostóir.

Cé a thógfadh orainn é dá ngéillfeadh muid don bhrú sin? Tá na tuairiscí léite agam, agus scanraíonn siad mé.

Ba chuma faoi sin, mar nuair a d'aimsigh DJ Carey cúilín iontach i bhfad amach ar an gcliathán deas, tar éis dó dul thar beirt Chláiríneach agus an sliotar a smachtú ar a chamán amhail is dá mbeadh sé ina ghairdín féin ar chúl an tí, b'éigean dom seasamh suas agus bualadh bos a thabhairt dó faoi mar a rinne na mílte eile.

Méadóidh a vóta dá réir.

" Dala go leor daoine eile dá glúin, i ndiaidh di a cuid scolaíochta a chríochnú sa cheardscoil i Loch an Iúir ní raibh an dara rogha ag Gearóidín ach an ceantar a fhágáil.

Le cuidiú Dé, bhéarfaidh siadsan dá gclannsan an rud a thug mise daofasan.

Déanann sé scrúdú ar an tslí a bhfuil siad léirithe go polaitiúil ag na meáin chumarsáide agus, dá bharr seo, an bhunbhrí atá le feiceáil iontu athraithe nó lúbtha.

Thug sé faoi deara go raibh na ceoltóirí beo bocht, gan acu ach seanuirlisí agus gan cuid acu ábalta fiú amháin sreangáin a fháil dá gcruit.

Go hidéalach tá siopa le dhá oiread spáis de dhíth orainn.

Mar, i ndeireadh na dála, is chun leas Chumann na nIriseoirí féin atá sé féachaint chuige nach scríobhfadh aon duine dá bhaill rud ar bith a tharraingeodh droch-chlú ar an ngairm.

Fuair siadsan greim láidir ar an áit, agus tá cuid dá sloinnte ag teaghlaigh áitiúla go fóill.

Tá an dlí á cur ag Éirinn ar an mBreatain faoi Choinbhinsiún OSPAR toisc nach bhfuil rialtas na Breataine sásta dhá thuarascáil speisialta faoin monarcha MOX ag Sellafield a nochtadh ina n-iomláine dúinn.

Nár dheas an mhaise dá mairfeadh sin.

Dá mbeadh liomóg as bharr a mhéire ag Fergus bheadh Ita thart ar chos in airde go bhfeicfeadh sí cad é mar a bhí a peata féin.

Thuig an Céideach taobh istigh d'am gearr go gcaithfeadh sé a chuid fuinnimh ar fad a chaitheamh leis an chomhlacht dá mba mhian leis é a fhorbairt.

Ní raibh mé in ann an dá thrá a fhreastal.

" Clódóirí Lurgan ======= Cúig bliana ó shin cheannaigh Ó Céidigh dhá thrian den chomhlacht Clódóirí Lurgan i gConamara (is le hÚdarás na Gaeltachta an trian eile) ón dream a bhí ag obair ansin.

Cé gur dhírigh an t-ábhar sa phacáiste ar Eamon de Valera den chuid is mó, chuaigh dhá ghrianghraf de Collins i bhfeidhm go mór ar McEvoy.

Tá timpeall dhá chéad teach ann agus tá daonra corradh le ceithre chéad aige, mórán acu faoi dhá scór bliain d'aois.

Tá na binsí fiosraithe ag tógáil ama agus airgid chun a gcuid oibre a chur i gcrích agus fós tá amhras ar an phobal an ngearrfar pionós ar éinne dá mbarr.

Níor cheart go mbeadh áit ar bith le dul i bhfolach ag polaiteoir mí-ionraic, ach fós tá a fhios againn go bhfuil cead tugtha dá leithéid leanúint ar aghaidh ag feidhmiú.

Sin an rud is tábhachtaí dá bhfuil bainte amach againn, is dócha.

Tá cuid de ghníomhartha an PSNI mar a bheadh eachtraí ann a scríobhfadh úrscéalaí gan tallann dá laghad i leabhar bleachtaireachta gan mhaith.

An t-ollruathar ar oifigí Shinn Féin i Stormont, nach dtángthas ar a dhath dá bharr; tógáil agus ceistiú státseirbhísigh mar dhallamullóg ("smokescreen" an focal a d'úsáid foinse shinsearach de chuid an PSNI féin!) le spiaire, nó *mole*, taobh istigh den IRA féin a chosaint; líomhaintí fá nascanna idir an IRA agus grúpaí sceimhlitheoireachta thar lear - tá daoine taobh amuigh den chlann phoblachtánach ag ceistiú bhunús na n-imeachtaí agus na líomhaintí seo.

Éirí Amach na Cásca ======= Tá na hÉireannaigh dlúth dá chéile anseo i Learpholl agus bíonn muid uilig bródúil nuair a bhíonn duine againn ag déanamh go maith.

Bheadh sé i bhfad níos deacra ag an Rialtas seasamh neodrach a ghlacadh anois, fiú dá mba mhian leo, go háirithe agus seans maith ann go luath go mbeidh siad ag lorg cabhrach ón Teach Bán le brú a chur ar Rialtas na Breataine cuid de na geallúintí a rinne siad i gComhaontú Aoine an Chéasta a chomhlíonadh.

* Gluais • Glossary doirtealsink cith fearthainnea rain shower trup na veainthe noise of the van cabhsalane uiligall thriomaigh méI dried go bhfeicfinnuntil I'd see inneall an chairrthe engine of the car casta asturned off ar bheannaigh sé domhthat he greeted me modhúilgentle bradáinsalmon scadáinherring beithíochbeast boladh milis an éisc ár gclúdúthe sweet smell of the fist covering us leitheannaflat-fish troisccod Ar mhothaigh tú an toirneach?Did you hear the thunder? cibé ar bithanyway reoiteoirfreezer bheir sé ar na scadáin ina bpéiríhe caught the herring in pairs crágalarge hands gágcrack de bharraíochtin excess cúpla crág oighreoigea few handfuls of ice ina mullachon top of them bhog sé go fadálachhe moved slowly cruithump go foighdeachpatiently drochthimpistea bad accident is mór an garit's a good thing dhéanfaidh sin muidthat'll do gan a thomhaswithout weighing it dlaíóg ghruaigestrands of hair sa chisteanachin the kitchen cuma bhrónacha sad look ó mhaidinsince this morning corrlásome days deoirdrop go fuireachaircautiously ródhánatoo bold/cheeky sliosslice tarraingtto draw Tae uilig a ólaimseI only drink tea an aimsir seothese days Ailt an ChorráinBurtonport ráchairtrun, demand monarchainfactories d'fhear céileseyour husband iascairefisherman An ScreabánThe area in Gaoth Dobhair where factories are located cibé cá fhad is a mhairfeas sin!however long that'll last dhéanaim i dtólamh dearmadI always forget a cailleadhwho died an lá faoi dheireadhthe other day Char mhothaighI didn't (hear) stócach óga young lad ailsecancer cearrwrong Thug sé a bhásIt killed him bolgam taea mouthful of tea fuarthas a chorp báitehis drowned body was found dhá chónairtwo coffins dhá fhairetwo wakes coisreacadh Dé orainnGod bless us A Dhia ár sábháilGod save us buille tromheavy blow bíodh slios den cháca sinséir sin agathave a slice of that ginger cake lán marahigh tide sruthánstream meascaithe leismixed with it slanntracha éiscfish scales fearthainnrain níochánwashing ar son an taefor the tea B'fhearr domhsa a bheith ag gabháil giota eileI'd better be going ar shiúlgone ag teacht isteach domhon my return uchtánarmful, load carried close to chest éadaí leaththirimehalf-dry clothes a smaointigh méthat I remembered nár íoc méthat I didn't pay