Cuireann Caisleán an Easpaig béim ar oideachas faoi chaomhnú.

Tá an eagraíocht chaomhnaithe An Taisce, i gcomhar lena gcairde sna meáin chumarsáide (leithéidí Frank McDonald san *Irish Times*), ag rá go bhfuil sé thar am deireadh a chur le tógáil tithe aonair faoin tír agus gur cheart go ndéanfaí na bailte tuaithe a fhorbairt.

B'fhéidir go bhfuil argóint ann le hainm nua a thabhairt air - an Bosca Caomhnaithe, cuir i gcás - agus na srianta céanna a chur i bhfeidhm ar chuile dhuine, ach níor chóir ligint do na céadta bád Spáinneach teacht isteach ann.

Chuir an rialtas plean caomhnaithe os comhair na parlaiminte a mhéadódh an céatadán den Mhórsceir Bhacainneach a mbeadh cosc iomlán ar iascaireacht ann ó 4.

Ní raibh mé ag iarraidh neamhaird a thabhairt ar riachtanais dhaoine bochta na hAfraice Theas, ach chuaigh mé féin ansin ag lorg eolais agus taithí ar chaomhnú an chomhshaoil.

Ansin mhínigh an bheirt fhear dom go raibh siad ag obair don Bhord Caomhantais.

B’fhiú an rud céanna a dhéanamh i nGleann Cholm Cille, ar mhaithe leis an turasóireacht, agus mar gur Limistéar Caomhantais Speisialta (LCS) é.

D’fhéadfaí a chinntiú, áfach, go bhfuil na hinstitiúidí a bhfuil baint acu le caomhnú na teanga ag feidhmiú i nGaeilge, mar ba cheart.

Tagann seandálaithe aitheanta chun na háite le breathnú air – measann siad gur ochtú hiontas an domhain atá ann – ach scriosann Gusaí Gaimbín Cillín *Chait*ríona sular féidir é a chur ar liosta caomhnaithe.

Níor chuir an méid a bhí scríofa sa *Tuarascáil ar Stádas Caomhnaithe in Éirinn* iontas orm agus mé á léamh ar na mallaibh, cé go chuir sé domheanma orm.

Is é Ciste Fiadhúlra an Domhain (CFD) an t-eagras caomhnaithe dúlra is mó ar domhan agus tá ioncam de $200 milliún in aghaidh na bliana aige.

Faoin am seo, tá os cionn 10 faoin gcéad de dhromchla an domhain ina limistéar caomhantais.

Ag trácht ar an Afraic fho-Shahárach, mhaígh an t-iriseoir Kevin Dowling go ndearnadh idir 30 agus 50 milliún duine a dhíshealbhú ansin go dtí seo de dheasca an tionscail chaomhnaithe.

Cé go bhfuil Gleann Cholm Cille ina Limistéir Chaomhantais Speisialta (LCS) faoi chúram an tSeirbhis Páirceanna Náisiúnta agus Fiadhúlra (féach ar www.

A Mhalairt d’Éileamh ar an Eoraip ============= Ceisteanna difriúla a bheadh agamsa ar na hiarrthóirí: (i) an dtacóidís leis an smaoineamh go mbeadh aitheantas ag na ceantair ina bhfuil Gaeilge fós á húsáid iontu mar cheantair speisialta chaomhnaithe teanga; (ii) an dtacóidís le hiachall a bheith curtha ag an AE ar Rialtas na hÉireann lena chinntiú go mbeadh cosaint cheart tugtha do na ceantair sin ó aon chineál forbairtí nó beartais a chuirfeadh an teanga pobail i mbaol iontu; (iii) an dtacóidís le hiarratas ar an AE ciste speisialta tacaíochta a chur ar bun le caitheamh ar scéimeanna agus ar thionscnaimh chaomhnaithe teanga sa chuid bheag den Ghaeltacht oifigiúil ina bhfuil an Ghaeilge fós in úsáid.

A Mhalairt d’Éileamh ar an Eoraip ============= Ceisteanna difriúla a bheadh agamsa ar na hiarrthóirí: (i) an dtacóidís leis an smaoineamh go mbeadh aitheantas ag na ceantair ina bhfuil Gaeilge fós á húsáid iontu mar cheantair speisialta chaomhnaithe teanga; (ii) an dtacóidís le hiachall a bheith curtha ag an AE ar Rialtas na hÉireann lena chinntiú go mbeadh cosaint cheart tugtha do na ceantair sin ó aon chineál forbairtí nó beartais a chuirfeadh an teanga pobail i mbaol iontu; (iii) an dtacóidís le hiarratas ar an AE ciste speisialta tacaíochta a chur ar bun le caitheamh ar scéimeanna agus ar thionscnaimh chaomhnaithe teanga sa chuid bheag den Ghaeltacht oifigiúil ina bhfuil an Ghaeilge fós in úsáid.

Tá ceantair chaomhnaithe timpeallachta leagtha amach cheana féin de bharr brú ón AE, a bhfuil dualgas a gcosanta ar an rialtas faoi láthair.

Limistéir Chaomhantais Speisialta =========== Tá Gleann Cholm Cille ina ‘Limistéir Chaomhantais Speisialta’ (LCS) faoi chúram Sheirbhís na bPáirceanna Náisiúnta agus Fiadhúlra (SPNF; féach sna naisc ar dheis).

Bhí Tony Birtill in ísle brí le gairid tar éis dó an Tuarascáil ar Stádas Caomhnaithe a bhaineann le hÉirinn a léamh.