Cá bhfuil an bolg buí
used when tickling (the stomach) while playing with a baby
"
Cá bhfuil an bolg buí, cá bhfuil? An bhfuil cigilt ionat go fóill, an bhfuil?" ar sí sa ghuth ard éadrom sin a úsáideann mná le páistí beaga.
cá rabhas
where I was
Chuir mo dheirfiúr glaoch orm Lá Nollag ag fiafraí díom
cá rabhas, agus d'inis mé di go rabhas i bpríosún na mban i Muinseo ag ithe béile na Nollag le cúpla cara liom.
agus cá háit ar ráinigh ár laoch
and where did our hero arrive
Ag tús na bliana chuir an Pápa é mar idirghabhálaí go dtí Bali Hi
agus cá háit ar ráinigh ár laoch ach i mBaile Thaidhg!
"Ní go Bali Hi a cuireadh mise, ámh, ach go Baghdad, fá choinne cruinnithe le Saddam Ó hOisín.
cá bhfios cad é a thiocfas chun cinn
who knows what will emerge
Ach má bhíonn mí eile mar mhí Dheireadh Fómhair ann,
cá bhfios cad é a thiocfas chun cinn le linn tríocha lá na Samhna.
cibé cá fhad is a mhairfeas sin!
however long that'll last
*
Gluais • Glossary
doirtealsink
cith fearthainnea rain shower
trup na veainthe noise of the van
cabhsalane
uiligall
thriomaigh méI dried
go bhfeicfinnuntil I'd see
inneall an chairrthe engine of the car
casta asturned off
ar bheannaigh sé domhthat he greeted me
modhúilgentle
bradáinsalmon
scadáinherring
beithíochbeast
boladh milis an éisc ár gclúdúthe sweet smell of the fist covering us
leitheannaflat-fish
troisccod
Ar mhothaigh tú an toirneach?Did you hear the thunder?
cibé ar bithanyway
reoiteoirfreezer
bheir sé ar na scadáin ina bpéiríhe caught the herring in pairs
crágalarge hands
gágcrack
de bharraíochtin excess
cúpla crág oighreoigea few handfuls of ice
ina mullachon top of them
bhog sé go fadálachhe moved slowly
cruithump
go foighdeachpatiently
drochthimpistea bad accident
is mór an garit's a good thing
dhéanfaidh sin muidthat'll do
gan a thomhaswithout weighing it
dlaíóg ghruaigestrands of hair
sa chisteanachin the kitchen
cuma bhrónacha sad look
ó mhaidinsince this morning
corrlásome days
deoirdrop
go fuireachaircautiously
ródhánatoo bold/cheeky
sliosslice
tarraingtto draw
Tae uilig a ólaimseI only drink tea
an aimsir seothese days
Ailt an ChorráinBurtonport
ráchairtrun, demand
monarchainfactories
d'fhear céileseyour husband
iascairefisherman
An ScreabánThe area in Gaoth Dobhair where factories are located
cibé cá fhad is a mhairfeas sin!however long that'll last
dhéanaim i dtólamh dearmadI always forget
a cailleadhwho died
an lá faoi dheireadhthe other day
Char mhothaighI didn't (hear)
stócach óga young lad
ailsecancer
cearrwrong
Thug sé a bhásIt killed him
bolgam taea mouthful of tea
fuarthas a chorp báitehis drowned body was found
dhá chónairtwo coffins
dhá fhairetwo wakes
coisreacadh Dé orainnGod bless us
A Dhia ár sábháilGod save us
buille tromheavy blow
bíodh slios den cháca sinséir sin agathave a slice of that ginger cake
lán marahigh tide
sruthánstream
meascaithe leismixed with it
slanntracha éiscfish scales
fearthainnrain
níochánwashing
ar son an taefor the tea
B'fhearr domhsa a bheith ag gabháil giota eileI'd better be going
ar shiúlgone
ag teacht isteach domhon my return
uchtánarmful, load carried close to chest
éadaí leaththirimehalf-dry clothes
a smaointigh méthat I remembered
nár íoc méthat I didn't pay
cibé cá fhad is a mhairfeas sin!
however long that'll last
*
Gluais • Glossary
doirtealsink
cith fearthainnea rain shower
trup na veainthe noise of the van
cabhsalane
uiligall
thriomaigh méI dried
go bhfeicfinnuntil I'd see
inneall an chairrthe engine of the car
casta asturned off
ar bheannaigh sé domhthat he greeted me
modhúilgentle
bradáinsalmon
scadáinherring
beithíochbeast
boladh milis an éisc ár gclúdúthe sweet smell of the fist covering us
leitheannaflat-fish
troisccod
Ar mhothaigh tú an toirneach?Did you hear the thunder?
cibé ar bithanyway
reoiteoirfreezer
bheir sé ar na scadáin ina bpéiríhe caught the herring in pairs
crágalarge hands
gágcrack
de bharraíochtin excess
cúpla crág oighreoigea few handfuls of ice
ina mullachon top of them
bhog sé go fadálachhe moved slowly
cruithump
go foighdeachpatiently
drochthimpistea bad accident
is mór an garit's a good thing
dhéanfaidh sin muidthat'll do
gan a thomhaswithout weighing it
dlaíóg ghruaigestrands of hair
sa chisteanachin the kitchen
cuma bhrónacha sad look
ó mhaidinsince this morning
corrlásome days
deoirdrop
go fuireachaircautiously
ródhánatoo bold/cheeky
sliosslice
tarraingtto draw
Tae uilig a ólaimseI only drink tea
an aimsir seothese days
Ailt an ChorráinBurtonport
ráchairtrun, demand
monarchainfactories
d'fhear céileseyour husband
iascairefisherman
An ScreabánThe area in Gaoth Dobhair where factories are located
cibé cá fhad is a mhairfeas sin!however long that'll last
dhéanaim i dtólamh dearmadI always forget
a cailleadhwho died
an lá faoi dheireadhthe other day
Char mhothaighI didn't (hear)
stócach óga young lad
ailsecancer
cearrwrong
Thug sé a bhásIt killed him
bolgam taea mouthful of tea
fuarthas a chorp báitehis drowned body was found
dhá chónairtwo coffins
dhá fhairetwo wakes
coisreacadh Dé orainnGod bless us
A Dhia ár sábháilGod save us
buille tromheavy blow
bíodh slios den cháca sinséir sin agathave a slice of that ginger cake
lán marahigh tide
sruthánstream
meascaithe leismixed with it
slanntracha éiscfish scales
fearthainnrain
níochánwashing
ar son an taefor the tea
B'fhearr domhsa a bheith ag gabháil giota eileI'd better be going
ar shiúlgone
ag teacht isteach domhon my return
uchtánarmful, load carried close to chest
éadaí leaththirimehalf-dry clothes
a smaointigh méthat I remembered
nár íoc méthat I didn't pay
cá has a dtáinig an ceol
where the music came from
"Braitheann sé ar an méid atá cloiste agat, cad é an ceol nó na ceolta ar éist tú leis nó leo, na fuaimeanna a ligeann tú isteach i do chloigeann, ach cúpla uair, agus mé ag cumadh píosa ceoil, ní raibh a fhios agam
cá has a dtáinig an ceol.
cá bhfuil a triall
where it is headed
Is é an scéal is deireanaí sa gcás seo nach bhfuil a fhios go beacht cá bhfuil an long faoi láthair nó
cá bhfuil a triall.
cá bhfaighidís
where they would find
Agus d'insíodh sé dóibh
cá bhfaighidís cuileann dearg na Nollag agus thugadh sé a díol cuilinn Nollag do Mháire Cháit.
cá bhfuil do thriall
where are you going/heading?
"Cad é a dhéanfas tú nó
cá bhfuil do thriall ar an bhliain seo chugainn?" ar sí.
cá bhfios
who knows?
Ach
cá bhfios cé chomh fada is a mhairfidh an taitneamh atá le baint as an saghas sin cumarsáide? Agus nílim ag caint ar cheisteanna morálta - tá fadhb níos mó ná sin ag teacht chun cinn anois: fógraí.
Cá bhfuil do thriall?
Where are you heading?
"
Cá bhfuil do thriall?" arsa fear an tacsaí.
ní fios cá mhéad a bheidh ar fáil
it is not known how much will be available
Fuair muid deontais éagsúla ón Eoraip, ach tá an pota airgid sin á tharraingt siar de réir a chéile, agus
ní fios cá mhéad a bheidh ar fáil do ghrúpaí pobail ón chiste sin sna blianta beaga romhainn.
cá bhfuil a dtriall
where they're heading
Is dócha gur féidir a rá go bhfuil níos lú cumarsáide i measc daoine na laethanta seo; tá daoine i bhfad níos príobháidí ina saol agus, go minic, ní bhíonn fonn dá laghad orthu comhrá a dhéanamh le bean tí faoi cé as a bhfuil siad tar éis a theacht nó
cá bhfuil a dtriall.
cá bhfaigheadh sé
where would he get
Bhí an ceart ag an uachtarán nach raibh an t-arm mór go leor chun déileáil leis na fadhbanna atá roimh an tír, ach
cá bhfaigheadh sé trúpaí breise? Le fada anois tá rátaí liostála sách íseal, agus bheidís níos ísle arís murach gur ísligh an t-arm na caighdeáin iontrála d’earcaigh.
cá mhéad deisceartach
how many southerners
Mar a scríobh Mick Fealty ar *Comment is Free* is coimhthígh iad muintir Shinn Féin ó dheas, is cuma
cá mhéad deisceartach atá ag seasamh sna toghcháin dóibh.
Cá bhfios céard a thiocfaidh chun cinn:
who knows what will emerge
Cá bhfios céard a thiocfaidh chun cinn: d’fhéadfadh sé tarlú go gcuirfidh daoine áirithe rompu an teanga a fhoghlaim de thoradh iad a bheith spreagtha ag an tsraith.
Ach cá bhfios céard a thiocfaidh chun cinn:
but who knows what will emerge
”
Ach cá bhfios céard a thiocfaidh chun cinn: d'fhéadfadh sé tarlú go mbuafadh Hansard deilbhín órga eile ag an Kodak Theatre amach anseo.
cá bhfios,
who knows
Tá a fhios agam go mbeidh Mark breá sásta agus
cá bhfios, seans go mbeidh Muzu ar an suíomh is mó dáilte ceoil an t-am seo an bhliain seo chugainn.
cá gcuirfidís
where would they put
Tá daoine ag rá, fiú dá mbeadh cúpla Euro acu le cur i dtaisce,
cá gcuirfidís é, mar nach féidir a bheith cinnte an rachaidh ceann de na bancanna Éireannacha go tóin poill mar a tharla do Fannie May, Freddie Mac agus Lehman!
Tá an scéal i bhfad níos measa do dhaoine a raibh sé beartaithe acu dul ar pinsean go luath.
Cá hionadh
little wonder
Cá hionadh an tír a bheith trína chéile le glúin anuas.
Cá bhfios dom
how would I know
Cá bhfios dom go n-oibreodh mo dhangal san áit iargúlta seo.
Cá bhfios
who knows
Cá bhfios?
cá bhfios
who knows
Bhí dul amú ar na daoine seo cheana, agus gach seans go mbeidh dul amú arís orthu – ach
cá bhfios.
cá bhfios
who knows
Mar sin, beidh sé tamall fada sula bhfeicfidh Peter Robinson an rud atá a mholadh aige, bíodh sé mar ionsaí ar an earnáil Chaitliceach nó bíodh sé ina fhís de thodhchaí ina mbeidh Caitlicigh agus Protastúnaigh ag foghlaim taobh lena cheile - agus
cá bhfios - ina mbeidh foirne contae CLG plódaithe le Protastúnaigh óga nach bhfuair deis na cluichí Gaelacha a imirt sa chóras deighilte oideachais!
Cá bhfuil an té
where is the one
Agus in Éirinn, céard atá i ndán dúinn?
Cá bhfuil an té a thabharfas treoir dúinn? Ní haon Stéphane Hessel mé ná baol air ach tá rudaí ann a chuireann le báiní mé.
cá bhfios dúinn
who knows
Is ainmhithe iad atá an-ghnóthach tráth an ama seo, agus
cá bhfios dúinn cé chomh suimiúil is atá siad i ndáirire go dtí go gcasfaimid orthu? An cnádán, níl sé forleathan in Éirinn agus caithfidh tú aghaidh a thabhairt amach ó dheas lena fheiceáil.
Cá fhad siar
how far back
**MDH:
Cá fhad siar a théann do chaidreamh le cúrsaí teanga?**
CL: D’aistrigh muid go Cathair Guatamala nuair a bhí mé cúig bliana d’aois i 1956.
cá bhfios dúinne
how do we know
Ní fada go loiscfear a sciatháin mhaiseacha:
cá bhfios dúinne nach bhfuil a fhios sin aige, freisin?" — Pádraic Ó Conaire
Tá cáil bainte amach ag Henri Charrière ar fud an domhain de bharr an leabhair, Papillion, a scríobh sé faoi gach rud a tharla dó agus é i ngéibheann i gcarcair i nGuáin na Fraince.
cuma cá háit
no matter where
**SÓC: Le hAcht na Gaeltachta ar na bacáin, an bhfeiceann tú aon dóchas sa bhreac-Ghaeltacht, nuair nach bhfuil an Ghaeilge mar theanga an phobail ann?**
MMGE: Bheadh súil agam nach ceantar tíreolaíochta a bheadh sa Ghaeltacht, ach gur do theaghlaigh go mbeadh Gaeilge ar a gcumas acu go mbeadh siad sa Ghaeltacht;
cuma cá háit a raibh cónaí orthu.
cá bhfios
who knows
Tá an mhian sin gnóthaithe anois aici agus
cá bhfios nach é an sméar mullaigh a bheas ar an scéal an bonn óir a bhuachan?
cá dteachaigh an t-am
where did the time go
Níl a fhios agam
cá dteachaigh an t-am.
Cá bhfios
who knows
Arbh í Ériu a mbanríon?
Cá bhfios ach mothaím go láidir an nasc sin idir mo cheantar dúchais inniu agus bunadh na háite san aimsir anallód.
cá mbeidh mo thriall
where I’m going
Le Google ar ár dtoil againn is féidir linn cuardach a dhéanamh ní hamháin ar ‘Sables d’Olonne’ ach ar *‘What to avoid in Sables d’Olonne’* nó ar an *‘Best ice-cream in Sables d’Olonne’* (Tomhais anois
cá mbeidh mo thriall ar saoire.
i gceantar inar maraíodh ní fios cá mhéad Caitliceach
in an area that an innumerable number of victims were murder
Comhairle fhrith-Chaitliceach agus é bródúil as, ábhar ceiliúrtha acu
i gceantar inar maraíodh ní fios cá mhéad Caitliceach le linn na dTrioblóidí.
n-aithníonn sé láithreach cá háit ar domhan
it recognizes where in the world
com ná go
n-aithníonn sé láithreach cá háit ar domhan a bhfuil tú nuair a thugann tú cuairt ar an suíomh.
Cá bhfios
who knows
Cá bhfios cén drochscéal ar Barack Obama atá á choinneáil siar le foilsiú roimh lá an toghcháin? Ní bheidh sé thart go mbeidh sé thart.
Cá bhfios
who knows
Cá bhfios nach gceannófá ceann díobh seo leanas, nua nó ar athláimh, i siopa nó ar stainnín mhargaidh áitiúil éigin.
Cá bhfios dúinn
how do we know
Más Dona Apple, is Measa Spotify
=================
Cá bhfios dúinn, b’fhéidir gur gineadh an scéal i bhfocal fánach ó Willis faoi na difríochtaí idir ceirníní agus tomhaltas ceoil comhaimseartha, ach má tá fadhb ag Willis lena leithéid beidh sé trína chéile faoi Spotify.
cá bith seasmhacht fostaíochta
whatever permanency of employment
Agus
cá bith seasmhacht fostaíochta a bhí ann blianta ó shin, tá neamhchinnteacht ghoilliúnach ag baint le beagnach gach post na laethanta seo.
cá bhfios
who knows
Thug siad éarlamhacht go fial d’ealaiontóirí ar nós Masaccio, Brunelleschi, Donatello, Fra Angelico, Botticelli chomh maith le Leonardo da Vinci agus Michelangelo agus gan an tacaíocht sin,
cá bhfios an mbeadh a leath den saothar taibhseach lonrach a d’fhág na healaíontóirí sin ina ndiaidh le feiceáil inniu againn.
Cá bhfios nach mbeinn
perhaps I might
”
“
Cá bhfios nach mbeinn!” arsa mise.
cuma cá dtarla siad
no matter where they be
Dá scriosfaí an dlí úd, chuirfí iachall ar gach stát sa tír póstaí aeracha a aithint,
cuma cá dtarla siad.
cá hionadh
any wonder
I lár portaigh,
cá hionadh an t-uisce a bheith chomh donn dorcha.
Cá bhfios
who knows
Agus Corn an Domhain 2014?
=============
Cá bhfios cén fhaid eile a mhairfidh an t-achrann sa Bhrasaíl, ach muna n-éiríonn le rialtas na tíre cur ina luí ar an bpobal go bhfuiltear dáiríre leis na moltaí feabhas a chur ar sheirbhísí iompair, sláinte, oideachais agus póilíneachta, is féidir brath air go dtarlóidh corraíl den chineál céanna le linn Chorn Domhanda na bliana seo chugainn.
ní fios go fóill cá gcríochnóidh an tóraíocht
no one knows what end there’ll be to it
Sea, tá sé ar a theitheadh timpeall an domhain, agus
ní fios go fóill cá gcríochnóidh an tóraíocht.
ní fios cá rachaidh
no one knows where
Sáinnithe in Aerfort
=======
Idir an dá linn,
ní fios cá rachaidh Snowden nó céard a tharlóidh dó.
Cá bhfios i ndáiríre
who knows really
Cá bhfios i ndáiríre an mbeidh Snowden, lena thrí ríomhaire glúine lán le rúin Mheiriceá, fós beo, agus maidir le hÉirinn mar thír dídine, fág marbh é.
Cá bhfios
who knows
Cá bhfios, b’fhéidir go gceannófá seoid!
Cá bhfios cathain
who knows when
Cá bhfios cathain a líonfaidh teicneolaíocht bearna i do shaol? De réir Dlí Lucht Pluaise Kaku (Spiegel)(http://www.
cá bhfios
who knows
Is ráiteas ciúin fochomhfhiosach é agus
cá bhfios nach é an ráiteas ciúin fochomhfhiosach is cumhachtaí ar fad.
cá bhfios
who knows
Féach é agus
cá bhfios nach mbuailfidh splanc Tindrí tusa leis?
Cá háit a bhfuil
where is
ie/)
An Cheist
====
*
Cá háit a bhfuil an Siopa Gaeilge lonnaithe?*
Seol do fhreagra chuig <oifig@beo.
cá bhfuil sé sa diabhal
where the devil is it
Is iomaí uair, áfach, a chuireas an cheist a leanas orm féinig: an bhfuil a leithéid de rud ann agus cultúr Éireannach ar leith sa lá inniu lena mbreathnaítear amach ar an domhan trí fhuinneog ghlas Ghaelach Éireannach? Má tá,
cá bhfuil sé sa diabhal le fáil?
Má shiúiltear síos aon phríomhshráid in aon cheann de na bailte móra nó cathracha timpeall an oileáin, níl ann den chuid is mó ach siopaí nó gnólachtaí a fhaightear ar aon mhórshráid i Sasana nó sna Stáit Aontaithe, leithéidí Marks and Spencer, H&M, Monsoon, Walmart, McDonald’s, KFC agus mar sin de.
cá bhfuil an deireadh
where’s the end
As ucht Dé,
cá bhfuil an deireadh? Faoi dheoidh sin é, le feiceáil nuair a chasann an tsráid beagán ag Sráid an Chláraigh.
Cá bhfios dúinn
how do we know
Ach in earnáil seo na scáileanna is an chur i gcéill, cé tá ag seiftiú, cé nach bhfuil; cad tá fíor, cad tá bréagach?
Cá bhfios dúinn na freagraí, agus an cuma le héinne na ceisteanna sa chéad dul síos?
In ainneoin ghnás an genre agus clisteacht an uisce faoi thalamh, ní thiomáintear ‘American Hustle’ tríothu siúd a imirt orainn - an rud is annamh is iontach.
a léiríonn cá bhfuil do threo
which demonstrates your direction
Ach is fiú pictiúr nó ‘portráid’ a dhearadh ó am go chéile
a léiríonn cá bhfuil do threo agus cá bhfuil do mhian – ag an am áirithe sin.
cá bhfuil do mhian
where do you want to be, where’s your desire
Ach is fiú pictiúr nó ‘portráid’ a dhearadh ó am go chéile a léiríonn cá bhfuil do threo agus
cá bhfuil do mhian – ag an am áirithe sin.
Cá bhfios
who knows
*’
Grá? Tiomantas creidimh? Mírún …?
Cá bhfios….
Cá bhfios
who knows
Cá bhfios nach bhfeicfidh tú an duine céanna faoi cheann deich, nó fiche bliain ina dhiaidh sin agus cuma i bhfad níos fearr air.
cá háit go díreach
where exactly
Ní raibh na seandálaithe sásta a rá
cá háit go díreach a raibh siad ag obair i Norfolk, mar ní raibh siad ag iarraidh gadaithe a mhealladh don suíomh.
cá bhfios
who knows
Marach gur fhága an Direánach Árainn
cá bhfios an mairfeadh cuimhne air inniu? Marach blianta Bhaile Átha Cliath,
cá bhfios an bhfaigheadh sé céim oinigh ón ollscoil? Filí sin Cheredigion, Dic Jones ina measc, níor fhág siad an áit, bhí siad dílis don fhód dúchais, níor shín siad sciathán an deoraí.
cá bhfaighfear
where shall be found
Ní bheidh aon easpa scríbhneoirí ar fáil chun colúin agus píosaí tuairimíochta a sholáthar don nuachtán úr ach
cá bhfaighfear na hiriseoirí a rachaidh ag tochailt le haghaidh scéalta te bruite? Tá líon fairsing iriseoirí Gaeilge ann atá fostaithe ag leithéidí TG4, RTÉ, RnaG, BBC srl.
cá bhfaighidh sí post
where’ll she get a job
Chuaigh mé chun an bhaile agus dúirt mé le mo máthair é agus bhí eagla uirthi é a ráit lem’ athair, nó bhí sí ag smaoiteamh, de gheall ar Dhia,
cá bhfaighidh sí post as seo a choíche? Ach bhí a fhios aici go raibh mo chroí istoigh ann.
cá bhfuil an iomaíocht
where’s the competition /your competitors
Dhá Cheist Shimplí
========
Dhá cheist neamhchasa i gcúrsaí gnó is ea, cá bhfuil do chuid custaiméirí agus
cá bhfuil an iomaíocht? Más ea, tá 60 milliún duine sa Bhreatain, roinnt de bhunadh na hÉireann ina measc agus suim sa tír chéanna féin acu.
shocraíonn cá bhfuil
which decides where
an córas caipitleach a
shocraíonn cá bhfuil an t-airgead le déanamh.
cá hionadh mar sin
so is it any wonder
Ina leabhar *The Healing Power of the Human Voice* (2005) meabhraíonn James D’Angelo dúinn go bhfuil an nádúr daonna fite fuaite leis an dúlra agus
cá hionadh mar sin éifeacht amhrán na farraige is na gaoithe orainn, cantain na n-éan agus mar sin de.
Cá bhfios an t-am
who knows the time
Cá bhfios an t-am agus an dua a caitheadh lena dhéanamh agus é anois thart ar an leanbh go suaimhneach.
cá mbeimis
where would we be
Is é sin, ar an ríomhphost agus
cá mbeimis dá uireasa? Tá sé díreach agus bíonn sé dírithe ar dhuine amháin, nó ar shlua, ach caithfear fanacht taobh istigh den dlí ina thaobh.
Cá bhfios
who knows
Cá bhfios nach mar dheartháireacha d’Étaoin Ní Ailpín a bheidh aithne amach anseo ar Sheán Óg, Setanta, Aisake Faga ar Theu Ó hAilpín.
Cá bhfágfaimid
what’ll we do with
Cá bhfágfaimid Bollywood na hIodáile nó Ard Mór Chille Mhantáin? Bhí Ciara Nic Gabhann ag amharc isteach i scéal Ard Mór na hIodáile, ionad mór táirgthe scannán san am atá thart.
cá bhfios nach bhfuil an ceart agat
who knows you may be correct
Má shíleann tú gur domhan mór dána atá amuigh ansin,
cá bhfios nach bhfuil an ceart agat?! Tá contúirtí móra i saol na teicneolaíochta aitheanta faoi am seo mar is eol do Roseanne Smith.
cá raibh a leithéid go léir roimhe seo
where were they all previously
Tá Colm Mac Séalaigh ag iarraidh adhmad a dhéanamh de nó
cá raibh a leithéid go léir roimhe seo?