a bholg buailte thiar ar a dhroim
extremely thin
Bhí sé caol fada, a bholg buailte thiar ar a dhroim agus scead liath os cionn an dá chluais aige.
cos ar bolg
oppression
Maidir leis na Caitlicigh, nuair a bhíonn cos ar bolg á himirt ar dhuine, déanann an duine sin iarracht duine eile a ansmachtú.
cos ar bolg
oppression
Tá súil agam go bhfuil ceacht foghlamtha ag na póilíní/an Rialtas ó na cásanna seo agus nach mbeidh cos ar bolg i gceist arís.
Cá bhfuil an bolg buí
used when tickling (the stomach) while playing with a baby
"Cá bhfuil an bolg buí, cá bhfuil? An bhfuil cigilt ionat go fóill, an bhfuil?" ar sí sa ghuth ard éadrom sin a úsáideann mná le páistí beaga.
chos ar bolg
oppression
Beidh na hÉireannaigh i Learpholl ag iarraidh go mbeadh breathnadóirí neamhspleácha ag cuimhneachán Jim Larkin sa chathair i mí Mheán Fómhair na bliana seo chugainn, mar gheall ar an chos ar bolg a rinneadh orthu ag an ócáid i mbliana, Dé Sathairn, 7 Meán Fómhair.
le do chos ar bolg
with your oppression
"
"I dtigh diabhail anois leat féin is le do chos ar bolg.
chos ar bolg
repression
A fhad is a bheidh an t-aontachas eitneach i réim - cinedheighilt i bhfírinne atá ann - leanfar le hobair na mbataí agus na dtuanna, agus leis an chos ar bolg.
chos ar bolg
repression
Bhí John Lennon an-tábhachtach dúinne, na hÉireannaigh i Learpholl, i rith na dtrioblóidí mar go raibh sé sásta labhairt amach faoin chos ar bolg in Éirinn.
mheall cruinn a boilg
the round swelling of her stomach/her pot-belly
Sheasaigh sí anois agus lámh amháin ar a tóin agus an ceann eile ar mheall cruinn a boilg.
boilg
bellows
Caithfidh an fhoireann na boilg a oibriú i dteocht an-ard.
cos ar bolg
oppression
Ansin, tháinig siad isteach agus rinne siad iarracht cos ar bolg a dhéanamh ar na daoine áitiúla.
bhí an diabhal ina bholg
the devil was in his stomach
Mar a déarfadh sé féin mar gheall ar dhaoine, bhí an diabhal ina bholg.
cos ar bolg
repression
“A culture of policing probably replicated elsewhere in Northern Ireland,” a dúirt Peter Hain ar an 22 Eanáir agus thiocfadh leis “agus i Sasana fosta” a rá mar go raibh ceangal idir an UVF i dTuaisceart Bhéal Feirste agus an UVF anseo i Learpholl; agus, mar a dúirt mé in *Beo!* cheana (Lúnasa 2006), bhí Merseyside Police ar nós cuma liom faoin UVF anseo ar feadh na mblianta fada, ach bhí cos ar bolg ar na poblachtánaigh i gcónaí.
oiread den chos ar bolg
so much suppression
” Deir sé go bhfuil oiread den chos ar bolg imeartha ar an phobal dúchasach, go bhfuil siad tar éis tráma agus bochtaineacht a fhulaingt, agus go ndéanann sé sin slánú na dteangacha i bhfad níos casta.
ar mheall chruinn a boilg.
on the round swelling of her stomach / her pot-belly.
Sheasaigh sí anois agus lámh amháin ar a tóin agus an ceann eile ar mheall chruinn a boilg.
ar bholg folamh.
on an empty stomach.
Peadar: Níl sé go maith a’d bheith ag imeacht ag *rambl*eáil ar bholg folamh.
agus nach n-imreofaí cos ar bolg orthu.
and that they wouldn't be oppressed.
Bhíothas ag iarraidh a chinntiú go mbeadh a áit féin ag gach stát sa Chónaidhm nua, agus nach n-imreofaí cos ar bolg orthu.
an chos ar bolg
the repression
Ach níl aon chuimhneachán i gceist maidir leis an ionsaí agus an chos ar bolg ar na hÉireannaigh ó 1207 ar aghaidh.
do bholg ar an urlár fuar
your stomach on the cold floor
Conas féachaint amach ar an saol briste, do bholg ar an urlár fuar agus tú i bhfolach faoin mbord.
den chos ar bolg agus den dúnmharú
of the oppression and murder
Dar leisean gur siombail í bratach Iosrael den chos ar bolg agus den dúnmharú atá ar siúl faoi láthair, iompar a shamhlódh roinnt daoine leis an íde a d’imigh ar na Giúdaigh le linn an Dara Cogadh Domhanda.
chos ar bolg
oppression
Is é an t-aon tairbhe a thiocfaidh, i mo thuairimse, as cinneadh náireach Choiste Idirnáisiúnta na gCluichí Oilimpeacha cluichí na bliana seo a bhronnadh ar an tSín ná go dtugann sé deis don phobal idirnáisiúnta a dhéistin a chur in iúl faoin chos ar bolg atá á déanamh ag an deachtóireacht bhrúidiúil seo ina tír féin agus ina cuid críoch faoi fhorghabháil.
cos ar bolg
oppression
Deir sé go bhfuil cosúlachtaí suntasacha idir na hÉireannaigh agus na Maoraigh mar gur imríodh cos ar bolg orthu le cúpla céad bliain anuas agus gur seo an téama lárnach a bhí sa tionscadal.
ag cuimilt a bhoilg
rubbing his belly
Ceithre scór deireadh seachtaine ag meabhrú os cionn na tine ina phluais uaigneach, ag tochas a thóna agus ag cuimilt a bhoilg, ag iarraidh seoda litríochta a scríobh do *Beo Ar Éigean!* Ceithre scór deireadh seachtaine ag iarraidh comhfhreagraithe eile na liarlóige seo a sheachaint ar eagla go ngoidfidís a chuid péarlaí luachmhara de smaointe agus iad ag iarraidh a gcuid truflaise féin a chumadh.
an tine mheafarach ina bolg
the metaphoric fire in her belly
Chuirfeadh a cuid cainte an lasóg sa bharrach agus is minic le linn an agallaimh a luann sí an tine mheafarach ina bolg.
marcaíocht na mbolg
riding of the bellies
Tá a fhios agat: rumpaí pumpaí; an siar aniar; an suas anuas; an *wham bam* go raibh maith agat, *mam*; an ó ó ó ó *seeeaaaa*!!!; an síneadh go spéir; an gníomh Gaelach; marcaíocht na mbolg; camchuairt na gcíoch; taiscéaladh an teasa; an cumann lúthchleas leapa; an pléisiúr pléascach; an is binn béal i do bhéal; an coinnigh ort; an ní craiceann go cur le chéile; an ní tír gan teanga.
a bhfuil bolg ag teacht air
who are slacking
Teip cumarsáide mar sin ó rialtas a bhfuil bolg ag teacht air tar éis chóir a bheith dhá bhliain déag i gcumhacht.
tháinig bolg ar
went to seed, went bad
Má tá an ceathrú cuid de na líomhaintí faoi chaiteachas FÁS fíor faoi eagraíochtaí stáit eile thiocfadh leat a rá gur tháinig bolg ar an tseirbhís phoiblí le linn tréimhse rathúil an Tíogar Cheiltigh.
chos ar bolg
oppression/ imperialism
Tá an traidisiún seo le feiceáil i réimse na haislinge nuair a shamhlaíonn an file gur bean óg í Éire atá ag iarraidh an pobal a mhúscailt le cur in aghaidh an chos ar bolg.
chos ar bolg
imperial rule
Thug sé faoi deara go raibh comhchosúlachtaí ag cruachás na nÉireannach sa Bhreatain le cruachás na nÉireannach sna Sé Chontae: Ba Éireannaigh iad taobh amuigh den 26 chontae; bhí siad faoi chos ar bolg ag Rialtas Londain; agus ba chuma le Rialtas Bhaile Átha Cliath, nó le RTÉ, fúthu uilig.
cos ar bolg
imperialism
org/wiki/Turkic_languages) Moslamaigh iad a bhformhór mór a bhfuil naisc chultúir acu leis an Áis Láir agus tá roinnt díobh den tuairim gur cos ar bolg é a d’fhág ina cuid den tSín é Xinjiang.
Boilg
submerged rock
Tugadh Boilg Sydney ar an charraig ó shin.
boilg
stomach
Thosaíos ag cur spéise sna chakraí céanna nuair a bhí othras boilg orm, agus mé sna luathfhicheadaí.
cos ar bolg
imperialism
Cé gurb íad na Stáit Aontaithe an tír is mó ar Chríocha Mheirceá lena samhlaímid an ciníochas agus an cos ar bolg ar an gcine gorm, tá tíortha eile ar an mór-roinn sin ina ndearnadh, agus ina ndéantar fós, éagóir agus leatrom ar dhreamanna eitneacha mionlaigh.
bholg
stomach
B’fhéidir go bhfuil tú ag troid leis na gasúir, b’fhéidir go bhfuil pian i do bholg, ach caithfidh tú é a dhéanamh, an bhfuil a fhios a’t.
déanamh bolg-le-gréin
sunbathing
Sna hochtóidí, gan choinne, thosaigh na sluaite mór-rón á gcaitheamh féin aníos ar na lamairní ag déanamh bolg-le-gréin, agus ó shin i leith tá na sluaite turasóirí tagtha ina ndiaidh chun breathnú orthu.
chos ar bolg
oppression
Is é a bhí de dheasca an chos ar bolg seo ná éirí amach i 1963 a stiúraigh Hocine Ait Ahmed, fear de na Kabyle a bhí ina cheannaire sa ghluaiseacht frithbheartaíochta in aghaidh na bhFrancach is a bhunaigh Fronta na bhFórsaí Sóisialacha chun cás na nImazighen a chur chun cinn.
Bholgaim
drinking (tea)
Cóisir an Bholgaim
D'éirigh chomh maith sin leis an bhfeachtas málaí tae gur thosaigh na gníomhaithe seo ag caint faoi "*Tea Parties*", agus dhíríodar a bhfearg ar rialtas Mheiriceá, agus ar réimeas úrnua Barack Obama go háirithe.
chos ar bolg
imperialism
Is deacair glacadh leis gur mionlach é grúpa atá chomh líonmhar sin, ach is é sin díreach atá i gceist leis na Dalit san India, tír a bhfuil breis is billiún duine beo inti, agus is mionlach iad na Dalit a bhfuil an chos ar bolg is an cur faoi chois is measa amuigh á fhulaingt acu le sinsearacht.
cos ar bolg
imperialism, oppression
Na mianadóirí i dTuaisceart Shasana, An Bhreatain Bheag agus na hAlban, na dugairí i Learpholl, an phobal poblachtánach sna sé contae, bhí cos ar bolg orthu uilig.
dtáinig bolg air
got fat
Bíodh sé fíor nó bréagach, bhí an cháil amuigh gur earnáil í seo a dtáinig bolg air le linn caiteachas rábach réimeas an Tíogair Cheiltigh.
chos ar bolg
imperialism
”*
Cuireadh deireadh le imtheorannú gan triail ar 5ú Nollaig 1975 nuair a scaoileadh amach na 75 cimí deiridh, ach lean ár bhfeachtas ar aghaidh i Sasana mar bhí muid dúisithe anois faoi chos ar bolg Arm Shasana ar dhaoine sna Sé Chontae.
tháinig bolg orainn
we became fat
Ach chaith muid rófhada i gcumhacht agus tháinig bolg orainn le teann sotail is le falsacht aigne.
mbolg lán
a full belly
Is dócha gurb é seo an codladh is deise ar domhan, an geimhriú a dhéanann an t-ainmhí, nuair a mhoillíonn buille an chroí agus na hanála chomh maith ar an mbolg lán agus greim bia in aice lapa fosta, ligfidh an t-ainmhí néal an gheimhridh as a cheann ar a sháimhín só! Deirtear go mbíonn sé an-deacair ainmhí mar seo a dhúiseacht.
an gcos ar bolg
imperialism
Cogadh uafásach ina raibh na mílte de mhuintir Vítneam á marú agus á ngortú agus na mílte de shaighdiúirí óga as Meiriceá á gcur sall ansan ar mhaithe, i ndáiríre, leis an maorlathas agus leis an gcos ar bolg.
an gcos ar bolg
oppression
Mar bharr ar an gcos ar bolg ar na Pailistínigh, cuimhnigh ar na hionsaithe ar an Liobáin, an Iordáin, an tSiria, an Éigipt, an Iaráic agus an Túinéis – agus go leor gníomhartha ceilte nach iad.
cos ar bolg
imperialism
Cuireann na meáin chumarsáide sa tír seo dallach dubh orthu féin i gcónaí faoi chearta sibhialta anseo - creideann siad gur máthair na bparlaimintí atá i Westminster agus go bhfuil an tír go hiomlán daonlathach - bíonn cos ar bolg i dtíortha thar lear, ní bhíonn anseo.
An Cos ar Bolg
imperialism
An Cos ar Bolg
========
Bhí Éireannaigh sáite in obair an chos ar bolg ar son Shasana, na Fraince, na Spáinne, na Portaingéile, na hAstráile, na hAfraice Theas, na Rúise, SAM agus áiteanna eile nach iad, gan trácht siar ar na saighdiúirí dubha - na constáblaí - agus lucht gróite na dtiarna is na ngníomhairí ar an oileán iathghlas féin.
bholg biata blonagach
his buttery fat belly
I ndáiríre píre is idir dhá áit atá sé, nó tá sé ag iarraidh a intinn bhocht a shocrú ar ionad saoire chun cúpla seachtain a chaitheamh ann ar a shuaimhneas, a bholg biata blonagach le grian gheal dheireadh an tsamhraidh, a thóin théagartha thathagach le gráinníní gainmheacha na trá, cúpla galún de shú na braiche áitiúla lena thaobh, agus scaifte péas armtha ina seasamh i bhfáinne thart air chun mná óga áille na háite a choinneáil amach óna cholainn fhearga fheiceálach.
cos ar bolg imeartha orthu
experienced oppression
Gach uair a éistim leis an amhrán ‘Galupa’, logainm a dhúiche, ón albam cáiliúil thuasluaite buaileann an smaoineamh mé go bhfuil an mianach ceart i Gurrumul le liricí deasa a scríobh a d’oirfeadh d’amhrán náisiúnta, mar a léiríonn an sliocht thíos:
Go nilimurru nhina yarrarrayun
Yolnu Bandirriya dharwulnurana
wana marrkapmirri wana marrapmirri
narrakunu bonal nherranhara gapany gopulu
(Tagaigí agus suígí i líne le chéile
ár sinsir ag Bandirriya faoi scáth an chrainn dharwul
dúiche dhilghrách, dúiche dhilghrách
ar thalamh mo threibhe, ar shuíomh a ghlan mé féin)
Tá saothar mór déanta ag Gurrumul ar son a mhuintire, daoine a bhfuil cos ar bolg imeartha orthu ó cuireadh tús le lonnaíocht Eorpach abhus.
bholg an geonaíl
belly was rumbling
Agus má bhí an tart múchta ag an uisce, thuig mé an nóiméad sin go raibh mo bholg an geonaíl leis an ocras.
imríodh cos ar bolg orthu
they suffered from imperialism
Ach oiread le muintir na hÉireann, imríodh cos ar bolg orthu.
cos ar bolg
imperialism
Tháinig deireadh faoi dheireadh le fiacla á nochtadh agus cloigne dá gcroitheadh, le doirne san aer, le cos ar bolg, le béiceacha agus screadanna agus scréacha.
a mboilg tollta
a hole in their bellies
Bhí súil ag Barka le os cionn trí chéad cuairteoirí, trí chéad duine a mbeadh a mboilg tollta leis an ocras, a gcuid lámha ataithe leis an bhfuacht, a n-éadain chomh righin le leathar tar éis chruatan na haimsire.
gcoilíneachas agus tríd an gcos ar bolg
colonialism and through imperialism
Tuigimid gur scaipeadh na cluichí sin timpeall an domhain tríd an gcoilíneachas agus tríd an gcos ar bolg.
bholg agus ina thóin
belly and in his hole
“Arú, éirigh as an chac!” a dúirt Balor go breá béasach, “agus inis an scéal mar atá! Nach é go bhfuiltear ag iarraidh fáil réidh leis an Oireachtas, agus nach bhfuil Foraois na Gaeilge ar na craobhacha!” Agus leis sin, shuigh sé siar agus straois air mar a bheadh ar chollach a raibh pian ina bholg agus ina thóin.
bhí mo bholg bocht ar tí pléascadh
my belly was about to burst
Uair an chloig den obair sin agus bhí mo bholg bocht ar tí pléascadh.
bolg-gháire
hearty laugh
Is iomaí bolg-gháire a d’éalaigh uaim i gcaitheamh na taispeána.
Tharla go mbíonn go seasta bolg an aeir briste
as it’s always lashing rain
Tharla go mbíonn go seasta bolg an aeir briste le síorbháisteach abhus i gCorca Dorcha, céard eile atá le cailleadh againn!
Múinimis do mhuintir an tsaoil bhraonaigh gur cuma faoin bhraon anuas agus faoi ghadaíocht ár gcuid airgid nuair is féidir leat ceol, braon a ól le STUAIM, agus taitneamh a thabairt do chomhluadar an daoine eile, an ‘chuileachta’ mar a deirid ó dheas.
cos ar bolg atá á thuar do
imperialism is being forecast for
Géarleanúint chreidimh agus cos ar bolg atá á thuar do mhionlaigh na Siria má chuirtear Al-Assad as oifig.
leatrom, den chos ar bolg
inequality, of imperialism
Daoine a bhí cleachtaithe le neamhaird a dhéanamh de na maslaí, den leatrom, den chos ar bolg, phléasc siad i racht ollmhór feirge.
Tuiscint ar an Chos ar Bolg
understanding imperialism
Tuiscint ar an Chos ar Bolg
============
Coirdínigh, Airméanaigh, Bascaigh, chomh maith leis na Palaistínigh, tá gnéithe de scéalta crua a dtíortha agus a muintire a léiríonn roinnt gnéithe den chos ar bolg agus den díothadh a tharlaíonn go rómhinic in áiteanna éagsúla ar an domhan.
ag déanamh bolg le gréin
sunning themselves
An bhfuil siad chomh feidhmiúil is ba chóir daofu a bheith nó an gcaitear acmhainní maithe amú go ciotach ar roinnt acu? Tá mé ag cuimhneamh ar dhream a fuair maoiniú le taisteal go hIosrael agus a phill le léaráidí powerpoint díofu féin ag caitheamh gainimh na trá sa mhullach ar a chéile ar ‘lá breá te sa tsamhradh’, lá a chaith siad ag déanamh bolg le gréin, go bhfóire Dia orainn.
ach fo-bholg suarach na cathrach
but the dirty urban underbelly
Ní seo Barcelona Gaudi ná Mesi, ach fo-bholg suarach na cathrach.
a d’imir cos ar bholg ar chosmhuintir
who oppressed the ordinary people
Breathnaíonn daoine áirithe orthu mar fhir chróga a thug dúshlán d’údaráis lochtacha a d’imir cos ar bholg ar chosmhuintir na tíre, ach mothaíonn a lánoiread nach raibh i gceist leo ach coirpigh uirísle a bhí ag tochras ar a gceirtlín féin.
cos ar bolg ar
oppression against
Bhí an réigiún seo ar son daonlathas sa chogadh 1936-39 agus bhí cos ar bolg ar chultúr agus teanga na háite go dtí gur éag Franco i 1975.
bolg le gréin
sunning myself
Luigh mé siar ar bhinse atá tógtha in aice leis an charn, ag amharc ar an thírdhreach álainn, bolg le gréin, ag éisteacht leis na héin agus an ghaoth, i dteagmháil le mo shinsir.
in éadan an chos ar bolg
against imperialism
"Ach an áit ina raibh cimí daortha, bhíothar ag eagrú Gaeltachtaí, ag léamh leabhar fá stair na hÉireann, leabhair an Phiarsaigh, Mháirtin Uí Chadhain, bhí siad ag léamh Franz Fanon agus ag foghlaim faoin streachailt san Ailgéir, fá Vítneam agus mar thoradh air seo, thuig siad go raibh siad mar chuid den aisfhreagra ar an domhandú agus den troid a bhí ag dul ar aghaidh in éadan an chos ar bolg.
boilg mhóra is bheaga
bellies big and small
Sea, ar feadh an tsamhraidh bhrothallaigh, thoir agus thiar, ó thuaidh is ó dheas, thall is abhus, bhí siad ar na cosáin agus ar na bóithre, sna páirceanna agus sna goirt, ag rith is ag sodar leo, idir óg agus shean agus mheánaosta, mór agus beag, ramhar agus tanaí, gach cruth agus déanamh coirp, cosa gearra nó na spreangaidí fada, na bóracháin, tóin le talamh, tóin le gaoth, tóin in airde, boilg mhóra is bheaga, saibhir agus daibhir, gruagach agus maol, craiceann bán, buí agus daite.
thar mhéid a bhoilg
over his belly
D’amharc Balor síos thar mhéid a bhoilg agus chonaic sé uaidh Impire an Domhain Thoir thíos i measc an fhraoigh.
logainmneacha an chos ar bolg
imperialistic placenames
Tá pobail na bhFritíortha i mbun aisghairm logainmneacha an chos ar bolg atá ar a n-ionaid dúchais, ar bhailte srl.
scéalta móra an chos ar bolg
major incidents of imperialism
Tugann Alan Desmond léargas i mbeagán focal ar bhunteachtaireacht Harvest of Empire, scannán faisnéise a ríomhann scéalta móra an chos ar bolg.
Tá Gluais Beo! Pota Focal faoi chóipcheart ag Oideas Gael, foilsitheoirí na hirise Beo!
Pota Focal Beo! Glossary is under the copyright of Oideas Gael, publishers of Beo! magazine.
