ghalar crúibe is béil
foot-and-mouth disease
D'admhaigh Willie ar na mallaibh gur beag is fiú an teorainn mar áis leis an
ghalar crúibe is béil a cheansú.
ag béal an tolláin
at the end of the tunnel
Ach caillim féin dóchas go minic nuair nach bhfeicim ach solas lag
ag béal an tolláin, go mór mór sa scóig buidéil is mó sa tír, Baile Átha Cliath, áit a mbíonn ort ceist a chur ort féin chuile mhaidin cá mbeidh moill ar an trácht an lá sin agus cé air a mbeidh an locht - na comhlachtaí teileachumarsáide ag cur a línte féin síos faoi gach bóthar in aice leis na cinn a chuir na hiomaitheoirí síos an tseachtain roimhe sin, tiománaithe traenach ar stailc, fostaithe na ndoladhroichead ar stailc, páirc ghnó nua á tógáil, nó an M50 nach gcríochnófar go dtí an bhliain 2003 nó 2004?
Níl oiread agus lá amháin nach gcloisim otharcharr, an bhriogáid dóiteáin nó carr gardaí agus an bonnán ag scréachach le go bhfágfar an bealach dóibh sa trácht.
a chroí amuigh ar a bhéal
terrified
Cé go raibh
a chroí amuigh ar a bhéal, d'admhaigh sé sa deireadh go raibh an cleachtas seo ar bun aige; nuair a shocraigh rudaí, chinn muid bailiúchán beag a dhéanamh de na rudaí ar chuir Gordon sonrú iontu.
a chroí amuigh ar a bhéal
terrified
Cé go raibh
a chroí amuigh ar a bhéal, d'admhaigh sé sa deireadh go raibh an cleachtas seo ar bun aige; nuair a shocraigh rudaí, chinn muid bailiúchán beag a dhéanamh de na rudaí ar chuir Gordon sonrú iontu.
tinneas bhéal an ghoile
heartburn, indigestion
Is cinnte nach ag déanamh trua dithe a bheadh sí ar maidin amárach nuair a bheadh a ceann ramhar agus
tinneas bhéal an ghoile uirthi.
gcumarsáid bhéil
oral communication
Le déanamh cinnte go leanfadh an buntáiste sin, shocraigh Gaillimh le Gaeilge an pobal gnó i nGaillimh a spreagadh le go dtabharfaidís aitheantas don chaiteachas mór sin trí úsáid na Gaeilge a thabhairt isteach i gcomharthaíocht, i stáiseanóireacht, i bhfógraíocht agus i
gcumarsáid bhéil le custaiméirí.
tinneas bhéal an ghoile
heartburn, indigestion
Is cinnte nach ag déanamh trua dithe a bheadh sí ar maidin amárach nuair a bheadh a ceann ramhar agus
tinneas bhéal an ghoile uirthi.
cur i láthair ó bhéal
oral presentation
Scileanna ar nós
cur i láthair ó bhéal, cruinniú a eagrú nó idirbheartaíocht a dhéanamh.
an galar crúibe agus béil
the foot and mouth disease
Chuir
an galar crúibe agus béil na bliana 2001 an-imní ar fheirmeoirí agus rinne siad chuile iarracht a gcuid tréad a chosaint.
lán go béal
full up
Níor mhaith liom go mbeadh daoine míchompordach sna hallaí, mar shampla, toisc iad a bheith
lán go béal.
go béal
to the brim
Cibé, níl ann ach seal ár gcuarta" agus líon sé an trí ghloine
go béal arís.
an galar crúibe is béil
foot and mouth disease
Níorbh é
an galar crúibe is béil an t-aon ghalar a bhí thart an bhliain seo caite.
an galar crúibe agus béil
foot and mouth disease
Chuir an chinniúint a ladhar isteach sa scéal ansin nuair a tharla
an galar crúibe agus béil.
mar a d'iarrfadh do bhéal iad a bheith
just as you'd like it
Bhí gach rud ag feidhmiú
mar a d'iarrfadh do bhéal iad a bheith: na solais treo, an solas cúlaithe, na ceannsolais, agus na solais chliatháin.
cúr a bhéil
the foam of his mouth
Ba léir
cúr a bhéil le craiceann an chonablaigh.
le béal ar leathadh
with an open mouth
"Cén béal? Cén druid? Cén chúis?" a fhiafraíonn Balor
le béal ar leathadh.
i mbéal na Cásca
at the beginning of Easter
Ag Dia atá a fhios cad é mar a bheas sé agus muid
i mbéal na Cásca.
an ngalar crúibe is béil
foot-and-mouth disease
Bhí sé i gceist againn a bheith i gCeantar na nOileán anuraidh ach bhí orainn gach rud a chur ar ceal de bharr na ndeacrachtaí a bhí ann ag an am leis
an ngalar crúibe is béil.
léasadh béil poiblí
a public dressing-down
Níl inti ach tachrán," arsa Nell agus í ag smaoineamh siar ar na hócáidí sin uilig ar an choláiste a raibh a croí ag brúcht le feirg agus í i ndiaidh
léasadh béil poiblí a fháil ó Lillian.
Shílfeá nach leáfadh an t-im ina béal
you'd think butter wouldn't melt in her mouth
"
Shílfeá nach leáfadh an t-im ina béal, ach dhíolfadh sí sin ar an aonach tú," arsa Lillian.
a bhéal ar leathadh
his mouth open
Duine os ár gcomhair amach agus
a bhéal ar leathadh aige, ina chodladh go sámh.
bhí dhá chuid á dhéanamh den fhocal ina bhéal leis an smeacharnaigh
he was so out of breath he couldn't even talk
Ach fán am a dtáinig Bríd ar Thomás
bhí dhá chuid á dhéanamh den fhocal ina bhéal leis an smeacharnaigh.
thalmhaíocht ó láimh go béal
hand to mouth agriculture
Braitheann na daoine cuid mhaith ar
thalmhaíocht ó láimh go béal.
mBéal Átha na Sluaighe
Ballinasloe (where there's a mental hospital)
Déarfaí leis an bhfear bocht éirí amach i
mBéal Átha na Sluaighe!
*Is file é Gabriel Rosenstock agus eagarthóir leis an nGúm i mBaile Átha Cliath.
béal milis
sweet-talk
Agus ina mhullach sin bheadh scaifte ar an taobh eile fosta a mbeadh
béal milis le déanamh leo ar an lá.
géarchéim an ghalair crúibe agus béil
the foot-and-mouth crisis
Ní tionscal é, áfach, ar féidir brath air, mar a chruthaigh
géarchéim an ghalair crúibe agus béil agus uafás an 11 Meán Fómhair i Meiriceá anuraidh.
béal dorais
next door
Gheobhadh Dónall lóistín
béal dorais.
de bhéal
verbally
Dúirt an t-easpag: "An t-aon rud, an t-aon ábhar faoisimh ná go bhfuil muid ag caint faoi idéanna agus tuairimí á gcur chun cinn
de bhéal … chomh fada is a bhí a fhios agam ag an am, ní raibh sé páirteach i ngníomhaíochtaí ar bith.
i mbéal an phobail
well-known
Pléifear freisin an t-idirdhealú a dhéantar i Stáit Aontaithe Mheiriceá i gcásanna clúmhillte idir duine atá
i mbéal an phobail agus gnáthdhuine.
íde béil
telling-off
Má labhraím cúpla focal Gaeilge, buaileann imní í, ansin tugann sí
íde béil dom níos moille.
i mbéal an phobail
being talked about
Tá an clár taistil "Amú Amigos", a chraoltar ar TG4, go mór
i mbéal an phobail le déanaí.
Is binn béal ina thost
silence is golden
Is binn béal ina thost, an dtuigeann tú.
glan suas le mo bhéal
right up to my face
Dheimhnigh an Cairdinéal Deasóg Ó Conaill liom,
glan suas le mo bhéal, nach bhfuil fírinne ar bith sa ráfla go bhfuil Ard-Deoise Bhaile Átha Cliath ag comhoibriú leis an stáisiún teilifíse, Cainéal 4, sa tsraith úr cláracha atá beartaithe acu sin, sraith dar teideal 'Father Ped'.
hiarratais scríofa agus bhéil
written and oral requests
Dúirt an tuairisc go gcaithfeadh comhairlí Thuaisceart Éireann glacadh le
hiarratais scríofa agus bhéil i nGaeilge, glacadh le húsáid na Gaeilge i ndíospóireachtaí comhairle, cáipéisí a dhréachtú i nGaeilge agus fir/mná teanga a fhostú.
híde béil
verbal abuse
Cén sórt duine a bheadh ag iarraidh a bheith ina réiteoir? Cén duine ciallmhar, stuama a chuirfeadh suas le
híde béil, le cáineadh pearsanta agus mímhúinte, agus anailís á dhéanamh ag na mílte duine ar a chuid gníomhartha seachtain i ndiaidh seachtaine.
glan suas le mo bhéal
right up to my face
Dheimhnigh an Cairdinéal Deasóg Ó Conaill liom,
glan suas le mo bhéal, nach bhfuil fírinne ar bith sa ráfla go bhfuil Ard-Deoise Bhaile Átha Cliath ag comhoibriú leis an stáisiún teilifíse, Cainéal 4, sa tsraith úr cláracha atá beartaithe acu sin, sraith dar teideal 'Father Ped'.
tuairisc suas lena bhéal dó
a report up to his face
*
Gluais • Glossary
beathaisnéis údaraitheauthorized biography
a dialanna pearsantapersonal diaries
páipéir phríobháideachaprivate papers
go dtí gur insealbhaíodh í ina hUachtaránuntil she was installed as President
dódh nó tréigeadh 1,800 teach1,800 houses were burnt or abandoned
lámhachshooting
rachtoutburst
acraí tíhousehold utensils
as go brách leooff they went
léiriúproduction
cheanncheathrúheadquarters
coistí cosanta áitiúlalocal defence committees
dírbheathaisnéisautobiography
gan strówithout difficulty
i dtaiscesaved
do lá na coise tinnefor a rainy day
bhí cúrsaí chomh dona sinthings were so bad
dá mba gháif it was necessary
leithleachasselfishness
scoilt aduainstrange split
chiap sé Máire ar fadit really tormented Máire
easpa suimelack of interest
tragóidítragedies
Cumann Naomh Uinseann de PólVincent de Paul Society
baill shinsearacha na heagraíochta sin cois Lifethe senior members of that society in Dublin
tuairisc suas lena bhéal dóa report up to his face
géarchéimcrisis
chun an Cumann a ghríosadhto spur the Society into action
saothar in aiscewaste of time
déistindisgust
ag cáineadhcriticising
ciúnaithe go mórgreatly quietened
línte síochánapeace lines
ruathair laethúladaily raids
polarúpolarization
girseacha ógayoung girls
nóibhéinenovena
cailín aonaira lone girl
ní ba ghaire don ghráscarnearer to the scuffle
le dul i gcabhair ar Catherineto go to Catherine's help
an cúigear a ruaigeadhto drive the five off
riochtstate
a cuid néarógher nerves
clocharconvent
ar an Iúrin Newry
tachrántoddler
eachtraincident
círéibriot
faoi lán seoilin full swing
ag glioscarnachglistening
bréan le boladh gáissmelling bad from gas
comhracfight
otharcharrambulance
formhór an bhealaighmost of the way
ag dul ar foscadhsheltering
ag sciorradhsliding
ag lámhacáncrawling
fras lámhaighvolley
babhlaíbowls
a gciarsúirtheir hankies
leachtliquid
cosaintprotection
bodhardeaf
bhí scolaíocht speisialta de dhíth airhe needed special schooling
ba ghnách leishe used to
d'fhaigheadh sé síob abhailehe used to get a lift home
stad an bhusthe bus stop
thuirling séhe disembarked
neamhurchóideachinnocent
bábántainnocent
ag cogarnaíl taobh thiar dewhispering behind him
trup na mbrógthe sound of the shoes
neamhchoireachinnocent
níor shamhlaighhe didn't imagine
an t-uafásthe horror
anfaterror
cortwist
dírithe ar a chloigeann lomaimed at his bare head
scáilshadow
scoilteadh a bhlaoschis skull was split open
scréachascreams
na hionsaitheoiríthe attackers
níos truacántamore plaintive
go prasquickly
ag maothú an chairpéidmoistening the carpet
Ba dhóbair dó bás a fháilHe nearly died
go raibh an t-ádh dearg airthat he was extremely lucky
ar mire le feargmad with rage
beaginmhehelplessness
cé a bhí ciontachwho was responsible
níor cúisíodh duine ar bith riamhnobody was ever charged
ciontach i ndúnmharúguilty of murder
go gairid i ndiaidh an ionsaitheshortly after the attack
ag maíomhstating
seanphionós na fuipethe old whip punishment
i gcás coirpeach a gheofaí ciontach i dtromionsaíin case of criminals found guilty of assault
peann a chur le párto put pen to paper
aiféalaregret
gur éiligh sí pionós corparthathat she demanded corporal punishment
ag teacht salach ar gach ar chreid sí riamh anngoing against everything she ever believed in
béal faoi
upside down
"Rófhuar, róthe, ró-righin, cad é?"
Cé go raibh a fhios ag Sue go maith go dtarraingeodh sí faobhar a theanga uirthi, nó níos measa, dúirt sí "Nach maith leat é?"
D'éirigh sé ina sheasamh, chuir a dhá lámh faoin tábla agus d'fhág
béal faoi é.
béal dorais
next door
Bhí a racht thairis anois agus dá mbeadh an t-ádh uirthi theithfeadh sé anois agus thitfeadh sé ina chnap codlata ar an tolg
béal dorais.
na comharsana béal dorais
the next-door neighbours
De ghnáth ar maidin! Ach is aoibhinn liom a bheith ag seinnt tar éis meán oíche agus bíonn
na comharsana béal dorais ag gearán.
dtíortha atá i mbéal forbartha
developing countries
Ní cheapfadh mórán daoine go raibh baint ar bith ag an gComórtas Amhrán Eoraifíse le dul chun cinn na tráchtála leictreonaí i
dtíortha atá i mbéal forbartha.
sna tíortha atá i mbéal forbartha
in developing countries
"Caitear na billiúin punt le hairm a cheannach a d'fhéadfaí a chaitheamh ar otharlanna agus ar scoileanna anseo, agus ar leigheas agus uisce glan agus talmhaíocht
sna tíortha atá i mbéal forbartha," a deir sí.
cloch i mbéal oibre
[she
I mBealtaine 2000, chuir an tOllamh Laura Robinson
cloch i mbéal oibre nuair a d'áitigh sí i bpáipéar comhdhála, "Bosom Friends: Lesbian Desire in L.
ngalar crúibe is béil
the foot and mouth disease
Cuireann siad ceist atá simplí go leor: Céard a tharlóidh má thagann sé chun solais an t-am sin gur cuireadh tag bréagach ar bheithíoch chun é a dhíol? Nach bhfuil sé beagáinín rómhall le bheith buartha faoi?
Go híorónta, tá préamhacha an aighnis sa
ngalar crúibe is béil a bhí ina bhagairt ollmhór ar gheilleagar na tíre tá dhá bhliain ó shin.
dá n-éistfeadh sí a béal
if she had kept quiet
An raibh an tUachtarán Máire Mhic Ghiolla Íosa as ordú nuair a tharraing sí anuas ceist na pótaireachta i measc na nÉireannach agus í ag tabhairt oráide ag an chomhdháil "Reimagining Ireland" i Charlottesville, NC na Stát Aontaithe an mhí seo caite?
Mhaígh daoine áirithe go raibh treisiú á dhéanamh aici ar íomhá na nÉireannach mar dhream atá tugtha don deoch agus gurbh fhearr i bhfad
dá n-éistfeadh sí a béal, go háirithe agus í thar lear.
i mbéal an phobail
much talked about
Ní cheapfá é ó na nuachtáin, ach tá cúrsaí oideachais
i mbéal an phobail le tamall anuas.
i mbéal an phobail
much spoken about
Anois tá an bunreacht
i mbéal an phobail.
scrúduithe béil
oral exams
An jab a bhí agamsa ná
scrúduithe béil a chur ar na mic léinn.
béal scrathach
scabby mouth
Diúltaíodh glacadh leo ansin mar go raibh an galar
béal scrathach ar 6% acu agus nach nglacfaí le haon long le galar ar níos mó ná 5%.
béal nimhe
poisonous mouth
"Is agatsa atá an tsúil nimhe agus is agamsa atá an
béal nimhe; tá tusa ar leathshúil agus mise ar leath chuile rud eile .
Chomhairle Chathair Bhéal Feirste
Belfast City Council
Nuair a toghadh Alex den chéad uair ar
Chomhairle Chathair Bhéal Feirste i 1983, an chéad Sinn Féineach riamh lena áit a ghlacadh i Halla na Cathrach, cuireadh gach bac roimhe, cuid acu dleathach, cuid eile mídhleathach.
dhá thaobh a bhéil
the two sides of his mouth
Ní haon rud nua é polaiteoir labhairt as
dhá thaobh a bhéil ag an am céanna, ach is feiniméan ar leith é an *Bertie Speak*.
de bhéal
orally
Léirigh an taighde a lán bailéad, finscéalta agus nathanna cainte a bhí curtha ar aghaidh
de bhéal ó ghlúin go glúin.
traidisiún béil
oral tradition
Tá an
traidisiún béil an-tábhachtach agus tá na fabhalsceálta agus na finscéalta a choimeád a sinsear beo mar chuid lárnach fós den chultúr láidir Faróch.
go mbeadh a chroí amuigh ar a bhéal
that he'd be scared to death
Thuig sí i gceart
go mbeadh a chroí amuigh ar a bhéal nó bhí an máistir Ó Duibhir fá chuil ar fad.
gnéas béil
oral sex
Is éard atá i gceist le híonacht ghnéasach, a deir an clár le daoine óga, ná "diúltú do chaidreamh fisiciúil a spreagann tú go gnéasach"; is gá dóibh, mar sin, staonadh ó chaidreamh collaí agus
gnéas béil, agus níl cead acu lámh a leagan ar bhaill ghnéis a chéile, go dtí go bpósann siad.
i mbéal na séibe
suddenly
*
Gluais • Glossary
fáilteachwelcoming
iontach fiafraitheachvery inquisitive
lochtblame
a mhalairt ar fadquite the opposite
le haoibh an gháirewith a smile
fial lena ndáimhgenerous with their affection
croíúilcordial
cumannfriendship
luachmharvaluable
tá dúil mhór agamI really like
saoithiúlachtoddness
snagcheol preabach an tráchtathe throbbing jazz of the traffic
mo chéadfaímy senses
ricseánnarickshaws
gíoscánsqueaking
uchtógabumps
ag spréachadhspluttering
pléascántaexuberant
dordándrone
siamsánhumming
crónánmurmuring
rosc ceoilrhapsody
clapsholastwilight
mheasfáyou would think
searradhstretch
fonn súchaitetrite melody
solúbthaflexible
spleodrachboisterous
castaí úranew turns
tromchúiseachimportant, weighty
ag súgaíochtmaking merry
gan spionnadhwithout vigour
spreang spreagthaimpulse to inspire
a dtiúin dhiamhair féintheir own mysterious tune
rúndasecret
léargasinsight
mo thriallmy journey
gaosánnose
i dtólamhalways
do chuid rámhaí a ligean le sruthletting your oars go with the flow
i mbéal na séibesuddenly
ní aimseoidh duine é féin go deoa person will never find himself
balcóiníbalconies
glas olóigeolive green
stainnínístands
síodasilk
cadáscotton
glébright
gleoitepretty
seodajewels
tráchtáilcommerce
dronggang
an dubh a chur ina gheal ortto bamboozle you
stuaicsullen appearance
dreach diúltacha negative appearance
a ndíograistheir enthusiasm
a gcuid pionsúr amplachtheir greedy pincers
téann siad i bhfostú ionatthey become entangled in you
deilín na mbacachthe rigmarole of the tramps
ag margáil leatbargaining with you
ag dréim leatexpecting you
a athrachany better
bratógrag
in aicearracht aimsirein a short period of time
amhrasachsuspicious
tuahatchet
mangairísellers
seálta ollawool shawls
fidileachafiddles
saoltachtwordliness
spioradáltachtspiritiuality
neamhchoireachinnocently
manaslogan
teachtairímessengers
smailcmouthful
dúidíní draíochtamagical clay pipes
smálblemish
clúreputation
eiteogawings
áras mórluachachimportant dwelling
beadaíconceited
tíorántatyrannical
ceannsmachtupper hand
daonlathasdemocracy
éileamhdemand
go slachtmharneatly
neartplenty
giollaservant
ordúilorderly
fairsingspacious
fionnuarcool
babhta trom meitifisicea heavy session of metaphysics
toiteachsmoky
mífholláinunhealthy
truaillithe go holcbadly polluted
galsteam
ag sceitheadh ina scamaill dhubha ghalrachaescaping in black sickly clouds
stúrdust
ina phlá phlúchtachin a suffocating plague
sceadamáinthroats
scamhógalungs
cársánachwheezy
screamh ghlas sheileogachgreen salivary scum
ag spaisteoireacht thartstrolling around
gnúisface
gnaíúilcomely
ag rúscadhrummaging
i gcarn bruscairin a pile of rubbish
áilleagántrinket
séarachassewerage
bradaílpilfering
lena ruaigeadh as bealachto drive them out of the way
seilbh shaoltaworldly possessions
burlabundle
níos tibhethicker
go bhfóirfeadh na bróga i gceart dóthat the shoes would suit him fine
Tír Tairngire na féilethe Promised Land of generosity
miantadesires
Úll Mór na bhféidearthachtaíthe Great Apple of possibilities
brioscbrittle
tnáiteweary
dílleachtaorphan
brúidiúlachtbrutality
gluaiseachtaímovements
go míorúilteachmiraculously
méithrich
cothaitheachsustaining
gealbhan binnehouse-sparrow
broiddistress
dia an áidh agus an rachmaisthe god of luck and wealth
gaoiswisdom
coimirceprotection
bratógachragged
barróghug
Athbhreithniú ar Chomhaontú Bhéal Feirste
Review of the Belfast Agreement
Deir David Trimble nach bhfanfaidh a pháirtí san
Athbhreithniú ar Chomhaontú Bhéal Feirste mura ngearrtar pionós ar Shinn Féin.
go ndeireadh an tseanbhean béal dorais
that the old woman next door used to say
D'aithin mé cuid mhór de na nathanna agus thuig mé cén fáth
go ndeireadh an tseanbhean béal dorais, 'he pulled down a story' nuair a chuala mé 'tharraing sé anuas scéal' i nGaeilge.
traidisiún béil
oral tradition
AÓF: Cén chaoi a múineann tú féin tiún do dhaoine óga atá ag foghlaim uait? An bhfuil sé deacair ceol a mhúineadh?
SJW: Ós rud é gur
traidisiún béil atá againn, sin an chaoi a múinim an ceol.
ghéarchéim an ghalair crúibe agus béil
the foot and mouth crisis
D'oibir sí sa cheantar ar a tugadh Triantán na nDúnmharuithe, bhí sí chun tosaigh san imreas a bhain leis na mórshiúlta Oráisteacha ar Bhóthar Ghairbh Achaidh agus bhí sí ina hAire Talmhaíochta sa rialtas ó thuaidh le linn
ghéarchéim an ghalair crúibe agus béil.
an galar crúibe agus béil
the foot and mouth disease
Is é *raison d'etre *achan pholaiteora tionchar a bheith acu, agus d'éirigh le Bríd cuid mhór tionchair a imirt agus í sa Roinn sin le linn ceann de na géarchéimeanna is mó a chráigh an tionscal talmhaíochta -
an galar crúibe agus béil.
na ceoltóirí ba mhó a bhí i mbéal an phobail
the most talked-about musicians
Tá amhráin ar an sean-nós ann ó na mórcheantair Ghaeltachta ar fad, agus
na ceoltóirí ba mhó a bhí i mbéal an phobail ag an am - daoine ar nós Tommy Reck, Willie Clancy, Joe Burke, Seán Ryan agus uile.
Ann ach nár dhruid a mbéal
they hardly shut their mouths
Ann ach nár dhruid a mbéal na trí seachtainí a bhí siad le chéile.
i mbéal an phobail
well-known
De bharr na gcomórtaisí freisin, tá na hamhráin ag imeacht, na hamhráin áitiúla ach go háirithe, mar gur fearr le hamhránaithe cloí le hamhráin atá
i mbéal an phobail nuair atá siad ag gabháil d'amhrán ar ardán.
an Bhéil Bhinn
of the sweet mouth
"Bhí an ceart agam, mar is iondúil," a mhaíonn Balor
an Bhéil Bhinn.
gur rug sé an díombua as béal na bua
that he snatched defeat from the jaws of victory
Is iomaí uair a cuireadh síos do David Trimble
gur rug sé an díombua as béal na bua go rómhinic agus tá an seans ann go maolfaidh an dul chun cinn a rinneadh i gcaisleán Leeds cúpla seachtain ó shin.
béal bán
sweet-talk
Is cuma cén phlásaíocht agus
béal bán a rinne sí leis, ní rachadh sé a chodladh.
druileanna béil
oral drills
Bhí an t-ádh orm mar go ndeachaigh mé chuig rang ar feadh tamaill inar úsáid an muinteoir
druileanna béil leis na briathra a theagasc.
sceach i mbéal bearna
stop-gap
Fís fhadtréimhseach a chinnteoidh go mbeidh rath ar an aerlíne sa todhchaí atá de dhíth, seachas
sceach i mbéal bearna.
cultúr béil agus béaloidis
oral and folklore culture
"Teanga gan focail mar yes agus no, an dtuigeann tú cé chomh deacair, cé chomh difriúil is atá an chumarsáid?" nó "Scríobhann siad *leery *mar 'laoghaire'" nó "Níor theanga scríofa í i dtús ama, agus is
cultúr béil agus béaloidis é fós".
sánn ordóg amháin isteach ina bhéal
sticks one thumb in his mouth
Tá sé *leath bealaigh *nuair a stadann sé, amharcann sé thart,
sánn ordóg amháin isteach ina bhéal, déanann a thóin a thochas leis an ordóg eile, agus cuireann sé ceist air féin: “An ag dul *suas *an staighre a bhí mé nó ag teacht *anuas*? Nó an ag dul *síos *an staighre a bhí mé nó ag teacht *aníos*? An *thuas *a bhí mé nó *thíos*, nó an *leath bealaigh *a bhí mé an t-am uilig? Nó an san áit seo atá mé ar chor ar bith?” Níl cuimhne aige.
lán go béal le mairbh
overflowing with dead people
MÁNAS: Cill?
DENIS: Tá an tseanchill
lán go béal le mairbh.
Éist do bhéal.
Shut up.
MÁNAS:
Éist do bhéal.
béal bán
flattery
SUSAN: Ó, nach agat atá an
béal bán.
i mbéal an phobail
being talked about
Bhíodar chomh tábhachtach sin – bhíodar
i mbéal an phobail ó lá go lá agus bhíodh scéal difriúil fúthu le feiceáil sna nuachtáin chuile lá.
atá i mbéal an phobail
that are making the headlines
Tá an saol sin imithe agus níl aire cheart á tabhairt ar chor ar bith do go leor de sheandaoine na tíre, mar a léiríonn cuid de na scéalta
atá i mbéal an phobail le tamall anuas.
chomharsa bhéal dorais
next-door neighbour
Dhún na nGall” ann agus is é a
chomharsa bhéal dorais ná “An tUasal Mícheál Mac Gabhann, An Trá Bhán, Baile Beag, Co.
Phoblacht Phoblachtánach Shóisialach Iarthar Bhéal Feirste
the Republican Socialist Republic of West Belfast
Dá mbeadh údar *The Necessity for de-Anglicising Ireland *beo, seans maith go mbeadh taom croí aige!
Níl a fhios agam cad é a shílfeadh An Craoibhín Aoibhinn nó Pádraig Mac Piarais dá bhfeicfeadh siad an t-ómós seo d’fhoireann sacair Sasanach i lár
Phoblacht Phoblachtánach Shóisialach Iarthar Bhéal Feirste.
thionscadal staire béil
oral history project
In agallamh a bhí mar chuid de
thionscadal staire béil mar gheall ar Lyndon Johnson, bhí an méid seo le rá ag O’Brien faoin theaghlach agus a chúlra Éireannach: “Is dóigh liom gur gnáthdhuine mé a bhfuil an ghnáthshuim aige sa teaghlach agus ina thír agus sna rudaí a dúradh gur cheart duit creidiúint iontu.
ordú béil
oral command
Ní raibh aon tagairt ach oiread do mheamram an Ghinearáil Seán Mac Eoin ina bhfuil sé scríofa gur thug an tAire Cosanta Jim Gibbons
ordú béil don arm gunnaí agus armlón a ullmhú le cur thar teorainn.
chomharsa bhéal dorais
next-door neighbour
Dhún na nGall” ann agus is é a
chomharsa bhéal dorais ná “An tUasal Mícheál Mac Gabhann, An Trá Bhán, Baile Beag, Co.
Dobair nach deachaigh Siobhán thar a béal
Siobhán nearly went head over heels
”
Dobair nach deachaigh Siobhán thar a béal cúpla uair í féin ach, cibé mar a rinne sí é, choinnigh sí na cosa fúithi agus threabh sí léi.
focal béil
word of mouth
“Chuir siad aithne fosta ar na carachtair iontacha a bhuaileann ar an uirlis agus is dócha gur sin a rud a spréigh clú na féile ar fud na tíre –
focal béil.
ní thiocfadh focal chun a béil
she couldn't speak
Chroith Máire a ceann ag aontú leis nó
ní thiocfadh focal chun a béil.
atá go mór i mbéal an phobail
which is high profile
“Goillfidh sé orm i gcónaí mar gheall ar an stair atá taobh thiar den rud go léir,” a dúirt Joe McBratney, nuair a fiafraíodh de ar chuir sé isteach air bheith ag breathnú ar thriail eile de chuid mhuintir Gotti,
atá go mór i mbéal an phobail.
ag béal Loch Cuan
at the entrance to Strangford Lough
Chríochnaigh muid ag Port an Pheire, an baile beag gleoite
ag béal Loch Cuan, os comhair Bhaile Loch Cuan.
i rith ghéarchéim an ghalair crúibe is béil
during the foot-and-mouth crisis
”
Tharraing Leigh aird air féin den chéad uair in 2001
i rith ghéarchéim an ghalair crúibe is béil.
ag cuimilt a béil
rubbing her mouth
*
Gluais • Glossary
glúin nuaa new generation
brívigour
ag dul ó neart go neartgoing from strength to strength
fiontar foilsitheoireachtapublishing enterprise
cnuasach gearrscéaltacollection of short stories
cé gur mhionnaigh Artairalthough Artair swore
slíomairesmooth, flattering, hypocritically friendly person
saint an ghoilethe greed of his stomach
a chomhairle a athrúto change his mind
ar fheabhas uiligabsolutely excellent
osnasigh
ar chúl an mhuinílbehind the neck
muisiriúnmushroom
ní réitíonn siad sin liom beag ná mórthey don”t agree with me at all
snaghiccups
gráinnínpinch
cainéalcinnamon
síoltaseeds
a sháith biaenough food
ag cruthú rud úrcreating something new
má thuigeann tú leat méif you know what I mean
a sheachaintto avoid
muiníntrust
blastatasty
ordóg coisetoe
an iarraidh sinthis time
cnapheap
á ghreadadh go cúramachcarefully mixing it
babhlabowl
scilléadskillet
shamhlaigh séhe imagined
go díbhirceacheagerly
subhachascheerfulness
ag leathadhspreading
geirfat
bréanfoul
doilighdifficult
a chreidbheáilto believe
ar leithseparately
mar a thit rudaí amach domhow things worked out for me
ní raibh dadaidh le fáilthere was nothing available
i mo ghlacin my hand
ag diúlsucking
bhí an t-ádh dearg ormI was dead lucky
dea-chumthashapely
láchfriendly
fialgenerous
níor bhlais mé riamhI never tasted
faic na ngrástnot a thing
ag cuimilt a béilrubbing her mouth
a mháshis thigh
seanmóireachtpreaching
greimbite
iomrámention
deisopportunity
luachmharvaluable
seanchaslore
as ar fáisceadh iadfrom which they were wrought
doilíssorrow, difficulty
i leathchogarin a half-whisper
iad a chur i ngníomhto put them in action
seal beag gearra short period
sa Nua-Shéalainnin New Zealand
ina ghabhalcrotch
ag sápressing
críonmhíoltawood-worms
corrachprojecting
lorgashin
damanta nimhneachdamn sore
scoilteadh a chraiceannhis skin was split
crá gan mhaolútorment without alleviation
chun an tí bhigto the toilet
ina gcuideachtain their company
báisteach mhillteanachterrible rain
foscadhshelter
a bhaint amachto reach
ag bleadaracht go díchéillíblattering senselessly
scaiftecrowd
ag casachtachcoughing
breallánfool
millteanach dóighiúilextremely pretty
as miosúrextraordinary
gan choinneunexpected
blas searbha sour taste
breis agus a sáithmore than her fill
strambánachlong-winded
smut féin den fhírinneeven a small bit of truth
é a thionlacanto accompany him
a bhéarfadh íthat would take her
críochend
gan mhórchuid náirewithout a lot of embarrassment
gnóthachbusy
straois léanmharwoeful grimace
trína gruaig mhín bhánthrough her soft white hair
sula bpléascfadh a lamhnánbefore his bladder would explode
ag cogaint a spúnóigechewing the spoon
déaraimislet us say
drochnósannabad habits
tuairimíopinions
cogaíwars
slí mhaireachtála fholláinhealthy way of life
a mhealladhto coax
a chuir fíorionadh uirthiwhich really surprised her
ag cur tharstutalking away
go díbhirceach dícheallacheagerly and diligently
d’fholmhaigh séhe emptied
sásarsaucer
doirtealsink
thriomaigh éhe dried it
slachtmhartidy
á thionlacan féinaccompying himself
sultmharenjoyable
spídslander
gan mhuirnwithout tenderness
magairlítesticles
nuair a dheifrigh Artair tharstu de léimwhen Artair hurried past them with a jump
<t
i mbéal an phobail
being talked about
“Mar gheall ar go bhfuil tú
i mbéal an phobail, níl duine ar bith ag gabháil a rá leat, ‘Níl aon mhaith leat.
íde béil
revilement
B’fhéidir go ndearna Sam Smyth iarratas foirmiúil ar an eolas seo; ach cá bhfuil an fhianaise? An bhfuil sé ceart ná cóir go dtabharfaí fabhar faoi leith dó, mar go bhfuil sé mór leis an Aire, agus go mbeadh sé slán ón ghnáthpháipéarachas a bhaineann lena leithéid d’iarratas? Ceist oscailteachta agus trédhearcachta atá ann!
Chonaic muid le déanaí i gcás an
íde béil a thug sé do Richard Bruton gurb í an chosaint is fearr a bhíonn ag an Aire McDowell ná dul ar an ionsaí.
is binn béal ina thost
silence is golden
AÓF: An seinneann Deaide aon uirlis cheoil?
RNicD: Ní sheinneann faoi láthair ar aon nós – b’fhéidir nach bhfuil sé ródheireanach fós …
AÓF: Agus an gcasann tusa aon amhrán?
RNicD: Ní chasaim faraor ach
is binn béal ina thost freisin uaireanta! Níl aon ghanntanas d’amhránaithe breátha thart a bhféadfaidh duine a bheith ag éisteacht leo.
i mbéal an phobail
talked about
Ach is de chastacht agus de chontrárthacht an chine dhaonna é nach dual do na cluichí céanna a bheith
i mbéal an phobail i ngach cearn den domhan: ní mór dúinn a bheith buíoch den bhraonán aistíle sin nó bheimis go léir ag imirt cruicéid! Níl éirithe leis an sacar proifisiúnta greim a fháil ar shamhlaíocht Mheiriceá Thuaidh.
sheacht ndícheall Fhathaigh Bhéal Feirste
the best efforts of the Belfast Giants
Ach i dtaca le Gretzky de, in ainneoin an chultais a leanann de i Meiriceá Thuaidh agus i dtíortha tuaisceartacha na hEorpa ina n-imrítear haca oighir – agus, gan dabht, in ainneoin
sheacht ndícheall Fhathaigh Bhéal Feirste, an fhoireann haca a imríonn in Airéine na hOdaisé, chun an sóiscéal a chraobhscaoileadh in Éirinn – is é an fhírinne é nach sléachtann mórán deisceabal sa chuid eile den domhan go talamh roimh dhia mór an haca.
i mbéal an phobail ar líne
being talked about by the online community
Má chruthaítear ábhar físe maith atá dírithe ar an lucht féachana is féidir a bheith cinnte de go mbeidh sé
i mbéal an phobail ar líne.
go raibh an teach béal dorais ligthe
that the house next door was rented out
Chuala siad
go raibh an teach béal dorais ligthe anois agus go mbeadh comharsanaigh úra acu.
óna chomharsa bhéal dorais
from its next-door neighbour
Chomh luath is a bhí an teorainn trasnaithe agam, bhraith mé go raibh an tírín beag seo go hiomlán difriúil
óna chomharsa bhéal dorais.
leis an chomharsanach béal dorais
with the next-door neighbour
Dáimh
leis an chomharsanach béal dorais
Tá naisc chasta pholaitíochta idir tuaisceart na hÉireann agus Albain agus, iontach go leor, tá dáimh ag náisiúnaithe agus ag aontachtaithe araon
leis an chomharsanach béal dorais.
cruth an bhéil
the shape of the mouth
Baineadh úsáid as ceamara gréasáin le scrúdú a dhéanamh ar aghaidh duine chun príomhthréithe na haghaidhe a aithint –
cruth an bhéil, mar shampla, malaí cruinnithe nó éadan rocach – agus an t-eolas sin a sheachadadh chuig bogearra speisialta a dhéanann anailís air agus a dhéanann íomhá dhigiteach de.
scrúdú béil
oral exam
Is cosúil gur scrúdú scríofa agus
scrúdú béil a bheidh sa gceann Béarla.