an dóigh ar coilleadh an talamh féin
how the ground itself was despoilt
Coilleadh na talún
=======
Ceann de na rudaí a thug sé faoi deara ná
an dóigh ar coilleadh an talamh féin sna páirceanna ina raibh an cuardach ag dul ar aghaidh.
thuirling an spideog ar an talamh
the robin landed on the ground
*
Gluais • Glossary
as an tom coillfrom the hazel bush
scoilbsplinters
ina chiotógin his left hand
cloch speilescythe-stone
faobharsharp edge
lann na scinethe blade of the knife
dheamhan a gcloisfeadh sé béicíl na ngasúrhe wouldn't hear the shouting of the children
araebecause
clósyard
i ngeall ar an mbáisteachbecause of the rain
a ghoilehis stomach
dornán eileanother small quantity
slámamount
ag an gcrann mór darachat the big oak tree
beartbundle
lagweak
an scoththe best
cáilreputation
a bhí uaidhthat he wanted
garbhchomhaireamha rough count
deich scillingten shillings
gadwithe, rope
chuir sé an ruaig ar an madrahe chased the dog
seascaircosy, snug
caonachmoss
stoc storrúil an chrainnthe strong trunk of the tree
choisrigh sé é féinhe blessed himself
éadan síonchaite rocachweather-worn wrinkled face
ar mhullach a chinnon the top of his head
scáinteacht ghruaigesparseness of hair
bun tornapathe bottom of a turnip
eala bhána white swan
ag
fairewatching
thuirling an spideog ar an talamhthe robin landed on the ground
le dúilwith desire
ag preabadhjumping
ruainnín aráina small piece of bread
beathafood
sprúillemorsel
ag samhlúimagining
síógínlittle fairy
dea-shíóga good fairy
de dhoirte dhairtedartingly, suddenly
a dhá luaithe isas soon as
in airde ar leac na fuinneoigeup on the window-sill
a broinn deargher red breast
giodamachfrisky, jaunty
mífhoighdeachimpatient
ag bíogaílchirping
go háiridespecially
uaibhreachproud, spirited
ar leathadhopen
lena bréagadhtoo woo her
babhtaísometimes
cuinneogchurn
drisiúrdresser
dos cabáistetuft of cabbage
máimín fataía handful of potatoes
ag cuardach na nuachreafóigesearching the new soil
cruimhmaggot
bagrachthreatening
binnsweet
a ghlaoití amanta air féinhe used to be called sometimes
spideoga difriúladifferent robins
á leanúintfolllowing him
conairpathway
ag moilliúslowing
nuair a d'iniúch séwhen he examined
súil ribesnare (of thin cord or wire)
d'fheith siseshe waited
de réir dealraimhapparently
ina ghnóthaíin his affairs
ar nós gasúirínlike a young child
go n-abrofaíthat it be said
gileacht a súlthe brightness of her eyes
frídthe smallest thing
go beachtprecisely
chomh haerach céannaevery bit as lively
achairína very short time
seafóidnonsense
<td cl
dul in urrús ar na húinéirí talún
to go security for landowners
Ar dtús báire, ba cheart don Stát
dul in urrús ar na húinéirí talún in aghaidh aon chúiseamh dlí a d’eascródh as timpiste ar a gcuid talún.
dhíreodh muid ar thailte níos faide i gcéin
we would concentrate on lands further away
Nuair a bheadh dreach Pharthais scriosta as éadan againn
dhíreodh muid ar thailte níos faide i gcéin mar Phurgadóir nó Liombó agus bheadh ag na milliúin peacaí ag díol cíosa linn.
a súile dírithe ar an talamh.
their eyes directed at the ground.
Leanadar ar aghaidh gan an dara sracfhéachaint a thabhairt orainn,
a súile dírithe ar an talamh.
gan trácht ar thalamh feirme,
not to mention farmland,
Ciallaíonn sé go bhfuil árasáin agus tithe á dtógáil chomh sciobtha sin go bhfuil an chuma ar an scéal gur beag oscailte glas,
gan trácht ar thalamh feirme, a bheidh fágtha againn.
ar chruth an phíosa talaimh
on the shape of the piece of land
Déanann an focal "tunga" cur síos
ar chruth an phíosa talaimh mar go bhfuil sé ar nós teanga ag síneadh amach sa chaolas.
ar thalamh idirnáisiúnta
on international ground
Is é an rud is suimiúla faoin áit, dar liomsa, ná go mbíonn tú
ar thalamh idirnáisiúnta agus tú sa bhfoirgneamh.
ar thailte na nIndiach i lár an 19ú haois
on Indian lands in the mid-19th century
) Is
ar thailte na nIndiach i lár an 19ú haois atá an scannán suite agus ba spéisiúil fáil amach cá bhfuair lucht an scannáin an focal.
ba ar thalamh Phort Láirge
it was on the ground of Waterford
Nuair a cuireadh den bhád í,
ba ar thalamh Phort Láirge a leag sí a cos agus ba in ospidéal na cathrach sin a tháinig an ceathrú leanbh dá cuid ar an saol.
ar thalamh garbh,
on rough land,
Níl ach thart ar 600 ina gcónaí i sráidbhaile Rūātoki, ag bun na sléibhte Urewera,
ar thalamh garbh, áit nach bhfuil glacadh ceart do ghutháin phóca.
ag tochailt faoi thalamh ar lorg an chopair
mining for copper
Bhí siad
ag tochailt faoi thalamh ar lorg an chopair a bhí de dhíth ar arm na Stát Aontaithe i rith an Chéad Chogadh Domhanda.
Neamh ar thalamh,
heaven on earth
Ach an bhfuil bunús ar bith le líomhaintí na Síneach?
Neamh ar thalamh, nó *Shangri-La,* a bhí sa Tibéid roimh theacht na Síneach, dar le go leor daoine san Iarthar.
talamh a chur ar leataobh
to set aside land
Easpa síoltaAch cé gur mhian le a lán feirmeoirí
talamh a chur ar leataobh leis na bláthanna fiáine seo a chur agus a chaomhnú, tá easpa síolta ar fáil le hé a dhéanamh.
mar gheall ar líon na mianach talún
because of the number of landmines
Bíonn idir fhrídíní agus phléascáin – más fíor do chur síos Cowen i dtaca leis an Roinn Sláinte a bheith cosúil le hAngóla
mar gheall ar líon na mianach talún atá scaipthe ar fud na háite – á crá.
tá cosc ar shaothrú talaimh
cultivating the land is prohibited
Is é sin,
tá cosc ar shaothrú talaimh i bhfeidhm ar achar atá dhá oiread níos mó ná achar na hAstráile – in ainneoin go ndeirtear go bhfuil ganntanas bia i gceist i gcuid mhaith tíortha.
iompair ar thalamh
ground travel
Ar ndóigh níl sna costais sin ach praghas na n-eitiltí agus níl lóistín ná costais
iompair ar thalamh san áireamh.
titfidh an t-aer ar an talamh
the sky shall fall down
, 17/2/10) go ndéanfaí gach iarracht – agus go nglanfaí gach costas breise, tá a fhios againn – an Béarla a thabhairt do na hÉireannaigh nua i mbailte móra na hÉireann, nó táimid le cailleadh is le bás a fháil ar áit na mbonn, is cosúil, agus
titfidh an t-aer ar an talamh.
cumhachtú daoine ar an talamh
capacity building for groups on the ground
Spíon muid
cumhachtú daoine ar an talamh, bonneagar le dreamanna a nascadh agus chuir Marcas agus Daragh Ó Tuama comhairle orainn faoi bhunreachtaí, rólanna d'oifigigh ar choistí agus dea-chleachtas ar iarratais mhaoinithe.
ar an talamh
on earth
Ach is
ar an talamh is soiléire atá dul chun cinn na Síneach le feiceáil.
Neamh ar Thalamh
Heaven on Earth
Tá ceacht an-simplí a mhúineadh don rialtas sa chás seo: ní féidir leat
Neamh ar Thalamh a fheabhsú, ach is féidir leat dochar a dhéanamh dó.
cúinsí ar an talamh
conditions on the ground
Luaigh Gillard ceist an bheartais scoir ina ráiteas sa pharlaimint, ach dhiúltaigh sí scun scan aon dáta a chur in iúl don scor mar gur mhaígh sí go mbeadh an cinneadh seo ag brath ar “na
cúinsí ar an talamh”.
leagaim cos ar thalamh na hÉireann
I land in Ireland
Deed Poll a bheas ar siúl agam a luaithe agus a
leagaim cos ar thalamh na hÉireann, a Bhaloir.
ar thalamh Mheiriceánach
on American soil
An gciallaíonn an nath go gcaithfear thú a bheith beirthe
ar thalamh Mheiriceánach? Más ea, ní bheadh cead ag John Mc Cain, a sheas do pháirtí na bPoblachtánach, a bheith ina uachtarán, ó rugadh i bPanama é i 1936.
fillte ar thalamh
returned to earth
Halleluia, a Bhráithre! Nílim
fillte ar thalamh go fóillín.
ar spéir agus ar thalamh
of everything
Bhí sí ar thraein chomh compordach ’s a bhí fúm le fada: pasáiste leathan, fuinneoga breátha ar an dá thaobh ionas go raibh feiceáil
ar spéir agus ar thalamh i rith an ama.
Tóin ar an talamh
arse down
Suigh síos más é do thoil é!
Tóin ar an talamh! Lúb na cosa!”
Leis sin, shuigh sé síos.
an t-éileamh ar thalamh
the demand for land
Idir an dá linn, tá
an t-éileamh ar thalamh, ar adhmad, ar uisce agus ar bhia ag méadú i réigiún na Saiheile ar fad.
ar an talamh
in place
Mhaígh siad go léir nach gcuirfí deireadh leis an misean san Afganastáin go dtí go mbeadh a bhunchuspóirí curtha i gcrích agus go mbeadh “na cúinsí cuí
ar an talamh” bainte amach.
cúinsí míchuí ar an talamh
improper conditions in place
Nuair a bhreathnaím ar bhunchuspóirí an mhisin agus ar na
cúinsí míchuí ar an talamh in Uruzgan, is léir go bhfuil an phraiseach ar fud na mias ann.
ar thailte an dísirt
on the grounds of the hermitage
Bhí roinnt de na scoláirí ag stopadh sa teach dísirt féin, agus roinnt eile i dtigíní amuigh
ar thailte an dísirt.
ar muir is ar talamh
at sea and on land
Mar theanga ar bhéal na ndaoine, tá an Ghaeilg imithe i léig ar an oileán le fada, ach tá sí coinnithe beo sna logainmneacha
ar muir is ar talamh: Eilean na hAon Chaorach, Port a’ Churaich, Traigh Bhan na Manach, Eilean nam Ban, Gleann an Teampuill, Clachanach, Cnoc nam Bradhan.
ar thailte an Tí Bháin
in the grounds of the White House
Ar 15 Meitheamh i nGairdín na Rósanna
ar thailte an Tí Bháin fógraíodh an cor ba mhó i scéal na hinimirce sna Stáit le blianta fada.
a bhí ag dréim le heolas ar thailte gafa
who expected information on occupied lands
Ba bheag an tuiscint a bhí acu sular thug siad aghaidh amach agus ba lú, is léir, a bhí acu nuair a léirigh siad a gcuid grianghraf do dhaoine ar ais in Éirinn
a bhí ag dréim le heolas ar thailte gafa agus ar chaighdeán maireachtála daoine sa Mheán Oirthir.
sreanga beo ina luí ar an talamh
live lines down
Rinne mé iarracht dul amach ag tiomáint, ach níorbh fhiú é, ó bhí crainnte móra titithe thar na bóithre móra gach leathmhíle nó mar sin, agus áit a raibh sin tarlaithe, bhí
sreanga beo ina luí ar an talamh freisin.
Athruithe ar Thír is ar Thalamh
universal changes
Athruithe ar Thír is ar Thalamh
==========
Tá pobal na hÉireann i bhfiacha leis an Gearmánaigh ar na billiúin Euro; tá comhlachtaí móra na Gearmáine ag ceannach siopaí Shráid Grafton agus tá na Rúisigh, fiú, ag tosú ár gcuid óstán a cheannach (an t-óstán a raibh Tóstal na Gaeilge 2013 san áireamh).
ruaigeadh ón talamh ar a raibh siad beo
rooted out of the land they lived in
"
Ba chuma, ar ndóigh, cé acu Arabaigh nó dream ar bith eile a bhí iontu, níor cheart iad a
ruaigeadh ón talamh ar a raibh siad beo leis na mílte bliain.
ar thalamh na hIlchríche Dorcha
in the lands of the Dark Continent
Ciallaíonn sé sin gur
ar thalamh na hIlchríche Dorcha atá an teorainn idir an Eoraip is an Afraic agus is ag an teorainn seo a tháinig an chéad chor mí-áidh eile i gcinniúint an Chamarúnaigh, Eric Tabo.
scaoileadh saor ar thalamh thréighte
free (them) on deserted land
Ach in ionad iad a chur ar ais go dtí a dtíortha dúchais, is gnách leo na hinimircigh a
scaoileadh saor ar thalamh thréighte gar don chathair Oujda ag an teorainn idir Maracó is an Ailgéir.
sínte ar an talamh
lying on the ground
Cárta buí agus deich nóiméad i mbosca na bpeacaí a bhí i gceist ar an ábhar gur shatail an Drisceolach lena bhróig ar imreoir de chuid na hIodáile a bhí
sínte ar an talamh.
na n-uiscebhealaí agus na talún ar fud na tíre
of the land and waterways nationally
D’fhógair an rialtas coiméadach anseo, le Stephen Harper mar Phríomh-Aire aige, gur mhaith leo athruithe suntasacha a thabhairt isteach sa bheartaíocht, go háirithe maidir le cumhacht agus pleanáil
na n-uiscebhealaí agus na talún ar fud na tíre.
sínte ar an talamh
lying on the ground
Seile á caitheamh le céile comhraic, satailt anuas ar imreoir atá
sínte ar an talamh, céile comhraic atá ar an talamh a chiceáil sa chloigeann, greim fiacaile a bhaint as céile comhraic, sin cuid de na coireanna a tharla ar pháirceanna imeartha abhus agus i gcéin le roinnt seachtainí anuas.
ag éirí tanaí ar an talamh
on the ground becoming thinner
Ach an bhfuil sibh ag meilt bhur gcuid ama anseo i measc na nGall, ag iarraidh an Ghaeilge a chaomhnú agus a chur chun cinn?**
DMD: Bhuel is fíor go bhfuil muintir na Gaeilge
ag éirí tanaí ar an talamh, ach má shíleann daoine go bhfuil an Ghaeilge chun an taibhse a thabhairt suas i mBaile Átha Cliath, bhuel tá siad ag tafann suas an crann mícheart.
ar thalamh bheannaithe na Rómaine
on the sacred soil of Romania
Agus bhí sé ag labhairt theanga an námhad, an Rúisís bhréan,
ar thalamh bheannaithe na Rómaine.
ar thalamh oscailte
on open land
Ó thaobh ceart slí de, tá an dlí sa Spáinn ar malairt bealaigh ar fad le dlí na hÉireann - is é sin, tá cead spaisteoireachta agat
ar thalamh oscailte de ghnáth agus cuirfidh muintir na tuaithe fáilte romhat fosta.
Ní thuigim ar thalamh an domhain cad tuige
‘I don’t know for the world of me’ (I haven’t a clue) why
Ní thuigim ar thalamh an domhain cad tuige nár ceapadh gur ceantar ard áilleachta a bhí in Bóthar an Tower, áit ar nós le bunadh na háite a bheith ag siúl, ag rith, ag rothaíocht agus ag traenáil na gcon.
sula leagann siad cos ar thalamh na hÉireann
before they set foot in Ireland
Nuair a thagann daoine aitheanta ón Oileán Úr ar cuairt chugainn, bítear ag súil le bheith ag léamh fúthu sna nuachtáin nó le cluinstin mar gheall orthu ar an raidió nó ar an teilifís tamall maith
sula leagann siad cos ar thalamh na hÉireann.
ag dearcadh ar an talamh rompu
looking at the ground in front
Bhí a gceann cromtha ag roinnt acu
ag dearcadh ar an talamh rompu.
Tá talamh coillte ar na sléibhte
there are woodlands are on the mountains
Tá talamh coillte ar na sléibhte cheana féin agus dá ndúnfaí na portaigh sléibhe ní bheadh i gcoinne feirmeacha gaoithe ar na sléibhte ach ‘lucht cantail’ na mbailte móra.
ar cuireadh i dtalamh
planted where
Bhí sí romham arís, mullach bán uirthi mar a bheadh ar sheanóir ar bith agus rian na haimsire ar a craicinn, í ina seasamh go ciúin scéalach san áit
ar cuireadh i dtalamh í míle go leith bliain ó shin.
ar leis an rí na tailte fós
where the king still owned the lands
Toibreacha Dúchais Thall is Abhus
================
An gcastar an mazurka go forleathan sa bPolainn? 'Mhair cultúr na ndaoine san áit
ar leis an rí na tailte fós sa seachtú haois déag,' arsa Janusz.
greamaithe go daingean ar an talamh
stuck fast on the ground
Bhí mo chos
greamaithe go daingean ar an talamh agus chas an chuid uachtarach de mo chorp, ach níor chas mo chos in éineacht leis,” a deir sí.
sioc trom ar an talamh
heavy frost on the ground
Dá mbeadh brat sneachta nó
sioc trom ar an talamh, bheadh sciáil, carr sleamhnáin, sleamhnú nó sciorradh, gan trácht ar chogadh liathróidí sneachta agus comórtais tógáil fhir sneachta, in áit an ghnáthchaitheamh aimsire.
ar theanga talún
on a strip of land
Tá sé ann mórán i ngan fhios don tsaol mhór
An Fhealsúnacht
======
Mhúscail fear an chreidimh
ar theanga talún idir autobahn agus bóthair iarainn.
ar na sútha talún
on to the strawberries
Bhí mé ag dréim leis an tseacláid dhubh leáite anuas as na Flaithis
ar na sútha talún mar a bhí againn anuraidh.
saoirse fánaíochta ar thalamh ard
freedom to walk the highlands
Nuair a bhí Eddie Downey ón IFA ag caint, shílfeá gur naimhde iad, turasóirí faoin tuaith! Níl aon
saoirse fánaíochta ar thalamh ard in Éirinn mar atá i dtíortha eile, agus is léir go bhfuil daoine mar Eddie Downey tiomanta rudaí a choinneáil mar seo, cé go bhfuil sé ag déanamh dochair dóibh féin agus don tír trí chéile.
níor thit an spéir ar an talamh
the world didn’t end
Thug Lizzie Windsor ceacht Gaeilge do mhuintir Bhéarla na hÉireann, cuid acu a déarfas “a Cathairleach” (sic) sa Dáil féin agus
níor thit an spéir ar an talamh ina dhiaidh sin a deir Pat Butler.
más ar thalamh ghlas
if (you’re in the emerald isle)
Tá Robert McMillen den tuairim gur thoisigh sé cheana féin agus tá sé ar bun ar áit gar duit féin
más ar thalamh ghlas na hÉireann atá tú.