a bhfuil seanaithne acu ar Mhairéad
who know Mairéad for a long time
Is minic a chloisfeá daoine
a bhfuil seanaithne acu ar Mhairéad ag rá nár athraigh sí riamh, nach bhfuil éirí in airde dá laghad ag baint léi in ainneoin go bhfuil cáil idirnáisiúnta bainte amach aici féin agus ag an ghrúpa.
a léirigh
who produced
Is iad féin
a léirigh gach albam go dtí seo, cé go raibh siad ag smaoineamh go minic ar dhuine eile a thabhairt isteach leis an obair seo a dhéanamh.
a spreag é
who encouraged him
Chuir sé in iúl tráth in agallamh teilifíse gur iarmhúinteoir bunscoile
a spreag é le dul i dtreo an fhaisin nuair nach raibh sé ach sé bliana d'aois; bhris an múinteoir seo an nós traidisiúnta a bhí ann ag an am gan cead a thabhairt do bhuachaillí fuáil a fhoghlaim.
Cé shamhlódh
Who would imagine
Cuid eile díobh sin as sraith 'ghallda' an liosta thuas, is féidir gur ag ceilt sloinne Gaeilge atáid:
James Hawkins = Glaisne Ó hEachaidhean (= Haughian)
Eugene Archibald = Eoghan Mac Giolla Easpaig (= Mac Gillespie)
Timothy Bywater = Tomhaltach Ó Srutháin (= Sruffaun)
Mary Barnacle = Mór Ní Chadhain (= Coyne)
Lawrence Biggar = Lochlann Mag Uidhrín (= Mac Givern)
Cé shamhlódh agus sinn ag tagairt thuas ar ball d'údar an duain 'Tuilleadh feasa ar Éirinn óigh', Giolla na Naomh Ó hUidhrín, go snaidhmfí a shloinne riamh le logainm de chuid na hAlban, 'Bigger'? Is iomaí cor a chuireas an sloinne de scaití.
a dhúnmharaíonn
who murders
Tá sé coitianta go maith, go stairiúil agus sa lá atá inniu ann, go ngearrtar pionós báis ar dhuine dubh
a dhúnmharaíonn duine geal, ach is annamh a ghearrtar an pionós céanna ar dhuine geal a mharaíonn duine dubh.
a áiríonn
who consider
Chomh maith leis sin, tá eagla ar roinnt rialtas go n-úsáidfeadh daoine incriptiúcháin chun eolas a cheilt ó na póilíní agus tá tíortha ann
a áiríonn scéimeanna incriptiúcháin mar armlón dá bharr.
a bheartaigh
who planned
Tchí Dia na daoine
a bheartaigh an eachtra seo.
a chónaíodh
who used to live
"
Níl muid ag caint faoi pháiste scoile as Scoil na Croise Naofa in Ard Eoin ag dul trí scata mór dílseoirí, ach cailín beag Síneach
a chónaíodh i dTuaisceart Bhéal Feirste fosta.
a roghnódh
who would choose
Chun na ceapacháin a choiméad amach as an gcóras polaitiúil oiread agus ab fhéidir, is é an tUachtarán seachas an Taoiseach
a roghnódh an cúigear seanadóir breise sin.
a mbíonn an t-ádh dearg orthu
who are extremely lucky
Cloiseann duine scéalta faoi na foghlaimeoirí
a mbíonn an t-ádh dearg orthu agus a n-éiríonn leo cúpla rud, mar théipeanna agus leabhair, a cheannach agus iad ag luí isteach ar fhoghlaim na Gaeilge.
an té a thuigfeadh é
he who could understand it
Bhuel, ba bhreá an dán é,
an té a thuigfeadh é, ach níor thuig mé féin focal ar bith, agus ní raibh mé in ann na focail scríofa agus na fuaimeanna a fhreagairt dá chéile! "Seo do dhúshlán," a shíl mé.
á scaoileadh saor go luath
who was given early release
Má bhíonn duine ar bith
á scaoileadh saor go luath ciontach as coir éigin, agus an fhianaise ann ina éadan, tógfar é agus cuirfear i bpríosún é.
a thréig iad
who deserted them
Mí ó shin, d'fhóirfeadh toghchán go mór don DUP ach leis an ghníomh díchoimisiúnaithe an mhí seo caite, má thógann David Trimble ar an mholadh atáthar a thabhairt dó faoi láthair, seans mór go mbainfidh an UUP na vótairí
a thréig iad, a bhuíochas sin ar an imní agus an mhímhuinín a bhí á spré ag an DUP.
níl a fhios agam cé a lean tú, ach níor lean tú mise cibé
I don't know who you took after, but it wasn't me anyway
"An bhfuil tú dall? Nach bhfeiceann tú an casán? Bhuel,
níl a fhios agam cé a lean tú, ach níor lean tú mise cibé," arsa a athair.
a chuirfeadh rud ó lá go lá
who would put things off
Idir sin agus tráthnóna bhí an fhadhb réitithe acu nó níor bhean Máire
a chuirfeadh rud ó lá go lá.
a chiontófaí
who would be convicted
Bhagair an rialtas stáit píonós níos géire ar aon duine
a chiontófaí.
a chuireann lámh ina mbás féin
who commit suicide
Nuair a smaoinímid ar na fadhbanna a bhíonn ag an dream seo le halcól, le drugaí, le coireacht agus an méid acu
a chuireann lámh ina mbás féin, feicimid an tábhacht a bhaineann leis an gcumasú a thugann obair agus gluaiseachtaí deonacha do dhaoine tionchar a bheith acu ar a dtodhchaí agus a saol féin.
nach bhfuil aois na hógántachta
who is pre-adolescent
"Faoi láthair tá mé ag iarraidh a bheith ag cabhrú le páiste
nach bhfuil aois na hógántachta go fóill," a dúirt sí.
ar fhile é
who was a poet
An nglacfaí le bainisteoir ar ospidéal nach mbeadh cur amach ceart aige/aici ar an leigheas? Féach ar an bhfeabhas a tháinig ar chúrsaí na n-ealaíon nuair a bhí Aire Ealaíon againn
ar fhile é.
a rinne na leasuithe a dhréachtú
who drafted the reforms
I measc na ndaoine a bhí i láthair bhí an t-oideachasóir Giuseppe Bertagna, duine den dream
a rinne na leasuithe a dhréachtú.
a íocfaidh
who will pay
Cén dóigh ar féidir a bheith cinnte nach mbeidh caimiléireacht ar siúl maidir le torthaí i scoileanna príobháideacha, nach é an duine
a íocfaidh an tsuim is airde a gheobhaidh na torthaí is fearr (mar a tharlaíonn go minic san Iodáil, ar an drochuair)?
De bharr gur dhiúltaigh an tAire Moratti bualadh leis na daltaí seo ó scoileanna poiblí na Róimhe, ghlac siad seilbh ar scoil ar feadh cúpla lá agus rinne siad troscadh mar agóid.
a díbríodh
who were driven
Thug na teaghlaigh Ghaelacha
a díbríodh as a gcuid talún méithe fán Lagán agus na ceantair máguaird a n-aghaidh ar thalamh bocht caoráin Iarthar Thír Chonaill.
a éigníodh
who were violated
Go dtí sin, áfach, tá na híospartaigh ann, idir pháistí
a éigníodh, agus an tréad atá lán amhrais.
a sheachnaíonn
who avoids
Ní fear é Balor
a sheachnaíonn an chaint fhileata nuair a fhóireann sí don ócáid.
atá ar bheagán Gaeilge
who know very little Irish
**Antaine:** Agus céard faoi dhaoine a bheadh ag teacht isteach ón taobh amuigh
atá ar bheagán Gaeilge?
**Neansaí:** Go dtí seo ní raibh aon deacrachtaí againn.
a tarrtháladh
who were rescued
Foilsíonn gach foireann tarrthála tuarascáil bhliantúil agus cé nach raibh ainmneacha na ndaoine
a tarrtháladh ann, bhí sé ait a bheith ag léamh faoin tarrthálaí ar tarrtháladh é féin.
ar mian leo
who wish
Ní bheidh West Virginia i choíche ina bhaile agamsa, ach tá áthas orm gur thug mé cuidiú beag dóibh siúd
ar mian leo fanacht ansin, thuas sna sléibhte, gan fágáil go deo.
a bhacfas
who will bother
Ní fios cé mhéad de na vótóirí nua seo
a bhacfas le vóta a chaitheamh, ach má théann fiú 10 faoin gcéad díobh amach d'fhéadfadh siad tionchar mór a imirt ar an toradh.
ar mian leis clár a dhéanamh
who wishes to make a programme
Tá sé ar fáil do dhuine ar bith
ar mian leis clár a dhéanamh.
a mhaífeadh an gradam áirithe sin air
who would begrudge him that particular award
Is beag duine
a mhaífeadh an gradam áirithe sin air.
nár aimsigh a cheird
who didn't find his trade
"Tá cur síos breá ag Breandán Ó hEithir i gcolún éigin a scríobh sé i bhfad siar ar iriseoir mar dhuine
nár aimsigh a cheird, nó a théann i mbun a cheirde toisc nach léir dó nó di céard ba cheart dó a dhéanamh.
a chuir ar ceal
who cancelled
Tá turasóirí eile ann, áfach,
a chuir ar ceal a saoire in Cogne (ionad scíála a dtarraingníonn na sluaite air), agus eagla orthu go bhfuil an dúnmharfóir fós ansin ag maireachtáil i measc ghnáthdhaoine na háite.
a pholl
who stabbed
Ar an 21 Feabhra 2001, i Novi Ligure in aice le hAlessandria, dhúnmhraigh Erika De Nardo (16) agus a buachaill Omar (17) máthair Erika, Susanna, trí í
a pholladh breis is daichead uair, agus mharaigh siad deartháir níos óige, Gianluca, a bhí dhá bhliain déag.
a ceapadh
who was appointed
Cá huair a bunaíodh Aonad na Gaeilge agus cé a bhunaigh é?
Is mise an chéad léiritheoir Gaeilge
a ceapadh ag BBC Thuaisceart Éireann.
a ciontaíodh
who was convicted
Athrú ráitis phearsanta
=======
Colm Murphy an t-aon duine
a ciontaíodh go dtí seo as an sléacht a deineadh ar an Ómaigh beagnach ceithre bliana ó shin.
a d'fhreagraíodh go hiondúil
who usually answered
Ise
a d'fhreagraíodh go hiondúil ach ba mise a d'éirigh an geábh seo ó tharla go raibh sé ar dheis mo láimhe.
a léirigh é
who produced it
Is é an giotáraí Astrálach Steve Cooney
a léirigh é agus rinneadh an taifeadadh ina stiúideo i gContae Chill Dara.
a chuir lámh ina bás féin
who committed suicide
Bás a deirféar
=======
Mhothaigh Pádraigín go raibh dualgas uirthi a leithéid d'obair a dhéanamh, go háirithe i ndiaidh bhás a deirféar Eithne,
a chuir lámh ina bás féin i 1999.
a thacaigh leis
who supported
Tá cuid mhaith acu
a thacaigh leis an Acht Um Dheochanna Meisciúla, 2000, a chuir fad leis na huaireanta a raibh cead alcól a dhíol, anois ag éileamh go ndéanfaí athbhreithniú air seo.
cé a bhuafaidh an chraobh
who will win the title
Tá Celtic ag imirt i gcoinne Manchester United in Old Trafford i gcluiche mór cinniúnach de chuid an Premiership, cluiche a shocróidh
cé a bhuafaidh an chraobh.
a dteipeann orthu
who fail
"Déanann SpamAssassin a lán trialacha éagsúla ar gach teachtaireacht ríomhphoist chun *spam *a aithint agus cuireann sé bac ar theachtaireachtaí
a dteipeann orthu sna trialacha sin.
atá ar fheabhas
who are excellent
Dar ndóigh tá scil agus cumas agus áilleacht ag baint leis na himreoirí
atá ar fheabhas - faoi mar atá i ngach uile spórt agus aclaíocht eile.
a mhéadaíonn
who increase
Tá óstáin sa tír
a mhéadaíonn a gcuid praghsanna, go háirithe agus iad ag plé le grúpaí as Meiriceá, chun gach ceint a shú as pócaí na gcustaiméirí.
a thabharfadh dúshlán Trimble
who would challenge Trimble
Tá a pháirtí fein scoilte - bhíodh sé leath ar leath ach b'fhéidir anois gur lú an tacaíocht atá ag Trimble ná an leathchuid - agus is é easpa aon duine cumasach
a thabharfadh dúshlán Trimble an fáth is mó go bhfuil sé ina cheannaire ar an pháirtí go fóill.
a mbíodh baint acu leis an pharamíliteachas
who used to be involved in paramilitary activity
"Ní thugann muidinne aitheantas do dhream ar bith paramíliteach," a deir sé, "ach caitheann muid a aithint, má tá muid le bheith ag obair le grúpaí ónár bpobal féin agus le grúpaí ón phobal poblachtánach, go gcaithfidh muid a bheith sásta obair a dhéanamh le daoine
a mbíodh baint acu leis an pharamíliteachas.
nach raibh a sárú le fáil
who were unequalled
Bhí imreoirí iontacha acu freisin
nach raibh a sárú le fáil in aon chontae, báireoirí ar nós mhuintir Troy, Whelehan, Pilkington, Dooley, etc.
nach loitfidh an timpeallacht
who will not destroy the environment
Déanfar iarracht comhluadar útóipeach
nach loitfidh an timpeallacht a chruthú mar chuid den teacht le chéile idirnáisiúnta Ecotopia2002, a bheidh ar siúl i lár na míosa seo ar bhruacha Loch Dearg in oirthear an chontae.
cé ab fhóirsteanaí dó
who was the most suitable for him
Rinneadh cleamhnas dó ach bhí triúr ban ar an ghearrliosta agus b'éigean domhsa a theacht leis agus socrú a dhéanamh
cé ab fhóirsteanaí dó.
a ruaigeadh as a gcuid feirmeacha beaga
who were driven from their small farms
Ach taobh amuigh de féin is iad na seanfhilí nach maireann is mó cáil, mar shampla Séamus Ó Doraidhin a scríobh "Sliabh Liag", Éamonn Ó hEasgain a chum "Mo Chaora Bheag Dhílis" agus an Teachta Dála agus Seanadóir, Míchéal Óg Mac Pháidín, a scríobh mórán píosaí, ach go háirithe "Díbirt an Bhabhdhúin" a thugann cuntas ar na teaghlaigh
a ruaigeadh as a gcuid feirmeacha beaga i mBabhdhún.
ar cás leis ceart gramadaí
who is concerned about correct grammar
Sin an leabhar Gaeilge is toirtiúla agus is údarásaí dá bhfuil ann i láthair na huaire agus an ceann is minice a ndéantar tagairt dó mar fhoinse iontaofa ó thaobh na gramadaí de ag duine ar bith
ar cás leis ceart gramadaí.
a ciontaíodh
who was convicted
I measc thoscaireacht an UPRG, bhí JohnWhite - fear
a ciontaíodh as dúnmharú an tSeanadóra Paddy Wilson agus Irene Andrews - Davy Mahood, agus iar leas-Ardmhéara na cathrach, Frank McCoubrey.
a mhaígh
who stated
Is beag an seans, mar sin, go mbeidh cruinnithe idir baill Shinn Féin agus an UDA sa todhchaí, rud a thig salach ar thuairimí lucht scríofa "Common Sense"
a mhaígh gur shíl an pobal Protastúnach nár leor é *No *a rá.
a saolaíodh
who were born
Faoi 1885, ba dhaoine
a saolaíodh in Éirinn 17 faoin chéad d'oibrithe na rannóige saorálaí dóiteáin i Nua-Eabhrac.
a dhear
who designed
Tá na bíomaí ar nós anam daoine atá ar shlí na fírinne ach, lena chois sin, seasann siad mar chomharthaí dochais, beatha, solais agus athnuachana," a mhínigh Gustravo Bonevardi, duine den fhoireann
a dhear an taispeántas.
Is fada a mhairfidh an té a síleadh a bheith marbh
He who is reported to be dead will live to a great age
Go bhfaighe siad seacht míle deis!
Tá seanfhocal againn sa Ghearmáin:
Is fada a mhairfidh an té a síleadh a bheith marbh.
a scoireadh ón arm
who was dismissed from the army
Tá sé i gceist ag an Aire Cosanta Michael Smith ráiteas a eisiúint laistigh de chúpla seachtain faoi chás Dhónail de Róiste,
a scoireadh ón arm i 1969.
a gheobhadh ardú céime
who would be promoted
Ní raibh sé i measc na ndaoine
a gheobhadh ardú céime agus dá bhrí sin ní shamhlaíonn siad boic mhóra ag dul as a mbealach len é a chosaint dá mba rud é gur cheap siad go raibh sé ciontach.
atá ar leathchois
who is one leg
Tá sheanbhean chéile chiúin
atá ar leathchois ag Khan agus croí mór maith aici.
Cé a thógfadh orainn é
who would blame us?
Cé a thógfadh orainn é dá ngéillfeadh muid don bhrú sin?
Tá na tuairiscí léite agam, agus scanraíonn siad mé.
a chuaigh i gcion ar mo shamhlaíocht
who caught my imagination
ó na seascaidí agam freisin, ach b'iad na hiománaithe ach go háirithe
a chuaigh i gcion ar mo shamhlaíocht.
an cluasán sin atá crochta asat
that dumbo who's hanging around you
Níl de choinníoll ar an tsocrú seo ach go gcuartóidh tú trí tionóntaí eile agus nach mbeidh
an cluasán sin atá crochta asat ar cheann acu.
is mó a bhainfidh leas as an teip seo
who will benefit most from this failure
Is iad Sinn Féin agus an DUP
is mó a bhainfidh leas as an teip seo.
a bhfuil clú agus cáil uirthi
who is very famous
Agus tá sí trí bliana déag agus ceithre scór!
"Bhí sé d'ádh orm ansin go raibh Caitlín Ní Dhomhnaill,
a bhfuil clú agus cáil uirthi sa lá atá inniu ann, sa darna doras domh.
a bhfuiltear in amhras orthu gur baill iad den IRA
who are suspected of being members of the IRA
Sna suiteálacha *They're All the Same* (1991) agus *Same Difference *(1990) ardaíonn sé ceisteanna faoin tslí a dtig le teanga dul i bhfeidhm orainn agus ár dtuiscint a mhúnlú, sa chás seo íomhá meáin de bheirt
a bhfuiltear in amhras orthu gur baill iad den IRA.
a goineadh
who were wounded
Fógraíodh lá bróin san Astráil seachtain dár gcionn de bharr an líon Astrálach a maraíodh agus
a goineadh.
a glasáladh amach
who was locked out
"D'éist mé le hamhrán álainn tragóideach mar gheall ar fhear
a glasáladh amach as a sheomra in óstán ar an Daingean.
a cháin
who criticized
Tugadh neart airde le tamall anuas orthu siúd
a cháin tuarascáil Choimisiún na Gaeltachta, na moltaí atá inti agus an cinneadh a rinneadh Comhairle Feidhmiúcháin a cheapadh le gníomhartha a mholadh don Aire Tuaithe, Pobail agus Gaeltachta.
cá bhfios cad é a thiocfas chun cinn
who knows what will emerge
Ach má bhíonn mí eile mar mhí Dheireadh Fómhair ann,
cá bhfios cad é a thiocfas chun cinn le linn tríocha lá na Samhna.
a sheinneann uirlis eile a roghnú
to choose a musician who plays another instrument
" Tá Carolan den tuairim nach bhfuil cláirseoir traidisiúnta eile beo atá inchurtha le Bell agus, má chinneann na Chieftains ar dhuine a fháil ina áit, gurbh fhearr dóibh ceoltóir
a sheinneann uirlis eile a roghnú.
a ghortaítear go fisiciúil
who is physically injured
Is annamh a íoctar níos mó ná £250,000 le duine
a ghortaítear go fisiciúil ach ní raibh aon leisce ar ghiúiré £300,000 a bhronnadh ar Phroinsias de Rossa de bharr alt a scríobhadh faoi sa *Sunday Independent*.
a chuir a muinín ann
who placed their trust in him
"Mothaíonn muintir na háite gortaithe faoin mhéid a tharla agus ba mhaith liom labhairt le Shipman go pearsanta faoin chás, faoin fáth ar mharaigh sé daoine a bhí cairdiúil leis, daoine
a chuir a muinín ann.
a chuaigh i bhfeidhm air
who had an influence on him
Duine de na bráithre ar chuir Mícheál aithne mhaith air agus
a chuaigh i bhfeidhm air ná an Bráthair Jack Beausang.
cé a chasfaí orm ach
who did I meet but
30 maidin samhraidh amháin bhíos ag tiomáint síos débhealach Stigh Lorgain ar mo bhealach chuig an aerfort agus
cé a chasfaí orm ach an Bráthair Beausang agus é in airde ar tharracóir! Is amhlaidh go raibh sé ar a bhealach ar ais go dtí an mainistir i gCnoc Mhuirfean tar éis dó féar pháirc Choláiste Eoin a ghearradh! Is minic a ghearradh an Br Jack an féar le soilse na sráide ar oícheanta breátha samhraidh.
a sheinn
who played
Beidh cuid de na ceoltóirí
a sheinn ar an dlúthdhiosca linn sna ceolchoirmeacha, so oícheanta móra a bheas i gceist mar go mbeidh deichniúr againn ar an stáitse.
a tógadh uainn
who was taken away from us
Niall Ó Dónaill
a tógadh uainn seacht mbliana ó shin.
a chumadh amhráin
who used to write songs
Agus na hamhráin a tháinig ón áit sin bhídís á gcanadh i gCúil Aodha agus bhí daoine i gCúil Aodha leis
a chumadh amhráin, mar sin de bhí an traidisiún dátheangach ann.
a bhainfeadh an drochbhrí
who would take the bad meaning
Agus mé ag caint ar dhoirse, mhol mé dó bealach oscailte dhoirse Theach na Dála a athrú ionas nach 'Pull' a bheas scríofa ar gach ceann acu - agus gan a bheith ag cur drochsmaointe isteach in intinní lofa bréana casa casta daoine áirithe
a bhainfeadh an drochbhrí as an fhocal álainn Béarla sin.
moladh do gach duine a rinne gearán leo
to advise everyone who complained to them
Tá rogha shimplí acu sa scéal uafásach seo -
moladh do gach duine a rinne gearán leo dul chuig an Gharda Síochána agus an gearán sin a dhéanamh go foirmeálta.
a cailleadh
who died
*
Gluais • Glossary
doirtealsink
cith fearthainnea rain shower
trup na veainthe noise of the van
cabhsalane
uiligall
thriomaigh méI dried
go bhfeicfinnuntil I'd see
inneall an chairrthe engine of the car
casta asturned off
ar bheannaigh sé domhthat he greeted me
modhúilgentle
bradáinsalmon
scadáinherring
beithíochbeast
boladh milis an éisc ár gclúdúthe sweet smell of the fist covering us
leitheannaflat-fish
troisccod
Ar mhothaigh tú an toirneach?Did you hear the thunder?
cibé ar bithanyway
reoiteoirfreezer
bheir sé ar na scadáin ina bpéiríhe caught the herring in pairs
crágalarge hands
gágcrack
de bharraíochtin excess
cúpla crág oighreoigea few handfuls of ice
ina mullachon top of them
bhog sé go fadálachhe moved slowly
cruithump
go foighdeachpatiently
drochthimpistea bad accident
is mór an garit's a good thing
dhéanfaidh sin muidthat'll do
gan a thomhaswithout weighing it
dlaíóg ghruaigestrands of hair
sa chisteanachin the kitchen
cuma bhrónacha sad look
ó mhaidinsince this morning
corrlásome days
deoirdrop
go fuireachaircautiously
ródhánatoo bold/cheeky
sliosslice
tarraingtto draw
Tae uilig a ólaimseI only drink tea
an aimsir seothese days
Ailt an ChorráinBurtonport
ráchairtrun, demand
monarchainfactories
d'fhear céileseyour husband
iascairefisherman
An ScreabánThe area in Gaoth Dobhair where factories are located
cibé cá fhad is a mhairfeas sin!however long that'll last
dhéanaim i dtólamh dearmadI always forget
a cailleadhwho died
an lá faoi dheireadhthe other day
Char mhothaighI didn't (hear)
stócach óga young lad
ailsecancer
cearrwrong
Thug sé a bhásIt killed him
bolgam taea mouthful of tea
fuarthas a chorp báitehis drowned body was found
dhá chónairtwo coffins
dhá fhairetwo wakes
coisreacadh Dé orainnGod bless us
A Dhia ár sábháilGod save us
buille tromheavy blow
bíodh slios den cháca sinséir sin agathave a slice of that ginger cake
lán marahigh tide
sruthánstream
meascaithe leismixed with it
slanntracha éiscfish scales
fearthainnrain
níochánwashing
ar son an taefor the tea
B'fhearr domhsa a bheith ag gabháil giota eileI'd better be going
ar shiúlgone
ag teacht isteach domhon my return
uchtánarmful, load carried close to chest
éadaí leaththirimehalf-dry clothes
a smaointigh méthat I remembered
nár íoc méthat I didn't pay
atá tar éis mórán a bhaint amach
who has achieved a lot
Is fear é Mícheál Ó Grádaigh
atá tar éis mórán a bhaint amach i gcúrsaí iomána i rith a shaoil ach tá an díocas céanna ann is a bhí riamh.
nach gcloíonn le rialacha ar bith
who doesn't stick to any rules
In eachtra cháiliúil i gclár sa dara sraith, ghlac sé seilbh ar mhicreafón fógróra in oifig ollmhargaidh in Helsinki na Fionlainne agus d'fhógair sé i nGaeilge go raibh buachaill dána cúig bliana d'aois tar éis micreafón a thógáil agus gur cheart dá mháthair é a thabhairt léi as an siopa láithreach!
Nuair a bhuail mé le Hector i nGaillimh le déanaí rith sé liom gur duine é
nach gcloíonn le rialacha ar bith, is cuma cé acu na rialacha a bhaineann le cláracha taistil nó rialacha ghramadach na Gaeilge atá i gceist.
a mhaígh
who claimed
B'fhéidir go raibh sé fóirsteanach, agus muid ag tarraingt ar dheireadh na bliana 2002, go raibh na nuachtáin agus na meáin eile i Nua-Eabhrac agus sna Stáit Aontaithe ag díriú a n-airde ar scéal faoi ghrúpa eolaithe
a mhaígh gur éirigh leo duine clónáilte a thabhairt ar an saol den chéad uair riamh.
a d'éalaigh ar éigean
who barely escaped
Ag tarraingt ar an lá féin, ní fhéadfá na hócáidí cuimhneacháin a sheachaint, ná cur síos caointeach theaghlaigh agus chairde na ndaoine a cailleadh san uafás, agus na bhfear dóiteáin
a d'éalaigh ar éigean.
nach bhfuil faitíos air amhrán a chrochadh
who is not afraid to strike up a song
Is fear deas éirimiúil é féin
nach bhfuil faitíos air amhrán a chrochadh ar son na cúise.
a mhaígh
who claimed
Bhí lámh ag John Brutal ann agus cúpla lámh ag Micheál Ó Nóinín, fear
a mhaígh go raibh easpa *charisma *ar an iar-cheannaire.
a bhain mí-úsáid as leanaí
who abused children
Tá an páirtí agus an tír iontach buíoch gur fhág an ceannaire úr, Gach Éinne Ó Cionnaith, a chuid féin sa bhaile i Maigh Eo (an *charisma*, chan an custard!)
"De réir mar a chuaigh an bhliain isteach bhí níos mó eolais ag teacht amach faoi na sagairt
a bhain mí-úsáid as leanaí ar fud na tíre.
a ghéillfeas go héasca d'éilimh na n-iascairí
who will easily give in to the demands of the fishermen
) Agus ní ceart go bhfágfaí dréachtú an chomhpholasaí nua i lámha ionadaithe an tionscail, státseirbhísigh sa mBruiséil agus polaiteoirí
a ghéillfeas go héasca d'éilimh na n-iascairí má cheapann siad go bhfuil vótaí ann.
a cailleadh
who died
*
Gluais • Glossary
doirtealsink
cith fearthainnea rain shower
trup na veainthe noise of the van
cabhsalane
uiligall
thriomaigh méI dried
go bhfeicfinnuntil I'd see
inneall an chairrthe engine of the car
casta asturned off
ar bheannaigh sé domhthat he greeted me
modhúilgentle
bradáinsalmon
scadáinherring
beithíochbeast
boladh milis an éisc ár gclúdúthe sweet smell of the fist covering us
leitheannaflat-fish
troisccod
Ar mhothaigh tú an toirneach?Did you hear the thunder?
cibé ar bithanyway
reoiteoirfreezer
bheir sé ar na scadáin ina bpéiríhe caught the herring in pairs
crágalarge hands
gágcrack
de bharraíochtin excess
cúpla crág oighreoigea few handfuls of ice
ina mullachon top of them
bhog sé go fadálachhe moved slowly
cruithump
go foighdeachpatiently
drochthimpistea bad accident
is mór an garit's a good thing
dhéanfaidh sin muidthat'll do
gan a thomhaswithout weighing it
dlaíóg ghruaigestrands of hair
sa chisteanachin the kitchen
cuma bhrónacha sad look
ó mhaidinsince this morning
corrlásome days
deoirdrop
go fuireachaircautiously
ródhánatoo bold/cheeky
sliosslice
tarraingtto draw
Tae uilig a ólaimseI only drink tea
an aimsir seothese days
Ailt an ChorráinBurtonport
ráchairtrun, demand
monarchainfactories
d'fhear céileseyour husband
iascairefisherman
An ScreabánThe area in Gaoth Dobhair where factories are located
cibé cá fhad is a mhairfeas sin!however long that'll last
dhéanaim i dtólamh dearmadI always forget
a cailleadhwho died
an lá faoi dheireadhthe other day
Char mhothaighI didn't (hear)
stócach óga young lad
ailsecancer
cearrwrong
Thug sé a bhásIt killed him
bolgam taea mouthful of tea
fuarthas a chorp báitehis drowned body was found
dhá chónairtwo coffins
dhá fhairetwo wakes
coisreacadh Dé orainnGod bless us
A Dhia ár sábháilGod save us
buille tromheavy blow
bíodh slios den cháca sinséir sin agathave a slice of that ginger cake
lán marahigh tide
sruthánstream
meascaithe leismixed with it
slanntracha éiscfish scales
fearthainnrain
níochánwashing
ar son an taefor the tea
B'fhearr domhsa a bheith ag gabháil giota eileI'd better be going
ar shiúlgone
ag teacht isteach domhon my return
uchtánarmful, load carried close to chest
éadaí leaththirimehalf-dry clothes
a smaointigh méthat I remembered
nár íoc méthat I didn't pay
atá istigh leis féin
who is happy within himself
"
In ainneoin gur beag airgead atá á shaothrú aige, tá Colm breá sásta leis an saol atá á chaitheamh aige, agus is léir gur duine é
atá istigh leis féin.
a throid go fada agus go tréan
who fought long and hard
Ba iad sinsear Doherty a chuaigh trasna an Atlantaigh, agus
a throid go fada agus go tréan chun áit a bhaint amach sa tsochaí Mheiriceánach.
nach bhfuil faitíos air amhrán a chrochadh
who is not afraid to strike up a song
Is fear deas éirimiúil é féin
nach bhfuil faitíos air amhrán a chrochadh ar son na cúise.
a mhaígh
who claimed
Bhí lámh ag John Brutal ann agus cúpla lámh ag Micheál Ó Nóinín, fear
a mhaígh go raibh easpa *charisma *ar an iar-cheannaire.
a bhain mí-úsáid as leanaí
who abused children
Tá an páirtí agus an tír iontach buíoch gur fhág an ceannaire úr, Gach Éinne Ó Cionnaith, a chuid féin sa bhaile i Maigh Eo (an *charisma*, chan an custard!)
"De réir mar a chuaigh an bhliain isteach bhí níos mó eolais ag teacht amach faoi na sagairt
a bhain mí-úsáid as leanaí ar fud na tíre.
a bheas thíos leis
who will suffer
Níl amhras ar dhaoine ach gur deachtóir brúidiúil é Saddam Hussein ach is cinnte gurb iad gnáthmhuintir na tíre sin
a bheas thíos leis má bhíonn buamáil agus ionsaí i gceist.
cé a bhí ciontach
who was responsible
*
Gluais • Glossary
beathaisnéis údaraitheauthorized biography
a dialanna pearsantapersonal diaries
páipéir phríobháideachaprivate papers
go dtí gur insealbhaíodh í ina hUachtaránuntil she was installed as President
dódh nó tréigeadh 1,800 teach1,800 houses were burnt or abandoned
lámhachshooting
rachtoutburst
acraí tíhousehold utensils
as go brách leooff they went
léiriúproduction
cheanncheathrúheadquarters
coistí cosanta áitiúlalocal defence committees
dírbheathaisnéisautobiography
gan strówithout difficulty
i dtaiscesaved
do lá na coise tinnefor a rainy day
bhí cúrsaí chomh dona sinthings were so bad
dá mba gháif it was necessary
leithleachasselfishness
scoilt aduainstrange split
chiap sé Máire ar fadit really tormented Máire
easpa suimelack of interest
tragóidítragedies
Cumann Naomh Uinseann de PólVincent de Paul Society
baill shinsearacha na heagraíochta sin cois Lifethe senior members of that society in Dublin
tuairisc suas lena bhéal dóa report up to his face
géarchéimcrisis
chun an Cumann a ghríosadhto spur the Society into action
saothar in aiscewaste of time
déistindisgust
ag cáineadhcriticising
ciúnaithe go mórgreatly quietened
línte síochánapeace lines
ruathair laethúladaily raids
polarúpolarization
girseacha ógayoung girls
nóibhéinenovena
cailín aonaira lone girl
ní ba ghaire don ghráscarnearer to the scuffle
le dul i gcabhair ar Catherineto go to Catherine's help
an cúigear a ruaigeadhto drive the five off
riochtstate
a cuid néarógher nerves
clocharconvent
ar an Iúrin Newry
tachrántoddler
eachtraincident
círéibriot
faoi lán seoilin full swing
ag glioscarnachglistening
bréan le boladh gáissmelling bad from gas
comhracfight
otharcharrambulance
formhór an bhealaighmost of the way
ag dul ar foscadhsheltering
ag sciorradhsliding
ag lámhacáncrawling
fras lámhaighvolley
babhlaíbowls
a gciarsúirtheir hankies
leachtliquid
cosaintprotection
bodhardeaf
bhí scolaíocht speisialta de dhíth airhe needed special schooling
ba ghnách leishe used to
d'fhaigheadh sé síob abhailehe used to get a lift home
stad an bhusthe bus stop
thuirling séhe disembarked
neamhurchóideachinnocent
bábántainnocent
ag cogarnaíl taobh thiar dewhispering behind him
trup na mbrógthe sound of the shoes
neamhchoireachinnocent
níor shamhlaighhe didn't imagine
an t-uafásthe horror
anfaterror
cortwist
dírithe ar a chloigeann lomaimed at his bare head
scáilshadow
scoilteadh a bhlaoschis skull was split open
scréachascreams
na hionsaitheoiríthe attackers
níos truacántamore plaintive
go prasquickly
ag maothú an chairpéidmoistening the carpet
Ba dhóbair dó bás a fháilHe nearly died
go raibh an t-ádh dearg airthat he was extremely lucky
ar mire le feargmad with rage
beaginmhehelplessness
cé a bhí ciontachwho was responsible
níor cúisíodh duine ar bith riamhnobody was ever charged
ciontach i ndúnmharúguilty of murder
go gairid i ndiaidh an ionsaitheshortly after the attack
ag maíomhstating
seanphionós na fuipethe old whip punishment
i gcás coirpeach a gheofaí ciontach i dtromionsaíin case of criminals found guilty of assault
peann a chur le párto put pen to paper
aiféalaregret
gur éiligh sí pionós corparthathat she demanded corporal punishment
ag teacht salach ar gach ar chreid sí riamh anngoing against everything she ever believed in
a ligeadh chun siúil
who was let go
Duine amháin
a ligeadh chun siúil i 1987 ná John McEnroe, fear a bhí tar éis na traenála troime go léir a dhéanamh roimh thús an chraobhchomórtais ach b'éigean dó breathnú ar chluiche ceannais na hÉireann ó Chnoc 16.
nár mhór aige a dhúchas
who didn't value his heritage
Duine ab ea m'athair
nár mhór aige a dhúchas ar chúiseanna casta, idir phearsanta agus pholaitiúla.
a d'aontaigh leis féin
who agreed with himself
Dúirt John Howard nárbh eol dó go bhféadfaí tuairim an phobail a oibriú amach ó léirsithe den tsórt sin agus go raibh cuid mhaith den phobal
a d'aontaigh leis féin ach nach rabhadar chomh glórach sin.
a bhain suíochán amach
who won a seat
De réir Teachta Dála Shinn Féin, Aonghus Ó Snodaigh,
a bhain suíochán amach sa cheantar sin anuraidh, ní léir go bhfuil an rialtas seo dáiríre faoi fhadhb na drugaí.
a chúisítear
who is charged
De réir an Achta seo, caithfear deich mbliana príosúnachta a ghearradh ar aon duine
a chúisítear le luach breis agus €10,000 drugaí ina sheilbh.