conas portach a shioscadh
how to mark out a turf-bank
B'ait an rud é dá mbeadh fear na Gearmáine ag taispeáint do bhean na hÉireann conas portach a shioscadh! B'ait freisin breathnú thar an bhfál i lár an phortaigh ar na haeróga arda a leanann lorg chuile U-Boot ag cabhlach na Gearmáine - an rabhadar ag coinneáil súil freisin ar bháid mhóra agus ar ghleoiteoga Chonamara? Sa Moormusuem chonaic muid go raibh muintir na bportach sin lán chomh bocht le muintir na bportach in Éirinn tráth.
móin
turf
Baineadh úsáid mhór as na báid seo sna blianta atá caite, chun móin a iompar agus earraí a thabhairt ó Ghaillimh, nó chun feamainn a iompar chuig Oileáin Árann.
geallghlacadóirí
turf accountants
Bhí an baile geall le bheith tógtha, na striapacha fostaithe, geallghlacadóirí ag tairiscint luachanna maithe ar na rásaí áitiúla capall agus caimiléireacht ar siúl le fada an lá ó thaobh phleanáil tithíochta de.
sleán
turf-spade
Ar ndóigh, má theipeann air sin uile, d'fhéadfaí dul i muinín an traidisiúin agus lá ar an bportach a eagrú dóibh, sleán i lámh amháin agus bosca lóin sa lámh eile.
boladh na móna ón bhfuisce
the smell of turf from the whiskey
Is luachmhar liom na laethanta sin: boladh na móna ón bhfuisce, port meidhreach na nAlbanach i mo thimpeall: “’S ann an Ìle,’n Ìle,’n Ìle,’S ann an Ìle…’ atá mo chroíse.
tine bhreá mhóna
a fine turf fire
Bíonn *parties* ag ár gclann ann agus is breá leis na daoine óga an seanathig deas seo, le tine bhreá mhóna, coinnle agus lampaí íle agus arán a dheinim féin.
dul i muinín an fhóid mhóna chéanna
to resort to using the same sod of turf
Mar dhuine atá ag treabhadh ghort na hiriseoireachta Gaeilge, is iomaí uair a bhí cathú orm féin dul i muinín an fhóid mhóna chéanna ach measaim go bhfuil iriseoirí na Gaeilge ag cur barraíocht brú ar acmhainní nádúrtha mar atá.
ar fhód beannaithe an Chrócaigh.
on Croke's hallowed turf.
Bhí daoine an-dearfach den chuid is mó faoi chluichí rugbaí a bheith á n-imirt i bPáirc an Chrócaigh, cé go raibh mionlach láidir, agus ní seanfhondúirí ar fad ab ea iad, a bhí go láidir in aghaidh cluichí rugbaí/gallda a bheith á n-imirt ar fhód beannaithe an Chrócaigh.
folcadh móna
turf bath
In Éirinn, bhí roinnt mhaith folcadán feamainne le fáil, agus ag Srath-pheofhair thiocfadh leat folcadh móna a bheith agat.
ar an bhfód dúchais
on the home turf, on the home sod
Is údar bróid ar leith é i measc na nAstrálach nár chaill a bhfoireann náisiúnta sraith de chomórtais thrialacha ar an bhfód dúchais le blianta fada anuas.
ar an bhfód diaga
on the hallowed turf
Féidearthacht eile ná go mbeidh mé ag filleadh ar Éirinn le pleidhcí an fhlainín a fheiceáil ar an bhfód diaga, Páirc an Chrócaigh! As Bóthar na bhFál i mBéal Feirste é Bearnaí Ó Doibhlin ach tá cónaí air san Astráil ó bhí 1972 ann.
cé go bhfuil móin na hÉireann san fhuil agam,
even though the turf of Ireland is in my blood
no problem!” *
Bheadh sé deacair gan titim i ngrá leis na Malávaigh agus leis an Maláiv, agus cé go bhfuil móin na hÉireann san fhuil agam, tá ithir dhearg na hAfraice go dlúth i mo mheon, i mo chroí agus i m’anam.
dhá fhód móna
two sods of turf
Tráchtann sé fosta ar a bheith ag siúl costarnocht ar scoil agus dhá fhód móna faoina ascaill aige agus ar a bheith ag buachailleacht i ndiaidh na scoile.
mhóin
turf
Ní thar sáile a chaithfear na laethe saoire chomh minic is a bhíodh; ní bheidh an carr 09 béal dorais linn; ceannófar nuachtáin amháin ar an Domhnach seachas na ceithre cinn; beidh muidne faoin tír ag fás ár gcuid prátaí féin agus ag smaoiteamh ar an mhóin a iompar ón phortach; ní bheidh an béile againn sa bhialann uair sa mhí níos mó agus ní bheidh na bréagáin is nua-aimseartha ag ár gcuid páistí.
móna
turf
Is ar bhreoslaí iontaise ar nós guail, gáis, ola agus móna a bhíonn muintir na hÉireann ag brath don chuid is mó chun an soláthar aibhléise a chinntiú.
gan an mhóin a lua
not to mention turf
’
Ó tógadh faoin tuath mé ní fhéadaim gan an mhóin a lua agus mé ag trácht ar an gheimhreadh.
mhóna
of turf
Is breá liom fós tine chraosach mhóna a chur síos.
tInneall Ispín
sausage (turf) machine
An tInneall Ispín
=======
An chuid is mó de na daoine a bhíonn ag trácht ar an ‘inneall ispín’, samhlaíonn siad leis inneallra mór millteach mar a bheadh ag Bord na Móna.
mhóin
turf
"D'oibreodh sé le St Vincent de Paul agus cuid den mhóin a ghearradh sé, thugadh sé cuid de do na daoine a mbíodh sé ag obair leo.
ag tarraingt móna
drawing turf
Is ina dhiaidh sin a fuair mé amach go raibh feidhm á baint fós as an stáisiún chun aibhléis a ghiniúint agus go mbíodh muintir na háite ag tarraingt móna ann go rialta i gcaitheamh an tsamhraidh.
áit dúchais
native turf
Agus nár éirigh thar cinn leis?
Nuair a bhínnse ag dul trí Mhuine Gall ar an mbus scoile ar mo bhealach ó Chloch Shiúrdáin go dtí na Bráithre Chríostaí in Aonach Urmhumhan na blianta ó shin, is beag a cheapas go mbeadh “ceannaire an domhain saoir” ag teacht lá éigin go dtí an sráidbhaile beag sin, áit dúchais a shin-sin-sin-seanathair.
a gcuid móna
their turf
Tá cinneadh rialtais ann táille clárúcháin a ghearradh ar dhabhcha séarachais i dtithe ar fud na tuaithe agus tá cosc á chur ar dhaoine a gcuid móna a bhaint i bportaigh atá in úsáid leis na cianta.
thalamh naofa
sacred turf
Nárbh fhearr gan aird ar bith a thabhairt orthu?**
Páidí: Ar léigh tusa stair na hÉireann riamh, a Bhaloir? An bhfuil scéal do shinsir ar eolas agat? Naomh Colm Cille, Pádraig Sairséal, Wolfe Tone, Dónall Ó Conaill agus Pádraig Mac Piarais a dúirt linn go neamhbhalbh ina gcuid scríbhinní gan ligean don lucht buí cos a chur ar thalamh naofa Ard Eoin.
mhóin deiridh
the last turf
Ní hionann Toraigh agus Oileán na Cásca, ach de réir mar a thuigim baineadh an mhóin deiridh i dToraigh thart ar seasca bliain ó shin.
lucht bainte móna ach go háirithe
turf cutters particularly
Arís eile rinne baicle de dhaoine áitiúla (lucht bainte móna ach go háirithe) agus An Taisce achomharc ina éadan chuig an Bhord Phleanála.
a bhaineann móin
who cut turf
Scarfaidh siad na daoine a bhaineann móin as an bportach ina gcodanna.
ag baint móna go santach
greedily cutting turf
Má ghlac, níor íocadh an t-airgead ach le méid áirid acu sin agus d'fhan an stát ag baint móna go santach as na portaigh lagáin i rith an ama trí Bhord na Móna.
muintir bhaint na móna
the turf cutters
A Bheith Rompu
======
An t-aon rud amháin a chuideodh le muintir bhaint na móna, ba é beartas níos tarraingtí a leagan amach os comhair lucht údaráis na hEorpa.
nach mbainfear móin ar
that turf won’t be
Cén dochar má ghlactar leis nach mbainfear móin ar na portaigh sléibhe faoi cheann deich mbliana agus in ionad an mhóin a bhaint, go mbearrfar crainn le haghaidh Brosna? Chuige sin, cuirfear cineálacha áirid crann sna lagphortaigh sléibhe, sail dúchais, beith agus crann fearna is inmholta (ar luas a bhfáis & ar tháirgeadh nitrigín a gcuid duilliúir .
in ionad an mhóin a bhaint
instead of cutting turf
Cén dochar má ghlactar leis nach mbainfear móin ar na portaigh sléibhe faoi cheann deich mbliana agus in ionad an mhóin a bhaint, go mbearrfar crainn le haghaidh Brosna? Chuige sin, cuirfear cineálacha áirid crann sna lagphortaigh sléibhe, sail dúchais, beith agus crann fearna is inmholta (ar luas a bhfáis & ar tháirgeadh nitrigín a gcuid duilliúir .
Coimhlintí dúichíocha
turf wars
Coimhlintí dúichíocha, seicteacha a bhí ar bun don chuid is mó agus bhí pictiúrlanna, hallaí damhsa agus páirceanna peile ina láithreacha catha acu.
a chuid móna
his turf
)
Agus maidir le Ming Míthrócaireach, tá a chuid móna bainte – i lár na hoíche a chuaigh sé i mbun a bainte, dar leis, ar eagla na bpéas.
fríd a mhóin
through his turf
Ag caint fríd a mhóin atá sé, dar le Balor.
le cuidiú liom an mhóin a ghróigeadh
to help me to foot the turf
Tháinig sé go Ros Comáin an bhliain seo a chuaigh thart le cuidiú liom an mhóin a ghróigeadh, ach i ndáiríre is ag ligean scile air féin a bhí sé agus é ag plé le móin.
An Mhóin, an Mhóin, an Mhóin
turf x 3; moan ....
An Mhóin, an Mhóin, an Mhóin
=============
Tá daoine ag cur ceisteanna orm cheana féin faoin chineál oibre a bheas ar siúl agam san Eoraip.
a gcuid móna féin a bhaint
to cut their own turf
An chéad rud a dhéanfaidh mé ná fáil réidh leis an dlí sin nach ligeann do mhuintir na hÉireann a gcuid móna féin a bhaint.
thine bhreá móna
a fine turf fire
Ar inseacht mo ghraithe do fhear a’ tí, treoraíodh mé isteach i seomra dorcha ar chúl an tí, a bhí lasta suas ag lasracha ó thine bhreá móna.
le spairteanna móna a chaitheamh
to fling sods of turf
Shaighdigh an tAthair Cosgrave daoine i dteach an phobail i nDroim ar Snámh amach le spairteanna móna a chaitheamh le Jimmy is lena lucht tacaíochta.
Móna
turf
Rún Buíochais le Teaghlaigh Bhaint na Móna.
ag caint trína mhóin
talking through his turf
Is é tuairim mheáite Bhaloir gur ag caint trína mhóin atá Ming gan Taise agus gur píobaire an aon phortaigh é fosta.
Tá Gluais Beo! Pota Focal faoi chóipcheart ag Oideas Gael, foilsitheoirí na hirise Beo!
Pota Focal Beo! Glossary is under the copyright of Oideas Gael, publishers of Beo! magazine.
