Léas *Cumhacht na Cinniúna* le Tomás Bairéad fadó agus gan agam ach Gaeilge na scoile; ar chuma éigin, dhiúltaíos riamh don *kismet*, do nóisean sin na cinniúna.

Má léis (faoi dhó) an leabhar filíochta is déanaí uaim, *Syójó*, is eol duit cén fáth nár chaitheas uaireadóir le tarraingt ar dhá scór bliain anuas - ach brisim amach an babhta so.

I rith an ama sin ní raibh mórán deiseanna agam an teanga a labhairt, ach bhí feabhas ag teacht ar mo chuid scileanna léitheoireachta.

Chuir Conradh grúpa léitheoireachta le chéile darbh ainm "Meitheal na Léitheoireachta".

Chaith muid trí bliana ar fad á léamh.

Chuir saothair le Maolmhaodhóg Ó Ruairc agus le Jim McCloskey go mór leis an díospóireacht faoi thodhchaí na Gaeilge, ceapaim agus tá "athléamh" ar stair na hAthbheochana tosaithe leis na himleabhair sa tsraith *Lúb ar Phár*.

Chuir sé síos ar roinnt de na YBAs (Young British Artists) mar bhómáin nach léann dadaí agus atá leamh mar dhaoine! Speisiúil go leor, bhí smaointe a bhí ag teacht le cuid Collings ag Jake Chapman, ealaíontóir atá, in éineacht lena dheartháir Dinos, san iomaíocht do Dhuais Turner.

Feictear litir á léamh, cuir i gcás, nó duine ag féachaint ar shuiríoch go ceisteach.

Aistí léirmheasa is mó atá iontu, ach bíonn colúin rialta agus aistí tuairimíochta de chineálacha éagsúla sa pháipéar, chomh maith le dánta; níor cheart na dánta a ligean i ndearmad, cé gur annamh a léim iad sin.

Cén tairbhe atá le baint as léirmheasanna nuair is annamh a bhíonn seans agam na leabhair féin a fheiceáil gan trácht ar iad a léamh? Bhuel, mura mbím ar scoil castar na scoláirí orm.

*Is é Antain Mag Shamhráin údar *Litríocht, léitheoireacht, Critic* (1986), agus ba é comheagarthóir an irisleabhair bhliantúil Oghma (1989-98).

Aistí léirmheasa is mó atá iontu, ach bíonn colúin rialta agus aistí tuairimíochta de chineálacha éagsúla sa pháipéar, chomh maith le dánta; níor cheart na dánta a ligean i ndearmad, cé gur annamh a léim iad sin.

Cén tairbhe atá le baint as léirmheasanna nuair is annamh a bhíonn seans agam na leabhair féin a fheiceáil gan trácht ar iad a léamh? Bhuel, mura mbím ar scoil castar na scoláirí orm.

*Is é Antain Mag Shamhráin údar *Litríocht, léitheoireacht, Critic* (1986), agus ba é comheagarthóir an irisleabhair bhliantúil Oghma (1989-98).

Cén fáth ar bunaíodh é? Bunaíodh an Bord chun foilsiú leabhar Gaeilge a chur chun cinn sa tslí is go mbeadh ábhar maith léitheoireachta Gaeilge ag an bpobal.

Pobal bríomhar léitheoireachta Gaeilge a bheith forbartha i ngach aois-aicme, go háirithe i measc daoine óga; earnáil bhíogach chuimsitheach foilsitheoireachta a bheith ann; todhchaí na léitheoireachta Gaeilge a bheith slán.

Ní hé amháin go gcuireann an friotal síos ar an réaltacht fhíorúil a chumann an t-údar, thig a rá go gcumann an friotal féin an réaltacht sin os comhair shúile an léitheora gach uair a léitear an saothar; go gcumann an léitheoir an réaltacht le focail an údair le linn a chuid léitheoireachta.

Tá sé mar a bheadh sé faoi gheasa feidhmiú ar an dóigh sin taobh istigh de réaltacht seo an scéil atáimid ar tí a léamh.

Ón léitheoireacht féin a fhaigheann sé an tuiscint sin agus murach í bheadh sé gan an scil a chuireann ar a chumas léamh ar an scéal.

Admhaíonn sé go bhfuil cumha air i ndiaidh léitheoireacht shoineanta na hóige ach ag an am chéanna is í an léitheoireacht shoineanta sin aige an bhunchloch faoi shaothar acadúil an dhuine fhásta.

Léadh muid an téacs ar dtús agus mhíneodh Máire na focail dúinn a bhí imithe as an gcaint nó nach mbeadh cloiste againn roimhe sin.

Ina dhiaidh sin, cuireadh tús le sraith léitheoireachta cuimhneacháin faoina ainm, an onóir, thar aon cheann eile, b'fhéidir, a mbeadh sé féin an-tógtha léi.

Ba chóir, mar shampla, go mbeadh duine a bheadh dul amach ag siúl i sléibhte Chill Mhantáin ábalta ar theacht ar lámhleabhar tarraingteach soléite ar logainmneacha an cheantair sin roimh ré.

“Ní obair í obair na hollscoile,” a deir sé, “níl ann ach léitheoireacht.

Tá bearna mhór ansin atá ag déanamh dochar an-mhór ó thaobh nósanna léitheoireachta de.

Thrácht mé go speisialta ar an méid a deir sé fán tábhacht a bhaineann leis an tús i saothar litríochta agus fán dóigh a dtéann an tús i bhfeidhm go cinniúnach ar phróiseas na léitheoireachta.

Airgead á chaitheamh ar cháipéisí nach léifear go deo, a deirtear.

Thrácht mé go speisialta ar an méid a deir sé fán tábhacht a bhaineann leis an tús i saothar litríochta agus fán dóigh a dtéann an tús i bhfeidhm go cinniúnach ar phróiseas na léitheoireachta.

Chomh maith le ranganna teanga, tá réimse imeachtaí á eagrú againn ar bhonn leanúnach, ina measc: club leabhar, grúpa léitheoireachta ag am lóin, ciorcal comhrá ag am lóin, ceardlanna rince ar an sean-nós, ceardlanna amhránaíochta, cúrsaí lae ar an teicneolaíocht agus an Ghaeilge agus club scannán.

Bhí an teaghlach go maith as – ba Chisteoir Buirge é an t-athair sa bhaile agus chaith sé an cineál óige a léifeá faoi i leabhair Bhéarla na haoise seo caite.

Bhí dúil mhór aige i dtraenacha gaile, agus léadh sé *Biggles* agus *Dan Dare*.

Chomh maith le ranganna teanga, tá réimse imeachtaí á eagrú againn ar bhonn leanúnach, ina measc: club leabhar, grúpa léitheoireachta ag am lóin, ciorcal comhrá ag am lóin, ceardlanna rince ar an sean-nós, ceardlanna amhránaíochta, cúrsaí lae ar an teicneolaíocht agus an Ghaeilge agus club scannán.

Ní raibh go leor Bíoblaí ann d’achan duine, agus ní raibh léamh acu uilig, mar sin d’fhás an nós seo bheith “ag cur na líne amach”.

Bhí siad ar fad ag léamh nuachtáin – rogha i bhfad níos saoire, caithfidh mé a admháil.

Bhí siad ar fad ag léamh nuachtáin – rogha i bhfad níos saoire, caithfidh mé a admháil.

D’éistinn leis an nuacht ar an raidió i nGaeilge agus i mBéarla agus léinn na nuachtáin go rialta.

* Gluais • Glossary cuairteoirvisitor saoithiúilpeculiar prochógcave, hovel i gceann mo mharanaengaged in contemplation meanaawl a thriailto try oidíteachers dá ngníomhóinn mar a iarradh ormhad I acted as I had been told brocaisden le m’uillinnbeside my elbow ag stánadh uirthistaring at it go mínósachrudely an léaráid áirithe sinthat particular sketch sula gcuirfeadh sé forrán ormbefore he would address me dúil bheolive creature cruinniú mo mheabhrachthe gathering of my thoughts frídín deannaighdust germ m’fhabhramy eyelash aireattention glasuainevivid green donnliath na huaimhethe grey brown of the cave feisteas coimhthíochstrange attire seacht fairsingeseven times more wide leadhb leathana wide piece fionnachrithgoose-flesh tír shiocthafrozen country géagalimbs aeráid fhionnuar s'againneour cool climate ionsar achan rud sa phluaistowards everything in the cave Cliseadh Shráid Wallthe Wall Street Crash Géarchéim Munchenthe Munich Crisis slis creigea piece of rock ina dhornin his fist ionsormtowards me cén treo a léifinn íwhat direction I'd read it treoraitheguides toilteanachwilling comhléaráideoirífellow illustrators cúigear glaschraicneach eilefive other green-skinned creatures brollach is másaíbosom and thighs ag sciolladóireachtscolding ag fiafraí dá chéileasking each other dheamhan fonn ormI wasn't in the mood ghréasobairfancywork saothraithelabourers mo chuid líníochta féinmy own drawing mo shamhlaíocht féinmy own imagination a míniúto explain it tinfeadhinspiration leamhdull páistí fuaite earraí leathairthe children who sew leather goods sclábhlannasweatshops fá mo choinne féinfor myself a dhath ar bithanything i gceathrú inteacht eile den domhanin some other quarter of the world

Nuair nach mbíonn sé ag obair, léann sé an t-uafás; go minic bíonn dhá nó trí leabhar á léamh aige ag an am amháin.

Deir Ó Coileáin gur “léamh an-mhíshláintiúil is ea na dialanna seo.

Ach ní ar mhaithe leis an seoladh a dhéanamh amháin atá sí ag teacht go Baile Átha Cliath – beidh sí san ardchathair ar feadh deich lá ag léamh lámh daoine, ceird a bhfuil sí ag plé léi le blianta fada.

Ba mhaith le hIMRAM teacht ar sheifteanna chun dul i ngleic le meath chultúr na léitheoireachta.

Bhí a hathair ag léamh an nuachtáin.

"Agus aistíBéarla scríofa ag an rang léadh an múinteoir an aiste ab fhearr amachos comhair an ranga ó am go ham.

Léití amach aistí de mo chuid féin agus bhaininn an-phléisiúr as sin.

An rud a chuir an méid sin i mo cheann ná alt a léigh mé le déanaí faoi chúrsaí óil agus cúrsaí spóirt sa tír seo agus an nasc láidir atá idir an dá rud.

Déanta na fírinne, níor tharla rud ar bith an chuid is mo den am, agus bhí deis againn cupán caife a ól, na hirisí agus leabhair a léamh agus comhrá a dhéanamh le comrádaithe.

Theo Weber ag treorú shruth na hócáide; a mhac Aonghus ag léamh giota as fógra báis a scríobhadh faoi Phádraig; deartháir Phádraig ag léamh sleachta as scéal eachtraíochta a scríobh Pádraig nuair a bhí sé sna déaga; fear céile Nuala (iníon Theo) ó Mheicsiceo ag seinnt giotáir agus ag canadh amhráin a chum sé don ócáid.

Aoisghrúpa eile atá anseo aici in *Vortex* – páistí – ach d’fhóirfeadh an leabhar d’fhoghlaimeoir fásta a bhí go díreach ag tosú ar bhealach na léitheoireachta.

Tá go leor abairtí thar a bheith gairid sa saothar, bua a d’éascódh gníomh na léitheoireachta ag páistí.

Le páistí a spreagadh i mbun léitheoireachta a cumadh *Vortex* an chéad lá riamh.

Léim inscríbhinn ar leacht a deir: ‘Donde se cruza el camino del viento con el de las estrellas’ (An áit a dtrasnaíonn bóthar na gaoithe agus bóthar na réaltaí a chéile).

“Chuir Harvard an stampa rubair ar an tráchtas – tá mé in amhras ar léigh duine ar bith é, fiú – ar chóras fuaime na Gaeilge, rud nach raibh tuiscint chomh maith sin air go dtí sin.

Tá mórán le rá acu atá siosmaideach faoi chúrsaí foilsitheoireachta agus léitheoireachta.

Is iad an Gúm an teach foilsitheoireachta is mó a aithnítear le leabhair do pháistí agus is iad is mó a leagann síos an tslat tomhais don réimse seo léitheoireachta.

Beidh ábhar léitheoireachta agam agus é ag éirí fuar taobh amuigh! Níos faide soir ó thuaidh (gar go leor do Christchurch), tá ionad locha the, Fuaráin Hanmer.

Is éard atá anseo againn, píosa scíthléitheoireachta den chineál Heussaffach is fearr.

Ba é an múinteoir Pádraig Ó Méalóid – a bhíodh tráth den saol ag léamh na nuachta ar RTÉ – a chuir tús lenár gceol nuair a thosaigh sé ag múineadh na feadóige stáin dúinn.

Beidh údair aitheanta na Gaeilge mar Gabriel Rosenstock, Ríona Nic Chongáil agus Tadhg Mac Dhonnagáin ag léamh sleachta óna saothar go poiblí in áiteanna éagsúla ó Bhaile Átha Cliath go Gaillimh; ó Aontroim go Ciarraí.

Tá na scrúduithe bunaithe ar na ceithre scil teanga: labhairt, cluastuiscint, léamhthuiscint agus scríobh.

Nach fíor sin? Ian: Ní fíor! In ainneoin gach a bhfuil cluinte nó léite agat, níl deacracht dá laghad agam le Caitliceachas, ná leis an Eaglais Chaitliceach, ná leis an phápacht ná le rud ar bith eile a bhaineann leis an Eaglais sin – is leis na Caitlicigh iad féin atá deacracht agam.

Cois fuinneoige ag léamh nuachtáin.

Baineann na seanscéalta le haois eile agus le nósanna eile léitheoireachta, aois inar léigh daoine seanchas le feabhas a chur ar a gcuid Gaeilge féin nó le heolas a chur ar an chanúint ab fhearr leo.

Tá *Lá Nua* le moladh as rogha de léitheoireacht shainiúil a chur ar fáil do phobal na Gaeilge agus tá an baol ann go mbeidh sciar suntasach de Ghaeil an Tuaiscirt balbh gan é.

Bhí mé ag dréim le lón mór léitheoireachta a léireodh an taighde, an díospóireacht agus an anailís uilig a tharla sular tháinig an tAire Ó Cuív ar a chinneadh.

Bhí siad ag tarraingt pictiúirí ar dtús - Deaide na Nollag agus mar sin de, agus léigh John scéal dóibh ansin as An Leabhar Mór Dearg le Treasa Ní Ailpín agus Bébhinn Ó Meadhra (An Gúm).

Mura mbíonn trácht ar na cáipéisí líonmhara a aistrítear go Gaeilge gan a léamh choíche ina dhiaidh sin, déantar cur síos ar sheirbhísí ateangaireachta abhus agus san Eoraip a bhfuil coinleach glas ag fás orthu, cheal úsáide.

Is féidir liom mo rogha féin cheoil a roinnt leo siúd a léann mo bhlag trí ghiuirléid atá leabaithe agam ann.

Chuir sé an iontas orm a léamh san Irish Times, thiar sna seascaidí go raibh foirne sacair i nGaeltacht Dhún na nGall a raibh an Ghaeilge á husáid mar ghnáth-theanga chumarsáide i measc na n-imreoirí! Ag dul ó scil orm a bhí sé, cén chaoi a d’fhéadfá a bheith ag labhairt Ghaeilge agus ag imirt an chluiche ghallda.

Bheadh ainm John Roberts, príomhbhreitheamh na cúirte, a mbíonn naonúr breitheamh ina suí ann, ar eolas ag an gcuid is mó de na Meiriceánaigh a léann nuachtáin, agus is cinnte go mbeadh ainmneacha eile mar Thurgood Marshall (an chéad bhreitheamh gorm sa chúirt) agus Sandra Day O'Connor (an chéad bhean) ar eolas ag gach éinne a bhí ar scoil i Meiriceá.

“Cén sórt múinteora a bhí ionatsa, a Enda, nuair nach bhfuil tú in ann rudaí a léamh bunoscionn?” a dúirt sé agus amach ar an doras leis.

I léamh sóisialach Loach, seo fear beag oibre eile brúite faoi chois ag an saol is ag an gcóras.

Biffo: Ná creid gach a léann tú sna páipéir nuachta, a Bhaloir.

Shuigh mé síos le cupán caifí a ól agus é a léamh.

Bhíodh léitheoireacht ann.

Cioca? Nó an bhféadfadh go mbeadh an dá léamh fíor? Sin í an bhuncheist atá ina cnámh spairne pé áit a theaspeántar ‘Antichrist’.

An té a scríobh an píosa seo, bhí sé in achar leathshoicind do bheith brúite isteach ar inneall a chairr féin ag tiománaí jíp ollmhór a bhí i mbun téacs gutháin a léamh ag 60 m.

Ar aon chaoi, bainim aoibhneas as an léitheoireacht ó shin i leith.

Ó léigh mé scéal faoi dheoraíocht Cholm Cille agus mé ar an mbunscoil i gCluain Meala fadó, bhí sé ina rún daingean agam riamh ó shin cuairt a thabhairt ar an oileán beag Albanach, inar bhunaigh Colm Cille a mhainistir sa bhliain 563, tar éis dó slán a fhágáil le Éirinn.

Léadh sinn fá achan ghné de leadrán saoil a chéile?! Tá na rudaí beaga útamálach atá ag dul ar aghaidh agam féin leadránach go leor, gan a bheith dubh dóite ag léamh fá shonraí gan mhaith laethúil ‘cairde’, agus dáiríre, glaonn daoine cairde ar an iomarca daoine – i bhfad, bhfad barraíocht, nuair gur ‘daoine aitheantais’ atá iontu i ndáiríre, agus tá ‘daoine aitheantais’ ina théarma láidir nuair a dhéanann tú machnamh ar an leibhéal cairdis nó muintearais nó caidrimh nó idirghníomhú atá ag an phéire atá i gceist.

SMM: An léann tú leabhair nó cad é an rud a spreagann thú, sa saol, ceol nó cibéard? RMAB: Ceol is mó, agus comhluadar.

– cloisimse an nuacht ag a seacht a chlog ar maidin, agus coinneoidh mé súil ar cad tá ar siúl sa tír, caithfidh tú a thuiscint céard tá ar siúl taobh amuigh de Bhaile Átha Cliath! Tá an-fhaisean ag muintir Bhaile Átha Cliath a cheapadh go bhfuil chuile shórt ag tarlú i mBaile Átha Cliath agus níl aon neart acub ar sin, ach sin é an fáth a léimse, chomh minic is atá mé in ann, an Connacht Tribune, an Meath Chronicle agus The Farmers Journal, mar tuigfidh tú ansin .

SMM: An léann tú mórán, irisí, nuachtán nó leabhar? BNC: Tá drochnós agam gan a bheith ag léamh agus feictear dom’ iníon gur rud an dearfach a bheith ag léamh.

I measc critéir an chomórtais, tá cothú pobail agus ní gá ach roinnt de na tráchtaireachtaí a léamh agus tuigfear gan mhoill go bhfuil pobal cothaithe ar an mblag seo, pobal a phléann leis an mblagadóir gach a bhfuil faoin spéir.

SMM: Léas ar an ríomhaire go rabhais ag ceannach spíosraí agus go raibh boladh deas ar fud an tí.

Bíonn sé de bhuntáiste ag tuairiscí nuachtáin go dtig iad a léamh agus a athléamh ar do shóchúlacht murab ionann agus tuairiscí teilifíse is raidió.

Bíonn sé de bhuntáiste ag tuairiscí nuachtáin go dtig iad a léamh agus a athléamh ar do shóchúlacht murab ionann agus tuairiscí teilifíse is raidió.

” Tá daoine ann a léighfidh an mhír thuas a cheapfaidh nach bhfuil ann ach tagairt chiníoch: “Seo frith-Sheimiteach eile ag rá go bhfuil na Stáit Aontaithe faoi smacht na nGiúdach!” Ach má ghlacann muid leis nach bhfuil na Giúdaigh go léir i gceist ag an duine seo ach mionlach beag díobh, ar antoiscigh iad, an bhfuil pointe aige? Maidir leis an gcéad mhaíomh, léirigh mé anseo, in alt dar teideal ‘Ar mhaithe le Síón,’ nach raibh difear ar bith idir Obama agus McCain ó thaobh a ndílseachta diongbháilte do Iosrael.

Ar go leor cúiseanna, ach áirítear ina measc iad seo: an trácht a bheith ag dul in aon treo amháin; cosc iomlán ar fheithiclí áirithe an mótarbhealach a úsáid, móipéidí, scútair agus tarracóirí; cosc ar fheithiclí earraí troma ag tráthanna faoi leith den lá nó den tseachtain; agus comharthaí bóthair leictreonacha a bheith ann atá soléite agus uasdátaithe go rialta chun an tiománaí a choimeád ar an eolas faoin mbóthar roimhe.

Bíonn Kevin thuas ar Charn Lochan go rialta, agus in áit amháin, dúirt sé linn: "*OK, we'll go over this way now, towards the 1099 spot height,*" Thóg muid an treo-uillinn compáis, ach tar éis cúpla coiscéim dúirt Kevin linn arís: "*My compass is going crazy*.

Agus annsúd go deimhin i bhfís oidhche do dhearcas fear darab ainm Bhictoricus fé mar a bheadh sé ag teacht ó Éirinn, agus litreacha do-áirithe aige; agus do shín sé ceann aca chugam, agus do léigheas tosach na litreach mar a raibh guth na nGaedheal; agus tráth is mé ag aithris tosaigh na litreach, dar liom gur chuala, an nóimeint sin, guth na ndaoine bhí ina gcomhnuidhe i n-aice le coill Fochluid, atá i gcomhgar na farraige thiar, agus sid é mar do ghlaodhadar ós árd, d’aon ghlór béil mar déarfa: “Aitcheam ort, a ógánaigh naomhtha, teacht chughainn is siubhal fós i n-ar measc.

Is dóigh liom gur léamh macánta é sin ar an mórphictiúr.

Chomh maith le sin tá taifid déanta, atá gar do mo chroí féin, de scríbhneoirí ag léamh a gcuid saothair, daoine ar nós Nuala Ní Dhomhnaill, Louis de Paor, Cathal Ó Searcaigh agus Máire Mhac a’ tSaoi.

Déanaim amach go bhfuil idir 2,500 agus 3,000 leabhair Ghaeilge i gcló ag an nóiméad seo agus is mó an lón léitheoireachta é sin.

Ach b’ionadh linn a léamh go raibh ainmhí eile san Astráil a bhí ní ba chontúirtí ná aon cheann eile: an crogall inbhir.

Tháinig sé díreach amach ar dhoras tosaigh na leabharlainne agus é ag léamh leabhair.

Agus é sna déaga, d’fhoghlaim Lula léamh agus scríobh.

Tríd is tríd, don té a bhfuil suim aige san iomáint nó i scéal fhoireann Phort Láirge le dhá bhliain déag anuas, ábhar léitheoireachta taitneamhach nach gcuirfidh stró ná dúshlán mór ar an léitheoir atá i ndírbheathaisnéis Dan Uí Sheancháin.

B’iad na sagairt i ndáirire a chothaigh scileanna léitheoireachta i mBriotáinis, chun go mbeadh an pobal in ann a gcuid paidreacha a rá.

Chláraigh sé ar chúrsa HND i ndearadh múrmhaisithe ag *Chelsea School of Art*, áit a ndearna sé staidéar 1984-86 agus áit ar léigh sé *The Ragged Trousered Philanthropists*.

Má léim alt eile i nuachtán faoina sciobtha is a bhriseann scéalta nuachta ar Twitter, Facebook is ar YouTube caillfidh mé a laghad stuaime is atá fanta ionam.