Gan amhras, ba cheart go mbeadh caomhnú agus láidriú na nGaeltachtaí mar thosaíocht; gan pobal bríomhar Gaeilge, caillfidh go leor againn an fuinneamh agus an misneach leanúint ar aghaidh ag úsáid na Gaeilge mar theanga laethúil.
Measann muidne nach féidir tús a chur le caomhnú phobal Gaeilge na Gaeltachta go dtí:
Go dtiocfaidh polaiteoirí agus lucht Rialtais ar an tuiscint gur fiú an Ghaeltacht a shábháil mar go gcuireann sí le féinmhuinín agus le féiniúlacht na tíre, agus gur gá di a bheith ann chun a chinntiú gur tír neamhspleách shainiúil a bheas in Éirinn i measc thíortha eile na hEorpa.
chothú agus cur chun cinn na teangathe preservation and the advancement of the language
Cén fhís atá agat féin don Ghaeilge?
Go mbeadh dearcadh comhaontaithe bródúil ag pobal na Gaeilge agus na hÉireann faoi chothú agus cur chun cinn na teanga.
Déanadh an pointe seo go láidir i dTuairim oifigiúil a chuir coiste tomhaltóirí sa bParlaimint Eorpach ar aghaidh chuig coiste iascaireachta na Parlaiminte maidir le beartais chaomhnaithe áirithe atá á bplé i láthair na huaire:
"Gan éisc, ní bheidh aon iascairí ann, agus ní bheidh aon pholasaí iascaireachta ann.
Ionad Sealbhaithe agus Buanaithe GaeilgeIrish Language Acquisition and Preservation Centre
Beartaíodh i 1985 é a oscailt go lánaimseartha mar Ionad Sealbhaithe agus Buanaithe Gaeilge lena chinntiú go mairfidh an Ghaeilge beo, trí daoine a spreagadh le hiompar agus buanú Gaeilge a neartú in abhantrach an Árais agus i measc na ndaoine a bhíonn ag soláthar seirbhísí do phobal na Gaeltachta agus na Gaeilge.
Is é an cuspóir atá acu ná caomhnú agus taighde a dhéanamh ar ghluaiseachtaí, fuaimeanna agus marcanna ainmhithe nach príomhaigh iad, ar an tuiscint gur modhanna cruthaitheacha cumarsáide atá sna feiniméin seo a dtig leo léargas a thabhairt dúinn orainn féin agus ar an saol atá cruthaithe againn.
Tá ról ar leith ag na coláistí i gcaomhnú na Gaeilge, ní hamháin i measc na bpáistí iad féin agus ina gcuid scoileanna, ach fosta sna pobail a bhfuil siad lonnaithe iontu.
le hionaid chaomhnaithe a cheannach.to buy preservation centres.
Bunaíodh é beagnach 20 bliain ó shin nuair a chuir fear as an mBreatain, Martin Copley, a chuid airgid féin isteach ann le hionaid chaomhnaithe a cheannach.
Is é an straitéis atá ag an dá eagraíocht seo talamh a bhfuil réimse leathan de ghnáthóga agus d’ainmhithe dúchasacha orthu, ach atá á úsáid anois le haghaidh beithíoch nó caorach, a cheannach ar an ngnáthmhargadh i gcoimhlint le feilméaraí, an stoc a dhíol agus ionad caomhnaithe a thabhairt do na hainmhithe dúchasacha a chosnódh iad in aon triomach, dá olcas é.
Go deimhin, níor thángthas ar láthair an dúin féin go dtí 1994! Anois, agus obair sheandálaíochta fós ag leanúint ar aghaidh, tá músaem tógtha ag na húdaráis ag taispeáint cuid den mhilliún (nó mar sin) iarsmaí a fuarthas i dtalamh ansin ó thosaigh an obair chaomhnaithe.
caomhnú nó cosaint na teanga.preservation and protection of the language.
Agus cé go bhfuil sé an-bhródúil as an mbaint a bhí ag Nemeton leis an mbuanú teanga sa Rinn trí fhostaíocht a chur ar fáil do dhaoine áitiúla, deir sé nach mbraitheann sé dualgas ar bith maidir le caomhnú nó cosaint na teanga.
Bhí sí tiomanta fosta a chinntiú go mbeadh Pobalscoil Chorca Dhuibhne gníomhach i gcaomhnú na Gaeilge mar theanga bheo pobail an oiread agus is féidir.
Ar ndóigh tá caomhnú na teanga luaite mar aidhm ag Comhairle Contae na Gaillimhe ina bPlean Forbartha agus tá a leithéid de chleachtas ag teacht salach ar an aidhm sin.
I measc na samplaí coirp, tá suthanna ó thréimhse iompair 9- 32 seachtain le feiceáil ann agus iad ar fad leasaithe nó caomhnaithe, chomh maith le gach rud eile, trí chóiriú ar a dtugtar ‘leasú polaiméireach - polymer preservation’ nó ‘plaistiniú - plastination’.
Ach dar le de Valera, b’amhlaidh gur thábhachtaí i bhfad é caomhnú na Gaeilge le linn géarchéime dá chineál siocair nach raibh sí i riocht sách láidir le go bhféadfaí an obair sin a chur ar an mhéar fhada:
“Sa chaoi ina bhfuil an saol fá láthair, ta a lán neithe gur deacair dúinn gan suim, agus suim an-mhór do chur ionnta.
Tá foraoiseacha i Ruanda, Uganda agus PDC ceaptha ag na húdaráis mar pháirceanna náisiúnta agus mar thaobh tíre caomhantais le dhá scór bliain anuas, rud a fhágann go bhfuil na Batwa díbrithe as na foraoiseacha sin.
Theastaigh obair an Údaráis a roinnt idir cúrsaí teanga sa Ghaeltacht agus cruthú fostaíochta, le béim níos treise ar an bpríomhchúram faoin Acht atá ar an Údarás: an Ghaeilge a chaomhnú is a leathnú sa Ghaeltacht mar ghnáth-theanga an phobail sna ceantair Ghaeltachta.
Ach ba ar chaomhnú an status quo a bhí iarrachtaí phobal na teanga dírithe le dornán míosa anuas seachas ar leasuithe chun maitheasa a dhéanamh ar bheartais teangan, rud a bhí intuigthe go leor is dócha.
Leis an Straitéis Fiche Bliain don Ghaeilge foilsithe faoi dheireadh, tá oiliúint múinteóirí agus múineadh na Gaeilge sa bhunscoil chomh maith le teorannacha agus buanú na Gaeilge sa Ghaeltacht á bplé.
Labhair sé faoi luachanna traidisiúnta: an meas a bhí aige ar mhúinteoirí, ar léann agus ar an ról ríthábhachtach a bhí ag an scoil i gcaomhnú phrionsabail bhunaidh na Poblachta.
Tá go leor scríofa faoi thábhacht an chóras oideachais i leith caomhnú agus cur chun cinn na teanga ach díol suntais é nach bhfuil aon ghealltanas sonrach úr tugtha ina leith sa bhreis ar a bhfuil ar siúl faoi láthair.
Dhearbhaigh an Ráiteas tacaíocht an Rialtais d’fhorbairt agus do chaomhnú na Gaeilge agus na Gaeltachta agus leag amach 13 cuspóir ó thaobh beartais maidir leis sin.
Ó Ross Dumhach go Teamhair na Rí, tá an obair chéanna le feiceáil – ar dtús, seasann an pobal go láidir le cúis timpeallachta nó b’fheidir le caomhnú ionad staire, ag léiriú tacaíochta trí litreacha chuig na meáin, nó trí ainmneacha a fháil ar achainíocha, nó i léirsithe fiú amháin.
Cosaint ar an Iargúil
===========
Mar a bheifeá ag súil leis, tá na teangacha dúchais is láidre le sonrú sna ceantair is iargúlta sa tír agus ina ndúiche traidisiúnta, de bharr nár mheall na ceantair seo an líon céanna coilíneach is a mheall na ceantair ní ba mhéithe.
caomhnú na teanga lárnachlinguistic preservation central
De thairbhe a leochaillí is atá an Ghaeilge sa Ghaeltacht san am i láthair, áfach, ba cheart go mbeadh caomhnú na teanga lárnach in aon mhaoiniú a dhéantar ar chomhlachtaí ann.
stádas caomhnaithe fiadhúlrathe status of wildlife preservation
Bhí an Ghníomhaireacht Eorpach Comhshaoil i ndáil chomhairle le pobal na ballstát ón 2 Meitheamh go dtí 7 Iúil i mbliana maidir le stádas caomhnaithe fiadhúlra in Aontas na hEorpa.
Thug Tony Birtill cuairt ar Mhúsaem Mara Merseyside chun súil a chaitheamh ar obair chaomhnaithe atá á déanamh ar bhád atá mar chuid thábhachtach de stair na hÉireann.