nath
saying
Is nath é sin a bhí aige agus é ina gharsún: má bhí sé chun a mhúinín a dhéanamh san abhainn ba ghá foláireamh a thabhairt roimh ré.
nath
saying
Bhí an nath ag gach tuairisceoir raidió, teilifíse agus nuachtáin - seachas Foinse - agus iad ag trácht ar lucht an léirsithe: "The People of Middle Ireland" a bhí ann!
Bhí Balor náirithe.
nath cainte
adage
Deirtear nach mbíonn an bua ag an duine uasal lách ariamh nó, mar a deirtear sa Bhéarla, "nice guys don't win"! Tá cuma nath cainte Meiriceánach air sin agus ní chuirfeadh sé ionadh orm má tháinig an ráiteas céanna anall thar aigéan chugainn am éigin sna blianta atá thart.
an sean-nath meirgeach
the rusty old saying
"Mura mbeifeá ag gáire, bheifeá ag caoineadh" an sean-nath meirgeach.
natha
adage
Arsa Paddy: "Is é sin foinse an natha, 'So-and-so snuffed it!'"
Taobh amuigh de na tithe, tá cosán clúdaithe a théann trí thaispeántas faoin 19ú haois agus an Gorta Mór.
ag iompó nathanna cainte droim ar ais
turning phrases back to front
Is breá leis bheith ag iompó nathanna cainte droim ar ais nó bunoscionn nó spraoi a bheith aige leo.
nathanna doiléire
vague expressions
Ní hamháin go bhfuil sofhriotail ann faoin ghníomh féin, ach tá roinnt nathanna doiléire ann fosta a úsáidtear le tagairt a dhéanamh don oideachas gnéasachta.
nathanna
phrases
"
Bíonn leithéidí an IDA ag baint úsáide as nathanna ar nós "*going up the food chain*" agus iad ag iarraidh a thabhairt le fios gur cheart do chomhlachtaí níos mó béime a chur ar an taighde agus ar an bhforbairt, agus earraí nó seirbhísí costasacha a sholáthar seachas leanacht leis an múnla traidisiúnta atá faoi bhagairt mar gheall ar iomaíocht ó oirthear na hEorpa agus ón Áis.
nath
refrain
*Agus é ag smaoineamh ar stair ghallda an nuachtáin sin níorbh iontaí leis an sneachta dearg ná an nath áirithe sin ó pheann scríbhneoir an eagarfhocail.
nath
expression
”
Lena chois sin, léiríonn an t-idirlíon go bhfuil an nath Béarla sin mar gheall ar neart éisc a bheith san fharraige ceart.
nath
refrain
*Agus é ag smaoineamh ar stair ghallda an nuachtáin sin níorbh iontaí leis an sneachta dearg ná an nath áirithe sin ó pheann scríbhneoir an eagarfhocail.
nathanna cainte
phrases
Gan mhoill, thug mé focail agus nathanna cainte liom anseo agus ansiúd.
nathanna cainte
expressions
Dúirt sé go ngáireann a ghaolta sa Ghearmáin faoina Ghearmáinis nuair a labhraíonn sé leo, ó tá rian láidir na seanaimsire ar a chaint, é ag úsáid focal, nathanna cainte, agus gramadaí atá imithe as faisean sa Ghearmáin le céad bliain.
nath
proverbial saying
”
“Tá daoine den bharúil gurbh iad na *Jesuits* a chum an nath, ach tá dul amú orthu; na mná rialta ar dtús a dúirt: “Tabhair dom lámh an linbh le é a bhualadh le rialóir agus tabharfaidh mise duitse an duine fásta.
nathanna gearra cainte
short expressions
Le cois logainmneacha agus ainmneacha pearsanta, nach ndearnadh mórán athruithe orthu riamh, tá claonadh anois “cúpla focal” Maoraise a shníomh isteach i gcomhrá Béarla - i gcás daoine nach bhfuil ach na nathanna gearra cainte sin ar eolas acu, fiú.
an nath seanchaite
the well-worn adage
Goilleann an nath seanchaite ar an gcluas istigh, rud nach fíor ar chor bith faoin leabhar féin.
nathanna seanfhaiseanta
old-fashioned expressions
Cén sórt cainte a bheadh acu? Cén cineál stór focal agus cora cainte a bheadh in úsáid acu? Ar chóir do na scríbhneoirí atá ag scríobh scripte don aois seo cloí le corr-dhrochleagan cainte, nó ar chóir dóibh nathanna seanfhaiseanta a bhrú orthu.
nath
phrase, idiom
” Is nath é a chaitear amach go tráthrialta nuair a thagann ceist chun cinn mar gheall ar bhaghcat a dhéanamh ar imeachtaí áirithe spóirt.
nathanna cainte
idiomatic sayings
Deir sé gur fhág “an croí an áit agam” agus bhí air rith go tobann!
NathannaIs iontach na nathanna cainte atá aige, nathanna nach bhfuil chomh coitianta sin sa lá atá inniu ann – “an ghrian a bheith fad corráin mhóir ar an aer ar maidin”, cuir i gcás, arb éard atá i gceist leis ná cur síos ar an am sin den lá thart ar 11.
nath
phrase
Seans maith go ndearna an nath sin níos mó dochar do cháil Kimmage ná do cháil agus stádas Armstrong.
sean-nath
old saying
Nó le casadh a chur ar an sean-nath: “Ireland’s difficulty is Gaelic’s opportunity.
nathanna cainte
phrases
Thug Richard Walsh, urlabhraí Shinn Féin Poblachtach, a thuigeann smaointeoireacht na n-easaontóirí, (nach iontach na nathanna cainte ar éirigh muid cleachtaithe leo!) preasócáid le dearcadh a pháirtí a chur faoi bhráid an phobail.
nath
phrase
Is cuimhin leat an nath a chualamar roinnt blianta ó shin ag Mary Harney, ‘Boston versus Berlin’.
sean-nath
old phrase
” Nó le casadh úr a chur ar an sean-nath: “*Language rights are rights forever, not just for Christmas*!”
Ní hionann sin is a rá nár cheart a bheith stuama faoin chostas a bhaineann le seirbhísí
dátheangacha a sholáthar a choinneáil faoi smacht.
nath
phrase
Cuirfidh muid an nath sin ar mheirge an armshlua, an ceann a bheas á iompar trí lár Bhaile Átha Cliath Domhnach Cásca seo chugainn.
sean-nath
old phrase
Ach le casadh úr a chur i sean-nath de chuid Gerry Adams: ‘*It won’t go away, you know*.
nath
phrase
ie), bhain Greg úsáid as an nath "vernacular architecture “nó ailtíreacht dúchais/choitinn go minic i rith a léachta shuimiúil: "These are houses which were built by the people, for the people, without the use of architects,” a mhinigh sé dúinn, agus dúirt sé go raibh Tír Chonaill lán de shamplaí maithe de theachín ceann tí, an cineál foirgnimh nach bhfuil ann níos mó sa chuid is mó den tír.
nath cainte
phrase
Ach an bhfuil an pobal aontachtach chomh truamhéileach sin gur tábhachtaí leo an tOrd Oráiste a fheiceáil ag siúl ar Bhóthar Gharbhachaidh ná smacht a bheith ag a chuid ionadaithe ar chúrsaí póilíneachta agus cirt?
Agus an bhagairt atá ag teacht ó easaontóirí Poblachtanacha ag méadú lá i ndiaidh lae, an é an chloch is mó ar a bpaidrín (cor cainte mífhóirsteanach, is dócha) cosa Oráisteacha i gceantracha Caitliceacha? In amanna, cailleann focal nó nath cainte brí má bhaintear barraíocht feidhme as.
nathanna
phrases
Bíonn siad á meascadh isteach agus cabhraíonn sé sin leat nathanna a cheapadh agus gach rud agus thug siad blas canúna dom tharla gur Laighneach mé, saghas uch, an drochchanúint atá agam! Tarraingím focla Thír Chonaill chugam féin nuair a bhím sa taobh sin.
nathanna
phrases
Is gá ceachtanna sa sórt teanga a d’úsáidfí sa bhaile, na nathanna a labhrófá le do leanbh nua agus a leithéid.
sciobaim nath
I steal a phrase
Ní minic a sciobaim nath as an gceol diaga sa cholún seo, ach is lóchrann geal na n-aisteoirí iad an bheirt seo agus cluiche fichille na marthannachta thar an imeall á imirt acu lena chéile.
nath
phrase
” An scríbhneoir óráidí Ceanadach David Frum a chum an nath gríosaitheach sin.
nathanna
phrases
Níos measa arís, tá cuid de na teangacha nach bhfuil éinne in ann a labhairt go hiomlán agus níl ach roinnt focal agus nathanna acu fós in úsáid.
nath
a phrase
‘Huānyíng guānglín’, nó ‘tá fáilte romhat’! Agus ‘nǐ hǎo’ – Dia duit – nath atá éasca cuimhneamh air mar nach fada an fhuaim ón Ghaeilg ‘ní hea’! Tá thart fá 200 teanga á labhairt in Éirinn anois (A.
tsean-nath
old saying
Le casadh úr a chur sa tsean-nath: *"The future is a foreign country, we'll do things differently there.
nathanna seanreicthe
old worn clichés
Déanann beagnach gach gasúr bunscoile abhus staidéar ar an dán agus, cé go bhfuil nathanna seanreicthe go leor ann agus go bhfuil na mothúcháin maothintinneach in áiteanna, níl aon amhras ach go ndeachaigh na rainn i gcion go mór ar mhuintir na hAstráile.
nathanna cainte
turns of speech
D’fhoilsigh Hervé Lossec leabhar le déanaí dar teideal Les Bretonnismes, a mhíníonn nathanna cainte i bhFraincis na Briotáine a d’eascair as an mBriotáinis.
nathanna coitianta
common phrases
Tá an bhéim ann ar an teanga laethúil agus ar fhocail agus ar nathanna coitianta.
nathanna
phrases
Bíonn beannachtaí, geáitsíochtaí agus nathanna cainte ann chun an stádas seo a léiriú.
An gciallaíonn an nath
does the phrase mean
An gciallaíonn an nath go gcaithfear thú a bheith beirthe ar thalamh Mheiriceánach? Más ea, ní bheadh cead ag John Mc Cain, a sheas do pháirtí na bPoblachtánach, a bheith ina uachtarán, ó rugadh i bPanama é i 1936.
nathanna géara
sharp phrases
Sa *Pygmalion*, cosúil le gach saothair ón drámadóir seo, feictear na saintréithe le Shaw, na nathanna géara, an greann agus aoir shóisialta.
nathanna seanreicthe
old repeated phrases
Scríobhadh liricí an amhráin san ochtú haois déag agus measaim féin nach bhfuil iontu ach nathanna seanreicthe seanaimseartha, mar a léiríonn an chéad cheithre líne thíos:
*Australians all let us rejoice,*
*For we are young and free;*
*We’ve golden soil and wealth for toil;*
*Our home is girt by sea.
maireann an nath
the phrase survives
Níl cruthú ann go raibh comhartha mar seo ar bhallaí seomraí ranga na Briotáine fadó, ach maireann an nath go fóill in aigne daoine.
nath atá chomh fíor
a phrase that’s as true
‘Insíonn fíon fírinne’ a deir an seanfhocal ilteangach, nath atá chomh fíor inniu is bhí riamh, óir léirímid tréithe sainiúla ár gcroí don saol mór nuair a bhíos an braon sa ghrágán againn.
de réir an natha Bhéarla
according to the English phrase
Samhlaítear an tÉireannach le troid de réir an natha Bhéarla faoi na ‘fighting Irish’, caithfear a admháil.
nath
of phrases
Mhic Róibín cúpla nath a scríobh cara léi, an tAthair Enda MacDonagh, ina ndearna sé tagairt do *"the frequently frozen character of group hurt, resentment, rejection and guilt"* agus *"the icebreaking that could initiate forgiveness and reconciliation.
nathanna cainte, ruthaig, na culaith ghaisce
phrases, runs, flourishes
Bíonn nathanna cainte, ruthaig, na culaith ghaisce sa chaint sin agus b’fhéidir nach dtuigfidís mórán de seo.
nath
a phrase
Eisean a labhair go líofa mar gheall ar na ‘better angels of our nature’, íomhá dar mhúnlaigh Lincoln as nath difriúil dar thairg a chomhairleoir William Henry Seward dhó in 1861.
leas as focail agus nathanna áirithe
used certain words and phrases
Bhain cainteoirí agus scríbhneoirí leas as focail agus nathanna áirithe arís is arís eile agus cur síos á dhéanamh acu ar Pháidí Ó Sé: fathach peile, gaiscíoch, laoch, uasal, dílis, tiomanta, láidir, fear cuideachta, fear Gaeltachta, fear spraoi, fear a thug uaidh ar son an phobail, Ciarraíoch go smior.
An Mháltais agus nathanna Béarla tríthi
Maltese and English through it
An Mháltais agus nathanna Béarla tríthi.
leis an nath
by using the phrase
Is faoina ainm Laidinithe, Nicolaus Copernicus, is fearr atá aithne againn ar an réalteolaí Polannach úd ar na saolta seo agus is minic go dtagraítear do shloinne Copernicus d’fhonn athrú ollmhór ar bith a chur in iúl leis an nath ‘réabhlóid Choparnaiceach’.
caithfead athbhreithniú a dhéanamh ar nath
I have to re-estimate the phrase
Ach anois, i bhfianaise uisce-faoi-thalamh pragmatach Abe Naofa Uachtaráin, caithfead athbhreithniú a dhéanamh ar nath Giulio Andreotti, a rabhas ag tabhairt amach anseo faoi le deireannas: *‘You sometimes have to do evil in order to do good’*.
nathanna cainte de ghlanmheabhair
phrases of by memory
Tá 40% de na marcanna iomlána ag dul don scrúdú cainte anois ach bíonn an bhéaltriail bunaithe ar scór shraith de phictiúir agus is léir go bhfoghlaimíonn na scoláirí nathanna cainte de ghlanmheabhair.
ndéanfar dearmad ar na nathanna seo
these phrases shall be forgotten
Is dócha ná a mhalairt go ndéanfar dearmad ar na nathanna seo a luaithe a shiúlfaidh siad amach doras an tseomra scrúdaithe.
tá údar maith leis an nath sin
there’s a good reason for that phrase
Ní bhíonn pingin rua ag an Phápa riamh: searbhónta de chuid shearbhóntaí Dé a thugtar ar an Phápa; agus tá údar maith leis an nath sin.
don nath cainte
to the turn of phrase
Tuigim go bhfuil brú seasta ón mBéarla agus go bhfuil sé deacair gan ghéilleadh anois is arís don nath cainte nó don choincheap a thagann go saoráideach ón mBéarla.
nathanna dúchasacha, oiriúnacha
suitable native phrases
B’fhéidir, sula mbíonn sé rómhall, go mba chóir tráchtairí maithe arb í an Ghaeilge a dteanga mháthartha – Seán Bán Breatnach, Mícheál Ó Sé, Antaine Ó Conghaile, Gearóidín Nic an Iomaire, Pádraic Ó Sé gan ach dornán a luadh – a thabhairt le chéile agus iad a chur i mbun foclóra ar leith ina mbeadh focail agus nathanna dúchasacha, oiriúnacha agus a chuideodh le tráchtairí óga an cheird a fhoghlaim.
míniú ar fhocail agus ar nathanna deacra
an explanation of difficult words and terms
Is i nGaeilge shimplí atá na scéalta scríofa le míniú ar fhocail agus ar nathanna deacra.
an nath cainte
the turn of phrase
Ach ní raibh mé ag éisteacht i gceart leis in aon chor – toisc cuma chomh gránna sin a bheith ar an gcarr!
Anois, tá ’s againn ar fad an nath cainte, ní hionann i gcónaí cófra is a lucht.
nó an nath ina chomhthéacs nádúrtha
or the phrase in its natural context
Taobh leis an gceannfhocal Béarla tá an soláthar lom Gaeilge móide abairtí samplacha Gaeilge a léiríonn ceartúsáid an fhocail nó an nath ina chomhthéacs nádúrtha.
más fíor don nath smolchaite
if the old cliché is true
’Siad lucht na cathréime a bheachtaíonn an stair más fíor don nath smolchaite.
Ní chuireann aon nath síos ar
nothing describes
Ní chuireann aon nath síos ar an fhichiú haois níos cruinne ná teidil an leabhair staire le Clive Pointing, An Dul Chun Cinn agus an Bharbarthacht (.
nath
(the) phrase (of Y. A.)
He is one of us, isn’t he?*”
Is féidir príomhthréithe an Fhir Iarainn (nath Yasser Arafat) a bhlaiseadh anseo: an t-easpa íoróine mar aon leis an neamhshuim sa ghreann inti, an míchumas a bhí inti freisin ó thaobh smaoinimh teibí de, agus tábhacht na coimhlinte agus an chomórtais ina haigne.
Ní gá an nath sin
one has only (to explain) that phrase
Ní gá an nath sin mar gheall ar “*one of us*” a mhíniú i gcás *Mrs Thatcher*, an polaiteoir ba fhíochmhara san earnáil toghchánaíochta ó laethanta W.
nath
phrase
Ábhar leadránach seachas uafásach dó ab ea an ailse fé dheireadh, ‘an namhaid inmheánach’ (nath Mrs Thatcher é sin ó stailc na mianadóirí i 1984), an namhaid céanna a chloígh a athair cúpla bliain níos luaithe.
focal, nó nath
a word or a phrase
Tarraingíonn an haischlib focal, nó nath, leis an gcomhartha # roimhe, ábhar le chéile ar an ngréasán ina bhfuil sé foilsithe.
nasctha leis an bhfocal nó leis an nath sin
linked to that word or phrase
Ar bhformhór na ngréasán, bíonn na focail nó nathanna seo, inghliogáilte, rud a thugann úsáideoirí rochtain ar gach píosa ábhar ar an ngréasán sin atá nasctha leis an bhfocal nó leis an nath sin.
beart a raibh intinn nath an Bhíobla
an act which had the biblical verse in mind
Tiontaíodh compal míleata, Beairic Ebrington os comhair Halla na Cathrach ar an taobh eile den abhainn, ina piazza ealaíne díreach in am do thosach na bliana; beart a raibh intinn nath an Bhíobla faoi chlaimhte a bhualadh amach ina soic chéachta agus sleánna a thiontú ina gcorráin taobh thiar de ach, sa chás seo, gur deiseanna ealaíne an toradh a bhí ar an bhualadh amach.
abairt ná nath ná fiú focal ar bith
a sentence nor phrase nor even a word at all
Chaith sé deich mbomaite ag moladh Jimmy *When He Was Winning Matches Mc Guinness*; luaigh sé a chuid comhghleacaithe ar fad ar Chomhairle Contae Dhún na nGall; thug sé íde na muc is na madraí dóibh siúd a scar an contae amach óna chúlchríoch nádúrtha dúchasach, ach… abairt ná nath ná fiú focal ar bith ní dúirt sé faoi phearsa úrcheapaithe na bliana reatha, Liam Uasal Ó Cuinneagáin.
Rith roinnt nathanna leis
some phrases occurred to him
Cén bealach a roghnódh sé? Rith roinnt nathanna leis a chuala sé in imeacht na mblianta, nathanna a thit as béal daoine a casadh dó.
nathanna cainte
speech phrases
Féadfaidh teanga ar bith focla iasachta nua a ionsú gan fadhb ar bith, ach nuair atá comhréir agus nathanna cainte ag athrú mar gheall ar theanga eile, cruthaítear fadhbanna móra.
nath
phrase
Bí ag caint ar an nath ‘tiocfaidh ár lá’! Tá muintir na hAstráile ag cur is ag cúiteamh faoin lá náisiúnta a athrú agus faoi athruithe eile chomh maith leis an mhéid sin a chur i bhfeidhm ag an am chéanna ar leagan amach reachtúil na tíre.
nath
a phrase
Is iomaí nath a thug suntas don fheiceálacht: ‘is mór an chuid súil í’ agus ‘tús seirce an síordhearcadh’ srl.
nath a thagann le dearcadh
a phrase which describes the view
‘Ceart dom, ceart duit’ a deir na seanscéalta laochais linn, nath a thagann le dearcadh Sheáin Mhic Risteaird ar eachtraí a tharla thart orainn sna meáin ó thús an earraigh.
Tá Gluais Beo! Pota Focal faoi chóipcheart ag Oideas Gael, foilsitheoirí na hirise Beo!
Pota Focal Beo! Glossary is under the copyright of Oideas Gael, publishers of Beo! magazine.
