caith duit sin nó níl cuma ná déanamh air
get that off, it looks terrible
Éalaíonn tú chomh tiubh géar agus a thig leat sula ndeir do mháthair "Beidh an saol ag caint ort,
caith duit sin nó níl cuma ná déanamh air".
caith duit sin nó níl cuma ná déanamh air
get that off, it looks terrible
Éalaíonn tú chomh tiubh géar agus a thig leat sula ndeir do mháthair "Beidh an saol ag caint ort,
caith duit sin nó níl cuma ná déanamh air".
na hoibrithe neamh- nó leathoilte
the non- or semi-skilled workers
Is anois a fheicimid an difríocht idir
na hoibrithe neamh- nó leathoilte agus iad siúd le hardoideachas atá ag obair i rannóga taighde agus forbartha na gcomhlachtaí ilnáisiúnta.
as nó uaidh
didn't bother
Ach níor chuir aon duine
as nó uaidh Rita go dtáinig bainisteoir na hoifige isteach.
a bheag nó a mhór
more or less
Ach tá difear tábhachtach ann idir an dá phobal sa chás seo: tá an chuma chéanna ar na hÉireannaigh agus ar na Sasanaigh,
a bheag nó a mhór, agus tá an blas céanna ag an dara glúin, cé go mbíonn siad ag ócáidí sóisialta Éireannacha agus mar sin de.
difríochtaí idirchultúrtha nó idirchreidmheacha
intercultural or interreligious differences
Má bhraitheann daoine
difríochtaí idirchultúrtha nó idirchreidmheacha sa tír seo, níl gá ach cuairt ar thabhairt ar an Meánoirthear le fíordhifríochtaí a fheiceáil.
le clic nó dhó luiche
with one or two mouse clicks
Is féidir féachaint ar chuid mhaith de na pictiúir atá ar taispeáint go poiblí sa ghailearaí agus breis eolais a fháil mar gheall orthu
le clic nó dhó luiche.
bídís líofa nó ar bheagán Gaeilge
whether they be fluent or speak only a little Irish
Oscailte do gach duine -
bídís líofa nó ar bheagán Gaeilge.
Isteach ar an fhuinneog
came in the window (note 'ar' not 'fríd'); 'isteach fríd an fhuinneog nó doras' literally means 'through', as in breaking through the window or door.
Isteach ar an fhuinneog a tháinig sé, is cosúil, agus chan anuas an simléir agus bhí ocras ar dóigh air fosta, nó níor fhág sé grabhróg den bhia a fágadh fána choinne ina dhiaidh," arsa Máire agus aoibh an gháire uirthi.
fuacht nó fuacht
cold or no cold
"Órú,
fuacht nó fuacht, a Fhiachra, caithfidh tú siúl leis an fhaisean," arsa Féilim.
geamhar nó grágán
stubble or mop of hair
Agus ba chuma
geamhar nó grágán a bheith ar Fhéilim b'fhearr leis na mná Fiachra má bhí rogha le déanamh.
a bheag nó a mhór
more or less
Athraíonn na ceisteanna ó sheachtain go chéile ach deirtear liom gurb iad na freagraí céanna iad
a bheag nó a mhór.
géire an aighnis nó géire an fhuatha
the acuteness of the dispute or of the hatred
Mar go bunúsach ní thuigeann siad
géire an aighnis nó géire an fhuatha.
ina fhortacht nó ina aithrí
a comfort or a penance
Uaireanta, níl mé cinnte a thuilleadh faoin turas seo ar an idirlíon, an bhfuil sé
ina fhortacht nó ina aithrí, an ríomhaire ina fhásach dochuimsithe agam faoin am seo.
agus go bhféadfadh sé nó sí a mhaíomh
and that he or she could state
Ach d'fhéadfadh sé go bhfuil deis fós ann don té atá ag iarraidh turas aonair a dhéanamh idir 15° thuaidh agus 15° theas abair
agus go bhféadfadh sé nó sí a mhaíomh go ndearnadar an chéad turas aonair timpeall an domhain.
Cé is móite d'eisceacht nó dhó
apart from one or two exceptions
Cé is móite d'eisceacht nó dhó, mar shampla, Uíbh Fhailí i gcoinne Chorcaí sa bhliain 2000, is beag cluiche iontach a tharla de bharr an chúldorais ó 1998 agus bhí go leor cluichí aontaobhacha ann i mbliana faoin gcóras a thugann an dara seans do gach foireann.
Cothrom nó cothrom é
whether it's fair or not
"
"
Cothrom nó cothrom é," arsa Síle, "sin mar atá agus féadann tú suí siar agus sult a bhaint as, nó níl a dhath eile fána choinne.
Ní ach nó ach é
no buts
"
Ní ach nó ach é, druid an doras agus siúil leat," arsa Frank agus é ag cailleadh foighde.
gan bráca nó dainséar
without trouble or danger
Faigheann úsáideoirí idirlín tairiscintí ina mbosca teachtaireachtaí ríomhphoist a chuireann ar an eolas iad faoi shuímh ghréasáin ar féidir leo cuairt a thabhairt orthu agus "na hearraí" atá ar taispeáint a cheannach
gan bráca nó dainséar.
Níl tú in am nó in uair
you're never on time
"
Níl tú in am nó in uair, a mhic," arsa an t-athair.
nó go mbeidh siad féin thíos leis
or that they themselves will suffer
Léiríonn na cásanna seo ar fad gur gá do chomlachtaí súil a choimeád ar an méid atá ar bun ag a gcuid oibrithe -
nó go mbeidh siad féin thíos leis.
glacadh sibh liom nó ná glacadh sibh liom
accept me or don't accept me
Ach bhí mise bródúil as an áit a dtáinig mé as agus an cúlra clainne a bhí agam agus ní raibh aon fhadhb agam riamh ag rá, 'Okay, siúd é mise,
glacadh sibh liom nó ná glacadh sibh liom.
nach bhfuil tásc nó tuairisc orthu
that there is no trace of
Is dhá shuíomh snasta iad sin a mhaíonn go mbaineann siad le hollscoileanna in Éirinn - dhá ollscoil
nach bhfuil tásc nó tuairisc orthu sa tír seo.
go dtarlóidh sé luath nó mall
that it'll happen sooner or later
Dar leis
go dtarlóidh sé luath nó mall.
dódh nó tréigeadh 1,800 teach
1,800 houses were burnt or abandoned
*
Gluais • Glossary
beathaisnéis údaraitheauthorized biography
a dialanna pearsantapersonal diaries
páipéir phríobháideachaprivate papers
go dtí gur insealbhaíodh í ina hUachtaránuntil she was installed as President
dódh nó tréigeadh 1,800 teach1,800 houses were burnt or abandoned
lámhachshooting
rachtoutburst
acraí tíhousehold utensils
as go brách leooff they went
léiriúproduction
cheanncheathrúheadquarters
coistí cosanta áitiúlalocal defence committees
dírbheathaisnéisautobiography
gan strówithout difficulty
i dtaiscesaved
do lá na coise tinnefor a rainy day
bhí cúrsaí chomh dona sinthings were so bad
dá mba gháif it was necessary
leithleachasselfishness
scoilt aduainstrange split
chiap sé Máire ar fadit really tormented Máire
easpa suimelack of interest
tragóidítragedies
Cumann Naomh Uinseann de PólVincent de Paul Society
baill shinsearacha na heagraíochta sin cois Lifethe senior members of that society in Dublin
tuairisc suas lena bhéal dóa report up to his face
géarchéimcrisis
chun an Cumann a ghríosadhto spur the Society into action
saothar in aiscewaste of time
déistindisgust
ag cáineadhcriticising
ciúnaithe go mórgreatly quietened
línte síochánapeace lines
ruathair laethúladaily raids
polarúpolarization
girseacha ógayoung girls
nóibhéinenovena
cailín aonaira lone girl
ní ba ghaire don ghráscarnearer to the scuffle
le dul i gcabhair ar Catherineto go to Catherine's help
an cúigear a ruaigeadhto drive the five off
riochtstate
a cuid néarógher nerves
clocharconvent
ar an Iúrin Newry
tachrántoddler
eachtraincident
círéibriot
faoi lán seoilin full swing
ag glioscarnachglistening
bréan le boladh gáissmelling bad from gas
comhracfight
otharcharrambulance
formhór an bhealaighmost of the way
ag dul ar foscadhsheltering
ag sciorradhsliding
ag lámhacáncrawling
fras lámhaighvolley
babhlaíbowls
a gciarsúirtheir hankies
leachtliquid
cosaintprotection
bodhardeaf
bhí scolaíocht speisialta de dhíth airhe needed special schooling
ba ghnách leishe used to
d'fhaigheadh sé síob abhailehe used to get a lift home
stad an bhusthe bus stop
thuirling séhe disembarked
neamhurchóideachinnocent
bábántainnocent
ag cogarnaíl taobh thiar dewhispering behind him
trup na mbrógthe sound of the shoes
neamhchoireachinnocent
níor shamhlaighhe didn't imagine
an t-uafásthe horror
anfaterror
cortwist
dírithe ar a chloigeann lomaimed at his bare head
scáilshadow
scoilteadh a bhlaoschis skull was split open
scréachascreams
na hionsaitheoiríthe attackers
níos truacántamore plaintive
go prasquickly
ag maothú an chairpéidmoistening the carpet
Ba dhóbair dó bás a fháilHe nearly died
go raibh an t-ádh dearg airthat he was extremely lucky
ar mire le feargmad with rage
beaginmhehelplessness
cé a bhí ciontachwho was responsible
níor cúisíodh duine ar bith riamhnobody was ever charged
ciontach i ndúnmharúguilty of murder
go gairid i ndiaidh an ionsaitheshortly after the attack
ag maíomhstating
seanphionós na fuipethe old whip punishment
i gcás coirpeach a gheofaí ciontach i dtromionsaíin case of criminals found guilty of assault
peann a chur le párto put pen to paper
aiféalaregret
gur éiligh sí pionós corparthathat she demanded corporal punishment
ag teacht salach ar gach ar chreid sí riamh anngoing against everything she ever believed in
cúlra uas-mheánaicmeach nó ardaicmeach
upper-middle-class or upper-class backgrounds
Is éard atá sna pobail do lucht scoir i Meiriceá ná "sráidbhailte" do dhaoine atá dulta anonn in aois, daoine as
cúlra uas-mheánaicmeach nó ardaicmeach, de ghnáth.
nach bhfuil bun nó barr leis
which has no basis
*
Gluais • Glossary
sprioctarget
ní túisce anseo thúno sooner are you here
iontach slachtmharvery tidy
beathalife
mórphearsa ficsingreat fictional character
dílleachtaorphan
sa tsraithin the series
uaighgrave
an oiread is siolla amháin dá shaotharnot even a syllable of his work
oilithreachtpilgrimage
clúiteachrenowned
a mhaíomhto boast
iarsmalannmuseum
tairgtear camchuairteannatours are offered
bantreoraífemale guide
díomhaoinidle
ag blaiseadh den saolgetting a taste of the life
troscánfurniture
sprúillí mionsonraíochaminor fragments
col ceathrachacousins
ní chónaíodh Montgomery féin ann riamhMontgomery himself never used to live in it
adhlacthaburied
i do chomhchuairteoiríin your fellow-visitors
iad a rangúto categorise them
SeapánaighJapanese
díograiseachenthusiastic
searmanasceremony
a fhiafraí deto ask
dúilliking
luachannavalues
chomh patuar intias apathetic towards her
smidword, syllable
carrchlóscarpark
mionsamhailminiature
éalúescape
proinntitherestaurants
camchuairt oidhreachtaheritage tour
baiste asnamed after
a cuid pearsanher characters
bunchlochfoundation-stone
straitéis mhargaíochtamarketing strategy
uimhirphlátaínumber plates
gléastadressed
príomhsheómain show
Oileánaighisland-people
mórtasach asproud of
dúchasachnative
mangairísellers
ollúna mórluachachaself-important professors
tionscalindustry
débhríochambiguous
bréan den ealaín ar fadsick of the whole carry-on
tuairiscítearit is reported
frith-Anneanti-Anne
Is stáitsíodh an t-ilsiamsa AnnekensteinAnd the variety show Annekenstein was staged
fonóidmockery
d'íomhá fholláin Anneof Anne's clean image
casadhtwist
is barrúlafunniest
cúiseamhaccusation
leispiachaslesbianism
(chuir sí(she
nuair a d'áitighwhen she argued
comhdháilconference
leispiachas folaithehidden lesbianism
cairdeasfriendship
cumann leispiach nár cuireadh i gcríchunfulfilled lesbian love
oirirceminent
flúirse tagairtílots of references
homa-anghráchhomo-erotic
traidisiúnaithetraditionalists
ábhar a stoitheadhto take material
comhthéacscontext
náireachshameful
scannalachscandalous
nach bhfuil bun nó barr leiswhich has no basis
i dtólamhalways
treoraí ar leitha separate guide
na sluaite leispiachathe crowds of lesbians
díoltas DéGod's revenge
mallaithedamned
go mear ocrachquickly and hungrily
páirc mhór siamsaíochtaa big amusement park
tithe itheacháineating houses
tuirlingtto alight
ar an drochuairunfortunately
níl tásc nó tuairisc arthere is no sign of
ag foghlúplundering
ag creachlooting
fáilteachwelcoming
go gealgháireachcheerfully
le teann diabhlaíochtaout of devilment
sé glúinesix generations
dubh le turasóirípacked with tourists
cárgrimace
níos féile ó thaobh síntiúis láimhe demore generous when it comes to tips
oineachhonour
freastalaíwaitress
babhla seabhdairbowl of chowder
ciseán bonnóg is craicéira basket of scones and crackers
féachaint an bhfuil aiste ar an iasc sa linn bhainneto see if the fish are taking the bait in the pool of milk
diúilicínímussels
breallachclam
portáncrab
gliomachlobster
trosccod
róshrónachtoo nosey
meascthamixed
glasraívegetables
diúgann tú an t-anraithyou drain the soup
an braonán blasta deiridhthe last tasty droplet
níl tásc nó tuairisc ar
there is no sign of
*
Gluais • Glossary
sprioctarget
ní túisce anseo thúno sooner are you here
iontach slachtmharvery tidy
beathalife
mórphearsa ficsingreat fictional character
dílleachtaorphan
sa tsraithin the series
uaighgrave
an oiread is siolla amháin dá shaotharnot even a syllable of his work
oilithreachtpilgrimage
clúiteachrenowned
a mhaíomhto boast
iarsmalannmuseum
tairgtear camchuairteannatours are offered
bantreoraífemale guide
díomhaoinidle
ag blaiseadh den saolgetting a taste of the life
troscánfurniture
sprúillí mionsonraíochaminor fragments
col ceathrachacousins
ní chónaíodh Montgomery féin ann riamhMontgomery himself never used to live in it
adhlacthaburied
i do chomhchuairteoiríin your fellow-visitors
iad a rangúto categorise them
SeapánaighJapanese
díograiseachenthusiastic
searmanasceremony
a fhiafraí deto ask
dúilliking
luachannavalues
chomh patuar intias apathetic towards her
smidword, syllable
carrchlóscarpark
mionsamhailminiature
éalúescape
proinntitherestaurants
camchuairt oidhreachtaheritage tour
baiste asnamed after
a cuid pearsanher characters
bunchlochfoundation-stone
straitéis mhargaíochtamarketing strategy
uimhirphlátaínumber plates
gléastadressed
príomhsheómain show
Oileánaighisland-people
mórtasach asproud of
dúchasachnative
mangairísellers
ollúna mórluachachaself-important professors
tionscalindustry
débhríochambiguous
bréan den ealaín ar fadsick of the whole carry-on
tuairiscítearit is reported
frith-Anneanti-Anne
Is stáitsíodh an t-ilsiamsa AnnekensteinAnd the variety show Annekenstein was staged
fonóidmockery
d'íomhá fholláin Anneof Anne's clean image
casadhtwist
is barrúlafunniest
cúiseamhaccusation
leispiachaslesbianism
(chuir sí(she
nuair a d'áitighwhen she argued
comhdháilconference
leispiachas folaithehidden lesbianism
cairdeasfriendship
cumann leispiach nár cuireadh i gcríchunfulfilled lesbian love
oirirceminent
flúirse tagairtílots of references
homa-anghráchhomo-erotic
traidisiúnaithetraditionalists
ábhar a stoitheadhto take material
comhthéacscontext
náireachshameful
scannalachscandalous
nach bhfuil bun nó barr leiswhich has no basis
i dtólamhalways
treoraí ar leitha separate guide
na sluaite leispiachathe crowds of lesbians
díoltas DéGod's revenge
mallaithedamned
go mear ocrachquickly and hungrily
páirc mhór siamsaíochtaa big amusement park
tithe itheacháineating houses
tuirlingtto alight
ar an drochuairunfortunately
níl tásc nó tuairisc arthere is no sign of
ag foghlúplundering
ag creachlooting
fáilteachwelcoming
go gealgháireachcheerfully
le teann diabhlaíochtaout of devilment
sé glúinesix generations
dubh le turasóirípacked with tourists
cárgrimace
níos féile ó thaobh síntiúis láimhe demore generous when it comes to tips
oineachhonour
freastalaíwaitress
babhla seabhdairbowl of chowder
ciseán bonnóg is craicéira basket of scones and crackers
féachaint an bhfuil aiste ar an iasc sa linn bhainneto see if the fish are taking the bait in the pool of milk
diúilicínímussels
breallachclam
portáncrab
gliomachlobster
trosccod
róshrónachtoo nosey
meascthamixed
glasraívegetables
diúgann tú an t-anraithyou drain the soup
an braonán blasta deiridhthe last tasty droplet
ní raibh ar thús nó dheireadh Joan
all Joan thought about
De réir mar ba chuimhne le hAifric é,
ní raibh ar thús nó dheireadh Joan ach aclaíocht agus spórt an uair sin.
nó ag tabhairt faoi
attacking
Déanann sí cur síos ar ord reatha an lae ach, de réir mar a scairteann daoine ar an chlár ag tabhairt tuilleadh eolais ar ábhar
nó ag tabhairt faoi dhuine de na haíonna, go minic is clár eile ar fad a bhíonn ann ón cheann a bhí beartaithe.
Seansóirt nó sóirt speisialta
old or special varieties
Seansóirt nó sóirt speisialta atá i gceist.
tar éis a cheist a neodrú nó a goin a mhaolú
after neutralizing the question or taking the sting out of it
Níor chuir Simpleoir an cheist an dara babhta amhail is dá mbeadh meangadh an tsagairt
tar éis a cheist a neodrú nó a goin a mhaolú.
dá thromluithe óil nó drugaí
of his drink or drugs nightmare
Ach de réir a chéile thuig sé nach i gceann eile
dá thromluithe óil nó drugaí a bhí sé, nach móide go mbeadh cos eile faoi ar maidin amárach ná arú amárach ná bliain ó arú amárach mura mbeadh cos mharbh mhístuama adhmaid nó phlaistigh ann.
tuairimí gnéaschlaonta nó ciníocha
sexist or racist opinions
Shéan sé go raibh
tuairimí gnéaschlaonta nó ciníocha ag bainisteoirí sa choláiste agus dúirt sé liom go raibh sé ag iarraidh rudaí a réiteach liomsa "go pearsanta".
ar ais nó ar éigean
one way or another
Cé go bhfuil sí ag fanacht le scéala ón chomhlacht árachais go fóill, tá sí ar bís faoin obráid agus tá rún daingean aici dul faoin scian,
ar ais nó ar éigean.
maitear drochimirt nó drochiompar ar an bpáirc
bad play or bad behaviour on the pitch is pardoned
Béim ar dhea-thréithe
=======
An ghné eile den chultúr ná go
maitear drochimirt nó drochiompar ar an bpáirc d'imreoirí an-éasca, go mór mór i gcás imreoirí cáiliúla.
ar bhealach díreach nó indíreach
in a direct or indirect way
Tá tréithe láidre ailtireachta agus dealbhóireachta le brath ina saothar agus, gidh nach bhfuil an duine le feiceáil, tá "an corp" i láthair i gcónaí
ar bhealach díreach nó indíreach.
ag cur isteach nó amach air
not bothering him
Bhí culaith éadaí oifige air agus ní raibh cuma air go raibh an aimsir
ag cur isteach nó amach air.
le beathú nó le lomadh
to feed or to shear
Roimhe sin, bhí traidisiún ag baint leis na daoine a bhí ag tiomáint na dtréad caorach na céadta míle
le beathú nó le lomadh.
foréigean gnéasach nó fisiciúil
sexual or physical violence
Is minic leis gur géarchéim phearsanta i saol duine, ar nós briseadh caidrimh, bás, nó
foréigean gnéasach nó fisiciúil sa bhaile, a bhrúnn duine amach ar na sráideanna.
ar bhonn páirt- nó lánaimseartha
on a part-time or full-time basis
ón gcéfrom the quay
ag éalú ó Sergioescaping from Sergio
bhí dul amú uirthishe was wrong
láithreachimmediately
díomádisappointment
ón mbriseadh croífrom the heart-break
spriocannatargets, ambitions
santachgreedy
craosvoracity
matáinmuscles
a chúl leathanhis broad back
N'fheadar an fear séimh éI wonder if he's a gentle man
ceachtlesson
dainséarachdangerous
pónairíbeans
ar bhonn páirt- nó lánaimsearthaon a part-time or full-time basis
grástúlachtgracefulness
gníomharthaactions
friochtánfrying-pan
gluaiseachtmovement
rinceoirdancer
le fáil go fliúrseachplentiful
ag taitneamhshining
go hainnismiserable
nuair a bhíonn na líonta folamhwhen the nets are empty
Bíonn go deimhinIt is indeed
a chuid pleidhcíochtahis fooling around
Ní bhaineann sin leatMind your own business
ró-áthasachto happy
Gabhaim pardún agatI apologise
fiosrachinquisitive
castacomplicated
conas a chríochnóidh cúrsaíhow things will finish up
mo mhuinínmy trust
ar teitheadh uaidhfleeing from him
ionraichonest
mímhacántadishonest
deoratears
déistindisgust
mórthimpeall orthuaround them
ag soilsiúshining
ná bac leisdon't bother with him
ar an eite chlé nó dheas
on the left of right wing
Maidir lenár dTaoiseach faoi láthair, ní léir an le Boston nó Berlin a sheasann sé, an bhfuil sé i bhfábhar an phríobháidithe nó tacú le comhlachtaí stát-urraithe, nó an bhfuil sé
ar an eite chlé nó dheas i bhFianna Fáil
Cead a chinn do McDowell
=======
Má chuir ráitis agus iompar an Taoisigh féin as don phobal i gcoitinne in 2003, tá go leor de chosmhuintir Fhianna Fáil ag lochtú an Taoisigh as cead a chinn a thabhairt don Aire Dlí agus Cirt, Michael McDowell, le linn 2003.
Ba é an ceann sé nó seachrán acu sin a fuair duine
one only got one of those occasionally
Ba é an ceann sé nó seachrán acu sin a fuair duine agus ní raibh sé sona a scaoileadh uait, agus níor i measc na gcnónna eile ina phóca a choinnigh sé an cailín sin ach i gcúinne beag slán léi féin.
nó cheapfainnse ar aon nós
or I would think anyway
Anois cheapfá,
nó cheapfainnse ar aon nós, go bhféadfadh daoine atá chomh saibhir agus cumhachtach is atá na fir atá páirteach sa chonspóid spóirt seo teacht ar chomhréiteach de shaghas éigin eatarthu agus leanacht ar aghaidh ag déanamh an rud a bhfuil siad go maith chuige, is é sin ag déanamh níos mó.
sráidainm nó dhó
one or two street names
Faraor, níl fágtha anois ach
sráidainm nó dhó chun comóradh a dhéanamh ar an obair ar fad a bhí ar bun ag an gcomhlacht Grubb & Son ó thart ar 1830 go dtí 1916.
a dhearadh nó a shamhlú
to design or imagine
"
Agus dá mbeadh uirthi dánlann dá cuid féin
a dhearadh nó a shamhlú? "Bheadh sé mar bhrionglóid agam taispeántas a eagrú sa Guggenheim i Nua-Eabhrac.
rómhall nó rósciobtha
too slow or too fast
**Luas:** Is féidir le tiún a bheith
rómhall nó rósciobtha.
a bheag nó a mhór
more or less
Bunaíodh na trí cinn ag am céanna
a bheag nó a mhór.
ar fhealsúnacht na heite clé nó deise
on the philosophy of the left or right wing
Nárbh fhearr i bhfad go mbeadh na páirtithe sinsearacha seo ina bhfreasúra do chúis i bhfad níos tábhachtaí, go mbeadh dearcadh i bhfad níos fadtéarmaí acu agus go mbeadh siad ar a ndícheall ar son a muintire uile? Go mbeadh na focail "frith-Chomhaontú" agus "frith-Aontacht" curtha sa bhosca bruscair agus go mbeadh an pholaitíocht bunaithe
ar fhealsúnacht na heite clé nó deise chun leas achan bhall den tsochaí?
Tuigtear cén fáth ar cuireadh ailtireacht Chomhaontú Aoine an Chéasta le chéile.
fireann nó baineann
male and female
*
Gluais • Glossary
dul i dtaithí arget used to
seanmóirsermon
léachtaíreadings
gnáthchomhráordinary conversation
chomh tuirseach is a bhínnhow tired I used to be
luasspeed
sruth caintea stream of words
foighneachpatient
botúinmistakes
séiplíneachchaplain
bosca faoistineconfession box
ag éisteachthearing confessions
eascainíswearing
iarrachtattempt
leithreastoilet
sna Flaithisin Heaven
seálshawl
sa Nigéirin Nigeria
deoisediocese
gáneed
ualachburden
misneachhope
leictreachaselectricity
cuisneoirífridges
cadhnrabattery
a bheadh le luchtúwhich would have to be charged
gineadóirgenerator
go han-spárálachvery sparingly
scannán an-mholtaa highly-praised film
deontasgrant
bolgánbulb
mionrud éiginsome small thing
le caoi a chur airto repair it
m'airdmy attention
draíochtmagic
a d'ardaíodh mo chroíwhich used to lift my heart
a chuaigh i bhfeidhm go mór ormthat really made an impression on me
spioradáltachtspirituality
achrannquarrelling
aighnisdisputes
tuairimí láidrestrong opinions
pearsantachtaí láidrestrong personalities
in árach a chéileat loggerheads
Ghoill naimhdeas mar sin go mór ormthat sort of hostility really upset me
chruthódh séit would prove
turas na croisethe stations of the cross
an CarghasLent
aisteachstrange
gníomh creidimhan act of faith
ráiteasstatement
briathar Déthe word of God
béimemphasis
trí chéilein general
gannscarce
comaoineachcommunion
fireann nó baineannmale and female
an-ghar don nádúrvery close to nature
do bhaol a mbáiteto the danger of being drowned
scór ógánachtwenty young men
a bádhwho were drowned
truamhéalachheart-breaking
strompthastiff
ina baclainnon her arm
mothúcháinemotions
ar tír móron the mainland
ag cur láimhe ina mbás féincommitting suicide
d'aireofáyou would feel
bádrowning
sciobadh na farraigethe sea's snatching
sólássolace
i gcréin the soil
i ngaineamh na cillein the sand of the grave
faraoralas
uaigneas imeachtathe loneliness of departure
cé is moite de na laethanta saoireapart from the holidays
a fhilleann go lánaimsearthawho return on a full-time basis
de cheal postanna feiliúnachadue to a lack of suitable jobs
ábhair acadúlaacademic subjects
nó a leithéid
or the like
Tá caoga aerfort ar fud na hEorpa ag iarraidh orainn seirbhísí nua a thosú, agus airgead ar an mbord acu - cé mhéad a thabharfaidh sibhse dúinn?" Mínítear an méid seo duit: Cé gur leigh tú na focail *"Airport charges: €15" *
nó a leithéid ar an ticéad eitleáin a fuair tú uathu le déanaí, is uimhir bhréige í sin, cosúil le *"Recommended Retail Price", *nach bhfuil ann i ndáiríre.
fhreastal rialta nó ócáidiúil
regular or occasional attendance
Cuirtear fáilte roimh
fhreastal rialta nó ócáidiúil agus gearrtar táille beag de €6 ar an rang.
nó cúl a scóráil
or to score a goal
Mar a dúirt mé le linn m’óráide ag an ócáid ar an 14 Bealtaine, tháinig cuid mhór daoine chuig ranganna Gaeilge thar na blianta, daoine a raibh baint acu leis an rince Gaelach nó le Cumann Lúthchleas Gael ach fuair siad amach go raibh sé i bhfad níb fhusa coiscéim damhsa a fhoghlaim,
nó cúl a scóráil sa pheil, ná greim a fháil ar ghramadach na Gaeilge! Luigh Seán isteach ar fhoghlaim na Gaeilge le díograis agus, dá bharr sin, tá an ghramadach agus an comhrá ar a thoil aige.
Imeallaítear gach duine nó gach dream
every person or group is marginalised
Imeallaítear gach duine nó gach dream a dhiúltaíonn dul sa treo seo.
nuair nach raibh duine nó deoraí thart
when there wasn't a sinner around
Nuair a bhí siad amuigh faoin tuath i gceart agus
nuair nach raibh duine nó deoraí thart, thóg Ruairí a lámh de ghlúin Dhearbhaill agus dúirt, “Ar mhaith leat feiceáil cad é a thig léi seo a dhéanamh? Tá cumhacht ar dóigh inti.
i réigiúin na Meánmhara nó na hÁise
in the Mediterranean or Asian regions
Níl muid pioc níos cairdiúla ná na daoine
i réigiúin na Meánmhara nó na hÁise.
sraith scannán nó físeán gearr
a series of short films or videos
Chuige sin tá
sraith scannán nó físeán gearr agus scil amháin á léiriú i ngach ceann acu.
cé acu a dtaitníodh sé leat nó nach dtaitníodh
whether you used to like it or not
Le tríocha bliain anuas,
cé acu a dtaitníodh sé leat nó nach dtaitníodh, ba chuma tú i lár na hAfraice nó i lár na hÁise, dá ndéarfá gurbh as Éirinn duit ní haon cheann de na nithe thuasluaite a luafaí leat ach an IRA.
i bhfoirm faoisimh nó liúntais cánach
in the form of tax relief or allowance
Is tré iarrachtaí na n-imreoirí idirchontae a chuirtear na cluichí sin i láthair an domhain mhóir agus tá aitheantas tuillte acu faoi mar a thuilleann ealaíontóirí agus lucht spóirt ghairmiúil, is é sin aitheantas
i bhfoirm faoisimh nó liúntais cánach.
nó a mhacasamhail
or something similiar
"Imigh leat" –
nó a mhacasamhail – a dúirt an chuid ba mheasúla den lucht éisteachta, agus d’imigh an seanduine.
i gcuiche peile nó iomána
in a football or hurling game
) Go dtí le gairid, má cuireadh imreoir den pháirc
i gcuiche peile nó iomána thuig gach duine cá raibh a sheasamh.
nó a mhalairt
or the opposite
*
Gluais • Glossary
fríd ghloine dhorchathrough a dark glass
smúidmist, murkiness
bréagachfalse
is annamhit is seldom
mionrudaíminor things
doiléirvague
i sruth na éiginnteachtain the stream of uncertainty
glas ceart na gcuibhreannthe correct green of the fields
sin an tuigethat's why
ag stánadh amachstaring out
léanalawn
ag croitheadh a gcinnshaking their heads
íomhánnaimages
iontassurprise
machnamh ceartproper thinking
scáileánscreen
ag preabadhjumping
bladhaire coinnlea candle flame
eachtraíevents
chan éthat's not it
dá thairbhe sinbecause of that
rudaí neamhiontachaunexciting, ordinary things
ar bharr na mbeannon the cliff tops
an lá fá dheireadhthe other day
ag coimhéad ar thonnta ag briseadh go díbhirceachwatching waves breaking with ardour
substaintsubstance
dá dtitfeadh mo chorp de bharr na mbeannif my body fell from the top of the cliffs
taoidetide
fiúntasworth
gníomhact
nó a mhalairtor the opposite
blaiseadhtaste
gan rud ar bith bheith gnóthaithe agam as m’aistearwithout having gained anything from the journey
fuaimeanna fánachaoccasional noises
díoscadhcreaking
coiscéimeanna folmhaempty footsteps
stánadh fadaa long stare
craos na tineadhthe roaring fire
dromchlasurface
cha dtig liomI can't
cha dtig liom í á threorúI can't guide it
déanaim iarracht a gciall a scaoileadhI try to release their meaning
le rachtanna fiáinein wild fits
seileogaspits
sáthadh scinethe stabbing of a knife
aonarachsolitary
staidéarthalevel-headed
teas an phaisinthe heat of passion
breithbirth
a cheiltto hide
anáilbreath
is annamhit is seldom
fiúntachworthwhile
dathanna seachantachaelusive colours
goitsecome on, come here
neadrachanests
seanbhallógaíold ruins
deifrehurry
cha raibh faill aigehe hadn't the time
contráiltewrong
go brách síoraíever
ag déanamh iontaiswondering
i bpeannaireacht chruinn shlachtmharin accurate neat writing
stócach ógyouth
bodhardeaf
pian a fhuilstinto suffer pain
mo bheomy life
lena dhornwith his fist
le mé féin a chosaintto protect myself
ní léimfinn amach as a bhealachI wouldn't jump out of the way
cinneadhdecision
cinntídecisions
go fadálachslowly
chan fhuil an cinneadh déantathe decision has not been made
déanaim mo chac agus mo mhúnI defecate and urinate
cuideachtúilhelpful
athrú séasúrthe change of seasons
de ghlanmheabhairoff by heart
gialljaw
gobachprotruding
gruaig fhionnblond hair
dóighiúlachtbeauty
tarraingteachattractive
rud inteachtsomething
buaireamhsorrow
ag bruidearnaighthrobbing
coimhthíochstrange
idir barra na gcrannbetween the tops of the trees
ag iarraidh mairstin airtrying to live on it
nimhneachsore
bhlais mé an phianI tasted the pain
tchíthear domhit seems to me
go dianstrictly
samhailimage
mar nach bhfuil sé de dhánacht ionam a bheith éagsúilbecause I haven't got the guts to be different
daonnachtaíhumanist
an cine daonnathe human race
bréanfoul
an bréantas a cheiltto hide the foulness
cumhráin bhréigefalse perfumes
lofarotten
gnásanna sóisialtasocial customs
béasamanners
seanseiteannaold sets
ag foscladhopening
ag scamhadhpealing
creatlachframe-work
creidbheáilto believe
scigdhráma an tsaoilthe farce of life
de réir mar atáthar ag dréimas is expected
táirgíproducts
caiteoir eiseamláireachexemplary spender
lúcháireachjoyous
teorainneacha luaisspeed limits
ag cailleadh foighdelosing patience
sceadamánthroat
mo bhrú folamy blood pressure
sciathánarm
go hionraice is a thiocfadh liomas honestly as I could
comhairleadvice
díomádisappointment
sólassolace
lagmheasarthachtrather small amount
ag tochailtdigging
nó an é go bhfóireann sé dúinn neamhaird a thabhairt ar an fhírinne?
or does it suit us to ignore the truth?
An é gur cheart dúinn glacadh le focal Mheiriceá mar chnámh lom na fírinne? Ar iarr Ronald Reagan cead ar an stát i 1986 tráth a baineadh úsaid as suaitheantas Aer Lingus nuair a bhíothas ag díol armlóin le rialtas na Iaráine in éiric gialla Meiriceánacha a scaoileadh saor sa Liobáin? Ar thug muid ár mbeannacht dó an brabach a rinneadh as an mhargadh cam seo a úsáid le harmlón a thabhairt do threallchogaithe a bhí ag iarraidh rialtas na *Sandinistas* i Nicearagua a chur as cumhacht? Ar gabhadh leithscéal linn fiú as an dóigh a ceanglaíodh comhlacht stáit de chuid na hÉireann leis an chamastaíl náireach seo? Cad chuige mar sin go nglacfaí gan cheist le focal an CIA an iarraidh seo
nó an é go bhfóireann sé dúinn neamhaird a thabhairt ar an fhírinne?
Ní inniu ná inné a tháinig an rialtas ar an tuairim gur gaire i bhfad an tír seo do Bhostún ná do Bheirlin.
a chailltí le cúilín nó dhó
which would be lost by a point or two
Ní déarfainn riamh nach bhféadfainn níos mó a dhéanamh nó go ndearna mé gach rud i gceart, go mór mór i gcás cluiche
a chailltí le cúilín nó dhó.
dul in iomaíocht le comhlachtaí nó infheisteoirí móra
to compete with big companies and investors
Bhí siad buartha go mbeadh drochthionchar ag an Aontas Eorpach ar an tír, toisc go bhfuil sí chomh beag agus nach mbeadh a muintir féin in ann
dul in iomaíocht le comhlachtaí nó infheisteoirí móra.
de bharr dúnmharuithe nó coireanna airm
because of murders or arms offences
Is mar gheall ar dhrugaí a cuireadh a bhformhór sin chun báis agus
de bharr dúnmharuithe nó coireanna airm an chuid eile.
a bheag nó a mhór
more or less
An bhfuil mórán de na spriocanna a leagadh síos i dtús ama bainte amach?
Baineadh iad uilig amach go dtí seo,
a bheag nó a mhór.
ar feadh glúine nó dhó
for a generation or two
Cainteoirí Gàidhlig ab ea iad na ceannródaithe sin agus mhair an ceantar mar bhreac-Ghaeltacht
ar feadh glúine nó dhó.
a bheag nó a mhór mar a gealladh
more or less as was promised
Tharla cuid den phlean
a bheag nó a mhór mar a gealladh – an chuid sin a foilsíodh cheana féin roimh Transport21!
Tá ag éirí go breá leis an stáisiún nua i nDuga Spencer i longlann Bhaile Átha Cliath, ach bíonn gearáin sna nuachtáin beagnach gach lá faoi na tramanna Luas bheith róphlódaithe, fiú amháin agus tramanna móra nua dhá urlár á n-úsáid.
mhórimreoir peile nó iomána
a great football or hurling player
Deich gclár ar fad (móide an clár faoi Chormac) atá sa cheathrú séasúr de “Laochra Gael” agus tugann gach clár ómós do
mhórimreoir peile nó iomána.
fireann nó baineann
male or female
folachcovering
nochtnaked
slaitín saileachwillow rod
á lascadhthrashing her
ar chúl na gclaíochabehind the stone walls
an iarraidh seothis time
Cuardaitheoirí Rudaí AisteachaSearchers for Strange Things
saineolaitheexperts
ráflaírumours
cleamhnaitherelations by marriage
fireann nó baineannmale or female
a ndrioballtheir tail
ganntan olaoil shortage
stangadhstart
ag útamáilfumbling
ag cogarnaílchewing
gaibhte a chodladhgone to bed
sórt baoitea kind of bait
go mbéarfaidís airthat they would catch him
drochfhliúa bad flu
cragtha ceartbadly hit
cliabhrachchest
cáirseán aisteachstrange wheeze
duáinkidneys
ag fual ina threabhsarwetting his trousers
fliuchándrenching
eascainecurse
bá is múchadh airdrowning and smothering on him
cóir leighistreatment
seanmóirsermon
a rachthis outburst
a phaca diabhalyou pack of devils
ar bhealach bhur n-aimhleasaon the road to ruin
go bagrachthreateningly
fainicwarning
cúrfoam
ag gíoscángrating
i ngábhin a dangerous situation
collachcrude, fleshy person
scuaid tearraa splattering of tar
isteach ina chlabinto his mouth
scríofa nó labhartha
written or spoken
An deacracht is mó ná nach bhfuil mé in ann abairtí fada –
scríofa nó labhartha – a thuiscint.
leithéidí bainiseacha nó tórramh
like weddings and funerals
Tá mise sásta daoine a dhílárú go Cúige Mumhan agus go Cúige Uladh fosta, agus tá mé sásta roinnt daoine a chur chuig áiteanna áirithe i gCúige Laighean fiú – Biorra, mar shampla – má fhaighim gealladh docht daingean ó na daoine sin nach mbeidh siad ag pilleadh abhaile fá choinne mionócáidí,
leithéidí bainiseacha nó tórramh.
chun stór focal a aimsiú nó a leathnú
to find or expand vocabulary
Is iontach an rud é téama éigin, mar shampla, an grá, a leanúint trí na hamhráin
chun stór focal a aimsiú nó a leathnú, mar bíonn athrá sna hamhráin go minic; cloistear na frásaí céanna arís agus arís eile.
dá- nó trítheangach
bi- or trilingual
Bhí dhá thrian de na daltaí
dá- nó trítheangach agus ag leanúint an churaclaim trí mheán an Bhéarla.
fíor nó leathfhíor
true of half true
Tá na mílte finscéal cumtha agus na mílte scéal atá
fíor nó leathfhíor inste faoi eachtraí a bhain le lucht leanúna na hÉireann, an chuid is mó acu greannmhar agus áiféiseach.
a théann i bhfeidhm ar chreimeadh teanga nó ar neartú teanga
which impact on language decline or language strengthening
”
An fhaillí is mó a fheiceann sé ná nach raibh aon phleanáil teanga ar siúl, nach raibh aon phlean comhtháite le tabhairt faoin speictream iomlán de rudaí
a théann i bhfeidhm ar chreimeadh teanga nó ar neartú teanga.
na micreascóip is cruinne nó is láidre
the most accurate or strongest microscopes
Tá sé ag rá nach bhfuil leictreon feicthe ag éinne riamh, go bhfuil siad róbheag le feiscint faoi
na micreascóip is cruinne nó is láidre ar domhan ach fós go gcreideann daoine go bhfuil a leithéid ann – conas eile a bheadh an ESB ábalta leictreachas a dhíol, a deir sé? Gach duine ag gáire arís.
ag dul i méid nó i léig
increasing or decreasing
Is deacair a dhéanamh amach an bhfuil tionchar na Stát Aontaithe ar an domhan
ag dul i méid nó i léig.
nó gur phléasc an ghloine
until the glass shattered
Le bairille an ghunna bhuail mé arís agus arís
nó gur phléasc an ghloine—ina chíréib a bhí sé agus an slua ag teitheadh—agus sháigh amach é.
chun leasa nó chun aimhleasa
for good or bad
Fear a d’fhág a mharc,
chun leasa nó chun aimhleasa, ar gach ar leag sé méar air.
suas nó síos aill
up or down a cliff
Ní smaoineoinn riamh ar dhul
suas nó síos aill ar chapall in Éirinn, ach níor chuir sé isteach nó amach ar na capaillíní seo.
níor chuir sé isteach nó amach ar na capaillíní seo
it didn't bother these little horses
Ní smaoineoinn riamh ar dhul suas nó síos aill ar chapall in Éirinn, ach
níor chuir sé isteach nó amach ar na capaillíní seo.
nó ar chaoch sé leathshúil go trodach
or if he closed one eye aggressively
‘Cé tá ag fiafraí?’ Ní fhéadfadh Liam a rá cé acu ar sméid sé,
nó ar chaoch sé leathshúil go trodach.
Mullaí nó marthanas?
Peaks or survival?
Misneach nó mí-ádh?
Mullaí nó marthanas? Milis nó searbh? Stuif na hóige is ea an laochas.
nó a macasamhail
or their likes
Ceanglaíodh na foirne seo le foirne na *Major Leagues* (ba mhinic gur le foirne *Major League* na foirne beaga seo), agus ba mhinic a thosaíodh imreoir éigin an séasúr daorchluiche leis na Memphis Redbirds (
nó a macasamhail) agus go gcríochnaíodh sé an séasúr céanna leis na St.
nó athrú chun feabhais a dhéanamh air
or to change it for the better
Gan amhras, is tionscadal suimiúil é seo, tionscadal a osclaíonn amach romhainn féidearthachtaí iontacha maidir leis an teicneolaíocht dhigiteach agus an ealaín, ach is é an cheist mhór a ardaíonn sé ná an ealaín é seo nó cluiche intleachtúil de chineál éigin?
Cé gurb iontach an rud é go bhfuil muid anois ábalta ealaín a bheith againn atá cruthaithe go speisialta le fóirstean do shaol pearsanta duine aonair agus don ghiúmar ar leith atá air ag an am, an gcuidíonn an cineál seo ealaíne linn tuiscint níos fearr a fháil ar an saol sin
nó athrú chun feabhais a dhéanamh air?
Cad é faoin ealaín a chuireann dúshlán romhainn agus a spreagann mothúcháin úra ionainn nó a chuireann ar bhealach suntasach leis an léargas atá againn ar an saol atá thart timpeall orainn?
Is as Doire ó dhúchas í Ciara Nic Gabhann ach tá sí ina cónaí i mBaile Átha Cliath anois, áit a bhfuil sí ag obair mar mhúinteoir ealaíne.
gan corrphingin nó dhó breise
without the odd penny or two extra
Is fada an mhí é Eanáir, mar shampla,
gan corrphingin nó dhó breise.
á dtógáil nó á bhforbairt
being built or developed
Ní gá gur drochrud é sin ach amháin go bhfuil galfchúrsaí
á dtógáil nó á bhforbairt in áiteanna ina bhféadfadh dochar a bheith á dhéanamh don timpeallacht nádúrtha, idir fhiadhúlra, fhásra agus thírdhreach.
mothúchán nó scéal a léiriú láithreach
to show an emotion or story immediately
Is féidir le haghaidh duine an oiread sin rudaí a rá linn –
mothúchán nó scéal a léiriú láithreach.
thart ar an ceathrú nó tríú cuid
around a fourth or a third
Tá an soláthar atá againne
thart ar an ceathrú nó tríú cuid den soláthar atá acusan.
bíodh an logainm sin ag teastáil ó na cónaitheoirí nó ná bíodh.
whether the inhabitants want that placename or not.
Ach in aois seo an chomh-mheasa agus an chomhghéillte agus na comhthuisceana agus an chomh-gach-aon-rud, sílimse gur fearr, mar chomhréiteach comhchuí (agus in ómós do mo sheanchara, Aire na Galltachta Éamon Ó Caoimhnis) *Londondoire* a bhaisteadh ar an áit –
bíodh an logainm sin ag teastáil ó na cónaitheoirí nó ná bíodh.
an choimhlint nó iomaíocht seo
this rivalry or competition
Tá
an choimhlint nó iomaíocht seo idir na Ceiltigh agus Rangers míshláintiúil toisc go bhfuil sé bunaithe ar dheargsheicteachas.
de bhunadh Ghlaschú nó na hAlban
of Glaswegian or Scottish origin
Caitlicigh v Protastúnaigh atá i gceist, ach is údar gáirí ar bhealach é nuair a chuireann tú san áireamh gur cuma sa diabhal leis na himreoirí ina gcroí istigh (nach
de bhunadh Ghlaschú nó na hAlban a bhformhór) faoin tseafóid sheicteach.
Poblachtánaigh nó Daonlathaigh
Republicans or Democrats
Is é an toghchán is mó atá ag déanamh scime do Mheiriceánaigh faoi láthair, ámh, cé acu ar
Poblachtánaigh nó Daonlathaigh iad.
san ealaín nó san ailtireacht.
in art or in architecture.
Ba é an t-ealaíontóir ríomhghrafaice Robert Dixon a rinne an gearán seo leis, ag rá go bhfuil an saothar a rinne Hirst go huile is go hiomlán tógtha ón phíosa líníochta dubh agus bán, *True Daisy,* a rinne seisean agus a d’fhoilsigh Penguin i leabhar i 1991
Tháinig an píosa conspóideach líníochta seo ó staidéar a rinne Dixon ar an phatrún comhlárnach casta atá le feiceáil i lár nóinín, patrún atá difriúil le haon phatrún eile cosúil leis a bheadh coitianta
san ealaín nó san ailtireacht.
sé go ruaigfí mac dochtúra nó mac fiaclóra nó mac dlíodóra amach as scoil.
that a doctor's son or a dentist's son or a lawyer's son would be thrown out of the school.
Ní minic a tharlódh
sé go ruaigfí mac dochtúra nó mac fiaclóra nó mac dlíodóra amach as scoil.
nó de dhuine inteacht
or of someone
Ní Luke Kelly atá i gceist agam, ná Barney McKenna ach oiread, ach an iris bheag shoineanta sin a chuir ainm bhean chéile Tiger Mac Coille faoi phictiúr de Bhalor nocht,
nó de dhuine inteacht a bhí iontach cosúil liom.
Nó an líonfaidh OpenOffice an bhearna?
or will OpenOffice.org fill the gap?
Nó an líonfaidh OpenOffice an bhearna?
Is léiritheoir/stiúrthóir sa réimse eolaíochta agus oideachais é Diarmaid Mac Mathúna leis an gcomhlacht teilifíse Agtel ((www.
cuireadh, nó cuirí,
an invitation, or invitations,
Más mac léinn ón iasacht thú, mar sin, bí cinnte go bhfaighidh tú
cuireadh, nó cuirí, ó theaghlaigh fud fad an bhaile ina bhfuil tú.