Tá an ciníochas ar nós fuinnimh.

Is as Yorkshire é, dala Mick McCarthy, ach ní dhéanann McCarthy iarracht a bheith ardnósach nuair a bhíonn sé ag caint.

"Ceannaígí é más lagar spioraid is ansa libh.

Nuair a bhíothas ag sainiú leasainm agus ag rianadh ghinealach Choirpri Liphechair, is é an cuntas a rinneadh ar an 'Liphechair': a Liphu dia m*áthair* (= don/ón Life dá m*háthair?*) ara mbét rochar Liphe, nó **il**-Liphe a m(h)áthair (= ar an méid a ghráigh sé an Life, nó a mháthair, 'il-Liphe') Amhail sin, gona fhleiscín, a breacadh arís é sa dán 'A Brigit **il**-Life Luirc'.

Ar an drochuair, tá an píosa áirithe talaimh sin ag titim isteach sa chlábar agus lucht féachana scanraithe ag breathú air le fonn caointe.

Measaim go bhfuil siad á dhéanamh seo sa dóigh is go mbeidh siad cinnte nach mbeidh macasamhail 1969 ann arís, nuair a d'ionsaigh dílseoirí agus an RUC agus na B-Specials ceantracha náisiúnaíocha.

"Ní bhainim de," arsa Úna agus d'fhág sí Cian ina sheasamh ansin ina stacán.

" "Níl iontas ar bith duitse a bheith ar do sheachaint," arsa Dónall, "nó bhí tú mar a bheadh an bás ann.

Rinne Jacques staidéar sa Chelsea College of Art agus tá sé seacht mbliana is tríocha d'aois, dala a chara, Paul Flanagan, úinéir an Newz Bar.

Rud nádúrtha go leor, dar le Sinn Féin, le bheith cinnte nach bhfeiceann muid macasamhail mhí Lúnasa 1969 (nuair a d'ionsaigh baill den RUC, de na B-Speisialaigh agus dílseoirí ceantracha Caitliceacha ar fud na Sé Chontae) agus na heachtraí náireacha a raibh an RUC páirteach iontu roimhe sin agus ó shin.

"Ní bhainim de," arsa Úna agus d'fhág sí Cian ina sheasamh ansin ina stacán.

" "Níl iontas ar bith duitse a bheith ar do sheachaint," arsa Dónall, "nó bhí tú mar a bheadh an bás ann.

Ní dhéanfadh sé spaid bhanraí mar sin domhsa, tá mé ag inse sin duit.

Bhí Antóin ar gor nó bhí Sorcha ag teacht dtigh s'aigesean anocht fá choinne dinnéir.

Bhí go leor naimhde agus cairde sna meáin chlóite chomh maith ach is dócha, ag deireadh an lae, gur chuidigh leithéidí Kevin Myers agus é ag maslú lucht na Gaeilge go rialta san *Irish Times*.

Bhí sise óg í féin tráth, nach raibh? Mo dhála féin.

"Níl a dhath anseo le taobh mar a bheidh sé agus é ag gearradh fiacla.

"Beidh tú ag inse domh an chéad rud eile go mbeidh mé mar a bheadh cearc éillín ann fá cheann cúpla mí eile.

Ach céard tá i ndán do chumann ar nós Cumann Báire Caoimhín? Cen chaoi ar féidir le cumann feidhmiú i gceantar ina bhfuil bochtaineacht shoiléir agus fadhb mhór drugaí i measc daoine óga ar thaobh amháin agus pobal neamhbhuan, sealadach ar an taobh eile? Is cumann beag é, cumann gan chumhacht, a mheall isteach buachaillí a d'fhreastail ar scoileanna áirithe sa cheantar, chomh maith le corrfhear óg ó Chorcaigh nó Uíbh Fháilí a tháinig ag obair sa cheantar agus dúil san iománaíocht aige.

Ba seo nuair a cruthaíodh an t-idirlíon i dtús báire agus mheas go leor comhlachtaí úra idirlín go bhféadfadh siad a rogha luach a bhaint amach siocair go raibh saineolas acusan ar an teicneolaíocht úr seo.

Bhí gach rud ag feidhmiú mar a d'iarrfadh do bhéal iad a bheith: na solais treo, an solas cúlaithe, na ceannsolais, agus na solais chliatháin.

Bhí na páistí a bhí ag spochadh as ina seasamh ansin agus a ngruaig ina gclibíní ag an bhailc fearthainne.

Chonacthas dom an iarraidh seo gurbh fhóirsteanaí an tsamhail í seo do mo leithéid.

"Ní maith ar bith duit a bheith i do shuí thart ansin agus tú mar a bheadh mála easóg ann.

Tá leithéidí Chorcaí, Bhaile Átha Cliath agus Luimnigh athraithe go mór le cúig bliana anuas, go háirithe ó thaobh an mhéid daoine atá le feiceáil ó thíortha na hAfraice agus Oirthear na hEorpa.

Is é príomhchuspóir an mhargaidh áirithe seo brabús a dhéanamh - ní thugann sé faic ar ais don phobal! Cad é ba chúis le gníomhaíochtaí John Rusnak? Bród? Nó ar mhian leis a bheith ina réalt sa chomhlacht? Saint chun níos mó airgid a shaothrú agus a chaitheamh? Nó cúis éigin eile? Níl a fhios againn, mar, fearacht na mboc mór in Enron, tá a bhéal dúnta ag Rusnack.

Tá na hinstitiúidí stáit ag brú Béarla de shíor ar phobal na Gaeltachta, mar shampla Bord Sláinte an Iar-Thuaiscirt, An Chomhairle Contae, An Roinn Dlí agus Cirt, agus a macasamhail.

Ba chuma má bhí an litir le dul chuig Bertie an Súmaire Niata seachas Balor na Súile Nimhe; ba chuma má bhí dearmad déanta ag EP II an litir a chur isteach sa chlúdach; ba chuma má bhí dearmad déanta ag EP II cérbh é Bertie nó cén fáth go raibh sé ag scríobh chuige an chéad lá; ba chuma má bhí dearmad déanta ag EP cérbh é EP II féin; chomh luath agus a chonaic Balor postmharc na Vatacáine buaileadh é le taom trom cráifeachta.

Is suíomh gréasáin aorach é an *The Portadown News,* macasamhail *Private Eye* thall i Sasana, nó leagan níos lú agus níos óige de.

Deir Spillane go raibh saoirse iomlán aige a rogha amhrán a chur ar an albam ach gur mhol an comhlacht léiritheoir dó.

Clocha aonair i ngairdín, ar sé, is geall le hoileáin san aigéan iad.

"Bois cois," arsa sise léi féin agus í ag tarraingt ar dhoras an tseomra.

A mhacasamhail atá imithe!!! Idir an dá linn - nó "between the two swimming pools", mar a déarfadh lucht an Bhéarla - tá faighte amach ag gníomhairí rúnda "Beo ar Éigean" nach Balor atá ag scríobh an ailt seo ar chor ar bith an mhí seo.

Ach ag an am chéanna, tugann Pastor McKee agus daoine eile óganaigh ón tSeanchill go dtí Ard Eoin nó go Bóthar na bhFál, le go dtig leo aithne a chur ar a macasamhail féin "ón taobh eile".

Dár ndóigh, ar nós gach Gaeltacht eile sa tír, tá an Béarla ag brú orainn agus bíonn an Comharchumann i gcónaí ag iarraidh a bheith ag smaoineamh ar phleananna chun an teanga a chaomhnú.

'A Bhaloir, a chara mo chléibh,' arsa fear an chroiméil raithní liom, agus é ag stánadh go drochmhúinte isteach i mo shúil.

Tá gá ann le graiméar deifnídeach Gaeilge chomh maith le cinn eile, macasamhail an chinn seo, a shíolróidh ón cheann údarásach.

" Gan mhoill i ndiaidh a bua san Oireachtas, rinne Gearóidín na hamhráin ab ansa léi a thaifeadadh agus d'eisigh Cló Iar-Chonnachta iad ar an albam *Ar Fhoscadh na gCnoc*.

Dúirt sí gur bhraith sí gur cineál Oisín i ndiaidh na Féinne a bhí inti ar feadh i bhfad ach nach mothaíonn sí mar sin níos mó de bharr go bhfuil oiread suime ag a cuid páistí féin sna hamhráin agus sna scéalta.

Is é ábhar bróid do mo mhacasamhailse go n-éisteodh siad liom.

* Gluais • Glossary girseachgirl clisteclever giodalachperky, self-conceited ardnósachpompous a mhaíomhasserting go sotalacharrogantly úimléideachuseful ag coimhéadwatching máistreás(female) teacher ag inse d'achan duinetelling everyone ciallmeaning dúilliking Taispeánfaidh sin daofaThat'll show them chuartaigh síshe searched nach bhfuil fiacha orm a insethat I don't have to say a raibh sa rangeveryone in the class sámsáilprattling

Dala chorp Kathleen Grundy, fuarthas moirfín i gcorp Christine Kitchen tar éis a dí-adhlactha.

Dála Fenster, tá McNabb lonnaithe i San Francisco, agus ceathrar ban a bhí ag freastal ar chúrsa Gaeilge sa chathair sin a rinne an taifeadadh leis.

Ár dtus bhí mé i mo "lurker", dála mórán daoine.

Daoine mar Eoghanaí, Hughie agus Bidí Eoghain Hiúdaí, Mary Frainc, Joe Mhícheáil, Phil Ó Baoill agus a leithéidí.

Cuireadh chun dinnéir a thug sé dom agus casadh ar a chéile muid sa bhialann is ansa leis in Éirinn: TGI Friendly.

Cén fáth nach féidir le tír bheag mar seo a cuid gnóthaí a eagrú go hionraic agus go cothrom? An é go bhfuil leithéidí John Waters (*The Irish Times*) ceart nuair a deir sé nach bhfuil éirithe linn imeacht, fiú fós, ó thionchar an choilíneachais, ar chaith muid na céadta bliain faoi, agus go gcaithfidh muid fós a bheith ag cleasaíocht agus a bheith mímhacánta mar a bhí orainn a bheith leis na tiarnaí talún fadó!

Cad iad na laigí agus na láidreachtaí a bhaineann leis an eagraíocht? An laige is mó is dócha ná go bhfuilmid cuid mhaith ar chúl ar ár macasamhail sa chóras oideachais Béarla.

Agus dála aon eagras nua caithimid foghlaim de réir mar a théimid ar aghaidh.

Dálta Tony Blair, tá siad féin ag iarraidh go gcuirfí gníomhartha i gcrích.

Ach cá bhfuil sé anois? "Ar an tseilf, ag bailiú deannaigh ar nós na dtuarascálacha is fearr!" a dúirt Mícheál go díomách (mar bhí sé féin ina Chathaoirleach ar an gcoiste a chuir le chéile é), agus fanfaidh sé ansin go dtí tar éis na comhdhála speisialta a bheas ar siúl an chéad mhí eile chun an cháipéis eile de chuid Chumann Luthchleas Gael a phlé.

" "Tá mé réidh anois," arsa Aoife, agus í ag déanamh a bealaigh mar a bheadh cearc ar shiocán ann.

Má bhíonn tú ag féachaint ar "No Frontiers" nó ar a mhacasamhail ar na cainéil Shasanacha, b'fhéidir nach dtaitneodh an clár seo leat.

Baineann an dream a bhíonn ar chainéil mhóra teilifíse na Breataine, mar shampla, cáil mhór amach, i gcomparáid lena leithéidí féin.

Gach bliain bíonn eachtra de chineál éigin ann a chinntíonn go mbaintear ceannteidil na bpáipéar nuachta amach - smaoinigh siar ar Madonna ag an ócáid bhronnta anuraidh ag mallachtú mar a bheadh seansaighdiúir ann.

Cad iad na laigí agus na láidreachtaí a bhaineann leis an eagraíocht? An laige is mó is dócha ná go bhfuilmid cuid mhaith ar chúl ar ár macasamhail sa chóras oideachais Béarla.

Agus dála aon eagras nua caithimid foghlaim de réir mar a théimid ar aghaidh.

Tá go leor ar m'aicíd," ar sé.

Amhail gach albam go dtí seo, ceol agus amhráin nua-chumtha a bheas i gceist, ach beidh difríochtaí áirithe idir an dlúthdhiosca seo agus na cinn a tháinig roimhe.

AÓF: Ainmnigh roinnt amhránaithe a thaitníonn leat agus cad iad na saghsanna ceoil a thaitníonn leat? DNíS: Is breá liom na hamhránaithe Meiriceánacha cosúil le Emmylou Harris, Dolly Parton agus Alison Krauss, ach fós is breá liom Kate Rusby ó Shasana, Niamh Parsons ó Bhaile Átha Cliath agus Mairead Ní Mhaonaigh ón ngrúpa Altan.

Más amhlaidh go bhfuil an fhianaise i dtuarascáil Barron chomh láidir agus atáthar ag tuar, beidh dualgas morálta agus dleathúil ar an rialtas muintir agus flaitheas na hÉireann a chosaint agus fiosrúchán ceart a chur ar bun, macasamhail fhiosrúchán Saville.

Deir na himreoirí a bhí ann ag an am, leithéidí Gerry McEntee agus Mick Lyons, gur beag aithne a bhí acu ar Sheán Boylan, é sin nó ní raibh aithne dá laghad air! An t-aon aithne a bhí ag go leor air ná gur iománaí cuibheasach maith a bhí ann! Is é an bealach a ndeachaigh Seán i gcion ar na himreoirí i dtosach ná tríd an meas a léirigh sé orthu, trí aire a thabhairt dóibh i slite éagsúla agus trí bheith ag éisteacht leo, go mórmhór leis na seanfhondúirí ar nós Joe Cassells agus Gerry McEntee.

Is í obair *Transcript *saothar na scríbhneoirí seo agus a macasamhail a chur chun cinn.

Ach bhuail sé mé mar a thitfeadh splanc orm agus mheas mé nach raibh an dara rogha agam ach leanúint orm.

Taobh istigh de thrí lá, chaith dílseoirí buama peitril ar theach Caitliceach ar an Lorgain i gContae Ard Mhacha agus a mhacasamhail ar theach i dtuaisceart Bhéal Feirste.

Mar theideal, b'ionann é agus Institiúid Síochána agus Athmhuintearais Pol Pot nó Craobh Bertie Ahern d'Ógra Fhine Gael a bheith ann.

Nuair a bhíonn lá maith ann, bíonn an t-oileán le feiceáil ina luí amuigh ag bun na spéire mar a bheadh fathach mór sínte siar ina chodladh; laetha eile ní bheadh a fhios agat go bhfuil sé ann mar go mbíonn sé clúdaithe i gceo agus an fharraige mhór ag briseadh ar na clocha fá chladaí an oileáin - ní gan ábhar a thugtar "Tonnaí Thoraí" ar an damhsa! Tá an t-oileán é féin trí mhíle ar fhad agus míle go leith ar leithead agus tá daonra 180 duine aige.

Dhá phríomhbhaile ======= Cé go bhfuil, dalta achan áit eile, a ainm féin ar achan bhealach beag agus mór, cloch agus carraig ar an oileán, dhá phríomhbhaile atá ann - an Baile Thiar agus an Baile Thoir.

* Gluais • Glossary sprioctarget ní túisce anseo thúno sooner are you here iontach slachtmharvery tidy beathalife mórphearsa ficsingreat fictional character dílleachtaorphan sa tsraithin the series uaighgrave an oiread is siolla amháin dá shaotharnot even a syllable of his work oilithreachtpilgrimage clúiteachrenowned a mhaíomhto boast iarsmalannmuseum tairgtear camchuairteannatours are offered bantreoraífemale guide díomhaoinidle ag blaiseadh den saolgetting a taste of the life troscánfurniture sprúillí mionsonraíochaminor fragments col ceathrachacousins ní chónaíodh Montgomery féin ann riamhMontgomery himself never used to live in it adhlacthaburied i do chomhchuairteoiríin your fellow-visitors iad a rangúto categorise them SeapánaighJapanese díograiseachenthusiastic searmanasceremony a fhiafraí deto ask dúilliking luachannavalues chomh patuar intias apathetic towards her smidword, syllable carrchlóscarpark mionsamhailminiature éalúescape proinntitherestaurants camchuairt oidhreachtaheritage tour baiste asnamed after a cuid pearsanher characters bunchlochfoundation-stone straitéis mhargaíochtamarketing strategy uimhirphlátaínumber plates gléastadressed príomhsheómain show Oileánaighisland-people mórtasach asproud of dúchasachnative mangairísellers ollúna mórluachachaself-important professors tionscalindustry débhríochambiguous bréan den ealaín ar fadsick of the whole carry-on tuairiscítearit is reported frith-Anneanti-Anne Is stáitsíodh an t-ilsiamsa AnnekensteinAnd the variety show Annekenstein was staged fonóidmockery d'íomhá fholláin Anneof Anne's clean image casadhtwist is barrúlafunniest cúiseamhaccusation leispiachaslesbianism (chuir sí(she nuair a d'áitighwhen she argued comhdháilconference leispiachas folaithehidden lesbianism cairdeasfriendship cumann leispiach nár cuireadh i gcríchunfulfilled lesbian love oirirceminent flúirse tagairtílots of references homa-anghráchhomo-erotic traidisiúnaithetraditionalists ábhar a stoitheadhto take material comhthéacscontext náireachshameful scannalachscandalous nach bhfuil bun nó barr leiswhich has no basis i dtólamhalways treoraí ar leitha separate guide na sluaite leispiachathe crowds of lesbians díoltas DéGod's revenge mallaithedamned go mear ocrachquickly and hungrily páirc mhór siamsaíochtaa big amusement park tithe itheacháineating houses tuirlingtto alight ar an drochuairunfortunately níl tásc nó tuairisc arthere is no sign of ag foghlúplundering ag creachlooting fáilteachwelcoming go gealgháireachcheerfully le teann diabhlaíochtaout of devilment sé glúinesix generations dubh le turasóirípacked with tourists cárgrimace níos féile ó thaobh síntiúis láimhe demore generous when it comes to tips oineachhonour freastalaíwaitress babhla seabhdairbowl of chowder ciseán bonnóg is craicéira basket of scones and crackers féachaint an bhfuil aiste ar an iasc sa linn bhainneto see if the fish are taking the bait in the pool of milk diúilicínímussels breallachclam portáncrab gliomachlobster trosccod róshrónachtoo nosey meascthamixed glasraívegetables diúgann tú an t-anraithyou drain the soup an braonán blasta deiridhthe last tasty droplet

Ansin dúirt sé: "Níl litrítear mar sin i nGaeilge é.

Caithfidh siad, mar sin, dalta an PSNI, dul i ngleic le barúlacha agus traidisiúin sheanbhunaithe.

Bhí siad cinnte ar dtús nach dteastódh cos dá leithéid ó éinne seachas b'fhéidir ó ghadhair ocracha, francaigh, luchain nó cait fhiáine.

Tá a gcuid tráchtairí ar fheabhas agus is breá a bheith ag éisteacht le leithéidí Brian Tyers, Mhíchíl Uí Dhomhnaill agus Garry Mhic Dhonncha ag déanamh cur síos ar chluiche bríomhar, crua - is dream iad atá inchurtha le Mícheál Ó Muircheartaigh féin, dar liom.

Nuair a chuimhním air, tá an tseirbhís atá ar fáil ag lucht na Gaeilge ó thaobh na gcluichí de ar Raidió na Gaeltachta agus TG4 chomh maith, nó b'fhéidir níos fearr, ná a macsamhail i mBéarla.

Ní hiad na gnáthfhuaimeanna a chloisfeá i mbaile cois farraige áit ar bith ar an domhan atá i gceist agam, macasamhail na mbád iascaireachta agus na bhfaoileán ag faoileáil thart ar na hiascairí, nó na peileacáin ag tumadh sna tonnta ar thóir bidh.

Dála achan fhéile Mheicsiceach bíonn deis ag stócaigh agus girseachaí na háite a bheith ar seó.

Siúlann na mná ar deiseal agus na fir ar tuathal, timpeall na cearnóige, agus iad ag déanamh géarstaidéir ar a chéile go dtí go n-aimsíonn siad an duine a bhfuil dúil acu ann.

Ina dhiaidh sin ar fad, tagann *el castillo*, atá ar nós crainn a bhfuil tine ealaíne ar achan chraobh de agus atá ar tí pléascadh.

Lasmuigh de mo ghrúpa ceoil agus den teanga, tá dúil mhór agam ceardlanna cultúrtha, feiseanna ceoil srl.

Ach rinneamar ár ndícheall agus, dar liomsa, tá an ceol ar an albam an-chroíúil agus táim an-bhródúil as.

Bhí mé féin agus Gavin ag seinnt le chéile le blianta agus bhuaileamar le Michelle agus bhíomar ag seinnt i dTigh Hughes agus a leithéid de thithe tábhairne timpeall Bhaile Átha Cliath.

Bíonn siad páirteach i seimineáir a reáchtálann leithéidí Corrymeela nó Democratic Dialogue nó an Glencree Reconciliation Centre.

(Chan ionann agus na dílseoirí atá sásta a admháil go ndearna siad rudaí uafásacha.

"Is dócha, ar nós go leor daoine eile, bhí sé sa chéad ghlúin a chuaigh ar scoil faoin stát nua, agus chreid sé sa Ghaeilge agus san Eaglais Chaitliceach agus gach rud a bhí ceart an t-am sin! Agus do bhí roinnt Gaeilge aige, roinnt éigin a d'fhoghlaim sé féin ar scoil.

Bhí sé i gceist acu foclóir aonteangach Gaeilge a chur le chéile (macasamhail fhoclóir Béarla Oxford), agus ní raibh a leithéid déanta riamh sa tír seo.

Tá na dreasachtaí ar fáil le tosú, macasamhail an phacáiste tacaíochta a d'fhógair Údarás na Gaeltachta an mhí seo caite le deis a thabhairt do dhaoine a smaointe gnó a fhorbairt agus a chur i gcrích.

" Macasamhail na mílte Éireannach eile, a dúirt mé liom féin, ach ní raibh fonn orm a bheith ag argóint faoi amaidí mar seo.

" Macasamhail na mílte Éireannach eile, a dúirt mé liom féin, ach ní raibh fonn orm a bheith ag argóint faoi amaidí mar seo.

Dála Phárais, bhí an-saol aici sa Roinn rialtais sin.

Ach macasamhail go leor eilimintí eile den bheatha, is gá smacht a choinneáil ar bhia go pointe áirithe - is féidir le heaspa bia nó an iomarca de dochar a dhéanamh.

Macasamhail roinnt oileán eile, níl Cléire an-fhóirsteanach do shiúlóirí.

Cheannaigh mé scaireanna ann ar nós na mílte eile.

Nuair a bhíomar traochta den gcaibidil ar fad faoin nGaeilge, do thóg Barra bosca ceoil mór groí amach agus thug sé cúpla port dúinn ar a shuaimhneas … Ard-oíche cuideachtan agus níorbh í a haon í i dtigh seo na nDonnabhánach, ar chosúla ar uairibh é le stáisiún traenach ná tigh muintire, mar go mbíodh an oiread sin daoine ag tarraingt ar an dtigh.

Tá siad mar a bheadh mála easóg ann ó tháinig an teas millteanach seo," ar sí.

Baineann na daoine ar mo chúrsa féin an-sult as a gcuairt ar an ros seo agus, mo dhalta féin, níor thuig siad cén fáth a bhfuil galfchúrsa á thógáil ansin sa phortach faoi láthair.

"Ní bhíonn a fhios agat achan rud fá ghné ar bith den cheol agus, dá dhoimhneacht a théann tú isteach ann, is amhlaidh is soiléire gur beag an tuigbheáil atá agat i ndeireadh na dála, ar nós na cruinne sa chomhthéacs sin," ar sé.

I gcás an chláir ríomhphoist Eudora, mura bhfuil fonn ort íoc as nó má theastaíonn uait triail a bhaint as ar dtús, is féidir leagan saor in aisce a íoschóipeáil.

Tá seans ann go mbogfaidh daoine ó na Sealadaigh chuig leithéidí an Continuity IRA agus an Fíor-IRA.

Ní mé ar chóir do lucht West on Track straitéis "phanEorpach" den chineál sin a tharraingt chucu féin? Thaitneodh sé le leithéidí van Miert, pé scéal é.

" Tá dul chun cinn á dhéanamh ag an teanga i measc daoine óga, dar leis, agus bíonn tionchar ag S4C orthu nuair a bhíonn siad ag cuartú "role *models*", ach, dála na hÉireann, níl an oiread céanna de na rudaí a spreagann daoine óga ar fáil sa teanga mhionlaigh agus atá sa Bhéarla.