ar bís a líon a chur in iúl
dying to show how many of them there are
Tá an chuma ar an scéal go bhfuil naisiúnaithe
ar bís a líon a chur in iúl.
conas a mhaireadar
how they lived
Chuaigh beirt mhac léi go scoileanna Seapánacha agus chuir Neasa aithne ar mhná Seapánacha agus ar
conas a mhaireadar.
a laghad atá athraithe
how little has changed
Feiceann sise na fadhbanna sa chóras sláinte, agus labhrann sí fós faoi stailc na n-altraí cúpla bliain ó shin agus
a laghad atá athraithe ó shin.
an dóigh ar coilleadh an talamh féin
how the ground itself was despoilt
Coilleadh na talún
=======
Ceann de na rudaí a thug sé faoi deara ná
an dóigh ar coilleadh an talamh féin sna páirceanna ina raibh an cuardach ag dul ar aghaidh.
a thábhachtaí is atá sé
how important it is
Seo a bhí le rá ag Muireann Ní Mhóráin a labhair faoi
a thábhachtaí is atá sé páistí a thógáil le Gaeilge agus an cinneadh a dhéanamh sula dtagann an páiste ar an saol.
a chríonna
how old/wise
Ach bíonn a seó sise ag a deich a chlog ar maidin, a cúig a chlog damanta domsa, agus is luaithe fós i mo dhúiseacht mé anois!
Tuigeadh dom sa deireadh gur comhluadar Laidine is fearr le scéalta an domhain mhóir a phlé, de bharr
a chríonna is a bhíonn na glórtha sin.
conas portach a shioscadh
how to mark out a turf-bank
B'ait an rud é dá mbeadh fear na Gearmáine ag taispeáint do bhean na hÉireann
conas portach a shioscadh! B'ait freisin breathnú thar an bhfál i lár an phortaigh ar na haeróga arda a leanann lorg chuile U-Boot ag cabhlach na Gearmáine - an rabhadar ag coinneáil súil freisin ar bháid mhóra agus ar ghleoiteoga Chonamara? Sa Moormusuem chonaic muid go raibh muintir na bportach sin lán chomh bocht le muintir na bportach in Éirinn tráth.
mar a chuirfeadh sí an oíche isteach
how she would pass the night
Ní raibh a fhios aici cad é faoi Dhia
mar a chuirfeadh sí an oíche isteach nó níor cheil a hathair ariamh an dubhghráin a bhí aige ar Dhónall.
an dóigh ar léirítear iad
how they are shown
Tugann a shaothar léargas ar an chaidreamh casta atá ann idir áiteanna agus eachtraí, agus
an dóigh ar léirítear iad agus a ndéantar cur síos orthu ó thaobh cuimhne de.
Conas a thit sé sin amach?
How did that happen?
Conas a thit sé sin amach?
BNGP: Bhuel an t-ainm a bhí ar an gceolchoirm ná "Bealtaine" agus bhí amhráin ann, agus rince chomh maith, bunaithe ar théama na Bealtaine.
le hais mar a bhídís
compared to how they used to be
Tá clubanna chathair Chorcaí imithe i léig freisin
le hais mar a bhídís.
Cad é a d'fhág ughaim agat orm?
How did I get yoked to you?
Cad é a d'fhág ughaim agat orm?" ar seisean.
a laghad díospóireachta a bhí ann
how little debate there was
Chaith sé seacht mbliana ag obair ar leabhar ar shaothar Mháirtín Uí Chadhain agus bhí díomá an domhain air
a laghad díospóireachta a bhí ann nuair a foilsíodh an saothar.
fios gnaithe
common sense, know-how
Ach bhí
fios gnaithe ag Aisling í féin agus dhéanfadh sise damanta cinnte nach mbeadh an lá uilig le Nuala.
sin mar is gá dó a bheith
that's how it needs to be
Sin mar is fearr é agus
sin mar is gá dó a bheith.
chomh hiontach is atá an taithí atá acu
how great their experience is
Fé mar is eol duit, níl Meiriceánaigh cúthalach; tá siad breá sásta iad féin a chur os comhair an phobail agus a mhíniú
chomh hiontach is atá an taithí atá acu.
cén dóigh a dtiocfadh lena mhalairt a bheith fíor?
how could the opposite be true?
"I dtaca liom féin de, bhí tionchar mór ag an pholaitíocht ar mo shaol -
cén dóigh a dtiocfadh lena mhalairt a bheith fíor? - agus caithfidh mé aghaidh a thabhairt ar cheisteanna polaitiúla, agus iad a phlé fríd an fhilíocht.
conas an fhadhb a réiteach
how to solve the problem
Ní fhéadfaí úsáid ar bith a bhaint as na ríomhairí sin - go fiú chun dul ar an idirlíon chun léamh faoi
conas an fhadhb a réiteach.
conas a chríochnóidh cúrsaí
how things will finish up
ón gcéfrom the quay
ag éalú ó Sergioescaping from Sergio
bhí dul amú uirthishe was wrong
láithreachimmediately
díomádisappointment
ón mbriseadh croífrom the heart-break
spriocannatargets, ambitions
santachgreedy
craosvoracity
matáinmuscles
a chúl leathanhis broad back
N'fheadar an fear séimh éI wonder if he's a gentle man
ceachtlesson
dainséarachdangerous
pónairíbeans
ar bhonn páirt- nó lánaimsearthaon a part-time or full-time basis
grástúlachtgracefulness
gníomharthaactions
friochtánfrying-pan
gluaiseachtmovement
rinceoirdancer
le fáil go fliúrseachplentiful
ag taitneamhshining
go hainnismiserable
nuair a bhíonn na líonta folamhwhen the nets are empty
Bíonn go deimhinIt is indeed
a chuid pleidhcíochtahis fooling around
Ní bhaineann sin leatMind your own business
ró-áthasachto happy
Gabhaim pardún agatI apologise
fiosrachinquisitive
castacomplicated
conas a chríochnóidh cúrsaíhow things will finish up
mo mhuinínmy trust
ar teitheadh uaidhfleeing from him
ionraichonest
mímhacántadishonest
deoratears
déistindisgust
mórthimpeall orthuaround them
ag soilsiúshining
ná bac leisdon't bother with him
le hais mar a bhíodh
compared to how they used to be
Feictear dom féin go bhfuil lucht rugbaí, cuir i gcás, tar éis éirí an-mhór ar fad agus téagartha
le hais mar a bhíodh.
agus an mhéin mhaith a bhí acu di
and how well-disposed towards it they were
Thug mé féin cuairt ar an scoil le gairid agus chuir sé iontas orm an méid suime a bhí ag na scoláirí agus ag na múinteoirí sa teanga,
agus an mhéin mhaith a bhí acu di.
Cén chaoi a mothaíonn tú faoi sin?
How do you feel about that?
Cén chaoi a mothaíonn tú faoi sin?
Éamon Ó Donnchadha: Airím go hiontach dá bharr.
conas na cnaipí a bhrú
how to push the buttons
Mar shampla, níor thuig roinnt vótóirí
conas na cnaipí a bhrú ar na gléasanna agus bhí ar dhaoine a bhí in aice láimhe cabhrú leo a vóta a chaitheamh.
toisc a airde is atá an chathair
because of how high the city is
An t-aon rud a bhí ag dó na geirbe agam agus mé ar mo bhealach go La Paz ag tús mhí Mheán Fómhair ná an *sorocche *- tinneas a thig ar dhaoine
toisc a airde is atá an chathair os cionn na mara agus an easpa ocsaigine atá san aer dá bharr.
Ach an amhlaidh atá sé?
But is that how things are?
Ach an amhlaidh atá sé?
Éileamh
=======
De dhéanta na fírinne, tá an-éileamh ar cheol i nGearmáinis riamh anall ach é a chur ar fáil don lucht éisteachta.
a láidre is atá an Ghaeilge
how strong Irish is
"Nuair a smaoiním ar
a láidre is atá an Ghaeilge ina lán ceantar go fóill, ar chumas foirfe scríbhneoirí agus iriseoirí na Gaeilge, ar thacaíocht an phobail do na Gaelscoileanna agus ar an meas a thugtar go coitianta don dúchas, díbrím an duairceas agus bím dóchasach arís.
In ainneoin a ghnóthaí is a bhí sé ina shlí bheatha
despite how busy he was in his career
"
In ainneoin a ghnóthaí is a bhí sé ina shlí bheatha, deir Whitaker nach raibh sé chomh deacair sin cothromaíocht a fháil idir saol an teaghlaigh agus cúraimí stáit.
chomh míshuaimhneach is a bhraitheann daoine
how uneasy people feel
Úsáidtear na sofhriotail seo - *the birds and the bees* nó *the facts of life *- chomh minic céanna, b'fhéidir, is a úsáidtear na cinn a bhaineann le gnéas féin, rud a léiríonn
chomh míshuaimhneach is a bhraitheann daoine faoi oideachas gnéasachta a chur ar dhaoine óga.
a luaithe
how soon
Ní mór dom a rá, áfach, gur chuir sé ionadh orm
a luaithe is a d'éirigh le cuid mhaith acu dul chun cinn suntasach a dhéanamh sa Ghaeilge, agus go háirithe lena gcumas aistrithe.
le hais mar atá siad anois
compared to how they are now
"Bhí rudaí an-difriúil
le hais mar atá siad anois.
a fheabhas
how good
Ach cuireann sé iontas orm
a fheabhas is atá an Ghaeilge ag go leor leor daoine fós, ach níl aon amhras nach bhfuil sí chomh maith.
faoi laghad na gcluichí a bhíonn acu
about how few matches they have
Ceapadh go mbeidís sásta triail a bhaint as toisc go mbíonn siad ag clamhsán go minic
faoi laghad na gcluichí a bhíonn acu sa chraobhchomórtas gach bliain (ceann nó dhó gach bliain i gcoinne foirne láidre - an Clár agus Tiobraid Árann anuraidh, mar shampla).
cén chaoi a gcuireann tú chuige?
how do you go about doing it?
AÓF: An bhfaigheann tú deacair é píosaí a chumadh, nó
cén chaoi a gcuireann tú chuige?
MÓR: Ceapaim go bhfuil sé iontach deacair píosaí a chumadh.
an chaoi a bhfulaingíonn duine aonair
how an individual suffers
"Thug Joyce blas ar an saol ar na sráideanna, tugann Maeve Brennan blas ar an saol taobh istigh de na tithe agus
an chaoi a bhfulaingíonn duine aonair nuair atá rialacha ag teacht salach ar a chéile ón tsochaí mhór; rialacha faoi bheith i do thost is faoi rudaí áirithe a dhéanamh agus an chaoi a dteanntaítear daoine idir dhá chloch mhóra éagsúla.
an chaoi a dteanntaítear daoine
how people are squeezed
"Thug Joyce blas ar an saol ar na sráideanna, tugann Maeve Brennan blas ar an saol taobh istigh de na tithe agus an chaoi a bhfulaingíonn duine aonair nuair atá rialacha ag teacht salach ar a chéile ón tsochaí mhór; rialacha faoi bheith i do thost is faoi rudaí áirithe a dhéanamh agus
an chaoi a dteanntaítear daoine idir dhá chloch mhóra éagsúla.
chomh hádhúil is atá siad
how lucky they are
"
Tá sí den tuairim go ndéanfadh sé maitheas do go leor múinteoirí seal a chaitheamh ag obair i bpostanna eile, go dtuigfeadh siad ansin
chomh hádhúil is atá siad.
Conas breith ar bhall sinsearach den IRA
how to catch a senior member of the IRA
Conas breith ar bhall sinsearach den IRA a bhí ag smugláil arbhair an cheist a bhí faoi chaibidil acu.
b'in mar a shamhlaíodh sí iad
that's how she used to imagine them
Tá cóipeanna den leabhar le buachan i gcomórtas mhí Mheán Fómhair *Beo!*
Gluais • Glossary
á fhoilsiúbeing published
gnó turasóireachtatourism business
músclaítear fiosracht na mnáthe woman's curiousity is awakened
ailt nuachtáinnewspaper articles
faillcliff
seilbhpossession
contúirtídangers
bagairtíthreats
creathán fuachtaa cold shudder
fainicwarning
foláireamhnotice, warning
deireadh a haistir saoilthe end of her life's journey
go fuarchúiseachindifferently
buillí croíheartbeats
anáil an tsonaisthe breath of happiness
seargthawithered
iachallcompulsion
fíricífacts
breacthawritten down
rianmark
d'aon ghnódeliberately
blúire páipéirpiece of paper
luaitementioned
tarraiceándrawer
stán síshe stared
imlíneoutline
scáilshadow
gortcultivated field
cruthanna dubhablack shapes
ag corraí go bogmoving gently
sceacha aitinnfurze bushes
céadfaísenses
ar tinneallon edge
doircheachtdarkness
ina glaicin her hand
leiceanncheek
á shlíocadhstroking it
pollairí a sróineher nostrils
b'in mar a shamhlaíodh sí iadthat's how she used to imagine them
istoícheat night
ina comhluadarin her company
folamhempty
dul i dtaithí arget used to
cuachta go clutharnestled comfortably
fál cosantaprotective fence
fothramnoise
gíoscáncreaking
ag tnúth lelooking forward to
brat teolaíwarm covering
an tsíorgheonaílthe continuous droning
ag dul thar bráidpassing by
cloig rabhaidhalarms
sianaílwhining
otharchairr ag scréachaílambulances screeching
pléascáinexplosives
gleo cogaíochtathe noise of war
ar fud na comharsanachtaall over the neighbourhood
éalúto escape
amhrasdoubt
easpa fuaimelack of noise
tranglamclutter
ina sámhchodladhsleeping soundly
cliotaráilclattering
macalla a coiscéime féinthe echo of her own footstep
pluidblanket
ag siosarnachrustling
a fallaing oícheher night gown
taobh leisbeside it
sciathánwing
dallógblind
duibheblackness
crónánhumming
leataopen
an bunalt údthat original article
carnánpile
béicscream
ag stánadh isteach uirthistaring in at her
ag faire uirthilooking at her
á slogadhswallowing her
spléachadhglance
sceonmharterrifying
trí choiscéimthree steps
scréachscream
rith sé léiit occured to her
cur síos ceartproper description
ag tochailt isteach intidigging into her
tanaíthin
camcrooked
go tostachsilently
ag fairelooking
ar diúitéon duty
Ag baint lán na súl aisti.
dá fheabhas é
no matter how good he was
Nuair a fheiceann tú reathaithe na hAetóipe, cuir i gcás, ag rith l0,000 méadar gan stró ar bith tuigeann tú nach mbeadh seans ag Éireannach ina gcoinne
dá fheabhas é.
sin mar is cóir
that's how it should be
"Anois, tá mé thar a bheith bródúil as Scannal, ach tá mé cinnte go n-athróidh sin go clár eile arís i gceann bliana," a deir sí, "agus
sin mar is cóir.
chomh tuirseach is a bhínn
how tired I used to be
*
Gluais • Glossary
dul i dtaithí arget used to
seanmóirsermon
léachtaíreadings
gnáthchomhráordinary conversation
chomh tuirseach is a bhínnhow tired I used to be
luasspeed
sruth caintea stream of words
foighneachpatient
botúinmistakes
séiplíneachchaplain
bosca faoistineconfession box
ag éisteachthearing confessions
eascainíswearing
iarrachtattempt
leithreastoilet
sna Flaithisin Heaven
seálshawl
sa Nigéirin Nigeria
deoisediocese
gáneed
ualachburden
misneachhope
leictreachaselectricity
cuisneoirífridges
cadhnrabattery
a bheadh le luchtúwhich would have to be charged
gineadóirgenerator
go han-spárálachvery sparingly
scannán an-mholtaa highly-praised film
deontasgrant
bolgánbulb
mionrud éiginsome small thing
le caoi a chur airto repair it
m'airdmy attention
draíochtmagic
a d'ardaíodh mo chroíwhich used to lift my heart
a chuaigh i bhfeidhm go mór ormthat really made an impression on me
spioradáltachtspirituality
achrannquarrelling
aighnisdisputes
tuairimí láidrestrong opinions
pearsantachtaí láidrestrong personalities
in árach a chéileat loggerheads
Ghoill naimhdeas mar sin go mór ormthat sort of hostility really upset me
chruthódh séit would prove
turas na croisethe stations of the cross
an CarghasLent
aisteachstrange
gníomh creidimhan act of faith
ráiteasstatement
briathar Déthe word of God
béimemphasis
trí chéilein general
gannscarce
comaoineachcommunion
fireann nó baineannmale and female
an-ghar don nádúrvery close to nature
do bhaol a mbáiteto the danger of being drowned
scór ógánachtwenty young men
a bádhwho were drowned
truamhéalachheart-breaking
strompthastiff
ina baclainnon her arm
mothúcháinemotions
ar tír móron the mainland
ag cur láimhe ina mbás féincommitting suicide
d'aireofáyou would feel
bádrowning
sciobadh na farraigethe sea's snatching
sólássolace
i gcréin the soil
i ngaineamh na cillein the sand of the grave
faraoralas
uaigneas imeachtathe loneliness of departure
cé is moite de na laethanta saoireapart from the holidays
a fhilleann go lánaimsearthawho return on a full-time basis
de cheal postanna feiliúnachadue to a lack of suitable jobs
ábhair acadúlaacademic subjects
Cén chaoi a ndéarfása
how would you say
Cén chaoi a ndéarfása i nGaeilge chruinn nádúrtha go bhfuil páiste *"obese"*, nó chomh ramhar sin nach leor an focal "ramhar" le cur síos a dhéanamh air? Ceist í sin, ar ndóigh, nach smaoineodh ár sinsear uirthi, óir ba mhinic an easpa bia, agus ní a mhalairt, a bheith ag dó na geirbe acusan.
a locht a laghad
its fault is how scarce it is
Is é
a locht a laghad agus níl aon amhras ann ach gur cheart cur go mór leis agus cláracha den chineál céanna a chur ar fáil i chuile naíonra sa tír.
ar fheabhas a fhoirne
on how good his staff is
"
Tá sé an-bhródúil as an méid atá bainte amach aige san ionad, ach cuireann sé béim
ar fheabhas a fhoirne agus ar an spreagadh atá faighte acu ó mhuintir Bhaile Munna chomh maith.
cad é mar a d'éirigh liom
how I got on
Inseoidh mé daoibh sa chéad alt eile
cad é mar a d'éirigh liom ansin! Ach déarfaidh mé an méid seo libh anois: tá riarthóir in oifig s'acu atá an-tógtha leis an cheol Gaelach agus is breá leis é a sheinm ar a bhosca ceoil!
*Is scríbhneoir agus grianghrafadóir í Liz Curtis, a bhfuil cónaí uirthi i mBéal Feirste.
ar an gcaoi a dtugtar neamhaird ghlan ar an iomáint
of how hurling is totally ignored
An cinneadh a tógadh i dtaobh phionós na Purgóide an léiriú is fearr
ar an gcaoi a dtugtar neamhaird ghlan ar an iomáint sa chumann uaireanta.
chomh tromchúiseach
how serious
An é nach dtuigeann reachtóirí na tíre
chomh tromchúiseach is a bhí an Tuarascáil?
Nuair a bheas an focal deireanach scríofa fá imeachtaí an Bhinse, beidh ar an Aire Dlí is Cirt atheagrú cuimsitheach a dhéanamh ar na Gardaí - ón Choimisinéir anuas agus ón ábhar garda sa Teampall Mór aníos.
chomh tromchúiseach
how serious
An é nach dtuigeann reachtóirí na tíre
chomh tromchúiseach is a bhí an Tuarascáil?
Nuair a bheas an focal deireanach scríofa fá imeachtaí an Bhinse, beidh ar an Aire Dlí is Cirt atheagrú cuimsitheach a dhéanamh ar na Gardaí - ón Choimisinéir anuas agus ón ábhar garda sa Teampall Mór aníos.
conas mar a ritear na heagraíochtaí seo
how these organisations are run
Ach is é an Coiste seo a bheartaíonn cé mar a chaitheann na seirbhísí rúnda, leithéidí MI5, MI6 agus an t-ionad éisteachta GCHQ, a gcuid airgid,
conas mar a ritear na heagraíochtaí seo agus cad iad na polasaithe a chleachtann siad.
ag brath ar dhonacht na calaoise a bhí déanta aige
depending on how bad the foul that he had committed was
Chuirtí pionós breise ansin ar imreoir,
ag brath ar dhonacht na calaoise a bhí déanta aige (imirt chontúirteach, buille le dorn nó camán, agus araile) Má bhí imreoir ar fionraí, sheas sé sin i gcás aon sórt cluiche a raibh an t-imreoir i dteideal imirt ann – ní raibh aon eisceacht i gceist.
conas mar a bheidh ag cúrsa samhraidh
how a summer course will be
Ní bhíonn a fhios agat riamh
conas mar a bheidh ag cúrsa samhraidh.
an dóigh le dul i ngleic lena gcuid fadhbanna
how to tackle their problems
Nárbh fhearr labhairt lena macasamhail sa phobal náisiúnach, iad sin atá beo bocht, iad sin ar cuireadh cosc ar a gcultúr, iad sin atá ag iarraidh sochaí úr shíochánta shochma a chruthú?
Nárbh fhearr foghlaim ón fhéinmhuinín úr i measc na náisiúnaithe
an dóigh le dul i ngleic lena gcuid fadhbanna mar atá déanta in iarthar Bhéal Feirste, mar shampla.
a thábhachtaí is a bhí an ola
how important oil was
“Leagadh sios teorainneacha an Mheánoirthir mar gur mhian linn é a ghearradh suas, le go mbeadh sé go hiomlán spleách orainne mar gur aithin gach duine ag deireadh an chéad Chogadh Domhanda
a thábhachtaí is a bhí an ola.
agus ar conas a dhéileálfaidh an rialtas léi
and how the government will deal with it
Bhí taighde cuimsitheach déanta ag lucht eagraithe na comhdhála ar cheithre thoradh a d’fhéadfadh bheith ann sa todhchaí, ag brath ar cathain a tharlóidh buaic na hola
agus ar conas a dhéileálfaidh an rialtas léi.
Cad é mar a thig leis sin bheith amhlaidh?
How can that be so?
“
Cad é mar a thig leis sin bheith amhlaidh?” a d’fhiafraigh mé dó.
Cén saol?
How's life?
“A Aindí,” arsa Sadhbh “
Cén saol?”
Thosaigh Aindí ar a liodán féin.
ní gá ach breathnú ar an tslí a ndeachaigh an caighdeán Gaeilge sna scoileanna ar gcúl
one only has to look at how the standard of Irish went down in schools
Ainneoin ráiteas an Uasail Burke - ar chainteoir breá Gaeilge é, dála Enda Kenny féin - go raibh an dá chinneadh thuasluaite bunaithe, “on respect for and promotion of the Irish language”,
ní gá ach breathnú ar an tslí a ndeachaigh an caighdeán Gaeilge sna scoileanna ar gcúl le linn na seachtóidí agus na n-ochtóidí le haithint gur a mhalairt a tharla.
ní fios cá mhéad a bheidh ar fáil
it is not known how much will be available
Fuair muid deontais éagsúla ón Eoraip, ach tá an pota airgid sin á tharraingt siar de réir a chéile, agus
ní fios cá mhéad a bheidh ar fáil do ghrúpaí pobail ón chiste sin sna blianta beaga romhainn.
gur seo mar a cailleadh é
that this is how he died
B’aisteach ar fad é a bheith ag breathnú síos ar an bhfear seo a bhí ina mhac, deartháir, *sweetheart* ag daoine, gan fios acu riamh
gur seo mar a cailleadh é.
chomh tábhachtach is a bhí siúlóirí do gheilleagar na tuaithe
how important walkers were for the rural economy
Osclaíodh Slí na Gaineamhchloiche i 1974 mar gur thuig an Chomhairle Contae ag an am sin
chomh tábhachtach is a bhí siúlóirí do gheilleagar na tuaithe.
ní gá ach breathnú ar an tslí a ndeachaigh an caighdeán Gaeilge sna scoileanna ar gcúl
one only has to look at how the standard of Irish went down in schools
Ainneoin ráiteas an Uasail Burke - ar chainteoir breá Gaeilge é, dála Enda Kenny féin - go raibh an dá chinneadh thuasluaite bunaithe, “on respect for and promotion of the Irish language”,
ní gá ach breathnú ar an tslí a ndeachaigh an caighdeán Gaeilge sna scoileanna ar gcúl le linn na seachtóidí agus na n-ochtóidí le haithint gur a mhalairt a tharla.
mar a thit rudaí amach dom
how things worked out for me
*
Gluais • Glossary
glúin nuaa new generation
brívigour
ag dul ó neart go neartgoing from strength to strength
fiontar foilsitheoireachtapublishing enterprise
cnuasach gearrscéaltacollection of short stories
cé gur mhionnaigh Artairalthough Artair swore
slíomairesmooth, flattering, hypocritically friendly person
saint an ghoilethe greed of his stomach
a chomhairle a athrúto change his mind
ar fheabhas uiligabsolutely excellent
osnasigh
ar chúl an mhuinílbehind the neck
muisiriúnmushroom
ní réitíonn siad sin liom beag ná mórthey don”t agree with me at all
snaghiccups
gráinnínpinch
cainéalcinnamon
síoltaseeds
a sháith biaenough food
ag cruthú rud úrcreating something new
má thuigeann tú leat méif you know what I mean
a sheachaintto avoid
muiníntrust
blastatasty
ordóg coisetoe
an iarraidh sinthis time
cnapheap
á ghreadadh go cúramachcarefully mixing it
babhlabowl
scilléadskillet
shamhlaigh séhe imagined
go díbhirceacheagerly
subhachascheerfulness
ag leathadhspreading
geirfat
bréanfoul
doilighdifficult
a chreidbheáilto believe
ar leithseparately
mar a thit rudaí amach domhow things worked out for me
ní raibh dadaidh le fáilthere was nothing available
i mo ghlacin my hand
ag diúlsucking
bhí an t-ádh dearg ormI was dead lucky
dea-chumthashapely
láchfriendly
fialgenerous
níor bhlais mé riamhI never tasted
faic na ngrástnot a thing
ag cuimilt a béilrubbing her mouth
a mháshis thigh
seanmóireachtpreaching
greimbite
iomrámention
deisopportunity
luachmharvaluable
seanchaslore
as ar fáisceadh iadfrom which they were wrought
doilíssorrow, difficulty
i leathchogarin a half-whisper
iad a chur i ngníomhto put them in action
seal beag gearra short period
sa Nua-Shéalainnin New Zealand
ina ghabhalcrotch
ag sápressing
críonmhíoltawood-worms
corrachprojecting
lorgashin
damanta nimhneachdamn sore
scoilteadh a chraiceannhis skin was split
crá gan mhaolútorment without alleviation
chun an tí bhigto the toilet
ina gcuideachtain their company
báisteach mhillteanachterrible rain
foscadhshelter
a bhaint amachto reach
ag bleadaracht go díchéillíblattering senselessly
scaiftecrowd
ag casachtachcoughing
breallánfool
millteanach dóighiúilextremely pretty
as miosúrextraordinary
gan choinneunexpected
blas searbha sour taste
breis agus a sáithmore than her fill
strambánachlong-winded
smut féin den fhírinneeven a small bit of truth
é a thionlacanto accompany him
a bhéarfadh íthat would take her
críochend
gan mhórchuid náirewithout a lot of embarrassment
gnóthachbusy
straois léanmharwoeful grimace
trína gruaig mhín bhánthrough her soft white hair
sula bpléascfadh a lamhnánbefore his bladder would explode
ag cogaint a spúnóigechewing the spoon
déaraimislet us say
drochnósannabad habits
tuairimíopinions
cogaíwars
slí mhaireachtála fholláinhealthy way of life
a mhealladhto coax
a chuir fíorionadh uirthiwhich really surprised her
ag cur tharstutalking away
go díbhirceach dícheallacheagerly and diligently
d’fholmhaigh séhe emptied
sásarsaucer
doirtealsink
thriomaigh éhe dried it
slachtmhartidy
á thionlacan féinaccompying himself
sultmharenjoyable
spídslander
gan mhuirnwithout tenderness
magairlítesticles
nuair a dheifrigh Artair tharstu de léimwhen Artair hurried past them with a jump
<t
a thábhachtaí
how important
Ba léiriú iad na himeachtaí seo ar
a thábhachtaí a bhí an Pápa riamh do mhuintir na Polainne.
a chúthailí is atá siad
how shy they are
Gardaí Éireannacha! D'aithneofá ar an toirt iad, a laghad sin datha ar a gcraiceann, agus
a chúthailí is atá siad.
le hais mar a bhíodh sé
compared to how it used to be
Tá áthas orm go bhfuil deiseanna foghlamtha agus acmhainní foghlamtha i bhfad i bhfad níos fearr ar fáil na laethanta seo
le hais mar a bhíodh sé nuair thosaigh mé féin amach.
an bealach ar caitheadh le hiománaithe Thír Eoghain agus an Chabháin
how the hurlers of Tyrone and Cavan were treated
Cáineann an GPA
an bealach ar caitheadh le hiománaithe Thír Eoghain agus an Chabháin.
a thábhachtaí
how important
Ba léiriú iad na himeachtaí seo ar
a thábhachtaí a bhí an Pápa riamh do mhuintir na Polainne.
cad é mar atá ag éirí leat
how are you getting on
Cad chuige gur bheartaigh tú sin a dhéanamh agus
cad é mar atá ag éirí leat?
SNíR: Chaith mé cúig bliana ag múineadh páistí bunscoile i scoil idirnáisiúnta sa Bheilg sular tháinig mé go Meiriceá le m'fhear céile.
cén dóigh a chinnteoidh siad
how they will ensure
”
Cinnte, is postanna seachas daoine atá á ndílárú ach níl aon chur síos beacht déanta ag an rialtas ar
cén dóigh a chinnteoidh siad go bhfanfaidh an leibhéal céanna scileanna sa státseirbhís.
a fheasaí is a eolaí a bhíonn Polannaigh maidir le stair na Polainne
how well-informed and knowledgeable Poleas are as regards Polish history
Ach dá mhéad an tsuim a chuireann Éireannaigh i stair na hÉireann, is geall le suim soip í nuair a thuigtear
a fheasaí is a eolaí a bhíonn Polannaigh maidir le stair na Polainne.
chomh lag is a bhí iarracht na Gaillimhe
how weak Galway's effort was
An t-aon iontas, is dóigh, ná
chomh lag is a bhí iarracht na Gaillimhe tar éis dul chun cinn sásúil na bliana seo caite.
cén chaoi ar tháinig an smaoineamh seo chun cinn
how this idea emerged
Antaine Ó Faracháin: A Dhónail, inis dom i dtosach
cén chaoi ar tháinig an smaoineamh seo chun cinn.
Conas a mhairfidh muid go deireadh an lae?
How will we last until the end of the day?
An cheist chéanna ag gach éinne:
Conas a mhairfidh muid go deireadh an lae?
I dTóiceo a bhuaileamar le hOki den chéad uair.
go n-aithneoidh daoine a thábhachtaí atá sé
that people will recognise how important it is
Cén fhís atá agat féin maidir leis an Ghaeilge?
Níor mhaith liom ach
go n-aithneoidh daoine a thábhachtaí atá sé a dteanga agus a gcultúr féin a chaomhnú, a athbheathú agus a athnuachan i dtólamh.
le hais mar a bhí deich mbliana ó shin
compared to how it was ten years ago
Lena chois sin, níl aon dabht ach go bhfuil íomhá iontach tarraingteach agus óg agus gnéasach ag an teanga anois
le hais mar a bhí deich mbliana ó shin, a bhuíochas do na meáin Ghaeilge.
cé go dtuigim dóibh siúd nach bhfuil ag iarraidh bogadh
although I understand how the people who don't want to move feel
Cad is fiú D Four a mhalartú le C Four?
Sa chomhthéacs sin, is doiligh cur i gcoinne pholasaí Aire na Gaeltachta cuid d’Fhoras na Gaeilge a dhílárú go Gaoth Dobhair,
cé go dtuigim dóibh siúd nach bhfuil ag iarraidh bogadh de bharr a gcuid teaghlach etc a bheith socraithe i mBaile Átha Cliath.
mar a caitheadh le príosúnaigh Abu Ghraib san Iaráic
how the prisoners of Abu Ghraib in Iraq were treated
Is cosúil gur céasadh an-chuid de na príosúnaigh sna príosúin thar lear cheana féin (is eol don domhan anois
mar a caitheadh le príosúnaigh Abu Ghraib san Iaráic, mar shampla), agus rialtas Mheiriceá den tuairim nach raibh stádas saighdiúra tuillte ag na hamhrasaigh, agus dá réir sin, nach raibh cearta ar bith acu de réir Choinbhinsiún na Ginéive.
fís agus cumas gnó
a vision and business know-how
Tá comhlacht forásach iontach ansin, Nemeton, bunaithe ag fear (Irial Mac Murchú) a bhfuil
fís agus cumas gnó aige agus fear a bhfuil a mhéar ar chuisle an mhargaidh.
cén chaoi a bhfuil ag éirí leis na Ceiltigh
how Celtic are getting on
Gan amhras, caitear súil ar chúrsaí in Albain anois is arís le seiceáil
cén chaoi a bhfuil ag éirí leis na Ceiltigh thuas ansin, go mór mór nuair a bhíonn siad i gcoinne Rangers.
phlódaithe is a bhíonn reiligí na tíre
how crowded the cemeteries of the country were
Ach ba é ba mhó a chuaigh i gcion orm tar éis dom an Pholainn a bhaint amach i mí Dheireadh Fómhair 2003 ná a
phlódaithe is a bhíonn reiligí na tíre ar an 1 Samhain, Lá na Naomh Uile.
ar chuimhin leo conas a sheinntí an uirlis.
who remembered how the instrument was played.
“Cén fáth nach seinneann tú é seo?”
Bhí seinnt an Tonkori tar éis bás a fháil ach thosaigh Oki ag éisteacht le pé taifeadtaí a bhí déanta roimhe sin agus thosaigh ag labhairt le seanóirí
ar chuimhin leo conas a sheinntí an uirlis.
faoin gcaoi ar caitheadh le pobail dhúchasacha na tíre
about how the native communities of the country were treated
Bhí tuairim éigin agam faoi chultúr agus stair na mBundúchasach sula ndeachaigh mé go dtí an Astráil, agus fós féin chuir an méid a fuair mé amach
faoin gcaoi ar caitheadh le pobail dhúchasacha na tíre déistin agus uafás orm.
ní léiríonn ceann ar bith acu chomh hiontach is atá sé.
not one of them shows how wonderful it is.
Is dócha go bhfuil na céadta pictiúr feicthe ag gach duine d'Uluru, agus fós féin
ní léiríonn ceann ar bith acu chomh hiontach is atá sé.
cé chomh híocónach
how iconic
Is cinnte nach raibh a fhios acu ag an am
cé chomh híocónach is a bheadh na cartúin seo agus an méid pléisiúir a thabharfadh siad dá lucht féachana líonmhar sa bhaile agus i gcéin.
chomh háiféiseach is a bheadh sé dá gcaillfidís a gceadúnas
how absurd it would be if they lost their licence
(Cuimhnigh ar ár gcairde as deisceart Chill Chainnigh agus cé
chomh háiféiseach is a bheadh sé dá gcaillfidís a gceadúnas de bharr iad a bheith beagán os cionn na sprice an mhaidin i ndiaidh dóibh na scórtha euro a íoc le hiad a thabhairt cúpla míle slí abhaile!) Ba cheart go mbeadh sé mar chuspóir ag na Gardaí nósmhaireacht úr a chruthú – is é sin, go bhfágfadh daoine an carr sa bhaile nuair a bheadh fonn dí orthu.
chomh tábhachtach is atá áiteanna mar an Picket
how important places like the Picket are
Cé go bhfuil siad lonnaithe i Sheffield anois, tuigeann siad
chomh tábhachtach is atá áiteanna mar an Picket do cheoltóirí óga.
cé chomh forleathan
how widespread
Ní fios
cé chomh forleathan is atá cinsireacht mar sin sna meáin chumarsáide, ach ní dóigh liom gurbh eisceacht an eachtra thuasluaite.
cén chaoi le déileáil le do shaothar.
how to deal with your work.
Nuair a thosaíonn tú ag scríobh i dtraidisiún nua, dar leis, ní bhíonn a fhios ag daoine
cén chaoi le déileáil le do shaothar.
conas atá ag éirí le cúrsaí.
how things are going.
Cúpla bliain ó shin scríobh mé píosa faoi cad atá i ndán d’iarnróid na hÉireann, agus b’fhéidir gur cheart teacht ar ais chuig an ábhar seo agus féachaint
conas atá ag éirí le cúrsaí.
cén chaoi a dtugann tú faoi?
how do you go about it?
An bhfuil sé deacair amhrán a chumadh nó
cén chaoi a dtugann tú faoi?*
ENíC: Táim fós ag iarraidh freagra na ceiste sin a fháil! Ní fheadar cén chaoi a dtarlaíonn sé.
Ní fheadar cén chaoi a dtarlaíonn sé.
I don't know how it happens.
An bhfuil sé deacair amhrán a chumadh nó cén chaoi a dtugann tú faoi?*
ENíC: Táim fós ag iarraidh freagra na ceiste sin a fháil!
Ní fheadar cén chaoi a dtarlaíonn sé.
chomh faiseanta agus galánta
how fashionable and posh
Caithfidh mé a admháil go raibh m’intinn dírithe ar an dreapadóireacht a bhí romhainn, ní ar an áit a raibh muid ag dul, agus bhí dearmad déanta agam ar
chomh faiseanta agus galánta atá na siopaí i lár Mhanchain, agus mé gléasta mar Tom Crean, mála droma orm agus dhá phiocóid oighir ar an taobh amuigh.
chomh haisteach is atá sé
how strange it is
Déanann Éireannaigh dearmad uaireanta, agus ár dtír chomh breac sin le láithreáin stairiúla,
chomh haisteach is atá sé do Mheiriceánaigh tithe agus bailte a fheiceáil atá níos sine ná cúpla céad bliain.
Conas a bhuail sibh le chéile?
How did you meet?
Conas a bhuail sibh le chéile?
NB: Tháinig sí isteach sa cheardlann chugam lá amháin chun mo thuairim a fháil faoi bhogha a bhí aici.
cé mhéad duine a mharófaí go fealltach
how many people would be killed foully
Faraor, ní raibh cruinneog chriostail acu a thuarfadh dronga sráide nó daoine mire ag marú páistí, agus cá bhfios cad a dhéanfadh siad dá mbeadh a fhios acu
cé mhéad duine a mharófaí go fealltach i Meiriceá gach bliain.
chomh hádhúil is atá
how lucky I am
Is é an ceacht is mó a d’fhoghlaim mé le dhá bhliain anuas ná
chomh hádhúil is atá mé oiread roghanna a bheith agam i mo shaol.
chomh míshocair
how restless/uneasy
Agus mé ar ais i mBaile Átha Cliath le cúpla mí anuas, thug mé faoi deara
chomh míshocair is a bhraitheann go leor daoine.
cén chaoi a gcumann Slide a gcuid amhrán.
how Slide write their songs.
”
Bhí spéis ar leith agam fáil amach
cén chaoi a gcumann Slide a gcuid amhrán.
cá mhéad deisceartach
how many southerners
Mar a scríobh Mick Fealty ar *Comment is Free* is coimhthígh iad muintir Shinn Féin ó dheas, is cuma
cá mhéad deisceartach atá ag seasamh sna toghcháin dóibh.
conas mar a fhreagróidh na hiarrthóirí na ceisteanna
how the candidates will answer the questions
Táthar ag plé
conas mar a fhreagróidh na hiarrthóirí na ceisteanna a ardaíodh sa scannán is deireanaí ó Michael Moore faoin ghéarchéim sláinte agus árachais i Meiriceá.