Clár faisnéise a chonaic mé ar an teilifís ag tús na bliana a tharraing m'aird ar Chúba ar dtús.

Chuir an clár ríomhaireachta sin ar chumas daoine ceol a fháil ó bhailiúcháin daoine eile ar an idirlíon agus chuir na comhlachtaí ceoil an dlí ar an gcomhlacht a bhunaigh é.

clár oideachais ======= Cuireadh clár oideachais i bhfeidhm nuair a thosaigh an dánlann i 1991 agus tá cuid den saothar a tháinig as an tionscadal seo le feiceáil faoi láthair fosta.

Nuair a tháinig na héin bheaga chainteacha Lochlannacha anseo - na síodeitigh nó *bombycilla garrulus* - chuaigh mé ar an idirlíon fosta agus tháinig mé ar shuíomh gréasáin éaneolaithe áitiúla, a bhí ag déanamh tríligh le chéile, mar a déarfá, ar chlár plé.

Tá níos mó ná ospidéil i gceist le córas leighis, áfach - tá cláir shláinte agus cláir sheachanta lán chomh tábhachtach.

Tá formhór na mbialann sa chathair páirteach i gclár píolótach chun biachlár dátheangach a úsáid.

Ceann de na portráidí atá le feiceáilar Shráid Rossville i lár chathair Dhoire Grianghraf: Ciara Nic Gabhann Tá clár ealaíne forbartha ag an Orchard Gallery i nDoire a bhfuil meascán suimiúil ann den ealaín nua-aimseartha idirnáisiúnta agus saothar ón cheantar féin.

An phríomh-mhír ar an gclár gnó acu méadú deontais a bhaint amach agus caitear é sin ar thuarastail feidhmeannach nach bhfeictear i measc an phobail ó cheann ceann na bliana.

Rugadh in Combermere Street, Learpholl é i 1876 (nó i 1874, de réir chlár breitheanna, póstaí agus báis pharóiste Naomh Pádraig in Park Road, Learpholl) agus tá an-mheas ag muintir na háite air go fóill.

Níor dhóigh le Rita go raibh a dhath níos measa ar chlár na cruinne ná an chéad lá i bpost úr.

Thosaigh clár spéisiúil imeachtaí ar an 29 Meán Fómhair chun bunú Acadamh Oidhreachtaí Cultúrtha na hÉireann, foras nua ollscoile sa Tuaisceart, a cheiliúradh.

Ní raibh aon duine ariamh ar chlár na cruinne a buaileadh chomh holc le Sinéad.

"Cuirimis aithne ar a chéile" nó "tha innins tae worsels" atá mar theideal ar an chlár imeachtaí atá acu i mbliana.

Lena chois sin, beidh Cathal Ó Searcaigh ag cur clár cuimsitheach léamh filíochta i nGaeilge agus i mBéarla le chéile.

Chuir an clár sin scanradh ar na comhlachtaí ceirníní toisc gur chuir sé ar chumas daoine a gcuid cartlann ceoil a roinnt agus ceol a chur ar fáil saor in aisce.

Bhí sé le feiceáil cúpla bliain ó shin ar chlár faisnéise ar an teilifís ag déanamh iarrachta labhairt le saighdiúir ó arm Shasana i mBéal Feirste.

Sin an píosa is faide Gaeilge atá le feiceáil ar bhileog eolais an Chláir Náisiúnta Feasachta Frith-Chiníochais.

Tá sé ar fáil do dhuine ar bith ar mian leis clár a dhéanamh.

Bhain sé an-sult as clár toghcháin TG4 a chur i láthair an mhí seo caite, agus is léir go bhfuil an-mheas aige ar an stáisiún sin.

Comhghuaillíocht ======= Dúirt Gerry Adams go raibh an seanréimeas polaitíochta ag athrú agus gur féidir comhghuaillíocht a bhunú idir Sinn Féin, an Páirtí Glas agus Páirtí an Lucht Oibre le clár den eite chlé a chur chun tosaigh.

Nuair a bhí mé cupla bliain le cois deich mbliana d'aois, i dtús na n-ochtóidí, thaispeáin Teilifís na Fionlainne clár faisnéise le Mirja Metsola, craoltóir mná atá, sílim, pósta ar Ghaeilgeoir ó Éirinn.

Agus munar éirigh leo gach a bhí uathu a chur i gcrích, d'éirigh leo an bhrí is an bheatha a shú amach as mórán chuile ráiteas, chuile cháineadh, chuile phlean gníomhaíochta, chuile straitéis a d'eascair ón gcruinniú nach raibh ag teacht lena gclár féin.

Is iomaí sampla eile atá ann den chaoi ar éirigh le SAM an clár traidisiúnta forbartha is fóirithinte, gan trácht ar an gclár comhshaoil, a chur as a riocht i Johannesburg.

Tá sé ag mealladh daoine chuig an stáisiún nár bhain úsáid as a gcuid Gaeilge le fada an lá, daoine nach mbeadh ag féachaint ar a leithéid de chlár ar a leithéid de bhealach teilifíse de ghnáth.

B'éigean dúinn cur suas leis seo, cé nach raibh muid sásta, agus lean muid ar aghaidh leis an chlár oibre, cé nach raibh mórán ama fágtha againn.

Leasuithe ======= Tá leasuithe ag dul ar aghaidh ag baint le póilíneacht, dímhíleatú agus an clár cothromaíochta, mar a thugtar air, a mbeidh náisiúnaithe sásta leo.

Cén obair a dhéanann Aonad na Gaeilge anois? Cúrsaí: Tá clár cuimsitheach de chúrsaí teanga ag leibhéil éagsúla á stiúradh ag Aonad na Gaeilge (*ab initio*, bunrang, meánrang 1, meánrang 2, ardrang agus cruinneas sa Ghaeilge).

Nó tig leis dul chuig suíomh gréasáin an rialtais agus an clár oibre a léamh ó chompord a oifige féin.

Praghas: €25 (clúdach crua)* Gluais • Glossary beathaisnéis údaraitheauthorized biography a dialanna pearsantapersonal diaries páipéir phríobháideachaprivate papers go dtí gur insealbhaíodh í ina hUachtaránuntil she was installed as President bailithe le chéilegathered together bhriseadh lárthéarmamid-term break ghuigh Patrick oíche mhaith ar gach duinePatrick bade everyone goodnight as go brách leisoff he went ina sámhchodladhsound asleep clagarnachclatter liúigh Patrick féinPatrick himself yelled den chosán bristeof the broken pavement foscadhshelter tolgcouch phléasc gloine fhuinneoga an doraisthe glass of the windows in the door exploded rinne lámhachánshe crawled dallógablinds leathorlachhalf an inch grúpa confachan angry group idirboth ag béiceachshouting casúrhammer tairnínails cláir adhmaidwooden boards gráscardisorderly mob bosca na bhfiúsannathe fuse box lúth na ngéagthe power in her limbs marbhintinneach le heaglamentally paralysed with fear crógachtbravery cinnireachtleadership fuaraigeantacool-headed ag síneadh na sreinge thart an coirnéalextending the chord around the corner ag stiúradh cúrsaí cosantadirecting defence matters as a támhnéal faitísfrom her trance of fear ag breith ar dhá chamángetting hold of two hurleys shín amach a cosshe extended her leg Baineadh tuisle as an bheirt acuBoth of them tripped a fhad a mhair an t-ionsaías long as the attack lasted i mbaol a mbáisin danger of being killed scanraithe as a mbeathascared to death trost na mbrógthe tramp of the shoes carr coimhthíoch bána strange white car go tráthrialtaregularly nach ndéanfadh Paddy iarracht teacht abhailethat Paddy wouldn't try to come home róchontúirteachtoo dangerous í ar a díchealldoing her best ag iarraidh an tocht a cheilttrying to hide the emotion leis an mhinicíocht raidió sinwith that radio frequency barúilidea gluaiseachtaímovements i bhfianaisein light of nach bhfuil an dara rogha aici ach a admháilthat she has no choice but to admit drogallreluctance an t-aon chosaintthe only protection

Craoladh clár a rinne *Léargas *ar an bhfear léannta seo le déanaí chomh maith ar RTÉ.

Tá clár spéisiúil imeachtaí leagtha amach acu idir seo agus mí an Mheithimh, ina measc taispeántais shaothar ealaíontóirí ó Shligeach agus Liatroim, chomh maith le taispeántas de roinnt de shaothar Shéighinn, a bheidh ar siúl le linn Fhéile An Earagail.

AÓF: Má chuireann muid an comórtas don veidhlín ag an Fhleadh i gcomparáid leis an gcomórtas seo … LÓM: D'fhéadfá dul chuig aon fhleadh réigiúnach agus b'fhéidir go mbeadh 50 nó 60 duine ann! AÓF: Mar sin, an cheist atá agatsa ná cá bhfuil an 50 duine sin, mar shampla, a bheadh ag cur isteach ar chomortáisí i mBaile Átha Cliath? LÓM: Go díreach! Cén fáth nach bhfuil siad sin páirteach i gcomórtaisí an Oireachtais? AÓF: An gceapann tú go bhfuil a fhios acu faoi? LÓM: Bhuel, sheol muid amach os cionn 2,000 cóip de chlár na gcomórtas i mbliana.

Na laethanta seo, agus sceon ar an bpobal faoi ghalair den uile chineál, cheapfá go mbeadh an ghné sin den cheist ar bharr an chláir oibre ag an Roinn.

Fuair mé taithí éigin ar chúrsaí oideachais ar an dóigh sin agus scríobh mé mo chlár teagaisc féin.

Bhí caint le tamall roimh óráid an Uachtaráin ar an fhadhb áirithe shóisialta seo agus rinne "Primetime" ar RTÉ clár faisnéise speisialta fúithi.

" "Cé a scríobhfaidh an clár?" a d'fhiafraigh cailín a bhí i láthair.

Tá cáil ar ár gclár imeachtaí agus ar ár gcuid cúrsaí.

Bhí diabhal beag damanta éigin ag bualadh a chláir éadain le casúr cruach.

Chaith mé dhá uair an chloig i gclár na mionn ag binse breithimh fostaíochta i Learpholl ar an 6 Meitheamh.

Craoladh an clár deireanach ag deireadh mhí an Mheithimh.

Nuair a chonacthas mo leathshúil i lár chlár m'éadain cuireadh fáilte romham.

Sna laethanta sula raibh an t-idirlíon forleathan bhíodh dioscaí flapacha agus na cláir ríomhaireachta orthu ag feidhmiú mar óstaigh, ach anois is leor teachtaireacht ríomhphoist.

"*Trojan*" a thugtar ar an saghas sin clár toisc go mbíonn an chuma orthu gur cláir úsáideacha iad.

"Sílim go bhfuil a chuid cláracha teilifíse suimiúil; choimheád mé iad, agus choimheádfainn arís iad, agus chuirfinn ar chlár léinn iad le díospóireacht a chothú.

Craoladh an clár deireanach ag deireadh mhí an Mheithimh.

Níl aon easpa maisíochta ann anois agus is cinnte go mbeidh roinnt daoine ag iarraidh iad ar fad a úsáid láithreach agus clár faisnéise á dhéanamh acu as a bhfíseáin laethanta saoire.

Ghlac muintir na háite páirt i gclár faisnéise, "Blood of the Vikings", an rinne an BBC in 2001.

Tá cúpla clár fáisnéise ó thíortha iasachta ar nós na Bainglaidéise agus na Maláive déanta chomh maith acu do TG4.

Ansin bíonn clár mór cúrsaí geimhridh ann freisin.

Chas mé ar Charlie Lennon (nach maireann) in 2000 nuair a bhí Hector Ó hEochagáin ó TG4 ag déanamh clár faisnéise faoi John Lennon, cothrom 20 bliain óna dhúnmharú i Nua Eabhrac.

Cuireann sé a lámha chuig a chlár éadain agus leanann sé air ag machnamh.

Dar leis an iriseoir and staraí John Bowman, sa chlár fáisnéise faoi Whitaker sa tsraith "Nation Builders", bhí bunphrionsabail Chomhaontú Aoine an Chéasta 1998 go léir breactha síos ag Whitaker tríocha bliain roimhe sin nuair ba é a chomhairligh Jack Lynch faoi chúrsaí an Tuaiscirt.

Le gairid thaispeáin Channel 4 na Breataine clár dar teideal "Texas Teenage Virgins" clár faisnéise faoin churaclam atá á mhúineadh i scoileanna poiblí in Texas, agus go háirithe iad siúd i Lubbock County, a chuireann béim ar staonadh ó ghnéas amháin.

Cé nach raibh na húdaráis i Learpholl ullamh do shlua mar seo, ní bhfuair ach dhá dhuine is fiche acu bás le hocras, de réir an chláir oifigiúil.

An rud a chonaic Cathal nach bhfaca daoine roimhe ná, toisc gur clár mionlaigh a bhí ann, bhí i bhfad níos mó saoirse ag an bhfoireann ná mar a bhí ag an dream a bhí ag obair ar na cláir Bhéarla.

"Ní mó ná sásta a bhí mé cúpla mí ó shin agus mé ar mó sháimhín só istigh i dtábhairne, mé suite liom féin ag ól cúpla galún leanna go ciúin béasach, nuair a tháinig ceann de na cleitíní damanta sin fá leath troighe de mo chluais chlé - bhuail sé mé i gclár m'éadain!" Balor bocht! Ní mó ná sásta a bhíonn sé leis na daoine nach mbíonn ag caitheamh ar chor ar bith sna tábhairní - iad sin nach mbíonn ag caitheamh airgid atá i gceist aige, iad sin nach gcuireann a lámh isteach ina bpócaí riamh ach amháin fá choinne a dtóin a scríobadh.

Agus Bod sínte ar chlár a dhroma, thuig an chosmhuintir go raibh géarchéim chosanta ann.

Sa tréimhse sin bhíos mar chlár-reachtaire, clár-reachtaire sinsearach, Eagarthóir Stiúrtha Nuachta, Eagarthóir Stiúrtha Cláracha agus Leas-Cheannaire.

Ar an chlár oibre ag an am sin, bhí bunú naíscoile agus bunscoile lán-ghaelaí, soláthar ranganna oíche agus imeachtaí sóisialta, chomh maith le feachtas stocaireachta chun seirbhísí Gaeilge a fháil don phobal.

Níl a fhios agam an ligeann an clár ama dúinn bualadh leo i gceart.

Dúirt an *Christian Coalition *gur "cladhairí" a bhí sna polaiteoirí, a bhí tar éis géilleadh "don chlár radacach homaighnéasach".

Mar is gnách, tá gá le córagrafaíocht ach tá bearna mhór idir an méid atá á éileamh ag Sinn Féin agus clár ama an DUP.

" Tá tacaíocht tugtha do Flick ag Weiss, a tharraingíonn aird ar an chlár cuimsitheach atá leis an taispeántas a dhíríonn ar an tréimhse Naitsíoch.

Gluais • Glossary carógblack-haired woman airdheed míchinniúintill fate caidéisinquisitiveness frigháireslight smile ní shamhlófáyou wouldn't imagine cár go cluaisgrin to the ears go réchúiseachin a laidback way geolánfan glinnclear, distinct a dhallfadh thúwhich would blind you ceirdtrade an rud ar dheacra greim a fháil airthe thing that was difficult to get hold of súimínsip fiosrúinvestigating ar a thóirlooking for him geoindrone, hum boladh a allais féin chuigethe smell of his own sweat coming to him cuideachtacompany leigheassolution díbholaíochdeodarant ceist oidhreachtaquestion of inheritance os cionn cláirlaid out (dead) uisce reoiteiced water a thuairimseanhis opinion prochógahovels drochfháistinebad prophecy buagift tairbhebenefit ar nós cuma liomindifferently a shúile sáite i ngile na cathrach amuighhis eyes staring at the whiteness of the city outside marfachdeadly ag dul don éag mar cháchgoing the way of all flesh beathalivelihood bean feasafortune-teller go frimhagúilmockingly ag ceilt na seanscéine uirthihiding the old terror from her beag beann ar bhrothallindifferent to heat anamsoul an dea-scéalthe good news an drochscéalthe bad news á pholladhstabbing him a ghéaga leata faoi chosa an domhainhis legs open under the feet of the world

Fuair mé mo chéad phost mar stiúrthóir DV as, le clár siamsaíochta, *It's a Family Affair *(Green Inc.

Tugann clár faisnéise Jeremy Deller, *Memory Bucket 2003*, atá suite in Texas, an lucht féachana go dtí láthair léigear Waco agus baile dúchais an Uachtaráin George W.

Reáchtáil an tIontaobhas Náisiúnta na turais sin, mar chuid de chlár imeachtaí a ritheann ón earrach go dtí an fómhar.

AÓF: Cad as a dtáinig an smaoineamh an chéad lá riamh? JMcB: Nuair a tháinig Raidio Phobal Inis Eoghain ar an aer ceithre bliana ó shin iarradh orm féin clár dátheangach a chur i láthair.

Thug mé cuairt le gairid ar an naíonra Gaeilge atá i mBéal an Átha Mhóir, áit a bhfuil clár nua gníomhaíochtaí do pháistí réamhscoile á chur i bhfeidhm ar bhonn píolótach.

I bhfianaise na bpáistí a chonaic mé i mBéal an Átha Mhóir, tá ag éirí thar cionn leis an gclár - ba léir ar an lá go raibh siad ag baint ard-taitneamh as.

Chuireadh sé an clár imeachtaí le chéile agus bhíodh baint aige le léiriúcháin agus stiúradh na ndrámaí fosta.

Is é atá geallta ag Corcaigh 2005 ná spiorad Chorcaí agus spiorad na hÉireann agus na hEorpa a chur in iúl trí chlár fairsing d'imeachtaí éagsúla spéisiúla, agus beidh ealaíontóirí de gach cineál ansin ina mílte ó gach cearn den tír agus den mhór-roinn le bheith páirteach sna himeachtaí sin.

Tá a lán spéise agam sa *Derry Club*, agus nuair a fuair mé scairt ghutháin ó Lynn Keane i 1995 ag lorg eolais faoi na dílseoirí i Learpholl le haghaidh clár faisnéise do *Channel 4, *bhí mé sásta cuidiú a thabhairt di.

I measc na gcomhlachtaí eile ar fiú súil a choinneáil orthu, fiú mura bhfuil agat ach an t-aon súil nimhe amháin i lár chlár d'éadain, tá (www.

Marc: D *Cathy Ní Ghoill (Ball ainmnithe, Neamhspleách) * D'éirigh go maith le Cathy Ní Ghoill riachtanais na n-oileán a chur ar an chlár oibre.

Sna daichead bliain ina dhiaidh sin scríobh Eoin agus chuir sé i láthair 16 scannán agus 53 clár faisnéise ar litríocht, bhéaloideas, theanga agus chultúr na hÉireann do chraoltóirí seirbhísí poiblí.

Phléasc mé amach ag gáire nuair a chonaic mé clár fógraí ar dhá chos agus "*Croeso i mBerwyn*" scríofa air.

DENIS: Nach raibh Naomh Agaistín ina pheacach chomh mór is a shiúil clár an domhain riamh? Agus rinneadh easpag agus fealsamh de.

Ba é an clár faisnéise *Léargas *ar RTÉ ar an ábhar céanna a spreag an díospóireacht seo.

Tharla fosta nach raibh an tairngire doiligh a aithint nó ní bheadh duine ar bith eile ach tairngire sásta dul i measc an phobail agus stánadh go míchéadfach orthu amach as leathshúil ollmhór ghránna ghráiciúil éagruthach i lár chlár a éadain.

Tuairiscítear gur mhaith leo go mairfeadh an clár OSP, ach go ndéanfar ísliú mór ar na fóirdheontais a bheas ag teacht ó na cáiníocóirí.

Ach an chúis go bhfuil *The Simpsons *chomh greannmhar sin – agus a bhfuil oiread tóra ar an chlár sna Stáit Aontaithe agus in Éirinn – ná nach gcloíonn siad le greann éadrom amháin.

“Áit ar bith ar chlár an domhain seo seachas an Tuirc,” a d’fhreagair Kebab le gáire mór garbhghlórach.

Tá an taispeántas seo mar chuid de chlár imeachtaí atá ar bun ag an Mhúsaem Nua-Ealaíne chun athbhreithniú cuimsitheach a dhéanamh ar shaothar ealaíontóirí Éireannacha a bhfuil clú idirnaisiúnta orthu, ina measc, go dtí seo, Willie Doherty agus Cathy Prendergast.

Cúpla bliain ó shin fuair mé féin suim airgid ó TG4 le dul i mbun taighde ar chlár faisnéise mar gheall ar an iaraire ó Dhún na nGall, Neil Blaney.

“Seafóid,” a deir siad sin atá i gcoinne an phlean agus, leis sin a chruthú, d’athchóirigh lucht déanta an chláir faisnéise “Tonight” seanteach in Dingle taobh istigh de cheithre seachtainí ar chostas £18,000 (www.

Seo cuid den mhéid a bhí le rá aige: … níl barúil agam cad é a dhéanfaidh mé i mí Dheireadh Fómhair nuair a bheas an clár sin (an clár faisnéise) críochnaithe mar, más fíor, ní bheidh aon airgead eile ar fáil i mbliana.

Mar níl déanta acu go dtí seo ach cláir aonair fhaisnéise do TG4, *so* cén chaoi a bhféadfaimis ceathrú milliún punt a thabhairt dóibh chun sraith de chláir a dhéanamh? Dá bhrí sin, an rud a rinne muid ná gur thug muid roinnt airgid do na comhlachtaí Gaeilge, agus ansin thug muid airgead do chomhlachtaí an Bhéarla atá tar éis ceangal a dhéanamh le daoine i saol na Gaeilge agus thug muid airgead do chomhlachtaí Gaeilge atá bunaithe ó dheas agus atá anois lonnaithe ó thuaidh freisin.

Mar níl déanta acu go dtí seo ach cláir aonair fhaisnéise do TG4, *so* cén chaoi a bhféadfaimis ceathrú milliún punt a thabhairt dóibh chun sraith de chláir a dhéanamh? Dá bhrí sin, an rud a rinne muid ná gur thug muid roinnt airgid do na comhlachtaí Gaeilge, agus ansin thug muid airgead do chomhlachtaí an Bhéarla atá tar éis ceangal a dhéanamh le daoine i saol na Gaeilge agus thug muid airgead do chomhlachtaí Gaeilge atá bunaithe ó dheas agus atá anois lonnaithe ó thuaidh freisin.

Cén obair a dhéanann PCT ó bhliain go bliain? Reachtáiltear clár leathan imeachtaí i rith na bliana agus tá sé i gceist againn cur leis sin, de réir mar a thiocfaidh éileamh ón bpobal.

Beidh baill an IRA ag cuidiú le Sinn Féin an clár polaitíochta a chur i gcrích as seo amach.

” (“*Doh*,” mar a déarfadh Homer Simpson!) Cúig bliana fichead a chaith Seán Ó Cuirreáin le Raidió na Gaeltachta, mar chlár-reachtaire ar dtús, mar Eagarthóir Stiúrtha Clár, agus, ar deireadh, mar Leas-Cheannaire ar an stáisiún.

“I ndáiríre, leis an gcaidreamh atá againn leis na heagraíochtaí Stáit, ní shílim gur ábhar an-mhór ar an gclár oibre acu é seo.

Tá sé ag súil go gcuirfidh an clár faisnéise seo an leagan ceart de scéal na ndrongadóirí ar fáil, scéal nach bhfuil le fáil i scannáin agus i leabhair faoin ábhar.

Beidh clár an-leathan imeachtaí i gceist: taispeántais, léachtaí, ceol agus, ar ndóigh, ón Déardaoin amach beidh na comórtais ar siúl.

Níl rud ar bith ar chlár na cruinne a chuireann teachtaireacht ina luí orthu siúd níos fearr ná an buidéal, an bríce agus an buama peitril.

Léiríodh an scéal seo i gclár faisnéise le Robert Beckford dar teideal “The Gospel Truth” a taispeánadh ar Channel 4 níos luaithe i mbliana.

Beidh breis airgid ag teastáil sa bhliain atá romhainn má tá muid chun leanúint leis an gclár cuimsitheach atá leagtha amach againn.

Tá rath ar Chonair Iarnróid an Iarthair, ó Chorcaigh go Clár Chlainne Mhuiris, agus tá nasc maith bus freisin idir Clár Chlainne Mhuiris, Sligeach agus cathair Dhún na nGall, ar ceangal maith é leis na traenacha.

De réir mar a thuigim, athchraolfar an clár seo ar an 15 Feabhra.