Díbirt ======= Nuair a stop an troid, gealladh do Dwyer go gcuirfí i gcéin go Meiriceá é, seachas é a dhaoradh chun báis, rud a bhí i ndán do mhórán eile de réabhlóidithe na linne.

Tá sé coitianta go maith, go stairiúil agus sa lá atá inniu ann, go ngearrtar pionós báis ar dhuine dubh a dhúnmharaíonn duine geal, ach is annamh a ghearrtar an pionós céanna ar dhuine geal a mharaíonn duine dubh.

San am sin, ní dóigh liom gur thuig daoine i gceart go ndearna na haltraí an obair leis na hothair a bhí i mbaol báis go deonach - ní raibh aon íocaíocht i gceist.

Nuair a bhain Siddons Páras amach ar an 6ú lá, bhí séala ar an gcónra agus bhí an teastas báis sínithe.

" "Níl iontas ar bith duitse a bheith ar do sheachaint," arsa Dónall, "nó bhí tú mar a bheadh an bás ann.

" "Níl iontas ar bith duitse a bheith ar do sheachaint," arsa Dónall, "nó bhí tú mar a bheadh an bás ann.

Táthar tar éis tástáil DNA a úsáid i go leor cásanna chun neamhchiontacht príosúnach ar rae an bháis a chruthú, daoine go minic a bhíothas ag brath a chur chun báis i gceann cúpla lá.

Nuair a smaoinímid ar na fadhbanna a bhíonn ag an dream seo le halcól, le drugaí, le coireacht agus an méid acu a chuireann lámh ina mbás féin, feicimid an tábhacht a bhaineann leis an gcumasú a thugann obair agus gluaiseachtaí deonacha do dhaoine tionchar a bheith acu ar a dtodhchaí agus a saol féin.

Faoin am a chríochnaigh an cogadh sin i 1992, bhí 75,000 duine marbh agus go leor eile thíos le brúidiúlacht na scuadanna báis.

Beidh an ginmhilleadh ceadaithe fosta i gcás ban a bheas i mbaol báis le linn na breithe.

Bás a deirféar ======= Mhothaigh Pádraigín go raibh dualgas uirthi a leithéid d'obair a dhéanamh, go háirithe i ndiaidh bhás a deirféar Eithne, a chuir lámh ina bás féin i 1999.

Caoineadh a bhás ar fud na cathrach.

Ag caint ar phearsanra tábhachtach an UUP a bhí sé, i ndiaidh a gcruinnithe an mhí seo caite inar ghearr siad pionós an bháis ar Chomhaontú Aoine an Chéasta mura ndéanfadh an IRA mar ba mhian le hArd-Chomhairle na nAontachtach.

Dúirt Angela Woodruff leis an Bhreitheamh Dame Janet Smith gur scríobh an Dr Shipman "old age" mar chúis báis ar theastas báis a máthar, cé go raibh sí breá fuinniúil agus folláin.

"Go dtéid trí sluaiste an bháis orm, ní mhothóidh mé chomh holc is a mhothaím inniu," arsa Fergus.

* Gluais • Glossary doirtealsink cith fearthainnea rain shower trup na veainthe noise of the van cabhsalane uiligall thriomaigh méI dried go bhfeicfinnuntil I'd see inneall an chairrthe engine of the car casta asturned off ar bheannaigh sé domhthat he greeted me modhúilgentle bradáinsalmon scadáinherring beithíochbeast boladh milis an éisc ár gclúdúthe sweet smell of the fist covering us leitheannaflat-fish troisccod Ar mhothaigh tú an toirneach?Did you hear the thunder? cibé ar bithanyway reoiteoirfreezer bheir sé ar na scadáin ina bpéiríhe caught the herring in pairs crágalarge hands gágcrack de bharraíochtin excess cúpla crág oighreoigea few handfuls of ice ina mullachon top of them bhog sé go fadálachhe moved slowly cruithump go foighdeachpatiently drochthimpistea bad accident is mór an garit's a good thing dhéanfaidh sin muidthat'll do gan a thomhaswithout weighing it dlaíóg ghruaigestrands of hair sa chisteanachin the kitchen cuma bhrónacha sad look ó mhaidinsince this morning corrlásome days deoirdrop go fuireachaircautiously ródhánatoo bold/cheeky sliosslice tarraingtto draw Tae uilig a ólaimseI only drink tea an aimsir seothese days Ailt an ChorráinBurtonport ráchairtrun, demand monarchainfactories d'fhear céileseyour husband iascairefisherman An ScreabánThe area in Gaoth Dobhair where factories are located cibé cá fhad is a mhairfeas sin!however long that'll last dhéanaim i dtólamh dearmadI always forget a cailleadhwho died an lá faoi dheireadhthe other day Char mhothaighI didn't (hear) stócach óga young lad ailsecancer cearrwrong Thug sé a bhásIt killed him bolgam taea mouthful of tea fuarthas a chorp báitehis drowned body was found dhá chónairtwo coffins dhá fhairetwo wakes coisreacadh Dé orainnGod bless us A Dhia ár sábháilGod save us buille tromheavy blow bíodh slios den cháca sinséir sin agathave a slice of that ginger cake lán marahigh tide sruthánstream meascaithe leismixed with it slanntracha éiscfish scales fearthainnrain níochánwashing ar son an taefor the tea B'fhearr domhsa a bheith ag gabháil giota eileI'd better be going ar shiúlgone ag teacht isteach domhon my return uchtánarmful, load carried close to chest éadaí leaththirimehalf-dry clothes a smaointigh méthat I remembered nár íoc méthat I didn't pay

* Gluais • Glossary doirtealsink cith fearthainnea rain shower trup na veainthe noise of the van cabhsalane uiligall thriomaigh méI dried go bhfeicfinnuntil I'd see inneall an chairrthe engine of the car casta asturned off ar bheannaigh sé domhthat he greeted me modhúilgentle bradáinsalmon scadáinherring beithíochbeast boladh milis an éisc ár gclúdúthe sweet smell of the fist covering us leitheannaflat-fish troisccod Ar mhothaigh tú an toirneach?Did you hear the thunder? cibé ar bithanyway reoiteoirfreezer bheir sé ar na scadáin ina bpéiríhe caught the herring in pairs crágalarge hands gágcrack de bharraíochtin excess cúpla crág oighreoigea few handfuls of ice ina mullachon top of them bhog sé go fadálachhe moved slowly cruithump go foighdeachpatiently drochthimpistea bad accident is mór an garit's a good thing dhéanfaidh sin muidthat'll do gan a thomhaswithout weighing it dlaíóg ghruaigestrands of hair sa chisteanachin the kitchen cuma bhrónacha sad look ó mhaidinsince this morning corrlásome days deoirdrop go fuireachaircautiously ródhánatoo bold/cheeky sliosslice tarraingtto draw Tae uilig a ólaimseI only drink tea an aimsir seothese days Ailt an ChorráinBurtonport ráchairtrun, demand monarchainfactories d'fhear céileseyour husband iascairefisherman An ScreabánThe area in Gaoth Dobhair where factories are located cibé cá fhad is a mhairfeas sin!however long that'll last dhéanaim i dtólamh dearmadI always forget a cailleadhwho died an lá faoi dheireadhthe other day Char mhothaighI didn't (hear) stócach óga young lad ailsecancer cearrwrong Thug sé a bhásIt killed him bolgam taea mouthful of tea fuarthas a chorp báitehis drowned body was found dhá chónairtwo coffins dhá fhairetwo wakes coisreacadh Dé orainnGod bless us A Dhia ár sábháilGod save us buille tromheavy blow bíodh slios den cháca sinséir sin agathave a slice of that ginger cake lán marahigh tide sruthánstream meascaithe leismixed with it slanntracha éiscfish scales fearthainnrain níochánwashing ar son an taefor the tea B'fhearr domhsa a bheith ag gabháil giota eileI'd better be going ar shiúlgone ag teacht isteach domhon my return uchtánarmful, load carried close to chest éadaí leaththirimehalf-dry clothes a smaointigh méthat I remembered nár íoc méthat I didn't pay

* Gluais • Glossary beathaisnéis údaraitheauthorized biography a dialanna pearsantapersonal diaries páipéir phríobháideachaprivate papers go dtí gur insealbhaíodh í ina hUachtaránuntil she was installed as President dódh nó tréigeadh 1,800 teach1,800 houses were burnt or abandoned lámhachshooting rachtoutburst acraí tíhousehold utensils as go brách leooff they went léiriúproduction cheanncheathrúheadquarters coistí cosanta áitiúlalocal defence committees dírbheathaisnéisautobiography gan strówithout difficulty i dtaiscesaved do lá na coise tinnefor a rainy day bhí cúrsaí chomh dona sinthings were so bad dá mba gháif it was necessary leithleachasselfishness scoilt aduainstrange split chiap sé Máire ar fadit really tormented Máire easpa suimelack of interest tragóidítragedies Cumann Naomh Uinseann de PólVincent de Paul Society baill shinsearacha na heagraíochta sin cois Lifethe senior members of that society in Dublin tuairisc suas lena bhéal dóa report up to his face géarchéimcrisis chun an Cumann a ghríosadhto spur the Society into action saothar in aiscewaste of time déistindisgust ag cáineadhcriticising ciúnaithe go mórgreatly quietened línte síochánapeace lines ruathair laethúladaily raids polarúpolarization girseacha ógayoung girls nóibhéinenovena cailín aonaira lone girl ní ba ghaire don ghráscarnearer to the scuffle le dul i gcabhair ar Catherineto go to Catherine's help an cúigear a ruaigeadhto drive the five off riochtstate a cuid néarógher nerves clocharconvent ar an Iúrin Newry tachrántoddler eachtraincident círéibriot faoi lán seoilin full swing ag glioscarnachglistening bréan le boladh gáissmelling bad from gas comhracfight otharcharrambulance formhór an bhealaighmost of the way ag dul ar foscadhsheltering ag sciorradhsliding ag lámhacáncrawling fras lámhaighvolley babhlaíbowls a gciarsúirtheir hankies leachtliquid cosaintprotection bodhardeaf bhí scolaíocht speisialta de dhíth airhe needed special schooling ba ghnách leishe used to d'fhaigheadh sé síob abhailehe used to get a lift home stad an bhusthe bus stop thuirling séhe disembarked neamhurchóideachinnocent bábántainnocent ag cogarnaíl taobh thiar dewhispering behind him trup na mbrógthe sound of the shoes neamhchoireachinnocent níor shamhlaighhe didn't imagine an t-uafásthe horror anfaterror cortwist dírithe ar a chloigeann lomaimed at his bare head scáilshadow scoilteadh a bhlaoschis skull was split open scréachascreams na hionsaitheoiríthe attackers níos truacántamore plaintive go prasquickly ag maothú an chairpéidmoistening the carpet Ba dhóbair dó bás a fháilHe nearly died go raibh an t-ádh dearg airthat he was extremely lucky ar mire le feargmad with rage beaginmhehelplessness cé a bhí ciontachwho was responsible níor cúisíodh duine ar bith riamhnobody was ever charged ciontach i ndúnmharúguilty of murder go gairid i ndiaidh an ionsaitheshortly after the attack ag maíomhstating seanphionós na fuipethe old whip punishment i gcás coirpeach a gheofaí ciontach i dtromionsaíin case of criminals found guilty of assault peann a chur le párto put pen to paper aiféalaregret gur éiligh sí pionós corparthathat she demanded corporal punishment ag teacht salach ar gach ar chreid sí riamh anngoing against everything she ever believed in

Praghas: €25 (clúdach crua)* Gluais • Glossary beathaisnéis údaraitheauthorized biography a dialanna pearsantapersonal diaries páipéir phríobháideachaprivate papers go dtí gur insealbhaíodh í ina hUachtaránuntil she was installed as President bailithe le chéilegathered together bhriseadh lárthéarmamid-term break ghuigh Patrick oíche mhaith ar gach duinePatrick bade everyone goodnight as go brách leisoff he went ina sámhchodladhsound asleep clagarnachclatter liúigh Patrick féinPatrick himself yelled den chosán bristeof the broken pavement foscadhshelter tolgcouch phléasc gloine fhuinneoga an doraisthe glass of the windows in the door exploded rinne lámhachánshe crawled dallógablinds leathorlachhalf an inch grúpa confachan angry group idirboth ag béiceachshouting casúrhammer tairnínails cláir adhmaidwooden boards gráscardisorderly mob bosca na bhfiúsannathe fuse box lúth na ngéagthe power in her limbs marbhintinneach le heaglamentally paralysed with fear crógachtbravery cinnireachtleadership fuaraigeantacool-headed ag síneadh na sreinge thart an coirnéalextending the chord around the corner ag stiúradh cúrsaí cosantadirecting defence matters as a támhnéal faitísfrom her trance of fear ag breith ar dhá chamángetting hold of two hurleys shín amach a cosshe extended her leg Baineadh tuisle as an bheirt acuBoth of them tripped a fhad a mhair an t-ionsaías long as the attack lasted i mbaol a mbáisin danger of being killed scanraithe as a mbeathascared to death trost na mbrógthe tramp of the shoes carr coimhthíoch bána strange white car go tráthrialtaregularly nach ndéanfadh Paddy iarracht teacht abhailethat Paddy wouldn't try to come home róchontúirteachtoo dangerous í ar a díchealldoing her best ag iarraidh an tocht a cheilttrying to hide the emotion leis an mhinicíocht raidió sinwith that radio frequency barúilidea gluaiseachtaímovements i bhfianaisein light of nach bhfuil an dara rogha aici ach a admháilthat she has no choice but to admit drogallreluctance an t-aon chosaintthe only protection

Ó thaobh na Gaeltachta de, tá an Ghaeilge ag fáil bháis go tapa sna Gaeltachtaí agus caithfear rud éigin a dhéanamh chun í a shábháilt.

Faoin am sin, bhí a phósadh tite as a chéile agus bhí a lán daoine sa Roinn an-bhuartha mar gheall ar a shláinte; bhí eagla ar dhaoine áirithe go gcuirfeadh sé lámh ina bhás féin, fiú.

Agus iad go fóill ag caoineadh a báis, bhog an teaghlach go dtí na Bronx ó dheas, ansin Brooklyn, áit ar thóg a Aintín Mary Bill ón uair a bhí sé seacht mbliana d'aois.

Bhain scéal a bháis preab millteach asainn go léir a raibh cion agus meas againn air.

Is cuma leis má sheasann sé ar bharraicíní, mar a déarfá, agus is minic a cháineann sé oifigigh a chontae dhúchais féin, Loch Garman (chuir sé Coiste an Chontae i gcomparáid le hiasc lofa in alt amháin!) faoin easpa iarrachta, dar leis féin, maidir le cur chun cinn na hiománaíochta i Loch Garman, cluiche atá i mbaol a bháis, dar leis, sa chontae sin mura gcuirtear plean gníomhaíochta i bhfeidhm go luath.

Insím do Neil fá sheanaintín mo mhná céile, a bhí ar leaba an bháis i dtigh s'agam féin ar feadh cúpla mí.

Tharraing an scéala atá ag Maier faoi fhonn a bheith ar Jackie lámh a chur ina bás féin tar éis mharú JFK aird na meán ar an leabhar le gairid.

Mar sin de, agus na daoine óga seo ar fad chomh corraithe sin, agus iad breá sásta a bheith ag crostacht leo, an bhféadfadh saothar Sheridan dul i bhfeidhm orthu, gona scéal casta grá, faoin streachailt a bhíonn le déanamh ag tuismitheoirí, agus faoi chruálacht an bháis? An bhféadfadh scéal Éireannach an croí a bhogadh ag na déagóirí seo, as áiteanna ar fud an domhain mar Háití, Boisnia, an Cholóim agus Portó Ríce ina bhfuil saol an-chorrach ag daoine? An-tógtha leis ======= Múchadh na soilse, agus tosaíodh ag taispeáint an scannáin, agus roimh i bhfad ba léir go raibh na daoine óga seo as Manhattan an-tógtha le scannán an stiúrthóra Éireannaigh.

Thuig mé go maith an bás mall uaigneach uafásach nuair a leanas na treoracha ag an taispeántas ar an Titanic sa mhúsaem i Chicago ((www.

I 1986, bhog sé a chuid ranganna go dtí halla uimhir a dó an Ancient Order of Hibernians (AOH) i mBabylon (nó Baibealóin, mar a thugann Gaeilgeoirí an cheantair ar an áit), Inis Fada, Nua-Eabhrac, agus lean sé leis ag múineadh na Gaeilge ansin go dtí lá a bháis sa bhliain 1988.

Fuair Kitty dhá glaoch gutháin ar an 6 Deireadh Fómhair seo caite, ceann acu ag rá go raibh Nia tagtha ar an saol, agus ceann eile ag rá go raibh Proinsias go dona tinn san ospidéal agus i mbaol báis.

Gearradh téarma príosúin seachtaine air agus é ansin de bharr gur labhair sé amach i gcoinne rialtas na Nigéire agus chonaic sé go leor uafás, daoine á gcur chun báis go poiblí mar shampla, agus é ag cur faoi sa tír.

900 bás sa bhliain ======= Drochstaitisticí báis agus tinnis a spreag Rialtas na hÉireann leis an chosc ar an tobac a chuir i bhfeidhm ar ndóigh, agus tá na staitisticí i Learpholl chomh dona céanna.

Faigheann níos mó ná 13,000 duine bás mar gheall ar chaitheamh tobac ansin gach bliain - sin 25% den líon iomlán básanna.

Cén fhís atá agat féin maidir leis an nGaeilge? Caithfear éirí as a bheith ag tuar bhás na Gaeilge.

Cúpla bomaite roimh thús an chluiche a bhí ann agus bhí na mílte ag scairteadh leis na póilíní, ag rá go raibh siad i mbaol báis, ach níor thug siad aird ar bith orainn.

Cháin an t-údar an marú agus bhí uirthi féin an Iordáin a fhágáil faoi dheifir tar éis bhagairt báis.

Agus bunaíodh iad ar na cúiseanna céanna freisin, ina measc, go raibh dúchas na nGael á chreimeadh go síoraí ag Gaill, go raibh na seanteangacha ag saothrú an bháis agus go raibh na daoine thíos leis.

Cé go raibh Kilfoyle in aghaidh an chogaidh ón tús, agus gur cháin sé Tony Blair go láidir agus an dóigh a raibh sé ag sodar i ndiaidh George Bush, ní raibh sé ag iarraidh pointí polaitiúla a dhéanamh nuair a bhí Ken Bigley i mbaol báis.

* Gluais • Glossary dul i dtaithí arget used to seanmóirsermon léachtaíreadings gnáthchomhráordinary conversation chomh tuirseach is a bhínnhow tired I used to be luasspeed sruth caintea stream of words foighneachpatient botúinmistakes séiplíneachchaplain bosca faoistineconfession box ag éisteachthearing confessions eascainíswearing iarrachtattempt leithreastoilet sna Flaithisin Heaven seálshawl sa Nigéirin Nigeria deoisediocese gáneed ualachburden misneachhope leictreachaselectricity cuisneoirífridges cadhnrabattery a bheadh le luchtúwhich would have to be charged gineadóirgenerator go han-spárálachvery sparingly scannán an-mholtaa highly-praised film deontasgrant bolgánbulb mionrud éiginsome small thing le caoi a chur airto repair it m'airdmy attention draíochtmagic a d'ardaíodh mo chroíwhich used to lift my heart a chuaigh i bhfeidhm go mór ormthat really made an impression on me spioradáltachtspirituality achrannquarrelling aighnisdisputes tuairimí láidrestrong opinions pearsantachtaí láidrestrong personalities in árach a chéileat loggerheads Ghoill naimhdeas mar sin go mór ormthat sort of hostility really upset me chruthódh séit would prove turas na croisethe stations of the cross an CarghasLent aisteachstrange gníomh creidimhan act of faith ráiteasstatement briathar Déthe word of God béimemphasis trí chéilein general gannscarce comaoineachcommunion fireann nó baineannmale and female an-ghar don nádúrvery close to nature do bhaol a mbáiteto the danger of being drowned scór ógánachtwenty young men a bádhwho were drowned truamhéalachheart-breaking strompthastiff ina baclainnon her arm mothúcháinemotions ar tír móron the mainland ag cur láimhe ina mbás féincommitting suicide d'aireofáyou would feel bádrowning sciobadh na farraigethe sea's snatching sólássolace i gcréin the soil i ngaineamh na cillein the sand of the grave faraoralas uaigneas imeachtathe loneliness of departure cé is moite de na laethanta saoireapart from the holidays a fhilleann go lánaimsearthawho return on a full-time basis de cheal postanna feiliúnachadue to a lack of suitable jobs ábhair acadúlaacademic subjects

Cén sórt saoirse é sin? Faigheann níos mó ná 13,000 duine bás mar gheall ar chaitheamh tobac in Albain gach bliain - sin 25% den líon iomlán básanna - agus ní raibh iontas orm, mar sin, nuair a vótáil an Pharlaimint i nDún Éideann le cosc a chur ar an tobac i mí na Samhna.

Thug Andy Hull "*a woolly compromise*" ar an Pháipéar Bán agus dúirt sé go mbeidh freastalaithe i dtithe tábhairne i mbaol báis go fóill mar gheall ar chaitheamh fulangach.

Is cinnte go bhfuil bailte beaga san iargúil ag fáil bháis.

Mharaigh an t-anraith, a bhí ar fiuchadh, cuid acu agus, chun an chaidhp bháis cheart a chur orthu, chaith Mere Royaume an pota folamh anuas orthu chomh maith.

Dhiúltaigh sagairt de chuid an Oird Chairmilítigh don phictiúr de bhás na Maighdine Muire d'iarr siad air a phéinteáil mar gur mhothaigh siad go raibh sé mígheanasach.

Cén dóigh ar féidir leat agóid a dhéanamh i gcoinne bhás fóirthe mná a bhfuil damáiste do-aisiompaithe déanta dá hinchinn trí dhuine eile a dhúnmharú? Agus muid ag trácht ar na cúrsaí seo, cén chaoi ar féidir leat troid “ar son na beatha” trí dhochtúirí i gclinicí ginmhillte a dhúnmharú le díoltas a bhaint amach orthu as ginte a fhoirceanadh.

**CRÍOCH** Gluais • Glossary tógálaíbuilder ag comhaireamhcounting fuaimeanna tógálabuilding noises Chuir tú eagla mo bháis orm.

MÁNAS: Bhí mé i mbaol mo bháis agus chonaic mé na peacaí uilig a bhí déanta agam.

Níl aon phionós báis san Astráil anois ach tá san Indinéis agus ceaptar go lorgófar an pionós sin don cheathrar a gabhadh agus na pacáistí orthu ag an aerfort agus téarma deich mbliana don chúigear eile.

Theastaigh uaidh teacht i gcabhair ar na créatúir bhochta a bhí i mbaol báis sa túr, áfach, agus léim sé ar cheann de na hinnill dóiteáin a bhí ag dul ansin.

buille an bháis ======= Rinne pobal na tíre seo gnaithe maith aimsir an ghalair crúibe is béile nuair a tharraing muid le chéile lena chinntiú go dtabharfadh an tionscal is mó sa tír na cosa leis ón ghéarchéim.

Amanna, fágann siad an t-ainmhí i bpian, chun breathnú air ag fualaingt agus ag streachailt leis na mbás.

Thug Andy Hull ó Smoke Free Liverpool “a woolly compromise” ar an Pháipéar Bán agus dúirt sé go mbeidh freastalaithe i dtithe tábhairne i mbaol báis go fóill mar gheall ar chaitheamh fulangach.

Tá siad ag rá freisin gurb é polasaí an rialtais gan comhoibriú le póilíní thar lear i gcásanna go bhféadfaí pionós báis a ghearradh ar dhaoine as an Astráil.

Tá rialtas na hAstráile tar éis impí ar rialtas Singapore an pionós báis a chur ar ceal ach níor mhínigh siad go poiblí cén fáth go mbeadh sé ceart go leor daoine as tíortha eile a chur chun báis i gcás mar seo ach nár chóir é a dhéanamh i gcás daoine as an Astráil.

Cúpla mí tar éis dom m’fhear céile a chailleadh i bhfómhar na bliana 2001, thosaigh mé a fhoghlaim na feadóige stáin ag Siamsa i Montreal mar shaghas teiripe báis.

Tá sé ainmnithe as dírbheathaisnéis an scríbhneora Pat Tierney a chuir lámh ina bhás féin ag tús mhí Eanáir 1996.

Nuair a fógraíodh bás an Phápa thosaigh cloig na séipéal ag bualadh ó cheann ceann na tíre agus chruinnigh na Polannaigh isteach sna heaglaisí.

Nuair a fógraíodh bás an Phápa thosaigh cloig na séipéal ag bualadh ó cheann ceann na tíre agus chruinnigh na Polannaigh isteach sna heaglaisí.

Na tuairiscí sna meáin ======= Is fiú roimhe sin anailís a dhéanamh ar an gcaoi ar tuairiscíodh a bhás sna meáin.

Glacadh le moltaí ón tascfhórsa i dtaobh Bás Cairdiach Obann.

DdeB: Ba dhíol spéise dom féin i gcónaí an oiread mórbhailiúchán príobháideach de cheol agus de bhéaloideas atá sa gceantar seo cheana féin agus bhí imní riamh orm go scaipfí iad seo ar bhás a n-úinéirí d’easpa ionad ceart áitiúil dóibh.

Tá an bhróg ag teannadh ar fheirmeoirí na hÉireann maidir le rialacháin agus riachtanais fheirmeoireachta Eorpacha le tamall anuas agus tá séala an bháis curtha ar thionscal an bhiatais siúcra.

Ach de réir mar a thosaigh an Ainu ag lorg cearta sibhialta agus aitheantais, thosaigh na scoláirí ag tabhairt faoi deara go raibh an teanga fós beo – í go mór i mbaol a báis ach beo.

Go deimhin, tá go leor ann a deir gur buille an bháis é don tábhairne tuaithe.

Bhain siad comórtas Channel 4, CD of the Year, in 2004 agus bhí John Peel féin an-tógtha leo - is minic a bhíodh a gcuid ceoil le cloisteáil ar an seó a bhí aige ar an BBC sula bhfuair sé bás go tobann i mí Dheireadh Fómhair 2004.

Theo Weber ag treorú shruth na hócáide; a mhac Aonghus ag léamh giota as fógra báis a scríobhadh faoi Phádraig; deartháir Phádraig ag léamh sleachta as scéal eachtraíochta a scríobh Pádraig nuair a bhí sé sna déaga; fear céile Nuala (iníon Theo) ó Mheicsiceo ag seinnt giotáir agus ag canadh amhráin a chum sé don ócáid.

Tá na húdaráis atá ann anois (Oifig Iompair Átha Cliath, agus an Ghníomhaireacht um Fháil Iarnród atá freagrach as an Luas) i gcoinne an phlean: níl siad chun a mbarántas báis féin a shíniú! Tá CIE agus Iarnród Éireann (agus na ceardchumainn atá iontu) i gcoinne an phlean: ba mhaith leo a gcumhacht a choimeád.

Spreag an solas geal agus na dathanna iontacha ansin go mór é agus ba as an dá bhliain a bhí fágtha dá shaol tragóideach, sular chuir sé lámh ina bhás féin, a tháinig an chuid is clúití agus is forbartha dá shaothar chun cinn.

Dlúthcheangal idir bás agus beatha.

An mbíonn críoch choíche le rud ar bith? An mbíonn bás gan aiséirí? Timthriall ar timthriall.

Nuair a labhair mé le Kruass le gairid ar an ghuthán, mhínigh sé dom gur chaith sé suas le bliain in Inis Meáin ag deireadh na gcaogaidí ag déanamh staidéir ar chóras fuaime na Gaeilge agus ag foghlaim na teanga, agus gur spreag an tréimhse sin é lena shaol a chaitheamh ag plé le teangacha mionlaigh atá i mbaol báis.

Deir sé go bhfuil os cionn dhá chéad teanga ar domhan a bhfuil tacaíocht oifigiúil stáit acu agus gur eisceacht í an Ghaeilge sa mhéid is go bhfuil an rialtas ag tacú léi ach gur beag duine atá á labhairt mar sin féin agus gur dócha go bhfuil an bás i ndán di mar theanga phobail.

Tá a fhios acu siúd ar fad cén *shout* a bhíonn agam gach oíche ann: ‘How’ya Mick? Dhá phionta Bás, le do thoil, *garçon*!’ – agus ós ag caint dúinn ar chúrsaí báis, is breá liom Cónra na Gaeilge chomh maith, *ya know loike*, agus ba mhaith liom bheith istigh sa Chónra lá éigin, nuair a bheidh am agam.

Sa saothar atá idir lámha agam faoi láthair, agus a dtabharfaidh mé anois *Guernica* mar theideal air, agus sa saothar ealaíne uilig atá déanta agam le blianta beaga anuas, níl ach rud amháin á rá agam: go bhfuil gráin shíoraí agam ar an aicme mhíleata sin a bhfuil an Spáinn báite acu i lear dobróin agus báis.

Chuir Kirkham agus a chomhghleacaithe an plean faoi bhráid an Choimisiúin Neamhspleách Faireacháin (CNF) ach ní luaithe a bhí cruinniú eatarthu ná fuair Kirkham bagairt bháis ón UDA “maith”, an dream a bhfuil an rialtas ag déileáil leo.

” An todhchaíDeir Maighread go bhfuil go leor daoine ag iarraidh uirthi albam eile a thaifeadadh ach gur ghoill bás a deartháireacha oiread uirthi nach raibh fonn uirthi tabhairt faoi a leithéid de thionscadal.

Luaitear a bhás sna hAnnála faoi na blianta 589 agus 595.

Chaith sé é féin isteach san fharraige, gan snámh aige: “Is iomaí uair a bhí mé i gcontúirt an bháis ón tráthnóna a léim mé isteach i seacht dtroithe uisce ar chladach uaigneach agus gan bang ar bith snámha agam.

Agus mé brúite isteach sa phuiteach acu, agus an fhoireann eile go léir ina luí orm, bhíos cinnte go bhfaighinn bás díreach ansin.

Cuireadh ceol ar siúl le nach gcloisfí na meaisínghunnaí agus scréacha na ndaoine a bhí á gcur chun báis.

Níl mórán ag teastáil chun na mílte a chur chun báis.

Nárbh é Stalin a dúirt gur tragóid é bás duine amháin, ach níl i mbás na mílte ach staitistic.

De réir a chéile, faigheann muid amach cad ba chúis le bás Jackie, agus scaoiltear rúin a coinníodh i bhfolach le fada an lá.

Deirtear gur cara de chuid Smith, a bhí ag iarraidh díoltas a bhaint amach ar chothrom lae bhás a charad, a mharaigh Rhys Jones de thaisme.

Dá gcaithfinnse éirí gach maidin agus siúl isteach in institiúid nó eagraíocht stáit chun post a dhéanamh, gheobhainn bás mall lá i ndiaidh lae!” Taitníonn na dúshláin atá ag baint leis an bpost leis – agus admhaíonn sé nach post é do dhuine ach amháin a bhfuil “tairseach leadráin an-íseal” aige.

Fuair sí bás dhá bhliain ina dhiaidh sin.

Ní fear é Balor le seans a ligean thairis agus rug sé greim sceadamáin ar an taibhreamh tanaí agus thug a rogha di idir bás nó beatha nó tuar agus tairngreacht a dhéanamh faoi chúrsaí reatha na hÉireann mar a bheadh i mí na Samhna.

Chuir sé isteach ar Pholannaigh gur cháin a gceannairí polaitiúla an homaighnéasacht breis is uair amháin agus gur mhol a n-uachtarán go mba chóir pionós an bháis a thabhairt ar ais.

Bhí sé fós ag plé leis an iománaíocht go dtí lá a bháis.

Chuaigh bás a athar i bhfeidhm air “go leibhéal tubaisteach” agus é ar scoil, agus thosaigh a thorthaí ag dul in olcas dá bharr.

Bhraith mé go mór faoi ionsaí – ní hamháin mar gheall ar na bagairtí báis a fuair mé, ach mar gheall ar gur bhraith mé gur loic m’fhoireann eagarthóireachta orm go huile is go hiomlán.

Ba bheag nach bhfuair mé bás agus mé sa Bhoisnia ag tuairisciú ar an gcogadh thall ar a son.

Tá sí ar leaba a báis.

Óir níl dabht ar bith ann, dá nglacfaí le moladh Rifkind, gur buille an bháis a bheadh ann, ní hamháin don Ríocht Aontaithe ach do Pháirtí an Lucht Oibre fosta.

Cad é a spreag Warhol le tús a chur leis na taisceadáin todhchaí seo? Dar le Vincent Fremont – a d’oibrigh le Warhol ón mbliain 1969 go dtí aimsir a bháis – go raibh sé féin agus Warhol ag déanamh réidh le haghaidh an Factory a aistriú ó Union Square go dtí láthair níos mó.

Dódh dáréag go bás – Protastúnaigh iad uilig, trí lánúin phósta agus seachtar ban ina measc – agus gortaíodh 23 duine eile go dona.

Chaith sé blianta deireanacha a shaoil leis féin, ag smaoineamh ar lámh a chur ina bhás féin, lán ríméid, ní faoi na rudaí a rinne sé ach faoi na rudaí nach ndearna sé.

I dtír ar bith eile is dócha ná a mhalairt nach mbronnfaí cead pleanála ar aon fhorbairt a dhéanfadh damáiste do theanga a bhí i mbaol a báis.

Ba é sin ainm m'athar, a fuair bás beagnach fiche bliain ó shin, cé go bhfuil a ainm fós san eolaí teileafóin don teach a bhfuil cónaí orm ann.

Scríobhadh an colún tamall i ndiaidh do ghrúpa ógánach ionsaí fíochmhar a dhéanamh ar iarphríosunach poblachtánach, Frank "Bap"** **McGreevy, ina theach cónaithe, ionsaí a thug a bhás.