Trí bliana ó shin, ar Chéadaoin an Luaithrigh, thosaigh an chéad suíomh urnaithe Éireannach, Sacredspace.

An té a bhfuil dúil aige san iománaíocht, agus atá ag faire go grinn ar chluichí móra na fuinseoige chomh fada is atáimse (ó 1960 nó mar sin!), thógfadh sé ceann de bhua Bhiorra i gCluiche Ceannais Club na hÉireann ar Lá Fhéile Pádraig seo thart.

Ba í freisin a d'fhadaigh an tine don bhocht, le cleití a brollaigh, nuair ba bheag den dé a bhí fanta ina gríosacha, gur barrdhódh í agus go mb'in údar eile lena broinn a bheith dearg.

Agus Tír Eoghain – nach bhfuil an lámh dhearg mar shuaitheantas acu, mar atá againn féin? Nach muidne a bhí bródúil nuair a chonacthas an lámh dhearg in airde ar fud Pháirc an Chrócaigh lá an chraobhchluiche! Lámh Dhearg abú! Agus amharc ar na dathanna a chaitheann na himreoirí: dearg agus bán, agus dath gorm ar fhobhríste gach aon duine de na himreoirí – dearg, bán is gorm: dathanna na Ríochta Aontaithe – na dathanna is ansa le gach dílseoir beo nó marbh (seachas oráiste, dar ndóigh – agus ór bhonn an phuint sterling, agus dubh an Guinness, agus donn an ispín fhriochta, agus liath luaith gheansaí Celtic i ndiaidh a loiscthe.

Ag siúl ar shráideanna ciúine Gernika (mar a thugtar air sa Bhascais), agus mé ar laethanta saoire i dTír na mBascach roinnt blianta ó shin, rith sé liom go raibh an baile cosúil leis an fhéinics, éan na finscéalaíochta, a d’éirigh aníos athbheo as luaithreach tine.

Tá glacadh le siombailí reiligiúnacha sa Gharda Síochána ó bunaíodh an fórsa; tá crois Cheilteach mar shuaitheantas aige agus caitheann go leor de na gardaí a bhíonn ar dualgas Dé Céadaoin an Luaithrigh luaithreach ar a n-éadan.

Tá glacadh le siombailí reiligiúnacha sa Gharda Síochána ó bunaíodh an fórsa; tá crois Cheilteach mar shuaitheantas aige agus caitheann go leor de na gardaí a bhíonn ar dualgas Dé Céadaoin an Luaithrigh luaithreach ar a n-éadan.

In aice leis an gcréamatóiriam tá másailéam millteach ina bhfuil luaithreach roinnt de na daoine a dúnmharaíodh in Majdanek.

Cailleadh 47 duine sna tinte móra ann sa bhliain 1983, ar an lá ar a tugadh Céadaoin an Luaithrigh.

Ar mo shiúl thart na laethanta seo, tá snafach an Earraigh ag borradh timpeall orm: an sabhaircín is an lus cromchinn faoi bhláth, an snag breac cruógach i mbun oibre ag bailiú ábhair don nead atá le déanamh sa chrann fuinseoige, na bachlóga ar na crainnte ag buinniú is ag cur amach duilleog, searrach ag láir na comharsan, iomairí fataí réitithe go neata agus méileach na n-uan le cloisteáil mar chúlcheol an tséasúir.

Bhí siad seal ar sodar, seal ar cosa in airde agus seal eile ar coisíocht mhall, síos mala agus suas cnoc, fríd choillte agus ghleanntáin sléibhe, seal ar an N5 agus seal ar an M50, seal go hioscaidí agus seal go hascaillí i dtuairisceoirí polaitiúla ó stáisiúin raidió agus ó stáisiúin teilifíse agus ó stáisiúin de gach sórt agus aicme, fríd fhraoch, cíb dhubh, draighean agus fuinseog.

D’fhliuch siad a ngoib le braon de shú na braiche, ar mhaithe leis an bheirt acu a chosaint ó luaithreach na hÍoslainne, agus chun Balor bocht a mhisniú i ndiaidh dó trí lá agus trí oíche a chaitheamh ag an gheata, gan aon ghreim bia ná néal codlata.

‘An bhfuil a fhios agat gur ar Chéadaoin an Luaithrigh a bhí tine sa flat i mBeirlin?’ arsa sé.

Leasaíodh an luaithreach an ithir agus mhealladh an gasarnach a d’fhásadh ann cangarúnna agus creacha eile.

Má fhéachaimid ar scéal na hiomána a imrítear don chuid is mó (a) in Éirinn nó i measc Éireannach lasmuigh den tír agus (b) go fairsing i gceantair áirithe agus go tearc i gceantair eile, de réir teoiric na dtosca aiceanta a tháinig an iománaíocht chun cinn i réigiún ina raibh (i) neart den ábhar cuí, fuinseog, ar fáil (ii) aeráid thais, mheasartha agus ithir dhomhain, thorthúil a chuidigh le fás na fuinseoige agus le fás féir ó cheann ceann na bliana geall leis agus (iii) dálaí aimsire a chuidigh le himirt an chluiche ar feadh formhór na bliana.

Nuair a bheadh na carranna dóite, bheifeá ag tiomáint tríd an luaithreach agus iad te.

Bhaintí úsáid as meascán den uisce agus den luaithreach leis an aghaidh a ní chun na críche seo.

Scaiptí an luaithreach ar an talamh freisin, le rath a chur ar na barra, rud a dhéantar in áiteanna in Éirinn go fóill.

Ansin bhí sé seal ar sodar, seal ar chosa in airde agus seal eile ar coisíocht mhall, síos mala agus suas cnoc, fríd choillte agus gleanntáin sléibhe, seal go hioscaidí agus seal go hascaillí, fríd fhraoch, cíb dhubh, draighean agus fuinseog.

Galar fungais ar a tugadh chalara fraxinea a bheith tagtha ar an gcrann fuinseoige atá gceist agam.

Ach de réir na saineolaithe tá an galar chomh láidir sin go bhfuil seans maith ann go millfidh sé a bhfuil de chrainn fuinseoige in Éirinn.

Táirgtear 350,000 camán in Éirinn gach bliain agus is as fuinseog allmhairithe a dhéantar 65% díobh.

Is é aidhm Chumann Lúthchleas Gael go mbeadh déantóirí camán in Éirinn in ann a bheith spleách ar fhuinseog na tíre seo amháin faoin mbliain 2017 ach tá amhras mór ann anois roimh fíorú na haidhme sin.

Ach os a choinne sin, taispeánann Simon an daonnacht i lár an uaignis, an daonnacht a fheictear i riocht sean-nósanna na cathrach: caitheamh an luaithrigh amach sa teiscinn tar éis bhás duine muirneach le linn Mardi Gras, béilí ollmhóra cáiliúla an Quarter, an comhoibriú díograiseach idir na ceoltóirí d’fhonn na dauphins sóisearacha ina measc a chosaint le linn am an ghátair


“Dúirt go leor daoine liom ó shin nach raibh siad in ann breathnú ar an mhír sin mar gur chuir sé i gcuimhne dóibh an t-am sin nuair a d'fhág siad slán ag a mac nó ag a n-iníon”Ach ag an am chéanna, ní dhearna an clár ‘luaithreach iomlán Aingil’ de, nó the full Angela's Ashes mar a thugaim air, gan ann ach olagón agus ochón ó.

Murar tháinig na scamaill luaithrigh ar ais le cur isteach air, tháinig a scáil.

Sílim go bhfuil míle síol fuinseoige, fearna, fiú amháin síolta eidhneáin, curtha agam faoin am seo.